ترغیب به نشستن فرد در محل نمازش بعد از نماز صبح و عصر

ترغیب به نشستن فرد در محل نمازش بعد از نماز صبح و عصر

636-464- (1) (حسن لغیره) عَنْ أَنَس بنِ مَالِکٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ صَلَّى الصُّبحَ فِی جَمَاعَةٍ، ثُمَّ قَعَدَ یَذْکُرُ اللَّهَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، ثُمَّ صَلَّى رَکْعَتَیْنِ، کَانَتْ لَهُ کَأَجْرِ حَجَّةٍ وَعُمْرَةٍ». قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «تَامَّةٍ تَامَّةٍ تَامَّةٍ».

رواه الترمذی وقال: "حدیث حسن غریب".

از انس بن مالک س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که نماز صبح را با جماعت به جا آورده و سپس نشسته و تا طلوع خورشید به ذکر و یاد خداوند مشغول شود، سپس دو رکعت نماز بخواند، به اندازه‌ی ثواب حج و عمره به او پاداش داده می‌شود». انس س گفت: رسول الله ج فرمودند: «(حج و عمره‌ای) کامل، کامل، کامل».

637-465- (2) (حسن) وَعَنهُ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «لَأَنْ أَقْعُدَ مَعَ قَوْمٍ یَذْکُرُونَ اللَّهَ، مِنْ صَلَاةِ الْغَدَاةِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أَعْتِقَ أَرْبَعَةً مِنْ وَلَدِ إِسْمَاعِیلَ، وَلَأَنْ أَقْعُدَ مَعَ قَوْمٍ یَذْکُرُونَ اللَّهَ مِنْ صَلَاةِ الْعَصْرِ إِلَى أَنْ تَغْرُبَ الشَّمْسُ، أَحَبُّ إِلَیَّ مَنْ أَنْ أَعْتِقَ أَرْبَعَةً».

رواه أبو داود^([1]).

از انس س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «اگر با گروهی که خدا را از نماز صبح تا طلوع خورشید یاد می‌کنند، بنشینم، برایم دوست‌‌داشتنی‌تر است از اینکه چهار برده از فرزندان اسماعیل را آزاد کنم. و اگر با گروهی بنشینم که از نماز عصر تا غروب خورشید خدا را یاد می‌کنند، برای من دوست‌داشتنی‌‌تر است از اینکه چهار برده را آزاد کنم».

638-242- (1) (ضعیف) وَعَنْ سَهْلِ بْنِ مُعَاذِ عَنْ أَبِیهِ س أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ «مَنْ قَعَدَ فِی مُصَلَّاهُ حِینَ یَنْصَرِفُ مِنْ صَلَاةِ الصُّبْحِ حَتَّى یُسَبِّحَ رَکْعَتَیِ الضُّحَى، لَا یَقُولُ إِلَّا خَیْرًا، غُفِرَ لَهُ خَطَایَاهُ، وَإِنْ کَانَتْ أَکْثَرَ مِنْ زَبَدِ الْبَحْرِ»^([2]).

رواه أحمد وأبو داود وأبو یعلى ولفظه^([3]) قال: «مَنْ صَلَّى صَلَاةَ الْفَجْرِ، ثُمَّ قَعَدَ یُذْکُرُ اللَّهَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ».

(قال الحافظ): "رواه الثلاثة من طریق زبان بن فائد عن سهل، وقد حُسِّنَت؛ وصححها بعضهم".

و از سهل بن معاذ از پدرش س روایت است که رسول خدا ج فرمودند: «هرکس پس از نماز صبح در محل نمازش بنشیند تا اینکه دو رکعت نماز ضحی را بخواند و در این مدت جز خیر نگوید، گناهان وی بخشیده می‌شود هرچند بیشتر از کف دریا باشند».

این حدیث را احمد و ابوداود و ابویعلی روایت کرده‌اند و لفظ ابویلعی چنین است: «هرکس نماز صبح را بخواند سپس تا طلوع خورشید بنشیند و ذکر خدا گوید، بهشت بر او واجب می‌شود».

639-243- (2) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ أَبِی أُمَامَةَ س قَالَ: «مَنْ صَلَّى الْفَجرَ، ثُمَّ ذَکَرَ اللهَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، لَمْ تَمَسَّ جِلْدَهُ النَّارُ أَبَداً».

رواه أبن أبی الدنیا.

و از ابوامامه س روایت است که می‌گوید: «هرکس نماز صبح را بخواند و تا طلوع خورشید به ذکر خداوند مشغول باشد، آتش پوست او را لمس نخواهد کرد».

0-244- (3) (موضوع) وَرُوِیَ عَنِ الحَسَن بنِ عَلِیًّ ب قَالَ: سَمِعتُ رَسُولَ الله ج قَالَ: «مَنْ صَلَّى الْغَدَاةَ ثُمَّ ذَکَرَ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، ثُمَّ صَلَّى رَکْعَتَیْنِ أَوْ أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ لَمْ تَمَسَّ جِلْدَهُ النَّارُ». وَأَخَذَ الْحَسَنُ بِجِلْدِهِ فَمَدَّهُ.

رواه البیهقی.

و از حسن بن علی ب روایت است که می‌گوید: از رسول خدا ج شنیدم که فرمودند: «هرکس نماز صبح را بخواند سپس تا طلوع خورشید به ذکر خدا مشغول باشد و پس از آن دو یا چهار رکعت نماز بخواند، آتش پوست او را لمس نخواهد کرد». حسن پوست خود را گرفت و کشید.

640-466- (3) (حسن لغیره) وَعَنْ أَبِی أُمَامَةَ س أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «لَأَنْ أَقْعُدَ أَذْکُرُ اللَّهَ تَعَالَى، وَأُکَبِّرُهُ، وَأَحْمَدَهُ، وَأُسَبِّحُهُ، وَأُهَلِّلُهُ، حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أَعْتِقَ رَقَبَتَیْنِ، [أَوْ أَکْثَرَ]^([4]) مِنْ وَلَدِ إِسْمَاعِیلَ، وَمِنْ^([5]) بَعْدِ الْعَصْرِ حَتَّى تَغْرُبَ الشَّمْسُ، أَحَبُّ إِلَیَّ مِنْ أَنْ أُعْتِقَ أَرْبَعَ [رِقَابٍ]^([6]) مِنْ وَلَدِ إِسْمَاعِیلَ».

رواه أحمد بإسناد حسن.

از ابوامامه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «اگر نشسته و خدا را یاد کرده و تکبیر گفته و او را حمد و ستایش کرده و لا اله الا الله بگویم تا خورشید طلوع کند، برای من از آزاد کردن دو برده از فرزندان اسماعیل دوست داشتنی‌تر است. و اگر بعد از نماز عصر تا غروب خورشید بنشینم برای من دوست‌داشتنی‌تر است از اینکه چهار برده از فرزندان اسماعیل را آزاد کنم».

641-467- (4) (حسن صحیح) وَعَنهُ س قَالَ قَالَ رَسُولُ الله ج: «مَنْ صَلَّى صَلَاةَ الْغَدَاةِ فِی جَمَاعَةٍ، ثُمَّ جَلَسَ یَذْکُرُ اللهَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ، ثُمَّ قَامَ فَصَلَّی رَکْعَتَیْنِ، انْقَلَبَ بِأَجْرِ حَجَّةٍ وَعُمْرَةٍ».

رواه الطبرانی، وإسناده جید^([7]).

از ابو امامه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که نماز صبح را در جماعت بخواند سپس برای ذکر خدا بنشیند تا خورشید طلوع کند، سپس بایستد و دو رکعت نماز بخواند، درحالی‌که اجر حج و عمره‌ای به او داده شده برمی‌گردد».

642-245- (4) (منکر) وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ ب قَالَ: کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ج «إِذَا صَلَّى الْفَجْرَ لَمْ یَقُمْ مِنْ مَجْلِسِهِ حَتَّى تُمْکِنَهُ الصَّلَاةُ».

و از ابن عمر ب روایت است که می‌گوید: چون رسول خدا ج نماز صبح را می‌خواند از جایش برنمی‌خاست تا اینکه امکان خواندن نماز فرارسد.

0-468- (5) (صحیح لغیره) وَقَالَ: «مَنْ صَلَّى الصُّبْحَ، ثُمَّ جَلَسَ فِی مَجْلِسِهِ حَتَّى تُمْکِنَهُ الصَّلَاةُ، کَانَتْ بِمَنْزِلَةِ عَمْرَةٍ وَحَجَّةٍ مُتَقَبَّلَتَیْنِ».

رواه الطبرانی فی "الأوسط" ورواته ثقات إلا الفضل بن الموفَّق، ففیه کلام^([8]).

از ابن عمر ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که نماز صبح را بخواند وسپس در جایش بنشیند تا زمانی که امکان خواندن نماز فرا برسد، برای او به منزله‌ی حج و عمره مقبول، محسوب می‌شود».

643-469- (6) (حسن لغیره) وَعَن عَبْدُاللهِ بْنُ غَابِرٍ، أَنَّ أَبَا أُمَامَةَ، وَعُتْبَةَ بْنَ عَبْدٍ، حَدَّثَاهُ، عَنْ رَسُولِ اللهِ ج قَالَ: «مَنْ صَلَّى صَلَاةَ الصُّبْحِ فِی جَمَاعَةٍ، ثُمّ ثَبَتَ حَتَّی یُسَبِّحَ للهِ سُبْحَةَ الضُّحَى، کَانَ لَهُ کَأَجْرِ حَاجٍّ وَمُعْتَمِرٍ، تَامًّا لَهُ حَجُّهُ وَعُمْرَتُهُ».

رواه الطبرانی، وبعض رواته مختلف فیه، وللحدیث شواهد کثیرة.

از عبد الله بن غابر روایت است که ابو امامه و عتبه بن عبد ب از رسول الله ج روایت می‌کنند که فرمود: «کسی که نماز صبح را در جماعت بخواند، سپس صبر کند تا نماز ضحی را به جا آورد، به او به اندازه‌ی اجر حج‌کننده و عمره گذرانده‌ای که به صورت کامل حج و عمره‌اش را به جای آورده، اجر و ثواب داده می‌شود».

644-246- (5) (ضعیف) وَرُوِیَ عَن عَمْرَةَ ل قَالَت: سَمِعْتُ أُمَّ الْمُؤْمِنِینَ –تِعنی عائشة ل - تَقُولُ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «مَنْ صَلَّى الْفَجْرَ - أَوْ قَالَ الْغَدَاةَ - فَقَعَدَ فِی مَقْعَدِهِ، فَلَمْ یَلْغُ بِشَیْءٍ مِنْ أَمْرِ الدُّنْیَا، وَیَذْکُرُ اللَّهَ حَتَّى یُصَلِّیَ الضُّحَى أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ، خَرَجَ مِنْ ذُنُوبِهِ کَیَوْمِ وَلَدَتْهُ أُمُّهُ لَا ذَنْبَ لَهُ».

رواه أبو یعلى واللفظ له، والطبرانی.

و از عمره ل روایت است که می‌گوید: از ام المومنین عایشه ل شنیدم که فرمود: از رسول خدا ج شنیدم که فرمودند: «هرکس نماز صبح را بخواند و در محل نمازش بنشیند و متوجه امر دنیا نشود و مشغول ذکر خداوند شود تا اینکه چهار رکعت نماز ضحی را بخواند، چنان گناهان وی بخشیده می‌شود مانند روزی که از مادر به دنیا آمده و گناهی نداشته است».

645-247- (6) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ عُمَرَ بْنِ الخَطَّابِ س أَنَّ النَّبِیَّ ج بَعَثَ بَعْثًا قِبَلَ نَجْدٍ، فَغَنِمُوا غَنَائِمَ کَثِیرَةً، وَأَسْرَعُوا الرَّجْعَةَ، فَقَالَ رَجَلٌ مِنَّا لَمْ یَخْرُجْ: مَا رَأَیْنَا بَعْثًا أَسْرَعَ رَجْعَةً، وَلَا أَفْضَلَ غَنِیمَةً مِنْ هَذَا البَعْثِ! فَقَالَ النَّبِیُّ ج: «أَلَا أَدُلُّکُمْ عَلَى قَوْمٍ أَفْضَلُ غَنِیمَةً وَأَسْرَعَ رَجْعَةً؟ قَوْمٌ شَهِدُوا صَلَاةَ الصُّبْحِ، ثُمَّ جَلَسُوا یَذْکُرُونَ اللَّهَ حَتَّى طَلَعَتِ الشَّمْسُ، أُولَئِکَ أَسْرَعُ رَجْعَةً، وَأَفْضَلَ غَنِیمَةً».

رواه الترمذی فی «الدعوات» من «جامعه».

و از عمر بن خطاب س روایت است: رسول خدا ج سریه‌ای را به سوی نجد فرستاد که غنایم زیادی به دست آورده و به سرعت بازگشتند. پس کسی از ما که برای سریه خارج نشده بود گفت: هیچ سریه‌ای ندیدم که به این سرعت بازگردند و غنیمتی بهتر از این به دست آورده باشند. پس رسول خدا ج فرمودند: «آیا شما را از کسانی خبر ندهم که غنیمتی برتر از این و بازگشتی سریع‌تر از این دارند؟ عده‌ای که در نماز صبح شرکت دارند سپس تا طلوع خورشید نشسته و به ذکر خدا مشغول هستند؛ آنان سریع‌ترین بازگشت و برترین غنیمت را دارا هستند».

0-470- (7) (حسن صحیح) ورواه البزّار وأبو یعلى وابن حبان فی "صحیحه" من حدیث أبی هریرة بنحوه^([9]).

 0-248- (7) (ضعیف) وذکر البزار فیه أن القائل: "مَا رَأَینَا..." هُوَ أَبُو بَکر س. وَقَالَ فِی آخِره: فَقَالَ النَّبِیُّ ج یَا أَبَا بَکر! أَلَا أَدُلُّکَ عَلَى مَا هُوَ أَسرَعُ إِیَاباً، وَأَفضَلُ مغنماً؟ مَن صَلَّى الغَدَاةَ فِی جَمَاعَةٍ ثُمَّ ذَکَرَ اللهَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ».

و بزار ذکر نموده گوینده این سخن: «ما ندیدیم...» ابوبکر صدیق س بوده است. و در پایان روایت می‌گوید: پس رسول خدا ج فرمود: «ای ابوبکر، آیا تو را از کسانی که بازگشت‌شان سریع‌تر و غنیمت‌شان برتر است، آگاه نکنم؟ هرکس نماز صبح را با جماعت بخواند سپس تا طلوع خورشید به ذکر و یاد خداوند مشغول باشد».

646-471- (8) (صحیح) وَعَنْ جَابِرِ بْنِ سَمُرَةَ س قَالَ: «کَانَ النَّبِیُّ ج إِذَا صَلَّى الْفَجْرَ تَرَبَّعَ فِی مَجْلِسِهِ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ حَسَناً»^([10]).

رواه مسلم^([11]) وأبو داود والترمذی والنسائی.

از جابر بن سمره س روایت است که هرگاه رسول الله ج نماز صبح را می‌خواند در محل نمازش چهار زانو می‌نشست، تا زمانی که خورشید خوب طلوع می‌کرد.

0-249- (8) (ضعیف) والطبرانی^([12])، ولفظه: «کَانَ إِذَا صَلَّى الصُّبْحَ جَلَسَ یَذکُرُ اللهَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ».

و طبرانی این حدیث را روایت نموده و لفظ آن چنین است: «وی چون نماز صبح را می‌خواند نشسته و تا طلوع خورشید به ذکر خدا مشغول بود».

وابن خزیمة فی "صحیحه" ولفظه: «قَالَ: عَنْ سِمَاکٍ، أَنَّهُ سَأَلَ جَابِرَ بْنَ سَمُرَةَ: کَیْفَ کَانَ رَسُولُ اللَّهِ ج یَصْنَعُ إِذَا صَلَّى الصُّبْحَ؟ قَالَ: «کَانَ یَقْعُدُ فِی مُصَلَّاهُ إِذَا صَلَّى الصُّبْحَ حَتَّى تَطْلُعَ الشَّمْسُ».

و ابن خزیمه این حدیث را با این متن در صحیحش روایت نموده است: «و سماک از جابر بن سَمُره سؤال کرد: رسول الله ج بعد از خواندن نماز صبح چه کار می‌کرد؟ گفت: هرگاه نماز صبح را می‌خواند در مکان نمازش می‌نشست تا خورشید طلوع کند».

25- (الترغیب فی أذکار یقولها بعد صلاة الصبح والعصر والمغرب)

---

^([1]) هنا فی الأصل: "وأبو یعلى، قال فی الموضعین: "أحب إلی من أن أعتق أربعة من ولد إسماعیل، دیة کل منهم اثنا عشر ألفاً". ورواه ابن أبی الدنیا بالشطر الأول؛ إلا أنه قال: "أحب إلی مما طلعت علیه الشمس"، وهو بهذا اللفظ منکر کما هو مبین فی تخریج اللفظ الذی قبله فی "الصحیحة" (2916).

^([2]) (الزَّبَد): -بفتحتین- من البحر وغیره کالرغوة.

^([3]) فی الأصل ومطبوعة عمارة: (وأظنه)، والتصویب من المخطوطة.

^([4]) زیادة من "المسند".

^([5]) الأصل: (ومن قعد)، والتصویب من "المسند".

^([6]) زیادة من "المسند".

^([7]) وکذا قال الهیثمی، وهو کما قالا، وبیانه فی "الصحیحة" (3403).

^([8]) قلت: وقد اتهم بالوضع، وحدیثه هذا منکر للحدیث الصحیح المذکور فى آخر هذا الباب فی الکتاب الآخر "الصحیح"، وبیان ذلک فی "الضعیفة" (6726).

^([9]) قلت: وسیأتی لفظه فی (6- النوافل/ 16- صلاة الضحی/ الحدیث 6).

^([10]) هو بفتح السین وبالتنوین، أی: طلوعاً حسناً، أی: مرتفعة.

^([11]) قال الناجی (69): "لفظ مسلم: جلس فی مصلاَّه إلى آخره". وهو کما قال. وزاد فی روایة (2/ 132): "فإذا طلعت الشمس قام، وکانوا یتحدثون ویأخذون فی أمر الجاهلیة فیضحکون ویتبسَّم"، وإنما رواه بلفظ: "التربُّع" أبو داود (1850)، وهو فی "صحیحه" برقم (1171).

^([12]) لفظ الطبرانی فیه نکارة، ولذا أوعدناه فی «الضعیف». [قلت: وما بعده: وابن خزیمه ..، یتبع رقم (471-(8) وهو صحیح]. [ش].