ترغیب به اذکاری که بعد از نماز صبح وعصر و مغرب خوانده می‌شود

ترغیب به اذکاری که بعد از نماز صبح وعصر و مغرب خوانده می‌شود

647-472- (1) (حسن لغیره) عَنْ أَبِی ذَرٍّ س أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «مَنْ قَالَ فِی دُبُرِ صَلَاةِ الفَجْرِ - وَهُوَ ثَانٍ رِجْلَیْهِ - قَبْلَ أَنْ یَتَکَلَّمَ: (لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ المُلْکُ، وَلَهُ الحَمْدُ، یُحْیِی وَیُمِیتُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ - عَشْرَ مَرَّاتٍ -)، کُتِبَتْ لَهُ عَشْرُ حَسَنَاتٍ، وَمَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ، وَرُفِعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ، وَکَانَ یَوْمَهُ ذَلِکَ کُلَّهُ فِی حِرْزٍ مِنْ کُلِّ مَکْرُوهٍ، وَحُرِسَ مِنَ الشَّیْطَانِ، وَلَمْ یَنْبَغِ لِذَنْبٍ أَنْ یُدْرِکَهُ فِی ذَلِکَ الیَوْمِ إِلَّا الشِّرْکَ بِاللَّهِ».

رواه الترمذی، واللفظ له، وقال: "حدیث حسن غریب صحیح"^([1]). والنسائی، وزاد فیه: «بِیَدِهِ الْخَیْرُ». وزاد فیه أیضاً: «کَانَ لَهُ بِکُلِّ وَاحِدَةٍ قَالَهَا عَتَقُ رَقَبَةٍ مُومِنةٍ».

از ابوذر س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس بعد از نماز صبح درحالی‌که بر روی دو پایش نشسته (به حالت تشهد) قبل از صحبت کردن، ده بار بگوید: «لا إله إلا الله وحده .. خداوند برای او ده حسنه می‌نویسد و ده گناه را از او پاک می‌کند و ده درجه او را بالا می‌برد و در آن روز از هر کار مکروه و ناخوشایند و از شر شیطان در امان می‌ماند و جایز و حلال نیست که در آن روز هیچ گناهی جز شرک به الله سبب هلاکت وی و نابودی اعمالش گردد».

و در متن نسائی علاوه بر این آمده است: «خیر به دست اوست». «و برای او در برابر هر بار گفتن آن به اندازه‌ی آزاد کردن یک برده‌ی مؤمن ثواب خواهد بود».

(حسن لغیره) ورواه النسائی أیضا من حدیث معاذ^([2])، وزاد فیه: «وَمَنْ قَالَهُنَّ حِینَ یَنْصَرِفُ مِنْ صَلَاةِ الْعَصْرِ، أُعْطِیَ مِثْلَ ذَلِکَ فِی لَیْلَتِهِ».

و در روایت نسائی از طریق معاذ با این متن روایت شده است: «و هرکس آنها را بعد از نماز عصر بگوید، چنان پاداشی در آن شب به او داده خواده شد».

648-250- (1) (ضعیف) وَعَنْ الْحَارِثِ بْنِ مُسْلِمٍ التَّیمِیِّ س قَالَ: قَالَ لِیَ النَّبِیُّ ج: «إِذَا صَلَّیْتَ الصُّبْحَ فَقُلْ قَبْلَ أَنْ تَتَکَلَّمَ: (اللهُمَّ أَجِرْنِی مِنَ النَّارِ -سَبْعَ مَرَّاتٍ-)، فَإِنَّکَ إنْ مُتَّ مِنْ یَوْمِکَ، کَتَبَ اللهُ لَکَ جِوَارًا مِنَ النَّارِ، فَإِذَا صَلَّیْتَ الْمَغْرِبَ فَقُلْ قَبْلَ أَنْ تَتَکَلَّمَ: (اللهُمَّ أَجِرْنِی مِنَ النَّارِ -سَبْعَ مَرَّاتٍ-)، فَإِنَّکَ إنْ مُتَّ مِنْ لَیْلَتِکَ، کَتَبَ اللهُ لَکَ جِوَارًا مِنَ النَّارِ».

رواه النسائی وهذا لفظه، وأبو داود عن الحارث بن مسلم عن أبیه مسلم بن الحارث. (قال الحافظ): "وهو الصواب لأن الحارث بن مسلم تابعی، قاله أبو زرعة وأبو حاتم الرازی".

و از حارث بن مسلم تیمی روایت است: رسول خدا ج به من گفت: «چون نماز صبح را خواندی قبل از اینکه سخن بگویی هفت مرتبه بگو: (اللهم أجرنی من النار) «پروردگارا مرا از آتش دوزخ در امان دار» در این‌صورت اگر در آن روز بمیری خداوند متعال برای تو دوری از آتش را می‌نویسد. و چون نماز مغرب را خواندی قبل از اینکه سخن بگویی، هفت مرتبه بگو: (اللهم أجرنی من النار) اگر در آن شب بمیری خداوند دوری از آتش را برای تو می‌نویسد».

649-473- (2) (حسن لغیره) وَعَنْ عُمَارَةَ بْنِ شَبِیبٍ السَّبَائِیِّ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ قَالَ: لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ المُلْکُ، وَلَهُ الحَمْدُ، یُحْیِی وَیُمِیتُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ - عَشْرَ مَرَّاتٍ - عَلَى إِثْرِ المَغْرِبِ، بَعَثَ اللَّهُ لَهُ مَسْلَحَةً یَحْفَظُونَهُ مِنَ الشَّیْطَانِ حَتَّى یُصْبِحَ، وَکَتَبَ اللَّهُ لَهُ بِهَا عَشْرَ حَسَنَاتٍ مُوجِبَاتٍ، وَمَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ مُوبِقَاتٍ، وَکَانَتْ لَهُ بِعَدْلِ عَشْرِ رَقَبَاتٍ مُؤْمِنَاتٍ».

رواه النسائی، والترمذی وقال: "حدیث حسن، لا نعرفه إلا من حدیث لیث بن سعد، ولا نعرف لعُمارة سماعاً من النبی ج".

از عماره بن شبیب السَّبائی روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که بعد از مغرب ده بار بگوید: «لا إله إلا الله وحده لا شریک له .. خداوند برای او محافظانی از فرشتگان می‌فرستد که از او در برابر شیطان محافظت می‌کنند، تا وقتی که صبح شود. و خداوند برای او ده حسنه که موجب رفتن او به بهشت می‌شود، می‌نویسد و ده گناه هلاک‌کننده را از او پاک می‌کند. و به اندازه‌ی آزاد کردن ده برده‌ی زن مؤمن، به او ثواب داده می‌شود».

650-474- (3) (حسن صحیح) وَعَنْ أَبِی أَیُّوبَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ قَالَ إِذَا أَصْبَحَ^([3]): لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ - عَشْرَ مَرَّاتٍ - کَتَبَ اللهُ لَهُ بِهِنَّ عَشْرُ حَسَنَاتٍ، وَمَحَا بِهِنَّ عَشْرُ سَیِّئَاتٍ، وَرُفِعَ لَهُ بِهِنَّ عَشْرَ دَرَجَاتٍ، وَکُنَّ لَهُ عِدْلَ عَتَاقَةِ أَرْبَعِ رِقَابٍ، وَکُنَّ لَهُ حَرَسًا حَتَّى یُمْسِیَ، وَمَنْ قَالَهُنَّ إِذَا صَلَّى الْمَغْرِبَ دُبُرَ صَلَاتِهِ، فَمِثْلُ ذَلِکَ حَتَّى یُصْبِحَ».

رواه أحمد والنسائی، وابن حبان فی "صحیحه" وهذا لفظه.

از ابو ایوب س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس پس از خواندن نماز صبح ده بار بگوید: لا إله إلا الله وحده لا شریک له ..، خداوند متعال برای او ده حسنه می‌نویسد و ده گناه را از او پاک می‌کند و ده درجه او را بالا می‌برد و به او به اندازه‌ی آزاد کردن چهار برده ثواب می‌دهد. و تا فرارسیدن شب نگهبانی برای او می‌شود؛ و کسی که نماز مغرب را بخواند و بعد از نماز این کلمات را بگوید، به همان‌ صورت تا صبح به او پاداش داده می‌شود».

(حسن صحیح) وفی روایة له^([4]): «وکُنَّ له عِدْل عَشرِ رِقابٍ».

و در روایتی از او آمده است: «و برای او به اندازه‌ی آزاد کردن ده برده پاداش خواهد بود».

651-475- (4) (حسن لغیره) وَعَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «مَنْ قَالَ حِینَ یَنْصَرِفُ مَنْ صَلَاةِ الْغَدَاةِ: (لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ) عَشَرَ مَرَّاتٍ، أُعْطِیَ بِهِنَّ سَبْعًا: کُتِبَ لَهُ بِهِنَّ عَشَرُ حَسَنَاتٍ، وَمَحَا عَنْهُ بِهِنَّ عَشَرُ سَیِّئَاتٍ، وَرُفِعَ لَهُ بِهِنَّ عَشَرُ دَرَجَاتٍ، وَکُنَّ لَهُ عِدْلَ عَشْرِ نَسَمَاتٍ، وَکُنَّ لَهُ حِفْظًا مِنَ الشَّیْطَانِ، وَحِرْزًا مِنَ الْمَکْرُوهِ، وَلَمْ یَلْحَقْهُ فِی ذَلِکَ الیَوْمِ ذَنْبٌ إِلَّا الشِّرْکَ بِاللهِ، وَمَنْ قَالَهُنَّ حِینَ یَنْصَرِفُ مِنْ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ، أُعْطِیَ مِثْلَ ذَلِکَ لَیلَتِه».

رواه ابن أبی الدنیا والطبرانی بإسناد حسن، واللفظ له^([5]).

از معاذ بن جبل س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که بعد از نماز صبح ده بار بگوید: (لا إله إلا الله وحده لا شریک له ..)، هفت (فضیلت) به او داده می‌شود: خداوند متعال در برابر آنها ده حسنه برای او می‌نویسد و ده گناه را از او پاک می‌کند؛ ده درجه او را بالا می‌برد و به او به اندازه‌ی آزاد کردن ده برده‌ ثواب می‌دهد. و در آن روز او را از شر شیطان در امان نگه ‌می‌دارد و برای او سپری در مقابل هر امر  مکروه و ناخوشایندی می‌شود و در آن روز گناهی به حسابش نمی‌رود، مگر شرک به خدا؛ و کسی که آنها را بعد از نماز مغرب بگوید، در آن شب به همین ترتیب به او پاداش داده می‌شود».  

(العِدل) به کسر و فتح عین به معنای مثل و مانند می‌باشد؛ و برخی گفته‌اند: (العِدل) به کسر عبارت است از آنچه از جنس چیزی که با آن برابر است و به فتح عین (العَدل) به معنای آنچه با چیزی برابر است و از جنس آن نیست.

652-476- (5) (حسن) وَعَنْ أَبِی أُمَامَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ قَالَ دُبُرَ صَلَاةِ الْغَدَاةِ: (لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، یُحْیِی وَیُمِیتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ - مِائَةَ مَرَّةٍ -)، قَبْلَ أَنْ یَثْنِیَ رِجْلَیْهِ، کَانَ یَوْمَئِذٍ أَفْضَلَ أَهْلِ الْأَرْضِ عَمَلًا، إِلَّا مَنْ قَالَ مِثْلَ مَا قَال، أَوْ زَادَ عَلَى مَا قَالَ».

رواه الطبرانی فی "الأوسط" بإسناد جید.

از ابو امامه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس بعد از نماز صبح قبل از اینکه پاهایش را از حالت تشهد تغییر دهد، صد بار بگوید: (لا إله إلا الله وحده لا شریک له ..)، در آن روز از بر‌ترین انسان‌ها‌ی روی‌ زمین از نظر عمل می‌باشد، مگر اینکه کسی مثل او یا بیش از او بگوید».

0-251- (2) (موضوع) ورواه فیه وفی "الکبیر" أیضاً من حدیث أبی الدرداء ولفظه: «مَنْ قَالَ بَعْدَ صَلَاةِ الصُّبْحِ، وَهُوَ ثَانٍ رِجْلَیه، قَبْلَ أَنْ یَتَکَلَّمَ: (لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، یُحْیِی وَیُمِیتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٍ - عَشْرَ مَرَّاتٍ -) کَتَبَ اللهُ لَهُ بِکُلِّ مَرَّةٍ عَشْرَ حَسَنَاتٍ، وَمَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ، وَرُفِعَ لَهُ عَشَرَ دَرَجَاتٍ، وَکُنَّ لَهُ فِی یَوْمِهِ ذَلِکَ حِرْزًا مِنْ کُلِّ مَکْرُوهٍ، وَحِرْساً مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم، وَکَانَ لَهُ بِکُلِّ مَرَّةٍ عِتْقُ رَقَبَةٍ مِنْ وَلَدِ إِسْمَاعِیلَ، ثَمَنُ کُلِّ رَقَبَةٍ اثْنَا عَشَرَ أَلْفًا، وَلَمْ یَلْحَقْهُ یَوْمَئِذٍ ذَنْبٌ إِلَّا الشِّرْکَ بِاللَّهِ، وَمَنْ قَالَ ذَلِکَ بَعْدَ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ کَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِکَ».

و در «معجم الأوسط» و همچنین «الکبیر» از طریق ابودرداء چنین روایت شده است: «هرکس پس از نماز صبح در همان حالت تشهد، قبل از اینکه سخن بگوید ده مرتبه بگوید: (لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، یُحْیِی وَیُمِیتُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٍ) خداوند متعال در برابر هر مرتبه، ده نیکی برای او می‌نویسد و ده بدی از پرونده اعمال وی محو می‌کند و جایگاه وی را ده درجه می‌افزاید و این ذکر (به این تعداد) در آن روز، وی را در برابر هر امر ناپسندی نگهبان بوده و در برابر شیطان رجیم از او پاسداری می‌کند. و برای وی در برابر هر مرتبه، پاداش آزاد کردن یک برده از فرزندان اسماعیل که بهای هر‌یک از آنها دوازده هزار است، می‌باشد. و در آن روز گناهی جز شرک برای او نوشته نمی‌شود. و هرکس آن‌را پس از نماز مغرب بگوید، چنین اجر و پاداشی دارد».

653-477- (6) (حسن لغیره) وَعَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ بْنِ غَنْمٍ س عَنِ النَّبِیِّ ج أَنَّهُ قَالَ: «مَنْ قَالَ قَبْلَ أَنْ یَنْصَرِفَ وَیَثْنِیَ رِجْلَیه مِنْ صَلَاةِ الْمَغْرِبِ وَالصُّبْحِ: (لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، یُحْیِی وَیُمِیتُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ - عَشْرَ مَرَّاتٍ -)، کَتَبَ اللهُ لَهُ بِکُلِّ وَاحِدَةٍ عَشْرَ حَسَنَاتٍ، وَمَحَا عَنْهُ عَشْرَ سَیِّئَاتٍ، وَرَفَعَ لَهُ عَشْرَ دَرَجَاتٍ، وَکَانَتْ حِرْزًا مِنْ کُلِّ مَکْرُوهٍ، وَحِرْزًا مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ، وَلَمْ یَحِلَّ لِذَنْبٍ یُدْرِکُهُ إِلَّا الشِّرْکُ، وَکَانَ مِنْ أَفْضَلِ النَّاسِ عَمَلًا، إِلَّا رَجُلًا یَفْضُلُهُ، یَقُولُ: أَفْضَلَ مِمَّا قَالَ».

رواه أحمد ورجاله رجال "الصحیح" غیر شهر بن حوشب^([6])، وعبد الرحمن بن غَنم مختلف فی صحبته. وقد رُوی هذا الحدیث عن جماعة من الصحابة ش.

از عبد الرحمن بن غَنم س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «کسی که قبل از بلند شدن از جایش و تغییر دادن پاهایش از حالت تشهد، بعد از نماز مغرب و صبح ده بار بگوید: (لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ، وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ، لَهُ الْمُلْکُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، بِیَدِهِ الْخَیْرُ، یُحْیِی وَیُمِیتُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ)، خداوند متعال در مقابل هر بار گفتن این کلمات، برای او ده حسنه می‌نویسد و ده گناه را از او پاک می‌کند و ده درجه او را بالا می‌برد و برای او سپری در هر امر مکروه و ناخوشایندی می‌شود و او را از شر شیطان در امان نگه ‌می‌دارد؛ و در آن روز گناهی به حسابش نمی‌رود مگر شرک به خداوند؛ در آن روز از برترین انسان‌ها‌ی روی‌ زمین از جهت عمل می‌باشد مگر کسی که با اضافه گفتن این کلمات، بر او برتری بیابد».

654-252- (3) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ مُعَاذ بنِ جَبَل س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «مَنْ قَالَ بَعْدَ الْفَجْرِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، وَبَعْدَ الْعَصْرِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ: (أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیَّ الْقَیُّومَ، وَأَتُوبُ إِلَیْهِ)، کُفِّرَتْ عَنْهُ ذُنُوبُهُ، وَإِنْ کَانَتْ مِثْلَ زَبَدِ الْبَحْرِ».

رواه ابن السنی فی "کتابه"^([7]). قال الحافظ: "وأما ما یقوله دبر الصلوات، إذا أصبح، وإذا أمسى، فلکل منهما باب یأتی إن شاء الله تعالى. [فی (6- النوافل/14و14- الذکر/11]".

و از معاذ بن جبل س روایت است که از رسول خدا ج شنیدم که فرمودند: «هرکس بعد از نماز صبح سه مرتبه و بعد از نماز عصر سه مرتبه بگوید: (أَسْتَغْفِرُ اللهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیَّ الْقَیُّومَ، وَأَتُوبُ إِلَیْهِ) گناهان وی بخشیده می‌شود هرچند به اندازه کف دریا باشند».

(ضعیف) وتقدم فی "باب الرحلة فی طلب العلم" رقم [3- العلم/2] حدیث قبیصة، وفیه أن النبی ج قال له: یَا قَبِیصَةُ! إِذَا صَلَّیْتَ الْصُّبحَ، فَقُلْ ثَلَاثاً: (سُبْحَانَ اللَّهِ الْعَظِیمِ وَبِحَمْدِهِ)، تُعَافَى مِنَ الْعَمَى، وَالْجُذَامِ، وَالْفَالِجِ»^([8]).

رواه أحمد.

پیش‌تر در باب «الرحلة فی طلب العلم» رقم [3- العلم/2] حدیث قَبیصه گذشت که در آن رسول خدا ج به وی فرمودند: «ای قبیصه، چون نماز صبح را خواندی سه بار بگو: (سبحان الله العظیم وبحمده) تو را از کوری و جذام و فلج شدن در امان خواهد داشت».

26- (الترهیب من فوات العصر بغیر عذر)

---

^([1]) قلت: کذا قال! وفیه شهر بن حوشب، وقد اضطرب فی إسناده کثیراً، فمرة جعله: عن أبی ذر کما هنا، وأخرى عن (معاذ) کما یأتی بعد حدیثین، وثالثة، عن عبد الحمن بن غنم کما فی آخر الباب، لکنه حسن شواهده کما قال الحافظ.

^([2]) وهو الآتی بعد حدیثین.

^([3]) أی: إذا صلى الصبح، ففی حدیث أبی هریرة: "بعدما یصلّی الغداة" عند الحسن بن عرفة والخطیب بسند صحیح، ویؤیده قوله الآتی فی الحدیث: ". . . ومن قالهن إذا صلَّى المغرب. . ".

^([4]) قلت: وهی فی روایة لأحمد، وإسناه صحیح، کما فی "الصحیحة" (2563).

^([5]) أخرجه فی "المعجم الکبیر" (20/ 65/ 19)، وفی "الدعاء" أیضاً (2/ 1124/ 706). وفاته عزوه للنسائی فی "السنن الکبرى" (6/ 37/ 9954)، وعن ابن السنی فی "الیوم واللیلة" (49/ 137)، وفیه (شهر بن حوشب) کما تقدم بیانه فی الحدیث الأول.

^([6]) قلت: وفیه ضعف من قِبَل حفظه، وقد اضطرب فی إسناده ومتنه، کما تقدم، لکنه بهذا اللفظ حسن لغیره، یشهد له ما قبله.

^([7]) یعنی "عمل الیوم واللیلة" رقم (123).

^([8]) (الجذام): بضم الجیم داء معروف عافانا الله منه. و (الفالج): مرض یحدث فی أحد شقی البدن طولاً فیبطل إحساسه، وحرکته، وربما کان فی الشقین ویحدث بغتة، نسأل الله الحمایة منه.