ترغیب به کلماتی که به هنگام خروج از خانه به سوی مسجد و جای دیگر و هنگام ورود به خانه گفته می‌شود

ترغیب به کلماتی که به هنگام خروج از خانه به سوی مسجد و جای دیگر و هنگام ورود به خانه گفته می‌شود

قال الحافظ: "کان الألیق بهذا الباب أن یکون عقیب (المشی إلى المساجد)، لکن حصل ذهول عن إملائه هناک، وفی کلِّ خیر".

2344-1605- (1) (صحیح) عَنْ أَنَسٍ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «إِذَا خَرَجَ الرجلُ مِنْ بَیْتِهِ فَقَالَ: (بِسْمِ اللَّهِ، تَوَکَّلْتُ عَلَى اللَّهِ، لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ)؛ یُقَالُ لَهُ: حَسبُک، هُدیت وَکُفِیتَ وَوُقِیتَ، وَتَنَحَّى عَنْهُ الشَّیْطَانُ».

رواه الترمذی وحسنه، والنسائی، وابن حبان فی "صحیحه".

از انس س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس هنگام بیرون آمدن از خانه‌اش بگوید: (بِسمِ اللهِ، تَوَکلْتُ عَلَى اللهِ، وَ لَا حَولَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله) به نام خدا، بر خدا توکل کردم و هیچ قدرت و توانایی جز از طرف خدا نیست). به او گفته می‌شود: برای تو کافی است، هدایت و کفایت و محافظت شده‌ا‌ی و شیطان از او فاصله می‌گیرد».

ورواه أبو داود، ولفظه: قَالَ: «إِذَا خَرَجَ الرَّجُلُ مِنْ بَیْتِهِ فَقَالَ: (بِسْمِ اللَّهِ، تَوَکَّلْتُ عَلَى اللَّهِ، لَا حَوْلَ وَلَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ)؛ یُقَالُ لَهُ حِینَئِذٍ: هُدِیتَ، وَکُفِیتَ، وَوُقِیتَ، فَتَتَنَحَّى لَهُ الشَّیطانُ. فَیَقُولُ لَهُ شَیْطَانٌ آخَرُ: کَیْفَ لَکَ بِرَجُلٍ هُدِیَ وَکُفِیَ وَوُقِیَ؟».

و در روایت ابوداود آمده است: «هرکس هنگام بیرون آمدن از خانه‌اش بگوید: (بِسمِ اللهِ، تَوَکَّلْتُ عَلَى اللهِ، وَ لَا حَولَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِالله) به او گفته می‌شود: هدایت و کفایت و محافظت شده‌ا‌ی و شیطان از او فاصله می‌گیرد. و شیطان به شیطان دیگر می‌گوید: تو با کسی‌که کفایت، هدایت و محافظت شده چه کاری می‌توانی انجام بدهی؟!».

2345-995- (1) (ضعیف) وَعَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ یَخْرُجُ مِنْ بَیْتِهِ یُرِیدُ سَفَرًا أَوْ غَیْرُهُ فَقَالَ حِینَ یَخْرُجُ: (آمَنْتُ بِاللَّهِ، اعْتَصَمْتُ بِاللَّهِ، تَوَکَّلْتُ عَلَى اللَّهِ، لَا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ)؛ إِلَّا رُزِقَ خَیْرَ ذَلِکَ الْمَخْرَجِ، [وَصُرِفَ عَنْهُ شَرُّ ذَلِکَ الْمَخْرَجِ]^([1])».

رواه أحمد عن رجل لم یُسَمِّه عن عثمان، وبقیة رواته ثقات^([2]).

از عثمان بن عفان س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هیچ مسلمانی نیست که با هدف سفر یا هر امر دیگری از خانه خارج شود و این جملات را بگوید: (آمَنْتُ بِاللهِ، اعْتَصَمْتُ بِاللهِ، تَوَکَّلْتُ عَلَى اللهِ، لَا حَوْلَ وَلا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ) مگر اینکه از بهترین‌هایِ راهِ پیشِ رو روزی داده می‌شود و امور شری که در این مسیر وجود دارد از وی دور می‌شوند».

2346-996- (2) (منکر) وَعَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ س قَالَ: سَمِعتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «مَنْ خَرَجَ مِنْ بَیْتِهِ إِلَى الصَّلَاةِ فَقَالَ: (اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ السَّائِلِینَ عَلَیْکَ، وبحقِّ خروجی إلیک، إنَّکَ تَعلم أنَّه لَمْ یُخْرِجنی أَشَرٌ ولا بَطَرٌ، ولا سُمعةٌ ولا ریاءٌ، خرجتُ هَرَباً وفراراً مِنْ ذنوبی إلیک، خرجتُ رجاءَ رحْمتِک، وشفقاً مِنْ عذابِک، خرجتُ اتَّقاءَ سخَطِکَ، وابْتِغاءَ مَرْضاتِک، أسأَلکَ أن تُنْقِذَنی مِنَ النار بِرَحمتِک)؛ وَکَّلَ الله به سبعین ألْفَ مَلَکٍ یَسْتَغْفِرونَ لَه، وأَقْبَلَ الله علیه بوجهِه حتى یَفْرُغُ مِنْ صلاتِه».

از ابوسعید خدری س روایت است: از رسول الله ج شنیدم که فرمودند: «هرکس از خانه‌اش به ‌سوی مسجد خارج شود و بگوید: «اللهم إنی أسألک بحق السائلین علیک، وبحق خروجی إلیک، إنَّک تَعلم أنَّه لم یُخرجنی أشَرٌ ولا بطَرٌ، ولا سُمعةٌ ولا ریاءٌ، خرجتُ هرباً وفراراً من ذنوبی إلیک، خرجتُ رجاء رحمتک، وشفقاً من عذابک، خرجت اتِّقاء سَخَطِک وابتِغاءَ مرضاتِک، أسألک أن تُنقِذَنی من النار برحمتک» خداوند متعال هفتاد هزار فرشته را مامور می‌کند تا برای او طلب مغفرت کنند. و خداوند متعال به او روی می‌آورد تا از نمازش فارغ شود».

ذکره رَزین، ولم أره فی شیء من الأصول التی جمعها، إنما رواه ابن ماجه بإسناد فیه مقال^([3])، وحسنه شیخنا الحافظ أبو الحسن^([4]) /، ولفظه قال: سمعت رسول الله ج یقول: "من خرَج من بیته إلى الصلاة فقال: (اللهمَ إنی أسألک بحقِّ السائلین علیک، وبحقِّ مَمشای هذا، فإنی لم أخرُج أشَراً ولا بطَراً، ولا ریاءً ولا سُمعةً، وخرجتُ اتِّقاءَ سخطِک، وابتِغاءَ مرضاتِک، أسألک أن تعیذَنی مِن النار، وأن تغفِرَ لی ذنوبی، إنَّه لا یغفر الذنوب إلا أنتَ)؛ أقبَل الله إلیه بوجهِه، واستَغفَر له سبعون ألفِ مَلَک". [مضی 5- الصلاة/9].

2347-1606- (2) (صحیح) وَعَنْ حَیْوَةَ بْنِ شُرَیْحٍ قَالَ: لَقِیتُ عُقْبَةَ بْنَ مُسْلِمٍ، فَقُلْتُ لَهُ: بَلَغَنِی أَنَّکَ حَدَّثْتَ عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ: أَنَّ رَسُولَ الله ج کَانَ یَقُولُ إِذَا دَخَلَ الْمَسْجِدَ: «أَعُوذُ بِاللَّهِ الْعَظِیمِ، وَبِوَجْهِهِ الْکَرِیمِ، وَسُلْطَانِهِ الْقَدِیمِ، مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ». قَالَ: أَقَطِّ^([5])؟ قُلْتُ: نَعَمْ. قَالَ: فَإِذَا قَالَ ذَلِکَ؛ قَالَ الشَّیْطَانُ: حُفِظَ مِنِّی سَائِرَ الْیَوْمِ^([6])».

رواه أبو داود.

از حَیوَة بن شریح روایت شده که می‌گوید: عقبة بن مسلم را ملاقات کردم و به او گفتم: به من خبر رسیده که تو از عبدالله بن عمرو بن العاص ب روایت کرده‌ای که رسول الله ج هرگاه به مسجد وارد می‌شد این دعا را می‌خواند: (أَعُوذُ بِاللهِ الْعَظِیمِ، وَبِوَجْهِهِ الْکَرِیمِ، وَسُلْطَانِهِ الْقَدِیمِ، مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ) پناه می‌برم به خداوند بزرگ و به چهره‌ی کریمش و پادشاهی قدیمش از شیطان رانده شده). عقبه به حیوه گفت:  فقط همین از من به تو رسیده است؟ و حیوه جواب داد: بله. عقبة بن مسلم گفت: اگر آن را بگویی، شیطان می‌گوید: در سایر روز خود را از من در امان نگه داشت.

2348-997- (3) (منکر) وَعن أبی هریرة س قال: سمعت رسول الله ج یقول: «مَنْ خَرَج مِنْ بیتِه إلى المسجِدِ فقالَ: (أعوذُ باللهِ العظیمِ، وسُلْطانِهِ القدیمِ، مِنَ الشیطانِ الرَّجیمِ، رَبِّیَ الله، توکَّلْتُ على الله، فَوَّضْتُ أَمرِی إلى الله، لا حوْلَ ولا قوّة إلا بالله)؛ قال له الملک: کُفیتَ وهُدیتَ ووُقیتَ».

ذکره رزین^([7]).

از ابوهریره س روایت است: از رسول الله ج شنیدم که فرمودند: «هرکس از خانه به ‌سوی مسجد خارج شود و بگوید: «أعوذ بالله العظیم، وسلطانه القدیم، من الشیطان الرجیم، ربِّی الله، توکلتُ على الله، فوَّضتُ أمری إلى الله، لا حول ولا قوّة إلا بالله» فرشته به وی می‌گوید: کفایت و هدایت شدی و در امانی».

2349-1607- (3) (صحیح) وَعَنْ جَابِرٍ س؛ أَنَّهُ سَمِعَ النَّبِیَّ ج یَقُولُ: «إِذَا دَخَلَ الرَّجُلُ بَیْتَهُ فَذَکَرَ اللهَ عِنْدَ دُخُولِهِ، وَعِنْدَ طَعَامِهِ؛ قَالَ الشَّیْطَانُ: لَا مَبِیتَ لَکُمْ وَلَا عَشَاءَ، وَإِذَا دَخَلَ فَلَمْ یَذْکُرِ اللهَ عِنْدَ دُخُولِهِ؛ قَالَ الشَّیْطَانُ: أَدْرَکْتُمُ الْمَبِیتَ، وَإِذَا لَمْ یَذْکُرِ اللهَ عِنْدَ طَعَامِهِ؛ قَالَ الشَّیْطَانُ: أَدْرَکْتُمُ الْمَبِیتَ وَالْعَشَاءَ».

رواه مسلم وأبو داود والترمذی والنسائی وابن ماجه.

از جابر س روایت است: از رسول الله ج شنیدم که فرمود: «هرگاه مردی به خانه‌اش وارد شود و هنگام ورود به خانه و خوردن غذا، خداوند را یاد کند، شیطان می‌گوید: جای خواب و غذایی برای شما نیست. و اگر وارد شد و هنگام ورود خدا را یاد نکرد، شیطان می‌گوید: جای خواب پیدا کردید؛ و اگر به هنگام غذا خوردن خداوند را یاد نکند، شیطان می‌گوید: جای خواب و غذای شب را یافتید».

2350-1608- (4) (حسن لغیره) وَعَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «یَا بُنَیَّ إِذَا دَخَلْتَ عَلَى أَهْلِکَ فَسَلِّمْ، فَتَکُونُ بَرَکَةً عَلَیْکَ وَعَلَى أَهْلِ بَیْتِکَ».

رواه الترمذی عن علی بن زید عن ابن المسیب عنه وقال: "حدیث حسن صحیح غریب".

از انس بن مالک س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «ای پسرم! هرگاه نزد خانواده‌ات رفتی سلام کن، چون سلام کردن موجب خیر و برکت برای تو و خانواده‌ات می‌باشد».

2351-998- (4) (موضوع) وَرُوِیَ عَنْ سَلْمَان الفارسی س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ لَا یَجِدَ الشَّیْطَانُ عِنْدَهُ طَعَامًا وَلَا مَقِیلًا ولا مَبیتاً؛ فَلْیُسَلِّمْ إِذَا دَخَلَ بَیْتَهُ، ولیُسَمِّ عَلَى طَعَامِهِ».

رواه الطبرانی.

از سلمان فارسی س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس دوست دارد شیطان را به هنگام غذا و در محل خواب و سکونتش نیابد، پس چون وارد خانه‌اش می‌شود باید سلام کند و بر غذایش بسم الله بگوید».

2352-1609- (5) (صحیح) وَعَنْ أَبِی أُمَامَةَ س عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ج قَالَ: «ثَلَاثَةٌ کُلُّهُمْ ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ: رَجُلٌ خَرَجَ غَازِیًا فِی سَبِیلِ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ، فَهُوَ ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ حَتَّى یَتَوَفَّاهُ فَیُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ بِمَا نَالَ مِنْ أَجْرٍ أَوْ غَنِیمَةٍ، وَرَجُلٌ رَاحَ إِلَى الْمَسْجِدِ، فَهُوَ ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ حَتَّى یَتَوَفَّاهُ فَیُدْخِلَهُ الْجَنَّةَ أَوْ یَرُدَّهُ بِمَا نَالَ مِنْ أَجْرٍ وَغَنِیمَةٍ، وَرَجُلٌ دَخَلَ بَیْتَهُ بِسَلَامٍ، فَهُوَ ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ».

رواه أبو داود وابن حبان فی "صحیحه"، ولفظه: قَالَ: «ثَلَاثَةٌ کُلُّهُمْ ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ، إِنْ عَاشَ رُزِقَ وَکُفِیَ، وَإِنْ مَاتَ أَدْخَلَهُ^([8]) اللَّهُ الْجَنَّةَ: مَنْ دَخَلَ بَیْتَهُ فَسَلَّمَ فَهُوَ ضَامِنٌ عَلَى اللَّهِ» فذکر الحدیث. [مضی 5- الصلاة/9].

از ابو امامه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس این سه کار را انجام دهد خداوند ضمانت او را به عهده می‌گیرد: کسی‌که در راه خدا خارج شود، خداوند  ضمانت او را به عهده گرفته که چون بمیرد، او را با اجر و پاداش یا غنیمتی که بدان دست یافته وارد بهشت می‌کند. و کسی‌که به‌سوی مسجد خارج شود خداوند ضمانت او را بر عهده گرفته که چون بمیرد او را وارد بهشت کند یا با اجر و پاداش یا غنیمت او را بازگرداند. و کسی‌که با سلام وارد خانه شود، در ضمانت خداوند می‌باشد».

و در روایت ابن حبان آمده است: «سه نفر هستند که خداوند ضمانت آنها را به عهده می‌گیرد که اگر زنده بمانند روزی داده شده و کفایت می‌شوند و اگر بمیرند خداوند متعال آنها را وارد بهشت می‌کند: کسی‌که وارد خانه شود و سلام کند، در ضمانت خداوند خواهد بود».

15 -(الترغیب فیما یقوله من حصلت له وسوسة فی الصلاة وغیرها)

---

^([1]) سقطت من نسخ الکتاب، واستدرکتها من "المسند"، و"مجمع الزوائد"!

^([2]) کذا قال! وتبعه الهیثمی (10/ 128)! وفیه أبو جعفر الرازی، وهو سیىء الحفظ، ومن طریقه الأصبهانی فی "الترغیب" (1/ 280/ 277 و2/ 519/ 1249).

^([3]) وقد أوضحته فی "الأحادیث الضعیفة"، رقم (24)، ثم زدته بیاناً فی الرد على الشیخ إسماعیل الأنصاری فی مقدمة المجلد الأول من "الضعیفة"، (ص 8-25 - المعارف)؛ لأنه حاول تقویة الحدیث مسایرة منه لأهل الأهواء، متستراً بالدفاع عن الشیخ محمد بن عبد الوهاب رحمه الله، والشیخ نفسه قد ضعفه تبعاً لأکثر من عشرین من الحفاظ المتقدمین والمتأخرین، فراجعها فإنها هامة جداً.

^([4]) هو علی بن المفضل بن علی أبو الحسن بن القاضی الأنجب أبی المکارم المقدسی المالکی، کان من أئمة المذهب، ومن حفاظ الحدیث، ورعاً دیّناً رضیٌ الأخلاق. مات سنة (611) کما فی "تذکرة الحفاظ" (4/ 187-188).

^([5]) الألف فی هذه اللفظة ألف الاستفهام، و (قط) بفتح القاف وکسر الطاء المخففة فی الوصل بمعنى حسب. والمعنى أن الراوی -وهو حَیْوةَ- قال له شیخه عقبة: هذا الذی بلغک عنی أنی حدثت عن عبدالله بن عمرو فقط؟ فقال له حیوة: نعم. کذا فی "العجالة" (ق 155/ 2).

^([6]) الأصل: "سائر ذلک الیوم"، بزیادة "ذلک"، والتصحیح من "أبی داود". ویظهر أنه خطأ قدیم، فقد قال الناجی: "إنّ هذه اللفظة مقحمة فیتعین حذفها". ولم یحذفها المعلقون الثلاثة! مع أنهم نقلوا قول الناجی هذا!! وذکروا رقمه فی "أبی داود"!!!

^([7]) قلت: هذا والذی قبله، وغیرهما مما تقدم ویأتی من الزیادات الواهیة التی أدخلها فی کتابه الذی سماه "تجرید الصحاح" لو تنزه عنها لأجاد کما قال الذهبی فی "السیر" (20/ 205)، ومع ذلک قال الجهلة: "حسن بشاهده المتقدم"! یشیرون إلى حدیث ابن عمرو الذی فی "الصحیح"، ولم یعلموا أنه أخصر من هذا، وأنه من فعله ج وهذا من قوله. فتأمل.

^([8]) الأصل: "دخل"، والتصویب من "الموارد" ومما تقدم، فإنه هناک بلفظ ابن حبان.