ترغیب به مسافرت برای کسب علم

ترغیب به مسافرت برای کسب علم

142-84- (1) (صحیح) عَنْ أَبِى هُرَیْرَةَ س؛ أنَّ رَسُولُ الله ج قَالَ: «… وَمَنْ سَلَکَ طَرِیقًا یَلْتَمِسُ فِیهِ عِلْمًا، سَهَّلَ اللَّهُ لَهُ بِهِ طَرِیقًا إِلَى الْجَنَّةِ».

 رواه مسلم وغیره. وتقدَّم بتمامه فی الباب قبله [الحدیث الثالث].

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج ‌فرمودند: «کسی که راه کسب علم را در پیش گیرد، خداوند راه بهشت را برایش آسان و هموار می‌گرداند».

143-85- (2) (صحیح) وَعَنْ زِرِّ^([1]) بْنِ حُبَیْشٍ قَالَ: أَتَیْتُ صَفْوَانَ بْنَ عَسَّالٍ الْمُرَادِىَّ س، قَالَ: مَا جَاءَ بِکَ؟ قُلْتُ: أُنْبُطُ الْعِلْمَ. قَالَ: فَإِنِّى سَمِعْتُ رَسُولَ الله ج یَقُولُ: «مَا مِنْ خَارِجٍ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ فِى طَلَبِ الْعِلْمِ؛ إِلاَّ وَضَعَتْ لَهُ الْمَلاَئِکَةُ أَجْنِحَتَهَا رِضًی بِمَا یَصْنَعُ».

رواه الترمذی وصححه، وابن ماجه واللفظ له، وابن حبان فی "صحیحه"، والحاکم وقال: "صحیح الإسناد".

از زر بن حبیش روایت است: نزد صفوان بن عسال مرادی س آمدم، گفت: علت آمدنت چیست؟ گفتم: جهت کسب علم آمده‌ام. گفت: من از رسول الله ج شنیدم که ‌فرمود: «شخصی برای کسب علم از خانه‌اش خارج نمی‌گردد مگر اینکه ملائکه جهت رضایت از عملکردش، بال‌های‌شان را برای او می‌گسترانند».

قوله: (أنبُطُ العلمَ)؛ أی: أطلبه وأستخرجه.

144-71- (1) (ضعیف) وعن قبیصة بن المُخارق س قال: أتیتُ النَّبِیَّ ج فَقَالَ: «یَا قَبِیصَةُ! مَا جَاءَ بِکَ؟». قُلْتُ: کَبِرَتْ سِنِّی، وَرَقَّ عَظْمِی، فَأَتَیْتُکَ لِتُعَلِّمَنِی مَا یَنْفَعُنِی اللَّهُ تَعَالَی بِهِ. فَقَالَ: «یَا قَبِیصَةُ! مَا مَرَرْتَ بِحَجَرٍ وَلَا شَجَرٍ وَلَا مَدَرٍ، إِلَّا اسْتَغْفَرَ لَکَ. یَا قَبِیصَةُ! إِذَا صَلَّیْتَ الصبحَ، فَقُلْ ثلاثاً: سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ وَبِحَمْدِهِ؛ تُعَاف مِنَ الْعَمَى، وَالْجُذَامِ، وَالْفَالِجِ؛ یَا قَبِیصَةُ! قُلْ: اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ مِمَّا عِنْدَکَ، وَأَفِضْ عَلَیَّ مِنْ فَضْلِکَ، وَانْشُرْ عَلَیَّ مِن رَحْمَتَکَ، وَأَنْزِلْ عَلَیَّ مِنْ بَرَکَاتِکَ».

رواه أحمد، وفی إسناده راوٍ لم یُسَمَّ.

و از قبیصه بن مخارق س روایت است که می‌گوید: نزد رسول الله ج رفتم که فرمودند: «ای قبیصه، چه تو را به اینجا آورده؟». گفتم: سالخورده و ناتوان شده‌ام؛ نزد تو آمدم تا چیزی را به من بیاموزی که خداوند متعال به وسیله آن مرا بهره‌مند گرداند. پس فرمود: «ای قبیصه، از هیچ درخت و سنگ و خانه‌ای گذر نخواهی کرد مگر اینکه برای تو طلب مغفرت می‌کنند. ای قبیصه، چون نماز صبح را خواندی پس سه بار بگو: سبحان الله العظیم وبحمده؛ در این‌صورت از کوری و جذام و فلج شدن در امان خواهی بود. ای قبیصه، بگو: پروردگارا، آنچه را نزد توست، خواستارم. و فضل خود را شامل حالم کن؛ و رحمت خود را بر من ارزانی دار و از برکات خود بر من نازل کن».

145-86- (3) (حسن صحیح) وَعَنْ أَبِی أُمَامَةَ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «مَنْ غَدَا إِلَى الْمَسْجِدِ لا یُرِیدُ إِلا أَنْ یَتَعَلَّمَ خَیْرًا أَوْ یُعَلِّمه، کَانَ لَهُ کَأَجْرِ حَاجٍّ، تَامًّا حِجَّتُهُ».

رواه الطبرانی فی "الکبیر" بإسناد لا بأس به^([2]).

از ابو امامه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که به مسجد رفته و هدفی جز یاد گرفتن خوبی یا آموختن آن به دیگران نداشته باشد، به اندازه‌ی اجر حج‌کننده‌ای که حجش کامل باشد، اجر می‌برد».

146-87- (4) (صحیح) وَرُوِیَ عَنْ أَبِى هُرَیْرَةَ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ الله ج یَقُولُ: «مَنْ جَاءَ مَسْجِدِى هَذَا، لَمْ یَأْتِهِ إِلاَّ لِخَیْرٍ یَتَعَلَّمُهُ، أَوْ یُعَلِّمُهُ فَهُوَ بِمَنْزِلَةِ الْمُجَاهِدِین فِى سَبِیلِ اللَّهِ، وَمَنْ جَاءَ لِغَیْرِ ذَلِکَ، فَهُوَ بِمَنْزِلَةِ الرَّجُلِ یَنْظُرُ إِلَى مَتَاعِ غَیْرِهِ».

رواه ابن ماجه والبیهقی، ولیس فی إسناده من تُرِکَ، ولا أُجمعَ على ضعفه^([3]).

از ابوهریره س روایت است از رسول الله ج شنیدم که ‌فرمودند: «هرکس تنها به این دلیل به مسجد من آید که خیری را بیاموزد یا آموزش دهد، وی همچون مجاهدین در راه خدا می‌باشد. و کسی که به قصد دیگری بیاید، همانند مردی است که به کالای دیگری نظر می‌افکند».

147-72- (2) (موضوع) وَرُوِیَ عَن عَلیٍّ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «مَا انْتَعَلَ عَبْدٌ قَطُّ وَلَا تَخَفِّفَ، وَلَا لَبِسَ ثَوْبًا فِی طَلَبِ عِلْمٍ؛ إِلَّا غَفَرَ اللَّهُ لَهُ ذُنُوبَهُ حَیْثُ یَخْطُو عَتَبَةَ دَارِه».

رواه الطبرانی فی "الأوسط".

(تخفف) یعنی: خفش را پوشید.

و از علی س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هیچ بنده‌ای در راه کسب علم دمپایی به پا نمی‌کند و خف نمی‌پوشد و لباسی بر تن نمی‌کند مگر اینکه به محض دور شدن از پاشنه‌ی در، خداوند متعال گناهانش را مورد مغفرت قرار می‌دهد».

148-88- (5) (حسن لغیره) وَعَنْ أَنَسٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «مَنْ خَرَجَ فِى طَلَبِ الْعِلْمِ، فَهُوَ فِى سَبِیلِ اللَّهِ حَتَّى یَرْجِعَ».

رواه الترمذی وقال: "حدیث حسن"^([4]).

از انس س روایت است رسول الله ج فرمودند: «هرکس در جستجوی علم خارج شود، تا وقتی که برگردد در راه خدا می‌باشد».

149-73- (3) (ضعیف جداً) وَعَن أَبِی الدَّردَاء قَالَ: سَمِعتُ رَسُولَ الله ج یَقُولُ: «مَنْ غَدَا یُرِیدُ الْعِلْمَ یَتَعَلَّمُهُ لِلَّهِ؛ فَتَحَ اللهُ لَهُ بَابًا إِلَى الْجَنَّةِ، وَفَرَشَتْ لَهُ الْمَلَائِکَةُ أَکْنافَهَا، وَصَلَّتْ عَلَیْهِ مَلَائِکَةُ السَّمَوَاتِ، وَحِیتَانُ الْبَحْرِ، وَلِلْعَالِمِ مِنَ الْفَضْلِ عَلَى الْعَابِدِ کَالْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ عَلَى أَصْغَرِ کَوْکَبٍ فِی السَّمَاءِ؛ وَالْعُلَمَاءُ وَرَثَةُ الْأَنْبِیَاءِ، إِنَّ الْأَنْبِیَاءَ لَمْ یُوَرِّثُوا دِینَارًا وَلَا دِرْهَمًا، وَلکنَّهُم وَرَّثُوا الْعِلْمَ، فَمَنْ أَخَذَ الْعِلْمَ أَخَذَ بِحَظِّ وَافِر^([5])، وَمَوْتُ الْعَالِمِ مُصِیبَةٌ لَا تُجْبَرُ، وَثُلْمَةٌ لَا تُسَدُّ^([6])، وَهُوَنَجْمٌ طُمِسَ، مَوْتُ قَبِیلَةٍ أَیْسَرُ مِنْ مَوْتِ عَالِمٍ».

رواه أبو داود والترمذی وابن ماجه، وابن حبان فی "صحیحه"، ولیس عندهم: "موت العالم" إلى آخره^([7]). ورواه البیهقی -واللفظ له- من روایة الولید بن مسلم: حدثنا خالد بن یزید بن أبی مالکٍ عن عثمان بن أیمن عنه. وسیأتی فی الباب بعده حدیث أبی الرُّدین إن شاء الله تعالى.

و از ابودرداء س روایت است که می‌گوید: از رسول الله ج شنیدم که فرمودند: «هرکس فردا به خاطر خداوند متعال خواستار آموختن علم باشد، خداوند دری به سوی بهشت برای او باز می‌کند و فرشتگان بال‌های خود را برای او فرش می‌کنند و فرشتگان آسمان و ماهی‌های دریا بر او درود می‌فرستند. و فضل و برتری عالم بر عابد همچون برتری ماه شب چهارده بر کوچک‌ترین ستاره در آسمان است. و علما ورثه انبیا هستند. پیامبران دینار و درهمی از خود به ارث نمی‌گذارند بلکه میراث آنان علم است که هرکس آن‌را برگیرد، به بهره‌ی فراوانی دست یافته است. و مرگ عالم مصیبتی جبران ناپذیر و خللی است که چیزی جای آن‌را پر نمی‌کند. و درواقع ستاره‌ای است که خاموش شده است و مرگ یک قبیله آسان‌تر است از مرگ یک عالم».

3- (الترغیب فی سماع الحدیث وتبلیغه ونسخه، والترهیب من الکذب على رسول الله ج)

---

^([1]) فی الأصل وغیره: (ذر) بالذال! وقیده عَمَارة بکسر الدال! وکل ذلک خطأ.

^([2]) قلت: وقال الحافظ العراقی (2/ 317): "وإسناده جید"، وفیه هشام بن عمار. قلت: وأخرجه الحاکم (1/91) بلفظ: ".. أجر معتمر تام العمرة". وزاد: "ومن راح إلى المسجد لا یرید إلا لیتعلم خیراً، أو یعلمه؛ فله أجر حاج تام الحجة" وصححه على شرط البخاری، ووافقه الذهبی.

^([3]) قلت: بل إسناد ابن ماجه صحیح على شرط مسلم؛ کما قال البوصیری فی "الزوائد" (16/ 2)، وقد أخرجه الحاکم أیضاً، وصححه على شرط الشیخین، ووافقه الذهبی. وإنما هو على شرط مسلم فقط. فتصدیر الحدیث بقوله: "رُوی" المشیر إلى تضعیف الحدیث لیس بجید.

^([4]) قلت: الذی فی الترمذی (2649): "حسن غریب"، وکذا فی "تحفة المزی". لکن فیه (أبو جعفر الرازی)؛ وهو سیئ الحفظ، لکن یشهد له حدیث أبی هریرة الذی قبله، إلا أن یقال: إن هذا خاص بالمسجد النبوی. وهو بعید. والله أعلم.

^([5]) الأصل: (بحظه)، والتصحیح من المخطوطة، وغفل عنه الجهلة کالعادة!.

^([6]) (الثلمة): الخلل، وجمعها (ثُلَم)، مثل: غرفة وغرف.

^([7]) وتقدم دون هذه الزیادة فی "الصحیح" فی أول الباب الأول. وإن من جهل المعلقین الثلاثة هنا أنهم حسنوا الحدیث بالإحالة على الحدیث المتقدم بدونها! والتفصیل فی "الضعیفة" (4838).