ترغیب به رفتن به مسجد خصوصا در تاریکی شب و آنچه در فضل آن آمده است

ترغیب به رفتن به مسجد خصوصا در تاریکی شب و آنچه در فضل آن آمده است

440-297- (1) (صحیح) عَن أَبِی هُرَیرَة س قَالَ:  قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «صَلاَةُ الرَّجُلِ فِی الجَمَاعَةِ تُضَعَّفُ^([1]) عَلَى صَلاَتِهِ فِی بَیْتِهِ، وَفِی سُوقِهِ، خَمْسًا وَعِشْرِینَ دَرَجَةً، وَذَلِکَ أَنَّهُ: إِذَا تَوَضَّأَ، فَأَحْسَنَ الوُضُوءَ، ثُمَّ خَرَجَ إِلَى المَسْجِدِ، لاَ یُخْرِجُهُ إِلَّا الصَّلاَةُ، لَمْ یَخْطُ خَطْوَةً^([2])، إِلَّا رُفِعَتْ لَهُ بِهَا دَرَجَةٌ، وَحُطَّ عَنْهُ بِهَا خَطِیئَةٌ، فَإِذَا صَلَّى، لَمْ تَزَلِ المَلاَئِکَةُ تُصَلِّی عَلَیْهِ، مَا دَامَ فِی مُصَلَّاهُ: اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَیْهِ، اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ^([3])، وَلاَ یَزَالُ فِی صَلاَةٍ مَا انْتَظَرَ الصَّلاَةَ».

(وفی روایة): «اللهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللهُمَّ تُبْ عَلَیْهِ، مَا لَمْ یُؤْذِ فِیهِ، مَا لَمْ یُحْدِثْ فِیهِ»^([4]).

رواه البخاری ومسلم وأبو داود والترمذی وابن ماجه باختصار.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «نماز مرد در جماعت بر نمازی که به تنهایی در منزل و بازار به جا می‌آورد، بیست و پنج برابر برتری دارد؛ زیرا هنگامی که وضوی کاملی می‌گیرد و به سوی مسجد می‌رود و به غیر از نماز هیچ هدفی ندارد، گامی بر نمی‌دارد مگر اینکه در برابر آن یک درجه مقامش بالا می‌رود و یک گناهش کم می‌شود؛ و هنگامی که نماز را به جا آورد، تا زمانی که در محل نماز خواندنش نشسته باشد، پیوسته ملائکه بر او درود می‌فرستند و می‌گویند: خدایا! بر او درود بفرست، خدایا او را مورد رحمت قرار ده؛ و همچنان در نماز است تا زمانی که منتظر نماز باشد».

 و در روایتی آمده است: «خدایا او را ببخش، خدایا توبه‌اش را بپذیر، تا لحظه‌ای که کسی را اذیت نکرده یا‌ بی‌وضو نشود».

 ومالک فی "الموطأ"^([5]) ولفظه: «مَنْ تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ وُضُوءَ، ثُمَّ خَرَجَ عَامِدًا إِلَى الصَّلَاةِ، فَإِنَّهُ فِی صَلَاةٍ مَادَامَ یَعْمِدُ إِلَى الصَّلَاةِ. وَإِنَّهُ یُکْتَبُ لَهُ بِإِحْدَى خُطْوَتَیْهِ حَسَنَةٌ، وَیُمْحَى عَنْهُ بِالْأُخْرَى سَیِّئَةٌ. فَإِذَا سَمِعَ أَحَدُکُمُ الْإِقَامَةَ فَلَا یَسْعَ. فَإِنَّ أَعْظَمَکُمْ أَجْرًا أَبْعَدُکُمْ دَارًا»، قَالُوا: لِمَ یَا أَبَا هُرَیْرَةَ؟ قَالَ: «مِنْ أَجْلِ کَثْرَةِ الْخُطَا».

«کسی که به نحو احسن وضو بگیرد و سپس به قصد نماز خارج شود، پس او در نماز است تا زمانی که قصد نماز داشته باشد؛ و برای یک قدم او یک حسنه نوشته و برای قدم بعدی یک گناه از او کم می‌گردد. هرگاه یکی از شما صدای اقامه را شنید، نَدَوَد، زیرا بیشترین اجر به کسی که خانه‌اش از مسجد دورتر است داده می‌شود». گفتند: چرا ای ابوهریره ج؟ گفت: به خاطر قدم‌های زیادی که بر می‌دارد».

ورواه ابن حبان فی "صحیحه" ولفظه: «أَنَّ النَّبِیِّ ج قَالَ:  «مِنْ حِینِ یَخْرُجُ أَحَدُکُمْ مِنْ مَنْزِلِهِ إِلَى مَسْجِدِی، فَرِجْلٌ تَکْتُبُ لَهُ حَسَنَةً، وَرِجْلٌ تَحُطُّ عَنْهُ سَیِّئَةً حَتَّى یَرْجِعَ».

ورواه النِّسائی^([6]) والحاکم بنحو ابن حبان ولیس عندهما: "حتى یرجع" وقال الحاکم: "صحیح على شرط مسلم"^([7]).

رسول الله ج فرمودند: «از زمانی که یکی از شما از منزلش به سوی مسجدم خارج می‌شود، برای یک قدمی که برمی‌دارد حسنه‌ای نوشته و برای قدم بعدی یک گناه از او پاک می‌شود، تا زمانی که برگردد».

(صحیح) وتقدم فی الباب قبله(رقم 14) حدیث أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «إِذَا تَوَضَّأَ أَحَدُکُمْ فِی بَیْتِهِ، ثُمَّ أَتَى الْمَسْجِدَ کَانَ فِی صَلَاةٍ حَتَّى یَرْجِعَ» الحدیث.

و در باب قبل حدیث ابوهریره س گذشت که رسول الله ج فرمودند: «هرگاه یکی از شما در خانه‌اش وضو بگیرد سپس به مسجد آید تا زمانی که بر می‌گردد در نماز است».

441-298- (2) (صحیح) وَعَن عُقْبَةَ بْنِ عَامِرٍ س عَنْ النَّبِی ج أَنَّهُ قَالَ: «إِذَا تَطَهَّرَ الرَّجُلُ، ثُمَّ أَتَى الْمَسْجِدَ یَرْعَى الصَّلَاةَ، کَتَبَ لَهُ کَاتِبَاهُ أَوْ کَاتِبُهُ، بِکُلِّ خُطْوَةٍ یَخْطُوهَا إِلَى الْمَسْجِدِ عَشْرَ حَسَنَاتٍ، وَالْقَاعِدُ یَرْعَى الصَّلَاةَ کَالْقَانِتِ، وَیُکْتَبُ مِنَ الْمُصَلِّینَ مِنْ حِینِ یَخْرُجُ مِنْ بَیْتِهِ حَتَّى یَرْجِعَ إِلَیْهِ».

رواه أحمد وأبو یعلى والطبرانی فی "الکبیر" و"الأوسط" وبعض طرقه صحیح وابن خزیمة فی "صحیحه"، ورواه ابن حبان فی "صحیحه" مفرقاً فی موضعین^([8]).

از عقبه بن عامر س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرگاه مردی وضو بگیرد سپس به مسجد بیاید و منتظر نماز بنشیند، دو فرشته‌ یا فرشته‌ی نویسنده‌ی اعمال، برای او با هر قدمی که به طرف مسجد برمی‌دارد، ده نیکی می‌نویسند. و کسی که نشسته و مواظب وقت نماز است مانند کسی است که نماز می‌خواند؛ و از نمازگزاران نوشته می‌شود از لحظه‌ای که از خانه‌اش خارج می‌شود تا زمانی که به خانه بر می‌گردد».

(القنوت) به معانی نزدیک به همی اطلاق می‌شود؛ از جمله به معنای سکوت، دعا، طاعت، تواضع، حفظ حج، حفظ جهاد، قیام در نماز می‌باشد؛ و در این حدیث معنای اخیر مورد نظر می‌باشد. والله اعلم

442-299- (3) (حسن) وَعَن عَبْد اللَّهِ بْن عَمْرِو^([9]) ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ رَاحَ إِلَى مَسْجِدِ الْجَمَاعَةِ فَخُطْوَةٌ تَمْحُو سَیِّئَةً، وَخَطْوَةٌ تُکْتَبُ لَهُ حَسَنَةً، ذَاهِبًا وَرَاجِعًا».

رواه أحمد بإسناد حسن، والطبرانی، وابن حبان فی "صحیحه".

از عبدالله بن عمرو ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که برای نماز جماعت به مسجد برود، در رفت و برگشت از مسجد در برابر یک گام یک گناه از او پاک شده و با گام دیگر یک حسنه برای او نوشته می‌شود».

443-195- (1) (ضعیف) وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «عَلَى کُلٍّ مِیسَمٍ مِنَ الْإِنْسَانِ صَلَاةٌ کُلَّ یَوْمٍ». فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ الْقَوْمِ: هَذَا مِنْ أَشَدِّ مَا أَنبَأتَنَا بِه^([10]). قَالَ: «أَمْرُکَ بِالْمَعْرُوفِ، وَنَهْیُکَ عَنِ الْمُنْکَرِ صَلَاةٌ، وَحَمْلُکَ عَنِ^([11]) الضَّعِیفِ صَلَاةٌ، وَإِنْحَاؤُکَ الْقَذَرَ عَنِ الطَّرِیقِ صَلَاةٌ، وَکُلُّ خُطْوَةٍ تَخْطُوهَا إِلَى الصَّلَاةِ صَلَاةٌ».

رواه ابن خزیمة فی "صحیحه"^([12]).

و از ابن عباس ب روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «در برابر هر عضو انسان که خداوند متعال به او عنایت داشته، در هر روز نمازی نهفته است». پس مردی گفت: این از سخت‌ترین‌ اموری است که به ما خبر دادی. فرمود: «امر به معروف و نهی از منکر، نماز است و یاری ضعیف نماز است و دور کردن پلیدی از راه نماز است و هر گامی که به سوی نماز برداشته می‌شود نماز است».

444-300- (4) (صحیح) وَعَنْ عُثْمَانَ س أَنَّهُ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «مَنْ تَوَضَّأَ فَأَسْبَغَ الْوُضُوءَ، ثُمَّ مَشَى إِلَى صَلَاةٍ مَکْتُوبَةٍ فَصَلَّاهَا مَعَ الْإِمَامِ، غُفِرَ لَهُ ذَنْبُهُ».

رواه ابن خزیمة^([13]).

از عثمان س روایت است از رسول الله ج شنیدم که فرمود: «کسی که وضوی کامل گرفته و برای خواندن نماز فرض برود و نماز را همراه با امام بخواند، گناهان او بخشیده می‌شود».

445-301- (5) (صحیح لغیره) وَعَنْ سَعِیدِ بْنِ الْمُسَیِّبِ س قَالَ: حَضَرَ رَجُلًا مِنَ الْأَنْصَارِ الْمَوْتُ، فَقَالَ: إِنِّی مُحَدِّثُکُمْ حَدِیثًا مَا أُحَدِّثُکُمُوهُ إِلَّا احْتِسَابًا، سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «إِذَا تَوَضَّأَ أَحَدُکُمْ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ، ثُمَّ خَرَجَ إِلَى الصَّلَاةِ لَمْ یَرْفَعْ قَدَمَهُ الْیُمْنَى إِلَّا کَتَبَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ لَهُ حَسَنَةً، وَلَمْ یَضَعْ قَدَمَهُ الْیُسْرَى إِلَّا حَطَّ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ عَنْهُ سَیِّئَةً، فَلْیُقَرِّبْ أَحَدُکُمْ أَوْ لِیُبَعِّدْ، فَإِنْ أَتَى الْمَسْجِدَ فَصَلَّى فِی جَمَاعَةٍ غُفِرَ لَهُ، فَإِنْ أَتَى الْمَسْجِدَ وَقَدْ صَلَّوْا بَعْضًا وَبَقِیَ بَعْضٌ، صَلَّى مَا أَدْرَکَ وَأَتَمَّ مَا بَقِیَ کَانَ کَذَلِکَ، فَإِنْ أَتَى الْمَسْجِدَ وَقَدْ صَلَّوْا فَأَتَمَّ الصَّلَاةَ کَانَ کَذَلِکَ».

رواه أبو داود^([14]).

از سعید بن مسیب س روایت است، مردی از انصار که در حال احتضار بود، گفت: حدیثی را صرفا به خاطر امید ثواب از خداوند متعال برای‌تان بازگو می‌کنم. از رسول الله ج شنیدم که فرمود: «هرگاه یکی از شما به خوبی وضو گرفته و سپس برای نماز بیرون شود، پای راستش را بر نمی‌دارد مگر اینکه خداوند متعال برای او یک نیکی می‌نویسد و پای چپش را بر زمین نمی‌نهد مگر اینکه خداوند متعال یک گناه از او کم می‌کند، پس هر کدام از شما دوست دارد فاصله‌ی بین قدم‌هایش را کم یا زیاد کند؛ و چون به مسجد بیاید و نمازش را با جماعت بخواند مورد مغفرت قرار می‌گیرد و اگر به مسجد آمد و دید که مردم قسمتی از نماز را خوانده و قسمتی باقی مانده است، قسمتی را که رسیده بخواند و بقیه را خودش تکمیل کند، در این‌صورت نیز مانند کسی است که تمام نماز را با جماعت بخواند. و هرگاه به مسجد آمد درحالی‌که نماز جماعت تمام شده بود، نمازش را بخواند، در این‌صورت نیز همانند کسی است که به نماز جماعت رسیده است».

446-302- (6) (صحیح لغیره) وَعَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «أَتَانِی اللَّیْلَةَ^([15]) رَبِّی - فذکر الحدیث، إلى أن قال-: قَالَ لِی: یَا مُحَمَّدُ! أَتَدْرِی فِیمَ یَخْتَصِمُ المَلَأُ الأَعْلَى؟ قُلْتُ: نَعَمْ، فِی الدَّرَجَاتِ وَالکَفَّارَاتِ، ونقل الْأَقْدَامِ إِلَى الجماعة،ِ وَإِسْبَاغُ الوُضُوءِ فِی السَّبَرات^([16])، وَانتِظَارِ الصلاةِ بَعدَ الصَّلَاةِ، وَمَن حَافَظَ عَلَیهِنَّ؛ عَاشَ بِخیر وَمَاتَ بِخیر، وَکَانَ مِن ذُنُوبِهِ کَیَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ...". الحدیث.

رواه الترمذی، وقال: "حدیث حسن غریب"، ویأتی بتمامه إن شاء الله تعالى. [هنا/16، ومضى4/7- باب].

ابن عباس ب از رسول الله ج روایت می‎کند که فرمودند: «دیشب پروردگارم به نزدم آمد – حدیث را بیان کرد تا اینکه فرمود: - خداوند فرمود: ای محمد! آیا می‎دانی فرشتگان در ملکوت اعلی درباره‎ی چه چیزی بحث و مجادله می‎کنند؟ گفتم: بله! در مورد درجات و کفارات و پیاده رفتن به نماز جماعت، کامل ساختن وضو به هنگام دشواری‌ (سرمای شدید)، انتظار نماز بعد از ادای نماز؛ و هرکس بر این اعمال مواظبت کند، زندگی خوب و خوشی خواهد داشت و با خیر و خوشی از دنیا می‎رود درحالی‌که از گناهانش‌ به اندازه‌ی روزی که از مادر متولد شده باقی مانده است».

447-303- (7) (صحیح) وَعَن أَبِی هُرَیرَة س قَالَ:  قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «لَا یَتَوَضَّأُ أَحَدُکُمْ فَیُحْسِنُ وُضُوءَهُ فَیُسْبِغُهُ، ثُمَّ یَأْتِی الْمَسْجِدَ لَا یُرِیدُ إِلَّا الصَّلَاةَ فِیهِ، إِلَّا تَبَشْبَشَ اللَّهُ إِلَیْهِ کَمَا یَتَبَشْبَشُ أَهْلُ الْغَائِبِ بِطَلْعَتِهِ».

رواه ابن خزیمة فی "صحیحه".

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هیچیک از شما نیست که وضو بگیرد و آن را کامل نماید سپس به قصد نماز به مسجد آید، مگر اینکه خداوند به بهترین صورت با او مواجه می‌شود، همانطوری که خانواده‌ی فرد غائبی با آمدن او خوشحال می‌شوند».

448-304- (8) (صحیح) وَعَنْ جَابِرِ س قَالَ: خَلَتِ الْبِقَاعُ حَوْلَ الْمَسْجِدِ، فَأَرَادَ بَنُو سَلِمَةَ^([17]) أَنْ یَنْتَقِلُوا إِلَى قُرْبَ الْمَسْجِدِ، فَبَلَغَ ذَلِکَ النبی ج، فَقَالَ لَهُمْ: «بَلَغَنِی أَنَّکُمْ تُرِیدُونَ أَنْ تَنْتَقِلُوا قُرْبَ الْمَسْجِدِ»، قَالُوا: نَعَمْ یَا رَسُولَ اللهِ! قَدْ أَرَدْنَا ذَلِکَ، فَقَالَ: «یَا بَنِی سَلِمَةَ! دِیَارَکُمْ تُکْتَبْ آثَارُکُمْ، دِیَارَکُمْ تُکْتَبْ آثَارُکُمْ».

از جابر س روایت است که زمین‌های اطراف مسجد خالی شد و بنی سلمه خواستند به کنار مسجد نقل مکان کنند. این خبر به رسول الله ج رسید. به آنها فرمود: «به من خبر رسیده که می‌خواهید به کنار مسجد نقل مکان نمایید؟» گفتند: بله، ای رسول الله ج! چنین تصمیم گرفته‌ایم. رسول الله ج فرمود: «ای بنی سلمه! در جایی که هستید باقی بمانید که گام‌های شما (بسوی مسجد) نوشته می‌شود، در جایی که هستید باقی بمانید که گام‌های شما (بسوی مسجد) نوشته می‌شود». پس گفتند: شاد نمی‌شدیم اگر نقل مکان کرده بودیم.

رواه مسلم وغیره.

 وفی روایة له بمعناه وفی آخره: «إِنَّ لَکُمْ بِکُلِّ خَطْوَةٍ دَرَجَةً».

و در پایان روایتی از مسلم به همین معنا آمده است: «به شما با هر قدمی که بر می‌دارید یک درجه داده می‌شود».

449-305- (9) (صحیح لغیره موقوف) وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: کَانَتِ الْأَنْصَارُ بَعِیدَةً مَنَازِلُهُمْ مِنَ الْمَسْجِدِ، فَأَرَادُوا أَنْ یَقْتَربُوا، فَنَزَلَتْ ﴿وَنَکْتُبُ مَا قَدَّمُوا وَآثَارَهُمْ﴾، فَثَبَتُوا».

رواه ابن ماجه بإسناد جید.

از ابن عباس ب روایت شده که خانه‌های انصار از مسجد دور بود، خواستند به نزدیک مسجد نقل مکان نمایند. پس این آیه نازل شد: {و آنچه را (از اعمال نیک و بد) که از پیش فرستاده‌اند و آثار (و گام‌های) شان را می‌نویسیم} پس در جای خود ماندند.

450- 306- (10) (صحیح لغیره) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «الْأَبْعَدُ فَالْأَبْعَدُ^([18]) مِنَ الْمَسْجِدِ أَعْظَمُ أَجْرًا».

رواه أحمد وأبو داود وابن ماجه والحاکم وقال: "حدیث صحیح، مدنیّ الإسناد".

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دورتر و دورتر از مسجد، پاداش بیشتری دارد».

451-196- (2) (ضعیف) وَعَنْ زَیْدِ بْنِ ثَابِتٍ س قَالَ: کُنْتُ أَمْشِی مَعَ رَسُولِ اللهِ ج وَنَحْنُ نُرِیدُ الصَّلَاةَ، فَکَانَ یُقَارِبُ الْخُطَا، فَقَالَ: «أَتَدْرِی لِمَ أَقَارِبُ الْخُطَا؟» قُلْتُ: اللهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ؛ قَالَ: «لَا یَزَالُ الْعَبْدُ فِی صَلَاةٍ مَا دَامَ فِی طَلَبِ الصَّلَاةِ».

(ضعیف) وفی روایة: «إِنَّمَا فَعَلتُ لِتَکْثُرَ خُطایَ فِی طَلَبِ الصلاةِ».

رواه الطبرانی فی "الکبیر" مرفوعاً وموقوفاً على زید وهو الصحیح^([19]).

و از زید بن ثابت س روایت است که می‌گوید: همراه رسول خدا ج در مسیر نماز بودیم که رسول خدا گام‌های نزدیک به هم برمی‌داشت و فرمود: «آیا می‌دانی چرا گام‌های نزدیک به هم برداشتم؟» گفتم: الله و رسولش داناترند. فرمود: «همواره بنده در نماز است مادامی‌که در طلب نماز است».

و در روایتی آمده است: «چنین کردم تا گام‌هایم در طلب نماز افزایش یابد».

452-307- (11) (صحیح) وَعَنْ أَبِی مُوسَى س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «إِنَّ أَعْظَمَ النَّاسِ أَجْرًا فِی الصَّلَاةِ أَبْعَدُهُمْ إِلَیْهَا مَمْشًى، فَأَبْعَدُهُمْ، وَالَّذِی یَنْتَظِرُ الصَّلَاةَ حَتَّى یُصَلِّیَهَا مَعَ الْإِمَامِ أَعْظَمَ أَجْرًا مِنَ الَّذِی یُصَلِّیَهَا ثُمَّ یَنَامُ».

رواه البخاری ومسلم وغیرهما.

از ابوموسی س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «بیشترین ثواب را در نماز کسانی می‌برند که مسیر طولانی‌تری را (برای ادای آن) طی می‌کنند و کسی که منتظر می‌ماند تا نماز را همراه امام (با جماعت) بخواند از کسی که نمازش را می‌خواند و می‌خوابد ثواب بیشتری دارد».

453-308- (12) (صحیح) وَعَنْ أُبَیِّ بْنِ کَعْبٍ س قَالَ: کَانَ رَجُلٌ مِنَ الأَنصَارِ لَا أَعْلَمُ أَحَداً أَبْعَدَ مِنَ الْمَسْجِدِ مِنْهُ، وَکَانَ لَا تُخْطِئُهُ صَلَاةٌ، فَقِیلَ لَهُ: لَوْ اشْتَرَیْتَ حِمَارًا تَرْکَبُهُ فِی الظَّلْمَاءِ، وَفِی الرَّمْضَاءِ، فَقَالَ: مَا یَسُرُّنِی أَنَّ مَنْزِلِی إِلَى جَنْبِ الْمَسْجِدِ، إِنِّی أُرِیدُ أَنْ یُکْتَبَ لِی مَمْشَایَ إِلَى الْمَسْجِدِ، وَرُجُوعِی إِذَا رَجَعْتُ إِلَى أَهْلِی، فَقَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «قَدْ جَمَعَ اللهُ لَکَ ذَلِکَ کُلَّهُ».

از ابی بن کعب س روایت شده که می‌گوید: «مردی از انصار بود که من کسی دورتر از او به مسجد نمی‌شناختم و یک نمازش به جماعت فوت نمی‌شد؛ به او گفته شد: کاش یک الاغ می‌خریدی که در تاریکی و پیمودن زمین داغ، بر آن سوار می‌شدی. گفت: خوشحال نمی‌شوم که منزلم نزدیک مسجد باشد، می‌خواهم در رفتنم به سوی مسجد و برگشتن از آن نزد خانواده‌ام، قدم‌هایم برایم نوشته ‌شود. رسول الله ج به او فرمود: «خداوند، تمام آنها را برای تو جمع و ذخیره کرده است».  

(وَفِی روایة): «فَتَوَجَّعْتُ لَهُ، فَقُلْتُ: یَا فُلَانُ! لَوْ أَنَّکَ اشْتَرَیْتَ حِمَارًا یَقِیکَ الرَّمَضَاء، وَهَوَامَّ الْأَرْضِ؟ قَالَ: أَمَّا وَاللَّهِ، مَا أُحِبُّ أَنَّ بَیْتِی مطنَّبٌ^([20]) بِبَیْتِ مُحَمَّدٍ ج! قَالَ: فَحَمَلْتُ بِهِ حِمْلًا^([21])، حَتَّى أَتَیْتُ نَّبِیَّ الله ج، فَأَخبَرتُهُ، فَدَعَاهُ، فَقَالَ لَهُ مِثْلَ ذَلِکَ، وَذَکَرَ أَنَّهُ یَرْجُو أِجرِ الأَثَرِ، فَقَالَ النَّبِی ج: «[إِنَّ]^([22]) لَکَ مَا احْتَسَبْتَ».

رواه مسلم وغیره ورواه ابن ماجه بنحو الثانیة.

و در روایتی آمده است: «دلم برای او سوخت گفتم: ای فلانی! اگر الاغی می‌خریدی که تو را از زمین گرم و حیوانات موذی زمین محافظت می‌کرد (بهتر نبود)؟ گفت: به خدا قسم دوست ندارم خانه‌ام کنار خانه‌ی محمد ج باشد! این سخن بسیار بر من گران آمده و مرا پریشان نمود. تا نزد رسول الله ج رفتم و جریان را برای رسول الله ج نقل کردم. رسول الله ج او را فراخواند، مرد گفته‌‌اش را تکرار کرد و اضافه کرد: امید اجر و ثوا‌ب قدم‌هایم را دارم. رسول الله ج فرمود: «این اجر و ثواب را کسب کردی».

(الرمضاء) ممدوداً: عبارت است از زمینی که در اثر حرارت خورشید داغ شده باشد.

454-309- (13) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «کُلُّ سُلاَمَى مِنَ النَّاسِ عَلَیْهِ صَدَقَةٌ، کُلَّ یَوْمٍ تَطْلُعُ فِیهِ الشَّمْسُ، تَعْدِلُ بَیْنَ الِاثْنَیْنِ صَدَقَةٌ، وَتُعِینُ الرَّجُلَ عَلَى دَابَّتِهِ فَتَحْمِلُه أَوْ ترْفَعُ لَهُ عَلَیْهَا مَتَاعَهُ صَدَقَةٌ، وَالکَلِمَةُ الطَّیِّبَةُ صَدَقَةٌ، وَبِکُلُّ خُطْوَةٍ تَمشِیهَا إِلَى الصَّلاَةِ صَدَقَةٌ، وَتُمِیطُ الأَذَى عَنِ الطَّرِیقِ صَدَقَةٌ».

رواه البخاری ومسلم.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هر روز که آفتاب طلوع می‌کند، بر هر مفصل از مفاصل بدن انسان، صدقه‌ای لازم است. اگر بین دو نفر به عدالت صلح برقرار کنی، صدقه‌ است؛ یا اگر به مردی کمک کنی که بر مرکبش سوار شود یا بارش را برایش روی مرکب بگذاری، صدقه‌ است؛ سخن نیک صدقه‌ است؛ در هر قدمی که برای ادای نماز برمی‌داری صدقه‌ است؛ و اینکه خار و خاشاک از سر راه برداری صدقه است».

(السُّلامى) به ضم «سین» و تخفیف «لام و میم مقصور»: مفرد «السلامیات» به معنای مفاصل انگشتان می‌باشد. أبو عبید می‌گوید: «در اصل استخوانی است در سم شتر؛ اما در اینجا به معنای هر استخوانی از استخوان‌های انسان می‌باشد که در آن صدقه‌ای لازم است. (تعدل بین الإثنین) یعنی: میان آنها به عدالت صبح و آشتی براقرار شود. (تمیط الأذى عن الطریق) یعنی: دور کردن آنچه سبب اذیت و آزار است از مسیر راه.

455-310- (14) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ: «أَلَا أَدُلُّکُمْ عَلَى مَا یَمْحُو اللهُ بِهِ الْخَطَایَا، وَیَرْفَعُ بِهِ الدَّرَجَاتِ؟» قَالُوا بَلَى یَا رَسُولَ اللهِ؛ قَالَ: «إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ عَلَى الْمَکَارِهِ، وَکَثْرَةُ الْخُطَا إِلَى الْمَسَاجِدِ، وَانْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ، فَذَلِکُمُ الرِّبَاطُ، فَذَلِکُمُ الرِّبَاطُ، فَذَلِکُمُ الرِّبَاطُ».

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «آیا شما را به چیزی که خداوند به وسیله‌ی آن گناهان را محو نموده و به درجات می‌افزاید راهنمایی کنم؟» گفتند: بله، ای رسول الله ج! رسول الله ج فرمود: «انجام وضوی کامل در شرایط سخت و گام‌های زیاد به سوی مساجد و انتظار نماز بعد از نماز؛ (پس سه بار تکرار نمودند:) چنین اعمالی، مانند جهاد در راه الله ارزشمند و پرفضیلت است».

رواه مالک ومسلم والترمذی والنسائی وابن ماجه ولفظه: «إِنَّ رَسُولَ الله ج قَالَ: کَفَّارَةُ الْخَطَایَا، إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ عَلَى الْمَکَارِهِ، وَإِعْمَالُ الْأَقْدَامِ إِلَى الْمَسَاجِدِ، وَانْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ». [مضى 4-الطهارة /7- الترغیب فی الوضوء..].

و متن روایت ابن ماجه عبارت است از: رسول الله ج فرمودند: «وضوی کامل گرفتن در شرایط سخت و قدم برداشتن به سوی مساجد و انتظار نماز بعد از نماز کفاره‌ی گناهان می‌باشند».

0-311- (15) (صحیح) وَرواه ابن ماجه أیضاً مِن حَدیث أَبِی سَعید الخدری س؛ إلا أنه قال: «أَلَا أَدُلُّکُمْ عَلَى مَا یُکَفِّرُ اللَّهُ بِهِ الْخَطَایَا، وَیَرفَعُ بِهِ فِی الدَّرَجَات؟» قَالُوا: بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ، فذکره».

همچنین ابن ماجه از ابوسعید خدری س این حدیث را با این متن روایت می‌کند که رسول الله ج فرمودند: «آیا شما را به چیزی که خداوند به وسیله‌ی آن گناهان را محو می‌کند و درجات را بالا می‌برد، راهنمایی نکنم؟ گفتند: بله ای رسول الله ج .. و در ادامه باقی حدیث را ذکر می‌کند.  

0-312- (16) (صحیح لغیره) وَرواه ابن حبان فی صحیحه من حدیث جابر وعنده: «أَلَا أَدُلُّکُمْ عَلَى مَا یَمْحُو اللَّهُ بِهِ الْخَطَایَا، وَیُکَفَّرُ بِهِ الذُّنُوبَ؟..».

[سیأتی بتمامه هنا /22- الترغیب فی انتظار الصلاة..].

و این حدیث را ابن حبان در صحیحش از طریق جابر با این متن روایت نموده است: «آیا شما را به چیزی که خداوند به وسیله‌ی آن خطاها را محو می‌کند و گناهان را می‌بخشد راهنمایی نکنم؟».

456-313- (17) (صحیح) وَعَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ س أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ: «إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ فِی الْمَکَارِهِ، وَإِعْمَالُ الْأَقْدَامِ إِلَى الْمَسَاجِدِ، وَانْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ، تَغْسِلُ الْخَطَایَا غَسْلًا».

رواه أبو یعلى والبزار بإسناد صحیح. [مضى 4/7 – الترغیب فی الوضوء].

از علی بن ابی طالب س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «وضوی کامل گرفتن به هنگام سختی، قدم برداشتن به سوی مساجد و انتظار نماز بعد از نماز گناهان را کاملا می‌شوید».

457-314- (18) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س أَنَّ النَّبِی ج قَالَ: «مَنْ غَدَا إِلَى الْمَسْجِدِ، أَوْ رَاحَ، أَعَدَّ اللهُ لَهُ فِی الْجَنَّةِ نُزُلًا، کُلَّمَا غَدَا، أَوْ رَاحَ».

رواه البخاری ومسلم وغیرهما.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که در ابتدا یا پایان روز به مسجد برود، الله برای هر نوبت که در ابتدا یا انتهای روز به مسجد می‌رود، ضیافتی در بهشت برای او فراهم می‌سازد».

[در حدیث واژه‌ی «غدا» آمده که مفهوم رفتن در ابتدای روز را می‌رساند مانند کسی که برای نماز صبح به مسجد می‌رود. واژه‌ی «راح» مفهوم رفتن در نیم‌روز یا بعد از ظهر را می‌رساند. مثل کسی که برای نماز ظهر یا عصر به مسجد می‌رود. البته واژه‌ی «راح» به طور مطلق به مفهوم «رفتن» می‌باشد. البته اگر این دو واژه یعنی «غدا» و «راح» با هم ذکر شوند، غدا به مفهوم رفتن در ابتدای روز خواهد بود و راح به معنای رفتن در پایان روز؛ (برگرفته از ترجمه‌ی شرح ریاض الصالحین، اثر علامه ابن عثیمین) مصحح.]

458-197- (3) (موضوع) وَعَنْ أَبِی أُمَامَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «الْغُدُوُّ وَالرَّوَاحُ إِلَى الْمَسجِدِ مِنَ الْجِهَادِ فِی سَبِیلِ اللهِ».

رواه الطبرانی فی "الکبیر" من طریق القاسم عن أبی أمامة^([23]).

و از ابوامامه س روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «رفتن به مسجد در ابتدا یا پایان روز، بخشی از جهاد در راه خداوند است».

459-315- (19) (صحیح لغیره) وَعَنْ بُرَیْدَةَ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «بَشِّرِ الْمَشَّائِینَ^([24]) فِی الظُّلَمِ إِلَى الْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ التَّامِّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ».

رواه أبو داود والترمذی وقال: "حدیث غریب". قال الحافظ عبد العظیم رحمه الله: "ورجال إسناده ثقات".

از بریده س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسانی را که در تاریکی شب به سوی مساجد رفت و آمد می‌کنند، به نور کامل در روز قیامت مژده دهید».

0-316- (20) (صحیح لغیره) ورواه ابن ماجه بلفظه من حدیث أنس.

460-317- (21) (صحیح لغیره) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «إِنَّ اللَّهَ لَیُضِیءُ لِلَّذِینَ یَتَخَلَّلُونَ إِلَى الْمَسَاجِدِ فِی الظُّلَمِ بِنُورٍ سَاطِعٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ».

رواه الطبرانی فی "الأوسط" بإسناد حسن.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «خداوند برای کسانی که در تاریکی به سوی مساجد قدم بر می‌دارند، در روز قیامت نور درخشنده‌ای آماده کرده است».

461-318- (22) (صحیح لغیره) وَعَنْ أَبِی الدَّرْدَاءِ س عَنِ النَّبِی ج قَالَ: «مَنْ مَشَى فِی ظُلْمَةِ اللَّیْلِ إِلَى الْمَسجِدِ، لَقَی اللَّهَ بِنُورٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ».

از ابودرداء س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که در تاریکی شب به سوی مسجد قدم بر می‌دارد، در روز قیامت خداوند را با نوری ملاقات می‌کند».

رواه الطبرانی فی "الکبیر" بإسناد حسن وابن حبان فی «صحیحه» ولفظه: قَالَ: «مَنْ مَشَى فِی ظُلْمَةِ اللَّیْلِ إِلَى الْمَسَاجِدِ، آتَاهُ اللَّهُ نُورًا یَوْمَ الْقِیَامَةِ»: «کسی که در تاریکی شب به سوی مساجد قدم بر می‌دارد، خداوند در روز قیامت به او نوری می‌دهد».

462-198- (4) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی أُمَامَةَ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «بَشِّرِ الْمُدْلِجِینَ^([25]) إِلَى الْمَسَاجِدِ فِی الظُّلَمِ بِمَنَابِرَ مِنْ النُّورٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ، یَفْزَعُ النَّاسُ، وَلَا یَفْزَعُونَ».

رواه الطبرانی فی "الکبیر" وفی إسناده نظر^([26]).

و از ابوامامه س روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «کسانی را که شبانه و در تاریکی به مسجد می‌روند، به منبرهایی از نور در روز قیامت بشارت ده، روزی که مردم در وحشت‌اند و آنان هراسی ندارند».

463-319- (23) (صحیح لغیره) وَعَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِیِّ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «لِیُبَشَّرِ الْمَشَّاؤونَ فِی الظُّلَمِ إِلَى الْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ التَّامِّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ».

رواه ابن ماجه وابن خزیمة فی "صحیحه" - واللفظ له – والحاکم، وقال: "صحیح على شرط الشیخین" کذا قال. قال الحافظ: "وقد روی هذا الحدیث عن ابن عباس وابن عمر وأبی سعید الخدری وزید بن حارثة وعائشة وغیرهم".

از سهل بن سعد ساعدی س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «به کسانی که در تاریکی شب به سوی مساجد قدم بر می‌دارند نور کاملی را بشارت بده».

464-199- (5) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «الْمَشَّاءُونَ إِلَى الْمَسَاجِدِ فِی الظُّلَمِ، أُولَئِکَ الْخَوَّاضُونَ فِی رَحْمَةِ اللَّهِ تَعَالَی».

رواه ابن ماجه وفی إسناده إسماعیل بن رافع، تکلم فیه الناس، وقال الترمذی: "ضعفه بعض أهل العلم، وسمعت محمداً - یعنی البخاری- یقول: هو ثقة مقارَب الحدیث".

از ابوهریره س روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «کسانی که در تاریکی‌ها به سوی مساجد می‌روند، کسانی هستند که در رحمت خداوند متعال فرورفته‌اند».

465-320- (24) (حسن) وَعَنْ أَبِی أُمَامَةَ س أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «مَنْ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ مُتَطَهِّرًا إِلَى صَلَاةٍ مَکْتُوبَةٍ فَأَجْرُهُ کَأَجْرِ الْحَاجِّ الْمُحْرِمِ، وَمَنْ خَرَجَ إِلَى تَسْبِیحِ الضُّحَى لَا یَنْصِبُهُ إِلَّا إِیَّاهُ، فَأَجْرُهُ کَأَجْرِ الْمُعْتَمِرِ، وَصَلَاةٌ عَلَى أَثَرِ صَلَاةٍ، لَا لَغْوَ بَیْنَهُمَا کِتَابٌ فِی عِلِّیِّینَ».

رواه أبو داود من طریق القاسم بن عبد الرحمن عن أبی أمامة.

از ابو امامه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که با وضو برای نماز فرض از منزلش خارج گردد، اجر او به مانند اجر فردی است که احرام حج بسته است. و کسی که برای نماز ضحی خارج شود و چیزی جز آن سبب خستگی وی نشده باشد، اجر او مانند اجر کسی است که عمره به جای آورده است. و به جای آوردن نماز به دنبال نماز بعدی، درحالی‌که بین آنها کار بیهوده‌ای انجام نشود، نوشته‌ای در علیین خواهد بود».

(تسبیح الضحى): منظور نماز ضحی می‌باشد. و هر نماز نافله‌ای تسبیح است. اینکه در حدیث آمده: (لا ینصبه) یعنی او را خسته نمی‌کند و سبب خروج وی نمی‌شود جز این نماز؛ (والنصب) به فتح نون و صاد مهملة به معنای «التعب» خستگی می‌باشد.

466-321- (25) (صحیح) وَعَنهُ س أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «ثَلَاثَةٌ کُلُّهُمْ ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ: إِنْ عَاشَ رُزِقَ وَکُفِیَ، وَإِنْ مَاتَ أَدْخَلَهُ اللَّهُ الْجَنَّةَ: مَنْ دَخَلَ بَیْتَهُ فَسَلَّمَ، فَهُوَ ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ، وَمَنْ خَرَجَ إِلَى الْمَسْجِدِ، فَهُوَ ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ، وَمَنْ خَرَجَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَهُوَ ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ».

رواه أبو داود وابن حبان فی «صحیحه». ویأتی أحادیث من هذا النوع فی (12- الجهاد) وغیره إن شاء الله تعالى.

از ابو امامه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که این سه کار را انجام دهد خداوند ضمانت او را به عهده می‌گیرد که اگر زندگی کند به او روزی دهد و او را کفایت نماید و اگر بمیرد خداوند او را وارد بهشت ‌کند: کسی که وارد خانه شود و بر اهل خانه سلام کند، خداوند ضمانت او را به عهده می‌گیرد و کسی که به سوی مسجد خارج شود، خداوند ضمانت او را به عهده می‌گیرد و کسی که در راه خدا خارج شود، خداوند ضمانت او را به عهده می‌گیرد».

467-322- (26) (حسن) وَعَنْ سَلْمَانَ س أَنَّ النَّبِی ج قَالَ: «مَنْ تَوَضَّأَ فِی بَیْتِهِ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ، ثُمَّ أَتَى الْمَسْجِدَ، فَهُوَ زَائِرُ اللهِ، وَحَقٌّ عَلَى الْمَزُورِ أَنْ یُکْرِمَ الزَّائِرَ».

رواه الطبرانی فی "الکبیر" بإسنادین أحدهما جید.

از سلمان س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که در خانه‌اش به طور کامل وضو گرفته و سپس به مسجد برود، به دیدار و زیارت خداوند رفته است و بر زیارت شونده لازم است که زیارت کننده را اکرام نماید».

0-323- (27) (صحیح) وَرَوَى البیهقی نحوه موقوفاً على أصحاب رسول الله ج بإسناد صحیح.

468-200- (6) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ إِلَى الصَّلَاةِ، فَقَالَ: (اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ السَّائِلِینَ عَلَیْکَ، وَبِحَقِّ مَمْشَایَ هَذَا، فَإِنِّی لَمْ أَخْرُجْ أَشَرًا، وَلَا بَطَرًا، وَلَا رِیَاءً، وَلَا سُمْعَةً، وَخَرَجْتُ اتِّقَاءَ سُخْطِکَ، وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِکَ، فَأَسْأَلُکَ أَنْ تُعِیذَنِی مِنَ النَّارِ، وَأَنْ تَغْفِرَ لِی ذُنُوبِی، إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ) أَقْبَلَ اللَّهُ عَلَیْهِ بِوَجْهِهِ، وَاسْتَغْفَرَ لَهُ سَبْعُونَ أَلْفِ مَلَکٍ».

رواه ابن ماجه^([27]). قال المملی س: "ویأتی باب فیما یقوله إذا خرج إلى المسجد" إن شاء الله تعالى. [14-الذکر/14]». قال الهروی: "إذا قیل فعل فلان ذلک أشراً وبطراً، فالمعنى أنه لجَّ فی البطر". وقال الجوهری: "الأشر والبطر بمعنى واحد".

و از ابوسعید خدری س روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «هرکس از خانه به سوی نماز خارج شود و بگوید: (پروردگارا، از تو به وسیله حق سوال کنندگان بر تو و به حق این گام‌هایم درخواست دارم؛ براستی من از روی کبر و غرور و ریا خارج نشدم بلکه برای پرهیز از خشم تو و کسب رضایت تو خارج شدم. پس از تو می‌خواهم که مرا از آتش مصون داری و گناهانم را بیامرزی که جز تو کسی گناهان را مورد بخشش و مغفرت قرار نمی‌دهد). در این‌صورت خداوند متعال به او روی آورده و هفتاد هزار فرشته برای او طلب مغفرت می‌کنند».

469-324- (28) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س عَنِ النَّبِیَّ ج قَالَ: «أَحَبُّ الْبِلَادِ إِلَى اللهِ مَسَاجِدُهَا، وَأَبْغَضُ الْبِلَادِ إِلَى اللهِ أَسْوَاقُهَا».

رواه مسلم.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «محبوب‌ترین مکان‌ها نزد خداوند مساجد است و منفورترین مکان‌ها نزد خداوند بازار‌ها است».

470- 325- (29) (حسن صحیح) وَعَنْ جُبَیْرِ بْنِ مُطْعِمٍ س أَنَّ رَجُلًا قَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! أَیُّ الْبُلْدَانِ أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ؟ وَأَیُّ الْبُلْدَانِ أَبْغَضُ إِلَى اللَّهِ؟ قَالَ: «لَا أَدْرِی حَتَّى أَسْأَلَ جِبْرِیلَ علیه السلام»، فَأَتَاهُ جِبْرِیلُ، فَأَخْبَرَهُ: «أَنَّ أَحسَنَ الْبِقَاعِ إِلَى اللَّهِ الْمَسَاجِدُ، وَأَبْغَضُ الْبِقَاعِ إِلَى اللَّهِ الْأَسْوَاقُ».

رواه أحمد والبزار - واللفظ له - وأبو یعلى والحاکم وقال: "صحیح الإسناد"^([28]).

از جبیر بن مطعم س روایت شده که مردی گفت: ای رسول الله ج کدام سرزمین‌ها نزد خدا دوست‌داشتنی‌تر و کدام سرزمین‌ها نزد خدا منفورتر است؟ فرمود: «نمی‌دانم تا اینکه از جبرئیل بپرسم». جبرئیل به نزدش آمد و به او خبر داد که بهترین مکان‌ها نزد خداوند مساجد است و منفورترین مکان‌ها نزد خداوند بازارها است».

471-201- (7) (ضعیف) وَعن عبد الله بن عُمَرَ ب أَنَّ رَجُلًا سَأَلَ النَّبِیَّ ج: أَیُّ البِقَاعِ خَیرٌ؟ وَأَیُّ الْبِقَاعِ شَرٌّ؟ قَالَ: «لَا أَدْرِی حَتَّى أَسْأَلَ جِبْرِیلَ علیه السلام». فَسَأَلَ جِبْرِیلَ، فَقَالَ: لَا أَدْرِی حَتَّى أَسْأَلَ مِیکَائِیلَ، فَجَاءَ فَقَالَ: «خَیْرُ الْبِقَاعِ الْمَسَاجِدُ، وَشَرُّ الْبِقَاعِ الْأَسْوَاقُ».

رواه الطبرانی فی "الکبیر" وابن حبان فی "صحیحه".

و از عبدالله بن عمر ب روایت است که مردی از رسول خدا ج سوال کرد: کدامین زمین بهتر است؟ و بدترین آنها کدام است؟ رسول خدا ج فرمود: «نمی‌دانم تا اینکه از جبریل علیه السلام سوال کنم». پس از جبریل سوال کرد و او گفت: نمی‌دانم تا اینکه از میکائیل سوال کنم. پس نزد رسول خدا ج آمده و گفت: «بهترین زمین‌ها مساجد و بدترین آنها بازارها هستند».

472-202- (8) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج لِجِبْرِیلَ: «أَیُّ الْبِقَاعِ خَیْرٌ؟» قَالَ: لَا أَدْرِی. قَالَ: «فَاسَألْ عَنْ ذَلِکَ رَبَّکَ عز وجل». قَالَ: فَبَکَى جِبْرِیلُ علیه السلام وَقَالَ: یَا مُحَمَّدُ! وَلَنَا أَنْ نَسْأَلَهُ؟ هُوَ الَّذِی یُخْبِرُنَا بِمَا یَشَاءَ. فَعَرَجَ إِلَى السَّمَاءِ، ثُمَّ أَتَاهُ، فَقَالَ: «خَیْرُ الْبِقَاعِ بُیُوتُ اللَّهِ فِی الْأَرْضِ». قَالَ: «فَأَیُّ الْبِقَاعِ شَرٌّ؟»، فَعَرَجَ إِلَى السَّمَاءِ، ثُمَّ أَتَاهُ، فَقَالَ: «شَرُّ الْبِقَاعِ الْأَسْوَاقُ».

رواه الطبرانی فی "الأوسط"^([29]).

و از انس بن مالک س روایت است که می‌گوید: رسول خدا ج به جبریل گفت: «بهترین بخش زمین کدام است؟» وی گفت: نمی‌دانم. رسول خدا ج فرمود: «در این مورد از پروردگارت سوال کن»؛ پس جبریل ÷ گریست و گفت: ای محمد، آیا این حق برای ما وجود دارد که از او سوال کنیم؟ او کسی است که هر چه بخواهد به ما خبر می‌دهد. پس به آسمان عروج کرد سپس آمده و گفت: بهترین بخش زمین خانه‌های خداوند متعال در روی زمین هستند. فرمود: «بدترین بخش زمین کدام است؟» پس جبریل به آسمان عروج کرده، سپس آمده و گفت: «بدترین بخش زمین بازارها هستند».

10-(الترغیب فی لزوم المساجد والجلوس فیها)

---

^([1]) أی: تزاد. والتضعیف أنْ یزاد على أصل الشیء فیجعل بمثلین أو أکثر، و (الضِّعف) بالکسر: المثل. وقوله: (وذلک) إشارة إلى التضعیف الذی یدل علیه قوله: "تضعف".

^([2]) یجوز فیه ضم الخاء المعجمة وفتحها، وجزم الیعمُری بأنها هاهنا بالفتح. وقال القرطبی: "إنها فی روایات مسلم بالضم". وقال الجوهری: "الخطوة بالضم ما بین القدمین، وبالفتح المرّة الواحدة".

^([3]) یعنی فرشتگان پیوسته بر او درود می‌فرستند درحالی‌که می‌گویند: یا الله بر او رحم بفرما. والله اعلم.

^([4]) یعنی مادامی که وضویش نشکند. و بیان آن در روایت دیگری (22 - انتظار الصلاة) خواهد آمد.

^([5]) قال الناجی (54): "إنما رواه مالک هکذا من طریق أخرى عن نعیم المجمر عنه موقوفاً". قلت: ولکنه فی حکم المرفوع کما لا یخفى، وهو فی "الموطأ" (1/ 54).

^([6]) أی: فی "الکبرى" له کما فی "العُجالة" (53). قلت: هذا یوهم أنه لم یخرجه فی "الصغرى"، ولیس کذلک، فهو فیها (1/ 165-المیمنیة). وهو مخرج فی "صحیح أبی داود" تحت الحدیث (572).

^([7]) قلت: ووافقه الذهبی، وهو کما قالا.

^([8]) وسیأتی لفظ الشطر الثانی منه فی (22 - الترغیب فی انتظار الصلاة بعد الصلاة).

^([9]) الأصل: (عُمر)، والتصویب من المخطوطة و"المسند" و"ابن حبان" و"المجمع".

^([10]) وفی بعض النسخ: (ابتلینا به)، وهی نسخة الشیخ الناجی. وقال (54):

"کذا فی أکثر النسخ، وفی بعضها، وکذا فی غیر هذا الکتاب وهو الصواب: (أتیتنا به) ". قلت: وکذلک هو فی مطبوعة "صحیح ابن خزیمة" (1498)، وکذا فی هامش المخطوطة مشاراً إلى أنها نسخة، ووقع فی صلبها کما وقع هنا: "أنبأتنا"، فالله أعلم.

^([11]) الأصل: (وحلمک على)، وفی مخطوطتی: (وحملک على)، وکذا فی مطبوعة الجهلة، وهو فاسد المعنى هنا کما هو ظاهر، والمثبت من "صحیح ابن خزیمة" (2/ 377).

^([12]) قلت: له علة بینتها فی "الصحیحة"، (577)، فلیرجع إلیه من شاء.

^([13]) قلت: ورواه مسلم فی "صحیحه" فی "فضل الوضوء والصلاة عقبه" بنحوه. وکذا النسائی (2/ 112- الطبعة المصریة). وسیعیده المؤلف بروایة ابن خزیمة أیضاً (16 باب).

^([14]) قلت: یعنی مرسلاً، فإن (سعید بن المسیب) رحمه الله تابعی، وجملة الترضی توهم أنه صحابی، ولعلها من بعض النساخ، وهو مخرج فی "صحیح أبی داود" (572).

^([15]) فی الأصل هنا خطأ نبهت علیه فی "الترغیب فی الوضوء وإسباغه".

^([16]) یعنی: سرمای شدید. چنانکه پیش‌تر مولف بدان اشاره نمود. (4 - الطهارة/ 7 - باب/ 21 - حدیث).

^([17]) به کسر لام عبارت است از قبیله‌ا‌ی از انصار؛ و در میان اعراب (سلمة) به کسر لام جز آنان نیست. محل زندگی آنها از مسجد دور بود و این مسافت آنها را از آمدن به مسجد در تاریکی شب و هنگام باران و سرمای شدید بازمی‌داشت. بنابراین تصمیم گرفتند به نزدیک مسجد نقل مکان کنند.

^([18]) فاء برای ترتیب است. به این معنا که هرکس از مسجد دورتر است اجر و پاداش بیشتری دارد از کسی که به مسجد نزدیک‌تر است. پس هرکس دورتر باشد اجر و پاداش وی بیشتر از کسی است که از او به مسجد نزدیک‌تر است؛ هرچند این فرد نزدیک‌تر از وی، نسبت به دیگران جز او، از مسجد دورتر باشد که در این‌صورت پاداش وی نیز از کسانی که به نسبت به او به مسجد نزدک‌تر هستند بیشتر می‌باشد. مقصود از این روایت تشویق به حضور در نماز جماعت در مسجد می‌باشد هرقدر که فاصله‌ تا مسجد دور باشد.

^([19]) قلت: فی إسناد الموقوف عند الطبرانی (4796) من یروی البواطیل کما قال ابن عدی، ومع ذلک تجاوزه الهیثمی فقال: "رجاله رجال الصحیح"! وقلده الثلاثة! لکن قد جاء عن غیره بسند صحیح، کما حققته فی "الضعیفة" (6816).

^([20]) یعنی بسته شدن با طناب؛ و (الطنب): یکی از طناب‌های خیمه می‌باشد. ابن اثیر می‌گوید: «یعنی دوست ندارم خانه‌ام کنار خانه‌ی رسول خدا باشد چون از قدم‌های زیادی که از خانه تا مسجد برمی‌دارم، نزد خداوند امید پاداش دارم». 

^([21]) به کسر «حاء»: به این معناست که این سخن بر من گران آمد و به خاطر زشتی سخنش آن‌را وحشتناک یافتم. و این مساله مرا نگران و پریشان نمود. و مراد از آن این نیست که او را بر پشت خود حمل کرده است.  در "العجالة" (54) چنین آمده است.

^([22]) زیادة من "مسلم".

^([23]) قلت: دونه کذاب، ورواه غیره موقوفاً. فانظر "الضعیفة" (2007).

^([24]) از صیغه‌های مبالغه می‌باشد. مقصود رفت و آمد زیاد آنها و عادت همیشگی آنها می‌باشد. نه کسانی که یک یا دو بار این مساله برای آنها اتفاق افتاده است. و منظور از حدیث، نماز صبح و عشا می‌باشد چون این دو نماز در تاریکی اقامه می‌شوند.

^([25]) جمع: (مدلج)؛ و آن کسی را گویند که شبانه حرکت می‌کند.  و (الدُّلجة) به ضم و فتح به معنای سیر شبانه می‌باشد. «أدلج» به تخفیف زمانی گفته می‌شود که در ابتدای شب حرکت را آغاز کند. و «ادَّلَج» به تشدید زمانی گفته می‌شود که در آخر شب حرکت آغاز شود. والله أعلم.

^([26]) قلت: فیه عند الطبرانی (7634) سلمة القیسی عن رجل من أهل بیته، وهذان لا یعرفان.

^([27]) انظر الکلام علیه روایة ودرایة فی "سلسلة الأحادیث الضعیفة" (رقم 24)، وکتابی "التوسل أنواعه وأحکامه" (ص 93).

^([28]) أخرجوه کلّهم من طریق ابن عقیل، لکنْ لیس عندهم -إلاَّ البزّار- قصة المسجد، وزعم المعلقون الثلاثة أنه عند الحاکم وغیره من طریق آخر! وهو من تخالیطهم.

^([29]) قلت: وقد خرجته فی "الضعیفة" تحت الحدیث (6500)، وفی "الصحیح" ما یغنی عنه.