ترغیب به انتظار کشیدن برای نماز بعد از هر نماز

ترغیب به انتظار کشیدن برای نماز بعد از هر نماز

612-442- (1) (صحیح) عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ: «لَا یَزَالُ أَحَدُکُمْ فِی صَلَاةٍ مَا دَامَتِ الصَّلَاةُ تَحْبِسُهُ، لَا یَمْنَعُهُ أَنْ یَنْقَلِبَ إِلَى أَهْلِهِ إِلَّا الصَّلَاةُ».

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «یکی از شما همیشه در نماز است تا زمانی که نماز او را در مسجد نگه داشته و چیزی جز نماز، مانع بازگشت وی نزد خانواده‌اش نمی‌شود».

رواه البخاری فی أثناء حدیث ومسلم. وللبخاری: «إِنَّ أَحَدَکُمْ فِی صَلاَةٍ مَا دَامَتِ الصَّلاَةُ تَحْبِسُهُ، وَالمَلاَئِکَةُ تَقُولُ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ، مَا لَمْ یَقُمْ مِنْ مُصَلَّاه، أَوْ یُحْدِثْ»^([1]).

و متن بخاری چنین است: «یکی از شما در نماز است، تا زمانی که نماز او را در مسجد نگه داشته است و فرشتگان می‌گویند: خداوندا! او را ببخش، خداوندا! بر او رحم کن. تا زمانی که از محل نمازش بلند نشده یا ‌بی‌وضو نشده است».

وفی روایة لمسلم وأبو داود قال: «لَا یَزَالُ الْعَبْدُ فِی صَلَاةٍ مَا کَانَ فِی مُصَلَّاهُ یَنْتَظِرُ الصَّلَاةَ، وَالْمَلَائِکَةُ تَقُولُ: اللهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللهُمَّ ارْحَمْهُ، حَتَّى یَنْصَرِفَ، أَوْ یُحْدِثَ». قِیلَ: وَمَا (یُحْدِثَ)؟ قَالَ: «یَفْسُو أَوْ یَضْرِطُ».

و در روایتی از مسلم و ابوداود چنین آمده است: «بنده همیشه در نماز است، تا زمانی که در محل نمازش منتظر نماز نشسته است؛ و تا زمانی که بیرون نرفته یا ‌بی‌وضو نشده، فرشتگان می‌گویند: خداوندا! او را ببخش، خداوندا! بر او رحم کن». گفته شد: احداث چیست؟ فرمود: «خارج شدن بادی از بدن بدون صدا یا با صدا».

ورواه مالک موقوفاً^([2]) عَنْ نَعَیْمِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ الْمُجْمِرِ، أَنَّهُ سَمِعَ أَبَا هُرَیْرَةَ س یَقُولُ: «إِذَا صَلَّى أَحَدُکُمْ، ثُمَّ جَلَسَ فِی مُصَلَّاهُ، لَمْ تَزَلِ الْمَلَائِکَةُ تُصَلِّی عَلَیْهِ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ. فَإِنْ قَامَ مِنْ مُصَلَّاهُ، فَجَلَسَ فِی الْمَسْجِدِ یَنْتَظِرُ الصَّلَاةَ، لَمْ یَزَلْ فِی صَلَاةٍ حَتَّى یُصَلِّیَ».

و مالک به صورت موقوف از نَعیم بن عبد الله مُجمر روایت می‌کند که از ابوهریره س شنید که می‌گفت: هرگاه یکی از شما نماز خواند و سپس در محل نمازش نشست، پیوسته فرشتگان بر او درود می‌فرستند و می‌گویند: خداوندا! او را ببخش، خداوندا! بر او رحم کن. و اگر از محل نمازش بلند شد و در مسجد نشست و منتظر نماز شد، همچنان در نماز است تا زمانی که نماز بخواند».

613-443- (2) (صحیح) وَعَنْ أَنَسٍ س: أَنَّ رَسُولُ اللَّهِ ج أَخَّرَ لَیْلَةً صَلاَةَ العِشَاءِ إِلَى شَطْرِ اللَّیْلِ، ثُمَّ أَقْبَلَ بِوَجْهِهِ بَعْدَ مَا صَلَّى، فَقَالَ: «صَلَّى النَّاسُ وَرَقَدُوا، وَلَمْ تَزَالُوا فِی صَلاَةٍ مُنْذُ انْتَظَرْتُمُوهَا».

رواه البخاری.

از انس س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «در یکی از شب‌ها رسول الله ج نماز عشاء را تا نیمه‌ی شب به تأخیر انداخت، سپس بعد از اینکه نماز خواند رو به ما کرد و فرمود: «مردم نماز خوانده‌اند و خوابیده‌اند و شما از وقتی که منتظر نماز مانده‌اید، در نماز بوده‌اید».

614-444- (3) (صحیح) وَعَنْ أَنَسٍ س: «أَنَّ هَذِهِ الآیَةَ ﴿تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ المَضَاجِعِ﴾ نَزَلَتْ فِی انْتِظَارِ الصَّلَاةِ الَّتِی تُدْعَى العَتَمَةَ».

رواه الترمذی وقال: "حدیث حسن غریب".

از انس س روایت است که آیه‌ی ﴿تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ المَضَاجِعِ﴾ درباره‌ی انتظار نمازی که نماز عشاء گفته می‌شود، نازل شد.

615-445- (4) (صحیح) وَعَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَمْرٍو^([3]) ب قَالَ: صَلَّیْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ الْمَغْرِبَ، فَرَجَعَ مَنْ رَجَعَ، وَعَقَّبَ مَنْ عَقَّبَ^([4])، فَجَاءَ رَسُولُ اللَّهِ ج مُسْرِعًا قَدْ حَفَزَهُ النَّفَسُ، وَقَدْ حَسَرَ عَنْ رُکْبَتَیْهِ، قَالَ: «أَبْشِرُوا، هَذَا رَبُّکُمْ قَدْ فَتَحَ بَابًا مِنْ أَبْوَابِ السَّمَاءِ، یُبَاهِی بِکُمُ الْمَلَائِکَةَ، یَقُولُ: انْظُرُوا إِلَى عِبَادِی، قَدْ قَضَوْا فَرِیضَةً، وَهُمْ یَنْتَظِرُونَ أُخْرَى».

رواه ابن ماجه عن أبی أیوب عنه. ورواته ثقات، وأبو أیوب هو المَراغی العَتکی ثقة، ما أراه سمع عبد الله، والله أعلم^([5]).

از عبد الله بن عمرو ب روایت است که گفت: نماز مغرب را همراه رسول الله ج به جا آوردیم، گروهی به منزل برگشته و گروهی هم در مسجد ماندند؛ رسول الله ج شتابان و نفس زنان درحالی‌که زانویش آشکار بود، آمده و فرمود: بشارت دهید! پروردگارتان دری از درهای آسمان را گشوده و نزد ملائکه به شما افتخار می‌کند و می‌گوید: به بنده‌های من بنگرید، فریضه‌ای را به جا آورده و منتظر فریضه‌ی بعدی هستند».

(حفزه النفس) هو بفتح الحاء المهملة والفاء وبعدهما زای أی: ساقه وتعبه من شدة سعیه. و(حسر) هو بفتح الحاء والسین المهملتین أی: کشف عن رکبتیه.

616-446- (5) (حسن) وَعَنْ أَبِی أُمَامَةَ س أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «وَصَلَاةٌ فِی أَثَرِ صَلَاةٍ، لَا لَغْوَ بَیْنَهُمَا، کِتَابٌ فِی عِلِّیِّینَ».

رواه أبو داود وتقدم بتمامه. [9- باب].

از ابو امامه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «خواندن نماز به دنبال نمازی که در بین آنها سخنان بیهوده نباشد، در علیین نوشته می‌شود».

617-447- (6) (صحیح لغیره) وَعَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «أَلَا أَدُلُّکُمْ عَلَى مَا یَمْحُو اللَّهُ بِهِ الْخَطَایَا، وَیُکَفَّرُ بِهِ الذُّنُوبَ؟» قَالُوا: بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ رسول الله ج! قَالَ:  «إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ عَلَى الْمَکْرُوهَاتِ، وَکَثْرَةُ الْخُطَا إِلَى الْمَسَاجِدِ، وَانْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ، فَذَلِکم الرِّبَاطُ».

رواه ابن حبان فی "صحیحه". [مضى 7- باب].

از جابر بن عبدالله ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «آیا شما را به چیزی که خداوند بوسیله‌ی آن خطاها را محو نموده و گناهان را می‌بخشد، راهنمایی نکنم؟» گفتند: آری، ای رسول الله ج! فرمود: «وضوی کامل گرفتن در هنگام سختی و برداشتن گام‌های زیاد بسوی مساجد و انتظار نماز بعد از نماز. پس این عمل برای شما به مانند پاسداری و نگهبانی در راه خدا می‌باشد».

0-448- (7) (صحیح) ورواه مالک ومسلم والترمذی والنسائی من حدیث أبی هریرة وتقدم [هناک].

618-449- (8) (صحیح) وَ

عَنْ عَلِیٍّ بنِ أَبِی طَالِبٍ س: أَنَّ رَسُولَ الله ج قَالَ: إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ فِی الْمَکَارِهِ، وَإِعْمَالُ الْأَقْدَامِ إِلَى الْمَسَاجِدِ، وَانْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ، یَغْسِلُ الْخَطَایَا غَسْلًا».

رواه أبو یعلى والبزّار بإسناد صحیح، والحاکم وقال: "صحیح على شرط مسلم". [مضى 4- الطهارة/7].

از علی بن ابی طالب س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «وضوی کامل گرفتن در شرایط سخت و گام‌های زیاد بسوی مساجد و انتظار نماز بعد از نماز، گناهان را کاملاً می‌شوید».

619-239- (1) (ضعیف) وَعَنهُ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا جَلَسَ فِی مُصَلاهُ بَعْدَ الصَّلاةِ، صَلَّتْ عَلَیْهِ الْمَلائِکَةُ، وَصَلاتُهُمْ عَلَیْهِ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، وَإِنْ جَلَسَ یَنْتَظِرُ الصَّلاةَ صَلَّتْ عَلَیْهِ، وَصَلاتُهُمْ عَلَیْهِ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ»^([6]). 

رواه أحمد وفیه عطاء بن السائب.

و از علی بن ابی طالب س روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «چون بنده پس از نماز در محل نمازش بنشیند، فرشتگان بر او درود می‌فرستند و درود آنها بر وی این است که: پروردگارا او را بیامرز؛ و چون بنشیند و منتظر نماز باشد بر او درود می‌فرستند. و درودشان بر وی چنین است: پروردگارا او را مورد مغفرت و رحمت خویش قرار ده».

620-450- (9) (حسن) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ قَالَ: «مُنْتَظِرُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ، کَفَارِسٍ إِشْتَدَّ بِهِ فَرَسُهُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ عَلَی کَشْحِهِ^([7])، وَهُوَ فِی الرِّبَاطِ الْأَکْبَرِ».

رواه أحمد والطبرانی فی "الأوسط" وإسناد أحمد صالح.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که بعد از هر نماز، منتظر نماز‌ بعدی می‌نشیند، مانند کسی است که با اسبش بر دشمنی که دشمنی‌اش را پنهان دارد می‌تازد؛ و او در جهاد بزرگی است».

621-451- (10) (صحیح لغیره) وَعَنْ ابْنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «أَتَانِی اللَّیْلَةَ رَبِّی^([8])، (وفی روایة): رَأَیتُ رَبِّی فِی أَحْسَنِ صُورَةٍ، فَقَالَ لِی: یَا مُحَمَّدُ! قُلتُ: لَبَّیْکَ رَبِّ وَسَعْدَیْکَ؛ قَالَ: هَلْ تَدْرِی فِیمَ یَخْتَصِمُ المَلَأُ الأَعْلَى؟ «قُلْتُ: لَا أَعلَم. فَوَضَعَ یَدَهُ بَیْنَ کَتِفَیَّ حَتَّى وَجَدْتُ بَرْدَهَا بَیْنَ ثَدْیَیَّ» - أَوْ قَالَ: فِی نَحْرِی - فَعَلِمْتُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأَرْضِ^([9]) - أَوْ قَالَ: مَا بَینَ المَشرِق وَالمَغرب – قَالَ: یَا مُحَمَّدُ! أَتَدْرِی فِیمَ یَخْتَصِمُ المَلَأُ الأَعْلَى؟ قُلْتُ: نَعَمْ، فِی الدَّرَجَاتِ وَالکَفَّارَاتُ، وَنَقلِ الْأَقْدَامِ إِلَى الْجَمَاعَاتِ، وَإِسْبَاغُ الوُضُوءِ فِی السَّبَرات، وَانْتِظَارِ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ، وَمَنْ حَافَظَ عَلَیْهِنَّ عَاشَ بِخَیْرٍ وَمَاتَ بِخَیْرٍ، وَکَانَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمَ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ» الحدیث.

 رواه الترمذی وقال: "حدیث حسن غریب" وتقدم بتمامه [16- باب].

ابن عباس ب از رسول الله ج روایت می‎کند که فرمودند: «دیشب، پروردگارم به نزدم آمد (و در روایتی آمده:) خداوند متعال را در بهترین شکل و هیئت دیدم، پس به من فرمود: «ای محمد! گفتم: پروردگارا! آماده و گوش به فرمان تو هستم، فرمود: آیا می‎دانی فرشتگان در ملکوت اعلی درباره‎ی چه چیزی با هم بحث و مجادله می‎کنند؟ گفتم: خیر نمی‌دانم. خداوند دست خود را بین دو کتفم (شانه‎ام) گذاشتند تا جایی که سردی آن را در سینه یا گلوگاهم احساس کردم. پس از آنچه در آسمان و زمین است، آگاه شدم. خداوند متعال فرمود: ای محمد! آیا می‎دانی فرشتگان در ملکوت اعلی درباره‎ی چه چیزی بحث و مجادله می‎کنند؟ گفتم: بله، در مورد درجات، کفارات؛ (کفارات عبارتند از:) پیاده رفتن به نماز جماعت، کامل ساختن وضو به هنگام دشواری‌ (سرمای شدید)، انتظار نماز بعد از ادای نماز. و هرکس بر این اعمال مواظبت کند، زندگی خوب و خوشی خواهد داشت و با خیر و خوشی از دنیا می‎رود و از گناهان وی به اندازه‌ی روزی که متولد شده باقی می‌ماند.

622-452- (11) (حسن صحیح) وَعَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج:  «أَلَا أَدُلُّکُمْ عَلَى شَیْءٍ یُکَفِّرُ الْخَطَایَا، وَیَزِیدُ بِهِ فِی الْحَسَنَاتِ؟». قَالُوا: بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ: «إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ أَوِ الطُّهُورِ فِی الْمَکَارِهِ، وَکَثْرَةُ الْخُطَا إِلَى [هَذَا]^([10]) الْمَسْجِدِ، وَالصَّلَاةُ بَعْدَ الصَّلَاةِ وَمَا مِنْ أَحَدٍ یَخْرُجُ مِنْ بَیْتِهِ مُتَطَهِّرًا حَتَّى یَأْتِیَ الْمَسْجِدَ، فَیُصَلِّی مَعَ الْمُسْلِمِینَ، أَوْ مَعَ الْإِمَامِ، ثُمَّ یَنْتَظِرُ الصَّلَاةَ الَّتِی بَعْدَهَا، إِلَّا قَالَتِ الْمَلَائِکَةُ: اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ، اللَّهُمَّ ارْحَمْهُ» الحدیث.

 رواه ابن ماجه وابن خزیمة، وابن حبان فی "صحیحه" - واللفظ له- والدارمی فی مسنده". [مضى 4- الطهارة/7].

از ابو سعید خدری س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «آیا شما را به امری راهنمایی نکنم که گناهان را پاک می‌کند و به نیکی‌ها می‌افزاید؟ گفتند: بله، ای رسول الله ج! فرمود: «وضوی کامل گرفتن در شرایط سخت و گام‌های زیاد به سوی مسجد و انتظار نماز بعد از نماز؛ و فردی نیست که از خانه خارج می‌شود درحالی‌که وضو دارد تا اینکه به مسجد برسد، سپس در مسجد با مسلمانان یا امام نماز بخواند و منتظر نماز بعدی بماند، مگر اینکه فرشتگان می‌گویند: خدایا! او را ببخش، خدایا! او را مورد رحمتت قرارده».

623-453- (12) (حسن لغیره) وَعَن أَنَس س عَن النَّبِیّ ج أَنَّهُ قَالَ: ثَلاثٌ کَفَّارَاتٌ، وَثَلاثٌ دَرَجَاتٌ، وَثَلاثٌ مُنْجِیَاتٌ، وَثَلاثٌ مُهْلِکَاتٌ؛ فَأَمَّا الْکَفَّارَاتُ: فَإِسْبَاغُ الْوُضُوءِ فِی السَّبَرَاتِ، وَانْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ، وَنَقْلُ الأَقْدَامِ فِی الْجَمَاعَاتِ؛ وَأَمَّا الدَّرَجَاتُ: فَإِطْعَامُ الطعام، وإِفشَاء السَّلَام، وَالصَّلاة بِالَّیلِ وَالنَّاسُ نِیَامٌ؛ وَأَمَّا الْمُنْجِیَاتُ: فَالْعَدْلُ فِی الْغَضَبِ وَالرِّضَا، وَالْقَصْدُ فِی الْفَقْرِ وَالْغِنَى، وَخَشْیَةُ اللَّهِ فِی السِّرِّ وَالْعَلانِیَةِ؛ وَأَمَّا الْمُهْلِکَاتُ: فَشُحٌّ مُطَاعٌ، وَهَوًى مُتَّبَعٌ، وَإِعْجَابُ الْمَرْءِ بِنَفْسِهِ».

رواه البزّار - واللفظ له- والبیهقی وغیرهما. وهو مروی عن جماعة من الصحابة، وأسانیده وإن کان لا یَسلم شیء منها من مقال، فهو بمجموعها حسن إن شاء الله تعالى.

از انس س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «سه چیز، کفاره و سه چیز، درجات را بالا برده و سه چیز، نجات دهنده و سه چیز، هلاک‌کننده می‌باشند. اما کفارات عبارتند از: کامل ساختن وضو در شرایط سخت (سرمای شدید)، انتظار نماز بعد از ادای نماز و پیاده رفتن به نماز جماعت؛ درجات عبارتند از: غذا دادن به دیگران، ترویج و افشای سلام بین همدیگر و بجا آوردن نماز شب هنگامی که مردم خوابند. نجات‌دهنده‌ها عبارتند از: رعایت عدالت در هنگام خشم و رضایت، میانه‌روی در تنگدستی و ثروت، ترسیدن از خداوند در پنهانی و آشکار؛ هلاک کننده‌ها عبارتند از: بخلی که از آن تبعیت شود و هوسی که از آن پیروی شود و خودپسندی».

(السَّبَرات) جمع سَبرة به معنای سرمای شدید می‌باشد^([11]).

624-240- (2) (ضعیف) وَعَنْ دَاوُدُ بْنُ صَالِحٍ قَالَ: قَالَ لِی أَبُو سَلَمَةَ: یَا ابْنَ أَخِی! تَدْرِی فِی أَیِّ شَیْءٍ نَزَلَتْ «اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا»؟  قُلْتُ: لَا. قَالَ: سَمِعْتُ أَبَا هُرَیْرَةَ یَقُولُ: «لَمْ یَکُنْ فِی زَمَانِ النَّبِیِّ ج غَزْوٌ یُرَابَطُ فِیهِ، وَلَکِنِ انْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ».

رواه الحاکم وقال: "صحیح الإسناد"^([12]).

و از داود بن صالح روایت است که می‌گوید: ابوسلمه به من گفت: ای برادرزاده، می‌دانی این آیه در چه مورد نازل شد: «شکیبایی ورزید و (در مقابل دشمنان) استقامت و پایداری کنید و (از مرزهای مملکت خویش) مراقبت به عمل آورید». گفتم: نه؛ فرمود: از ابوهریره شنیدم که می‌گوید: در زمان رسول خدا ج جنگی نبود که در آن نگهبانی دهند بلکه انتظار نماز بعد از نماز بود.

625-454- (13) (صحیح) وَعَنْ عُقْبَةَ بْنَ عَامِرٍ س عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ج أَنَّهُ قَالَ:  «الْقَاعِدُ عَلَى الصَّلَاةِ کَالْقَانِتِ، وَیُکْتَبُ مِنَ الْمُصَلِّینَ مِنْ حِینِ یَخْرُجُ مِنْ بَیْتِهِ حَتَّى یَرْجِعَ إِلَیهِ».

رواه ابن حبان فی "صحیحه".

از عُقبه بن عامر س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که منتظر نماز بنشیند، همانند این است که نماز می‌خواند؛ و از زمانی که از خانه‌اش خارج می‌شود تا زمانی که به خانه برمی‌گردد جزو نماز‌گزاران نوشته می‌شود».

ورواه أحمد وغیره أطول منه؛ إلا أنه قال: «وَالْقَاعِدُ یَرْعَى الصَّلَاةَ کَالْقَانِتِ».

وتقدم بتمامه فی المشی إلى المساجد [9- باب].

و در روایت امام احمد آمده است: «کسی که به قصد خواندن نماز، بنشیند همانند کسی است که نماز می‌خواند».

اینکه فرمود: (القاعد على الصلاة کالقانت) یعنی مادامی که در انتظار نماز نشسته است پاداش وی همچون پاداش کسی است که به نماز ایستاده است؛ چراکه مراد از قنوت در اینجا قیام در نماز است.

626-455- (14) (حسن لغیره) وَعَنِ إِمرَأَة مِنَ الْمُبَایِعَاتِ ل أَنَّهَا قَالَتْ: جَاءَنَا رَسُولُ اللَّهِ ج وَمَعَهُ أَصْحَابُهُ مِن بَنِی سَلِمَةَ، فَقَرَّبْنَا إِلَیْهِ طَعَامًا، فَأَکَلَ، ثُمَّ قَرَّبْنَا إِلَیْهِ وَضُوءًا، فَتَوَضَّأَ، ثُمَّ أَقْبَلَ عَلَى أَصْحَابِهِ: فَقَالَ: «أَلَا أُخْبِرُکُمْ بِمُکَفِّرَاتِ الْخَطَایَا؟» قَالُوا: بَلَى. قَالَ: «إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ عَلَى الْمَکَارِهِ، وَکَثْرَةُ الْخُطَا إِلَى الْمَسَاجِدِ، وَانْتِظَارُ الصَّلَاةِ بَعْدَ الصَّلَاةِ».

رواه أحمد وفیه رجل لم یُسمّ، وبقیة إسناده محتجّ بهم فی "الصحیح".

از زنی از بیعت کننده‌ها ل روایت است که رسول الله ج با اصحابش که از بنی سلمه بودند، نزد ما آمدند؛ ما برای او غذا آوردیم، پس از آن خورد. سپس آب وضو برای ایشان آوردیم، وضو گرفت و رو به اصحابش کرده و فرمود: «آیا شما را خبر ندهم به چیزی که گناهان را پاک می‌کند». گفتند: بله! فرمود: «وضوی کامل گرفتن در شرایط سخت و گام‌های زیاد به سوی مساجد و انتظار نماز بعد از نماز».

23- (الترغیب فی المحافظة على الصبح والعصر)

---

^([1]) تقدَّم بنحوه فی الحدیث (297).

^([2]) هذا یؤید الاستدراک الذی کنتُ نقلتُه عن الحافظ الناجی فیما تقدَّم (9- باب)، فراجعه.

^([3]) الأصل والمخطوطة ومطبوعة عمارة: "عُمر"، والتصویب من ابن ماجه.

^([4]) در بازگشت به خانه تاخیر کردند. (در مسجد ماندند).

^([5]) قلت: بل الحدیث سنده صحیح کما قال البوصیری فی "الزوائد" على ما نقله السِّندی، وإعلاله بالانقطاع لا وجه له عندی؛ لأن أبا أیوب هذا قد أدرک ابن عمروٍ، ولم یُعرَف بتدلیس، فروایته ینبغی حملها على الاتصال، کما هو مذهب الجمهور، ولذلک أخرجته فی "الصحیحة" (661). والله أعلم.

^([6]) قد صح الحدیث عن أبی هریرة وغیره فی انتظار الصلاة فقط دون الجلوس بعدها، فانظره هنا فی "الصحیح".

^([7]) (الکاشح): عبارت است از دشمنی که دشمنی‌اش را پنهان کرده است. و «یطوی علیها کشْحه» یعنی: باطنش را.

^([8]) أی: فی المنام. انظر التعلیق المتقدم فی (4/ 7- الترغیب فی الوضوء وإسباغه).

^([9]) منظور مواردی است که خداوند متعال ایشان را از آنها آگاه نموده است از جمله فرشتگان و درختان و ..؛ و این بیانگر وسعت علمی است که خداوند متعال در اختیار پیامبر قرار داده است.  کذا فی "المرقاة" (1/ 463).

^([10]) زیادة من "ابن حبان" (417- موارد).

^([11]) انظر التعلیق تحت الحدیث المتقدم (16- باب).

^([12]) قلت: فیه (مصعب بن ثابت)، قال الذهبی فی "الکاشف": "لُین لغلطه".