مطلب ششم: حیای پیامبر اکرم ج

مطلب ششم: حیای پیامبر اکرم ج

حیا فضلیتی است که عملا در گفتار و کردار شخص تبارز می‌کند، شخصی که از صفت حیا برخوردار باشد از ارتکاب حرام و زشتی‌های عقلی و عرفی دوری می‌ورزد و نرمش، مهربانى، سلامت، دورى از بدى، خوشرویى، گذشت و بخشندگى را محور زندگی اجتماعی خویش قرار می‌دهد؛ همه این صفات نیک در شخصیت پیامبر گرامی ج هویدا بود و یکی ویژگی‌های اخلاقی ایشان بشمار می‌رفت. ابو سعید خدری س می‌گوید: «کَانَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ أَشَدَّ حَیَاءً مِنَ العَذْرَاءِ فِی خِدْرِهَا، فَإِذَا رَأَى شَیْئًا یَکْرَهُهُ عَرَفْنَاهُ فِی وَجْهِهِ» [صحیح بخاری(6102)]. «پیامبر اکرم ج از دخترانی که در پرده بسر می‌بَرَد، حیای بیشتری داشت، و اگر چیزی را می‌دید که دوستش نمی‌داشت، از چهره مبارکش آنرا می‌فهمیدیم».

قرآن کریم از حیای پیامبر اکرم ج اینچنین حکایت می‌فرماید: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ لَا تَدۡخُلُواْ بُیُوتَ ٱلنَّبِیِّ إِلَّآ أَن یُؤۡذَنَ لَکُمۡ إِلَىٰ طَعَامٍ غَیۡرَ نَٰظِرِینَ إِنَىٰهُ وَلَٰکِنۡ إِذَا دُعِیتُمۡ فَٱدۡخُلُواْ فَإِذَا طَعِمۡتُمۡ فَٱنتَشِرُواْ وَلَا مُسۡتَ‍ٔۡنِسِینَ لِحَدِیثٍۚ إِنَّ ذَٰلِکُمۡ کَانَ یُؤۡذِی ٱلنَّبِیَّ فَیَسۡتَحۡیِۦ مِنکُمۡۖ وَٱللَّهُ لَا یَسۡتَحۡیِۦ مِنَ ٱلۡحَقِّۚ﴾ [الأحزاب: 53] «ای مؤمنان! وارد خانه‌های پیامبر نشوید مگر آنکه برای (صرف) طعام به شما اجازه داده شود، بی‌آن که منتظر آماده شدنش باشید، ولی هنگامی که دعوت شدید وارد شوید و زمانی که غذا را خوردید پراکنده شوید و به گفتگو ننشینید، این کار پیامبر را رنج می‌دهد اما او شرم می‌کند ولی الله از بیان حق شرم نمی‌کند».

«نقل‌ است‌ که‌ برخی‌ از مردم‌ هنگامی‌ که‌ برای‌ صرف‌ غذا به‌ منزل‌ پیامبر ج دعوت‌ می‌شدند، منزل‌ را بر پیامبر ج و خانواده‌ ایشان‌ تنگ‌ نموده‌ و سخنانی در میان‌ می‌آوردند که‌ رسول‌ الله ج مطرح کردن‌ آن‌ها را دوست‌ نداشت‌ ولی‌ آن‌جناب ج از روی‌ حیا و کرم‌ و بزرگواری‌ای‌ که‌ داشتند، این‌ سخن‌ درازی‌ آنان‌ را تحمل‌ کرده‌ و بر این‌ رنج‌ و آزار شکیبایی‌ می‌ورزیدند پس‌ الله‌ ﻷ خواست‌ تا به‌ این‌ روند آزاردهنده‌ پایان‌ دهد لذا به‌ کسانی‌ که‌ به‌ محضر پیامبر ج آمدند، ادب‌ آموخت‌ و این‌ آیه‌ ادب‌آموز آنان‌ و آیندگانشان‌ گردید». [تفسیر انوار القران شرح سوره الاحزاب/53]

ام المؤمنین عایشه ل از حیای پیامبر اکرم ج می‌گوید: پیامبر ج در خانه‌اش به پهلو تکیه داده بود وساق پایش برهنه بود. ابوبکر س اجازه ورود به خانه را خواست و وارد شد پیامبر ج همچنان تکیه داده بود، سپس عمر س اجازه ورود خواست، پیامبر ج همچنان تکیه زده بود وبا آن‌ها سخن می‌گفت: بعد از آن عثمان س اجازه ورود خواست و چون وارد شد پیامبر ج راست نشست ولباس‌هایش را مرتب کرد وبا او سخن گفت. عایشه ل شاهد قضیه بود، گفت: ای رسول الله! ابوبکر س وارد شد وشما تکان نخوردید وتوجه نکردید بعد عمر س وارد شد شما باز هم تکان نخوردید وتوجه نکردید اما وقتی عثمان س آمد شما نشستید ولباس‌هایتان را جمع وجور کردید! پیامبر اکرم ج فرمود: «آیا من از مردی حیا نکنم که فرشتگان از او حیا دارند». [صحیح مسلم (2401)]

نظر به ارزش و اهمیت حیا در دین اسلام پیامبر اکرم ج در مورد آن تأکید به عمل آورده و امت را به آن توصیه می‌فرمود، از جمله احادیث وارد شده در این مورد:

آنجناب ج فرمودند: «وَالحَیَاءُ شُعْبَةٌ مِنَ الإِیمَانِ» [صحیح بخاری (9)]. «و حیا و شرم بخشی از ایمان است».

و فرمود: «الْحَیَاءُ لَا یَأْتِی إِلَّا بِخَیْرٍ» [صحیح مسلم (37)]. «حیا چیزی جز خوبی، به ارمغان نمی‌آورد».

و فرمود: «الحَیَاءُ مِنَ الإِیمَانِ، وَالإِیمَانُ فِی الجَنَّةِ، وَالبَذَاءُ مِنَ الجَفَاءِ، وَالجَفَاءُ فِی النَّارِ». [سنن ترمذی (2009)]. «حیا از ایمان و ایمان در بهشت است و بد زبانى از بى‌مهرى و بد رفتارى است و بد رفتارى در جهنم است».

و فرمود: «إِنَّ لِکُلِّ دِینٍ خُلُقًا، وَإِنَّ خُلُقَ الْإِسْلَامِ الْحَیَاءُ» [سنن ابن ماجه (4182)]. «هر دینى اخلاقی دارد و اخلاق اسلام حیاست».

و فرمود: «الْحَیَاءُ وَالْإِیمَانُ قُرِنَا جَمِیعًا، فَإِذَا رُفِعَ أَحَدُهُمَا رُفِعَ الْآخَرُ» [مستدرک حاکم (58)]. «حیا و ایمان قرین یکدیگرند هرگاه یکى از آن دو از میان برداشته شد دیگری نیز برداشته می‌شود».

و در زشتی بی‌حیایی می‌فرمود: «إِنَّ مِمَّا أَدْرَکَ النَّاسُ مِنْ کَلاَمِ النُّبُوَّةِ الأُولَى: إِذَا لَمْ تَسْتَحْیِ فَاصْنَعْ مَا شِئْتَ» [صحیح بخاری (6120)]. «یکی از سخنانی که مردم از پیامبران گذشته دریافته‌اند این است که: اگر حیا نداری، هرچه خواهی انجام بده».