ترغیب به دعای زیاد و آنچه در فضل آن وارد شده است

ترغیب به دعای زیاد و آنچه در فضل آن وارد شده است

2374-1625- (1) (صحیح) عَنْ أَبِی ذَرٍّ س عَنِ النَّبِیِّ ج فِیمَا یُروی عَن ربّه ﻷ؛ أَنَّهُ قَالَ: «یَا عِبَادِی! إِنِّی حَرَّمْتُ الظُّلْمَ عَلَى نَفْسِی^([1]) وَجَعَلْتُهُ بَیْنَکُمْ مُحَرَّمًا، فَلَا تَظَالَمُوا. یَا عِبَادِی! کُلُّکُمْ ضَالٌّ إِلَّا مَنْ هَدَیْتُهُ، فَاسْتَهْدُونِی أَهْدِکُمْ، یَا عِبَادِی! کُلُّکُمْ جَائِعٌ إِلَّا مَنْ أَطْعَمْتُهُ، فَاسْتَطْعِمُونِی أُطْعِمْکُمْ. یَا عِبَادِی! کُلُّکُمْ عَارٍ إِلَّا مَنْ کَسَوْتُهُ، فَاسْتَکْسُونِی أَکْسُکُمْ. یَا عِبَادِی! إِنَّکُمْ تُخْطِئُونَ بِاللَّیْلِ وَالنَّهَارِ، وَأَنَا أَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِیعًا، فَاسْتَغْفِرُونِی أَغْفِرْ لَکُمْ. یَا عِبَادِی! إِنَّکُمْ لَنْ تَبْلُغُوا ضَرِّی فَتَضُرُّونِی، وَلَنْ تَبْلُغُوا نَفْعِی فَتَنْفَعُونِی، یَا عِبَادِی! لَوْ أَنَّ أَوَّلَکُمْ وَآخِرَکُمْ، وَإِنْسَکُمْ وَجِنَّکُمْ، کَانُوا عَلَى أَتْقَى قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ مِنْکُمْ مَا زَادَ ذَلِکَ فِی مُلْکِی شَیْئًا، یَا عِبَادِی! لَوْ أَنَّ أَوَّلَکُمْ وَآخِرَکُمْ، وَإِنْسَکُمْ وَجِنَّکُمْ کَانُوا عَلَى أَفْجَرِ قَلْبِ رَجُلٍ وَاحِدٍ مِنکُم؛ مَا نَقَصَ ذَلِکَ مِنْ مُلْکِی شَیْئًا. یَا عِبَادِی! لَوْ أَنَّ أَوَّلَکُمْ وَآخِرَکُمْ، وَإِنْسَکُمْ وَجِنَّکُمْ قَامُوا فِی صَعِیدٍ وَاحِدٍ فَسَأَلُونِی، فَأَعْطَیْتُ کُلَّ إِنْسَانٍ مَسْأَلَتَهُ؛ مَا نَقَصَ ذَلِکَ مِمَّا عِنْدِی إِلَّا کَمَا یَنْقُصُ الْمِخْیَطُ إِذَا أُدْخِلَ^([2]) الْبَحْرَ. یَا عِبَادِی! إِنَّمَا هِیَ أَعْمَالُکُمْ أُحْصِیهَا لَکُمْ، ثُمَّ أُوَفِّیکُمْ إِیَّاهَا، فَمَنْ وَجَدَ خَیْرًا فَلْیَحْمَدِ اللهَ ﻷ  وَمَنْ وَجَدَ غَیْرَ ذَلِکَ فَلَا یَلُومَنَّ إِلَّا نَفْسَهُ». قال سعید: کان أبو إدریس الخَولانی إذا حدَّث بهذا الحدیث جثا على رکبتیه.

رواه مسلم، واللفظ له.

ابوذر س روایت می‌کند که رسول الله ج در روایت از پروردگارش فرمودند که خداوند متعال می‌فرماید: «ای بندگانم! من ظلم را بر خود حرام کرده‌ام و در بین شما نیز آن را حرام نموده‌ام، پس به یکدیگر ظلم نکنید. ای بندگانم! همه‌ی شما گمراه هستید مگر کسی‌که من او را هدایت کنم، پس طلب هدایت کنید تا شما را هدایت کنم. ای بندگانم! همه‌ی شما گرسنه هستید مگر کسی‌که من به او غذا دهم، پس طلب غذا نمایید تا شما را غذا دهم. ای بندگانم! همه شما لخت و عریان هستید مگر کسی‌که من به او لباس بپوشانم، پس طلب لباس نمایید که شما را لباس می‌پوشانم. ای بندگانم! شما شب و روز خطا می‌کنید و من همه‌ی گناهان را می‌بخشم، پس طلب مغفرت نمایید تا شما را ببخشم. ای بندگانم! شما به مقامی نمی‌رسید که به من ضرر برسانید و به مقامی نمی‌رسید که به من نفعی برسانید. اگر اولین و آخرین شما و انس و جن‌تان همچون پاک‌ترین قلب مردی از شما باشد، در ملک من چیزی زیاد نمی‌شود. ای بندگانم! اگر اولین و آخرین‌تان و انس و جن‌تان همچون فاسق‌ترین قلب مردی از شما باشد، در ملک من نقصی بوجود نمی‌آید. ای بندگانم! اگر اولین و آخرین شما و  انس و جن‌تان در سرزمین پهناوری بایستند و هریک از من چیزی بخواهند، به هریک از آنها آنچه بخواهد می‌دهم و این از آنچه در خزانه‌ی من موجود است، چیزی کم نمی‌کند؛ مگر به اندازه مقداری که سر سوزنی با فروبردن در دریا از آب آن می‌کاهد. ای بندگانم! اعمال‌تان را می‌شمارم و در برابر آن به شما پاداش می‌دهم. پس هرکس خیری یافت، پس باید ثنای خدا را به‌ جا آورد و هرکس جز آن را یافت، کسی جز نفسش را سرزنش نکند». سعید گفت: زمانی که ابو ادریس خولانی این حدیث را نقل می‌کرد بر دو زانو می‌افتاد.

0-1008- (1) (ضعیف) ورواه^([3]) الترمذی وابن ماجه عن شهر بن حوشب عن عبدالرحمن بن غنم عنه، ولفظ ابن ماجه: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ اللَّهَ تَبَارَکَ وَتَعَالَى یَقُولُ: یَا عِبَادِی! کُلُّکُمْ مُذْنِبٌ إِلَّا مَنْ عَافَیْتُه، فَاسأَلُونِی الْمَغْفِرَةَ أَغْفِر لَکُمْ، وَمَنْ عَلِمَ مِنْکُمْ أَنِّی ذُو قُدْرَةٍ عَلَى الْمَغْفِرَةِ وَاسْتَغْفَرَنِی بِقُدْرَتِی غَفَرْتُ لَهُ. وَکُلُّکُمْ ضَالٌّ إِلَّا مَنْ هَدَیْتُ، فَاسأَلُونِی الْهُدَى أَهْدِکُمْ، وَکُلُّکُمْ فَقِیرٌ إِلَّا مَنْ أَغْنَیْتُ، فَاسأَلُونِی أَرْزُقْکُمْ. وَلَوْ أَنَّ حَیَّکُمْ وَمَیِّتَکُمْ، وَأَوَّلَکُمْ وَآخِرَکُمْ، وَرَطْبَکُمْ وَیَابِسَکُمُ، اجْتَمَعُوا فَکَانُوا عَلَى قَلْبِ أَتْقَى عَبْدٍ مِنْ عِبَادِی لَمْ یَزِدْ فِی مُلْکِی جَنَاحُ بَعُوضَةٍ، وَلَوِ اجْتَمَعُوا فَکَانُوا عَلَى قَلْبِ أَشْقَى عَبْدٍ مِنْ عِبَادِی لَمْ یَنْقُصْ مِنْ مُلْکِی جَنَاحُ بَعُوضَةٍ. وَلَوْ أَنَّ حَیَّکُمْ وَمَیِّتَکُمْ، وَأَوَّلَکُمْ وَآخِرَکُمْ، وَرَطْبَکُمْ وَیَابِسَکُمُ، اجْتَمَعُوا فَسَأَلَ کُلُّ سَائِلٍ مِنْهُمْ مَا بَلَغَتْ أُمْنِیَّتُهُ؛ مَا نَقَصَ مِنْ مُلْکِی إِلَّا کَمَا لَوْ أَنَّ أَحَدَکُمْ مَرَّ بِشَفَةِ الْبَحْرِ فَغَمَسَ فِیهَا إِبْرَةً ثُمَّ نَزَعَهَا، ذَلِکَ بِأَنِّی جَوَادٌ مَاجِدٌ، عَطَائِی کَلَامٌ، إِذَا أَرَدْتُ شَیْئًا فَإِنَّمَا أَقُولُ لَهُ: کُنْ. فَیَکُونُ».

و در روایت ابن ماجه آمده است: رسول الله ج فرمودند: «خداوند تبارک وتعالی می‌فرماید: ای بندگانم، همه شما گنه‌کارید مگر آنکه من او را ببخشم و مصون بدارم. مغفرت را از من بخواهید شما را می‌بخشم. و هریک از شما که می‌داند قدرت بخشیدن دارم و با استحضار این قدرت از من طلب مغفرت می‌کند، او را می‌بخشم. و همه شما گمراهید مگر آنکه من هدایت می‌کنم پس هدایت را از من بخواهید شما را هدایت می‌کنم. و همه شما نیازمند و فقیر هستید مگر آنکه من او را بی‌نیاز گردانم. پس از من بخواهید شما را روزی می‌دهم. و اگر زنده و مرده و اولین و آخرین‌تان و جوان و پیرتان جمع شوید و قلب همگی بسان قلب متقی‌ترین بندگانم باشد، در پادشاهی‌ام به اندازه پر پشه‌ای افزون نمی‌گردد و اگر قلب همه آنها بسان قلب بدبخت‌ترین بندگانم باشد، به اندازه پر پشه‌ای از پادشاهی‌ام کاسته نمی‌شود. و اگر زنده و مرده و اولین و آخرین‌تان و جوان و پیرتان جمع شوید و هریک خواسته خود را مطرح کند و آنچه را بخواهد به او داده شود، چیزی از پادشاهی من کاسته نمی‌شود مگر چنانکه یکی از شما از کنار دریا بگذرد و سوزنی در آب فروبرد سپس از آب بیرون آورد. (آیا چیزی از دریا کاسته می‌شود؟) و این از آن جهت است که من بخشنده و سخاوتمند هستم و عطا و بخشش من سخنم می‌باشد، چون اراده چیزی داشته باشم فقط به آن می‌گویم: بشو، پس می‌شود».

ورواه البیهقی بنحو ابن ماجه، وتقدم لفظه فی الباب قبله.

 (المخیط) به کسر میم و سکون خاء و فتح یاء: عبارت است از آنچه به وسیله‌ی آن لباس دوخته می‌شود مانند سوزن و مانند آن.  

2375-1626- (2) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «إِنَّ اللهَ یَقُولُ: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِی بِی، وَأَنَا مَعَهُ إِذَا دَعَانِی».

رواه البخاری ومسلم - واللفظ له-، والترمذی والنسائی ابن ماجه.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «خداوند متعال می‌فرماید: من نزد گمان بنده‌ام نسبت به من هستم و هرگاه مرا بخواند با او هستم».

2376-1627- (3) (صحیح) وَعَنْ النُّعْمَانِ بْنِ بَشِیرٍ ب قَالَ: سَمِعْتُ النَّبِیَّ ج قَالَ: «الدُّعَاءُ هُوَ العِبَادَةُ». ثُمَّ قَرَأَ: ﴿وَقَالَ رَبُّکُمُ ادْعُونِی أَسْتَجِبْ لَکُمْ  إِنَّ الَّذِینَ یَسْتَکْبِرُونَ عَنْ عِبَادَتِی سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ﴾^([4])».

رواه أبو داود والترمذی - واللفظ له-، وقال: "حدیث حسن صحیح"، والنسائی وابن ماجه، وابن حبان فی "صحیحه"، والحاکم وقال: "صحیح الإسناد".

از نعمان بن بشیر ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دعا همان عبادت است». سپس این آیه را خواند: ﴿وَقَالَ رَبُّکُمُ ٱدۡعُونِیٓ أَسۡتَجِبۡ لَکُمۡۚ إِنَّ ٱلَّذِینَ یَسۡتَکۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِی سَیَدۡخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِینَ﴾ [غافر: 60] «و پروردگار شما فرمود: مرا بخوانید، تا (دعای) شما را اجابت کنم همانا کسانی‌که از عبادت من سرکشی می‌کنند، به زودی با خواری به جهنم وارد می‌شوند».

2377-1628- (4) (حسن لغیره) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «مَنْ سَرَّهُ أَنْ یَسْتَجِیبَ اللَّهُ لَهُ عِنْدَ الشَّدَائِدِ [وَالکُرَبِ]^([5])؛ فَلْیُکْثِرِ مِنَ الدُّعَاءَ فِی الرَّخَاءِ».

رواه الترمذی والحاکم من حدیثه ومن حدیث سلمان، وقال فی کل منهما: "صحیح الإسناد".

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس دوست دارد دعایش در وقت سختی‌ها و مصیبت‌ها‌ اجابت شود، باید در رفاه دعای بسیار کند».

2378-1629- (5) (حسن) وَعَنهُ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «لَیْسَ شَیْءٌ أَکْرَمُ عَلَى اللَّهِ مِنَ الدُّعَاءَ».

رواه الترمذی وقال: "غریب"^([6])، وابن ماجه، وابن حبان فی "صحیحه"، والحاکم وقال: "صحیح الإسناد".

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هیچ چیزی نزد خداوند گرامی‌تر از دعا نیست».

2379-1630- (6) (حسن لغیره) وَعَنْ أَنَسُ بْنُ مَالِکٍ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «قَالَ اللَّهُ: یَا ابْنَ آدَمَ! إِنَّکَ مَا دَعَوْتَنِی وَرَجَوْتَنِی؛ غَفَرْتُ لَکَ عَلَى مَا کَانَ فِیکَ وَلَا أُبَالِی» الحدیث.

 رواه الترمذی وقال: "حدیث حسن غریب". وتقدم بتمامه فی "الاستغفار" [فی الباب السابق].

از انس بن مالک س روایت است که از رسول الله ج شنیدم فرمودند: «خداوند متعال می‌فرماید: ای فرزند آدم! تا زمانی که مرا بخوانی و به من امیدوار باشی هر آنچه از تو صادر شده، می‌بخشم و بخشیدنت را بزرگ نمی‌شمارم».

2380-1631- (7) (حسن صحیح) وَعَنْ عُبَادَةَ بْنَ الصَّامِتِ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «مَا عَلَى الأَرْضِ مُسْلِمٌ یَدْعُو اللَّهَ بِدَعْوَةٍ إِلَّا آتَاهُ اللَّهُ تَعَالَی إِیَّاهَا، أَوْ صَرَفَ عَنْهُ مِنَ السُّوءِ مِثْلَهَا، مَا لَمْ یَدْعُ بِإِثْمٍ أَوْ قَطِیعَةِ رَحِمٍ». فَقَالَ رَجُلٌ مِنَ القَوْمِ: إِذًا نُکْثِرُ. قَالَ: «اللَّهُ أَکْثَرُ».

رواه الترمذی - واللفظ له- والحاکم؛ کلاهما من روایة عبدالرحمن بن ثابت بن ثوبان، وقال الترمذی: "حدیث حسن صحیح غریب". وقال الحاکم: "صحیح الإسناد". قال الجرَّاحی^([7]): یعنی الله أکثر إجابة.

از عبادة بن صامت س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «مسلمانی بر روی زمین نیست که از خداوند چیزی بخواهد و دعا کند مگر اینکه خداوندمتعال آنچه می‌خواهد به او می‌دهد و یا به همان اندازه بلاها را از او دور می‌سازد، مادامی که خواسته‌ی او گناه یا قطع رحم نباشد». مردی گفت: در این‌صورت زیاد دعا می‌کنیم؟ رسول الله ج فرمود: «خداوند هم بیش‌تر اجابت می‌کند».

2381-1632- (8) (صحیح لغیره) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ یَنْصِبُ وَجْهَهُ لِلَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِی مَسْأَلَةٍ؛ إِلَّا أَعْطَاهَا إِیَّاهُ، إِمَّا أَنْ یُعَجِّلَهَا لَهُ، وَإِمَّا أَنْ یَدَّخِرَهَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ».

رواه أحمد بإسناد لا بأس به.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «مسلمانی نیست که برای طلب نیازی رو به درگاه خدا نماید، مگر اینکه خواسته‌اش را بر‌آورده می‌کند، یا زود آن را اجابت کرده یا آن را برای آخرتش ذخیره می‌نماید».

2382-1633- (9) (حسن صحیح) وَعَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ س أَنَّ النَّبِیَّ ج قَالَ: «مَا مِنْ مُسْلِمٍ یَدْعُو بِدَعْوَةٍ لَیْسَ فِیهَا إِثْمٌ، وَلَا قَطِیعَةُ رَحِمٍ؛ إِلَّا أَعْطَاهُ اللَّهُ بِهَا إِحْدَى ثَلَاثٍ: إِمَّا أَنْ یُعَجِّلَ لَهُ دَعْوَتُهُ، وَإِمَّا أَنْ یَدَّخِرَهَا لَهُ فِی الْآخِرَةِ، وَإِمَّا أَنْ یَصْرِفَ عَنْهُ مِنَ السُّوءِ مِثْلَهَا». قَالُوا: إِذًا نُکْثِرُ. قَالَ: «اللَّهُ أَکْثَرُ».

رواه أحمد والبزار وأبو یعلى بأسانید جیدة، والحاکم وقال: "صحیح الإسناد".

از ابوسعید خدری س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «مسلمانی نیست که دعایی بکند که در آن گناه و قطع رحمی نباشد؛ مگر اینکه خداوند خواسته‌ی او را به یکی از این سه صورت قبول می‌کند: یا دعای او را فوراً اجابت کرده یا برای آخرتش ذخیره می‌سازد و یا به مانند آن بلایی را از او دور می‌کند». گفتند: بنابراین ما بیش‌تر دعا می‌کنیم. رسول الله ج فرمود: «و خداوند نیز بیش‌تر اجابت می‌کند».

2383-1009- (2) (ضعیف) وَعَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِاللَّهِ ب عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «یَدْعُو اللَّهُ بِالْمُؤْمِنِ یَوْمَ الْقِیَامَةِ حَتَّى یُوقِفَهُ بَیْنَ یَدَیْهِ، فَیَقُولُ: عَبْدِی إِنِّی أَمَرْتُکَ أَنْ تَدْعُونَی وَوَعَدْتُکَ أَنْ أَسْتَجِیبَ لَکَ، فَهَلْ کُنْتَ تَدْعُونِی؟ فَیَقُولُ: نَعَمْ یَا رَبِّ! فَیَقُولُ: أَمَا إِنَّکَ لَمْ تَدْعُنِی بِدَعْوَةٍ إِلَّا اسْتَجَبْتُ لَکَ، أَلَیْسَ دَعَوْتَنِی یَوْمَ کَذَا وَکَذَا لِغَمٍّ نَزَلَ بِکَ أَنْ أُفَرِّجَ عَنْکَ؛ فَفَرَّجْتُ عَنْکَ؟ فَیَقُولُ: نَعَمْ یَا رَبِّ! فَیَقُولُ: إِنِّی عَجَّلْتُهَا لَکَ فِی الدُّنْیَا، وَدَعَوْتَنِی یَوْمَ کَذَا وَکَذَا لِغَمٍّ نَزَلَ بِکَ أَنْ أُفَرِّجَ عَنْکَ؛ فَلَمْ تَرَ فَرَجًا؟ قَالَ: نَعَمْ یَا رَبِّ! فَیَقُولُ: إِنِّی ادَّخَرْتُ لَکَ بِهَا فِی الْجَنَّةِ کَذَا وَکَذَا، ودَعَوْتنی فی حاجةٍ أقْضیها لکَ فی یومِ کذا وکذا فَقَضَیْتُها؟ فیقولُ: نَعم یا ربُّ؟ فیقولُ: فإنی عَجَّلتها لَکَ فی الدنیا، ودَعَوْتَنی یوم کذا وکذا فی حاجة أقْضیها لک فَلَمْ تَرَ قَضَاءَها؟ فیقولُ: نَعَم یا ربُّ! فیقولُ: إنِّی ادِّخرتُ لکَ بها فی الجنة کذا وکذا. - قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج:- «فَلَا یَدَعُ اللَّهُ دَعْوَةً دَعَا بِهَا عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ إِلَّا بَیَّنَ لَهُ، إِمَّا أَنْ یَکُونَ عُجِّلَ لَهُ فِی الدُّنْیَا، وَإِمَّا أَنْ یَکُونَ ادُّخِرَ لَهُ فِی الْآخِرَةِ. - قَالَ: - فَیَقُولُ الْمُؤْمِنُ فِی ذَلِکَ الْمَقَامِ: یَا لَیْتَهُ لَمْ یَکُنْ عُجِّلَ لَهُ فِی شَیْءٌ مِنْ دُعَائِهِ».

رواه الحاکم^([8]).

از جابر بن عبدالله ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «خداوند متعال در روز قیامت بنده مومن را فرامی‌خواند تا در برابر او می‌ایستد. و می‌فرماید: بنده‌ام، تو را امر کردم تا مرا بخوانی و به تو وعده دادم که دعایت را اجابت کنم، آیا مرا خواندی؟ می‌گوید: بله پروردگارا؛ خداوند متعال می‌فرماید: اما هیچ دعایی نکردی مگر اینکه آن را استجابت نمودم. آیا در روز فلان و فلان برای غم و اندوهی که دچار شده بودی مرا به فریاد نخواندی تا آن را از تو دور کنم و چنین کردم؟ می‌گوید: بله یا رب؛ خداوند متعال می‌فرماید: من آن را در دنیا برای تو اجابت کردم؛ و فلان و فلان روز برای اندوهی که دچار شده بودی مرا نخواندی تا آن را از تو دور کنم که فرجی نیافتی؟ می‌گوید: بله یا رب؛ خداوند متعال می‌فرماید: من در برابر آن، برای تو در بهشت چنین و چنان ذخیره کردم. و در مورد حاجتی در فلان و فلان روز مرا خواندی که آن را برآورده کردم؟ می‌گوید: بله یا رب؛ خداوند متعال می‌فرماید: من در دنیا آن را برای تو برآورده کردم. و فلان و فلان روز در مورد نیازی مرا خواندی که آن را برآورده کنم، که برآورده شدن آن را ندیدی؟ می‌گوید: بله یارب؛ خداوند متعال می‌فرماید: من در برابر آن، برای تو در بهشت چنین و چنان ذخیره کردم. رسول الله ج فرمودند: هیچ دعایی نیست که بنده به وسیله آن خداوند را خوانده باشد مگر اینکه خداوند متعال آن را برای وی بیان می‌کند که یا در دنیا آن را اجابت نموده و یا اینکه برای او در آخرت ذخیره کرده است. و مومن در این مقام می‌گوید: ای کاش چیزی از دعاهایش در دنیا برآورده نمی‌شد».

2384-1010- (3) (ضعیف جداً) وَعَنْ أَنَسٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «لَا تَعْجَزُوا فِی الدُّعَاءِ، فَإِنَّهُ لَنْ یَهْلَکَ مَعَ الدُّعَاءِ أَحَدٌ».

رواه ابن حبان فی "صحیحه"، والحاکم وقال: "صحیح الإسناد"^([9]).

از انس س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «در دعا تنبلی نکنید، چراکه هیچ‌کس با دعا هلاک نشده است».

2385-1011- (4) (موضوع) وَعنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «الدُّعَاءُ سِلَاحُ الْمُؤْمِنِ، وَعِمَادُ الدِّینِ، وَنُورُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ».

رواه الحاکم^([10]) وقال: "صحیح الإسناد".

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دعا سلاح مومن است و ستون دین و نور آسمان‌ها و زمین».

0-1012- (5) (موضوع) ورواه أبو یعلى من حدیث علی.

2386-1013- (6) ((ضعیف) إلا ما بین المعقوفتین فهو 1634- (10) (حسن لغیره)) وَعَنْ ابْنِ عُمَرَ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ فُتِحَ لَهُ مِنْکُمْ بَابُ الدُّعَاءِ فُتِحَتْ لَهُ أَبْوَابُ الرَّحْمَةِ، وَمَا سُئِلَ اللَّهُ شَیْئًا یَعْنِی أَحَبَّ إِلَیْهِ مِنْ أَنْ یُسْأَلَ العَافِیَةَ [وَقَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ الدُّعَاءَ یَنْفَعُ مِمَّا نَزَلَ وَمِمَّا لَمْ یَنْزِلْ، فَعَلَیْکُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِالدُّعَاءِ»]».

رواه الترمذی والحاکم؛ کلاهما من روایة عبدالرحمن بن أبی بکر الملیکی؛ وهو ذاهب الحدیث، عن موسى بن عقبة عن نافع عنه. وقال الترمذی: "حدیث غریب"، وقال الحاکم: "صحیح الإسناد".

از ابن عمر ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس دروازه دعا به روی وی باز شود، در حقیقت درهای رحمت به روی او باز شده است؛ چیزی برای خواستن نزد خداوند متعال محبوب‌تر از عافیت و تندرستی نیست. [و رسول الله ج فرمودند: دعا در بلایی که نازل شده و بلایی که نازل نشده سودمند است، ای بندگان خدا! بر شما واجب است که دعا نمایید]».

2387-1635- (11) (حسن لغیره) وَعَنْ سَلْمَانَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «إِنَّ اللَّهَ حَیِیٌّ کَرِیمٌ، یَسْتَحْیِی إِذَا رَفَعَ الرَّجُلُ إِلَیْهِ یَدَیْهِ أَنْ یَرُدَّهُمَا صِفْرًا خَائِبَتَیْنِ».

رواه أبو داود والترمذی، وحسنه - واللفظ له -، وابن ماجه، وابن حبان فی "صحیحه"، والحاکم وقال: "صحیح على شرط الشیخین".

از سلمان س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «خداوند بسیار با حیا و کریم است و شرم می‌کند هنگامی‌که بنده دو دست خود را به‌ سوی او بالا برده، آنها را خالی و ناامید برگرداند».

(الصِّفر) به کسر صاد و سکون فاء:  خالی و تهی.

2388-1636- (12) (صحیح لغیره) وَعَنْ أَنَسٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ اللَّهَ رَحِیمٌ کَرِیمٌ، یَسْتَحیی مِنْ عَبْدِهِ أَنْ یَرْفَعَ إِلَیْهِ یَدَیْهِ، ثُمَّ لَا یَضَعُ فِیهِمَا خَیْرًا».

رواه الحاکم وقال: "صحیح الإسناد". وفی ذلک نظر.

از انس س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «خداوند بسیار مهربان بخشنده است و شرم می‌کند از بنده‌ای که دو دستش را به‌ سوی او بلند کند و در آنها خیری قرار ندهد».

2389-1637- (13) (صحیح) وَعَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ نَزَلَتْ بِهِ فَاقَةٌ فَأَنْزَلَهَا بِالنَّاسِ؛ لَمْ تُسَدَّ فَاقَتُهُ، وَمَنْ نَزَلَتْ بِهِ فَاقَةٌ فَأَنْزَلَهَا بِاللَّهِ؛ فَیُوشِکُ اللَّهُ لَهُ بِرِزْقٍ عَاجِلٍ أَوْ آجِلٍ».

رواه أبو داود والترمذی والحاکم وصححه، وقال الترمذی: "حدیث حسن صحیح غریب"^([11]). [مضی 8- الصدقات/5].

از عبدالله بن مسعود س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس دچار نیاز شدیدی شد و حاجتش را نزد مردم برد، نیازش رفع نمی‌شود؛ و هرکس دچار نیاز شدیدی گردد و حاجتش را از خداوند بخواهد، پس نزدیک است که خداوند دیر یا زود به او رزق و روزی عنایت کند».

(یوشک) به کسر شین؛ یعنی: به سرعت.

2390-1638- (14) (حسن) وَعَنْ ثَوْبَانَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «لَا یَرُدُّ الْقَدَرَ إِلَّا الدُّعَاءُ، وَلَا یَزِیدُ فِی الْعُمُرِ إِلَّا الْبِرُّ..».

رواه ابن حبان فی "صحیحه"، والحاکم - واللفظ له- وقال: "صحیح الإسناد"^([12]).

از ثوبان س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «جز دعا چیزی قضا و قدر را تغییر نمی‌دهد و جز کار نیک چیزی باعث ازدیاد عمر نمی‌شود».

2391-1014- (7) (ضعیف جداً) وَعَنْ عَائِشَةَ ل قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «لَا یُغْنِی حَذَرٌ مِنْ قَدَرٍ، وَالدُّعَاءُ یَنْفَعُ مِمَّا نَزَلَ وَمَا لَمْ یَنْزِلْ، وَإِنَّ الْبَلَاءَ لَیَنزِلُ فَیَلْقَاهُ الدُّعَاء فَیَعْتَلِجَانِ إِلَى یَوْمِ الْقِیَامَةِ».

رواه البزار والطبرانی، والحاکم وقال: "صحیح الإسناد"^([13]).

(یعتلجان) یعنی: با یکدیگر درگیر شده و یکدیگر را رانده و از هم دور می‌کنند.

از عایشه ل روایت است که رسول الله ج فرمودند: «در برابر تقدیر، پرهیز کردن انسان را بی‌نیاز نمی‌کند. و دعا در مصیبتی که نازل شده و آنچه نازل نشده سودمند است و بلا و مصیبت نازل می‌شود و دعا با آن مواجه شده و تا روز قیامت با یکدیگر می‌جنگند و یکدیگر را دفع می‌کنند».

2392-1639- (15) (حسن لغیره) وَعَنْ سَلْمَان الفارسی س؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «لَا یَرُدُّ القَضَاءَ إِلَّا الدُّعَاءُ، وَلَا یَزِیدُ فِی العُمْرِ إِلَّا البِرُّ».

رواه الترمذی وقال: "حدیث حسن غریب".

از سلمان فارسی س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «جز دعا چیزی قضا و قدر را تغییر نمی‌دهد و جز کار نیک چیزی باعث افزایش عمر نمی‌شود».

2393-1015- (8) (ضعیف جداً) وَعَنْ ابنِ مَسعُودٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «سَلُوا اللَّهَ مِنْ فَضْلِهِ، فَإِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ أَنْ یُسْأَلَ، وَأَفْضَلُ العِبَادَةِ انْتِظَارُ الفَرَجِ».

رواه الترمذی وابن أبی الدنیا، وقال الترمذی: "هکذا روى حماد بن واقد هذا الحدیث، وحماد بن واقد لیس بالحافظ، وروى أبو نعیم هذا الحدیث عن إسرائیل عن حکیم بن جبیر عن رجل عن النبی ج، وحدیث أبی نعیم أشبه أن یکون أصح"^([14]).

از ابن مسعود س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «با در نظر داشتن فضل خداوند از او بخواهید، چراکه خداوند متعال دوست دارد از او خواسته شود و برترین عبادت انتظار فرج و گشایش است».

2394-1016- (9) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ أَنَسٍ س؛ أَنَّ رَسُولَ الله ج قَالَ: «الدُّعَاءُ مُخُّ العِبَادَةِ»^([15]).

رواه الترمذی وقال: "حدیث غریب"

از انس س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دعا مغز و اساس عبادت است».

2395-1017- (10) (موضوع) رُوِیَ عَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِاللَّهِ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «أَلَا أَدُلُّکُمْ عَلَى مَا یُنْجِیکُمْ مِنْ عَدُوِّکُمْ، وَیَدِرُّ لَکُمْ أَرْزَاقَکُمْ؟ تَدْعُونَ اللَّهَ فِی لَیْلِکُمْ وَنَهَارِکُمْ؛ فَإِنَّ الدُّعَاءَ سِلَاحُ الْمُؤْمِنِ».

رواه أبو یعلى.

از جابر بن عبدالله س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «آیا شما را بر امری راهنمایی نکنم که نجات شما از دشمن و افزایش روز‌ی‌تان را به دنبال دارد؟ در شب و روز خداوند را بخوانید چراکه دعا سلاح مومن است».

2- (الترغیب فی کلمات یستفتح بها الدعاء، وبعض ما جاء فی اسم الله الأعظم)

---

^([1])  زاد مسلم من طریق أخرى عن أبی ذر: "وعلى عبادی".

^([2]) الأصل: "دخل"، والتصویب من "مسلم" والمخطوطة.

^([3]) قلت: لفظه مخالف للفظ مسلم زیادة ونقصاً، وهو ضعیف لضعف شهر ونکارة لفظه، وکان المؤلف قد ذکره فی آخر الکتاب السابق بلفظ البیهقی عنه دون روایة مسلم، فمن تخالیط المعلقین أنهم هنا لم یعزوه لمسلم وأحالوا فی تخریجه إلى المکان المتقدم، وهناک قالوا: "صحیح، رواه مسلم. . "! فأوهموا صحة روایة شهر، بهذا التصدیر، وبسکوتهم عن ضعف شهر!!

^([4]) یعنی: ذلیل و خوار و رسوا.

^([5]) سقطت من الأصل، واستدرکتها من "الترمذی" (3379) والحاکم (1/ 544)، ولم أره عنده من حدیث سلمان، وعزاه الناجی (156/ 2) لأحمد؛ وما أظنه إلا وهماً؛ فإنه لم یورده الهیثمی فی "المجمع"، ولا البنا فی "ترتیب المسند" (14/ 265) مع البحث الشدید عنه.

^([6]) کذا الأصل، وفی الترمذی (2/ 242- بولاق): "حسن غریب". وهذا هو الألیق بحال إسناده، فإنه حسن.

^([7]) هو راوی کتاب الترمذی عن المحبوبی عنه، وهو بفتح الجیم وتشدید الراء وبالحاء المهملة؛ منسوب إلى جده أبی الجراح، لکن لا أدری من أین نقل عنه تفسیر هذه اللفظة. کذا فی "العجالة" (156/ 2).

^([8]) قلت: ولم یصححه، وقال (1/ 494): "ومحل الفضل بن عیسى محل من لا یتهم بالوضع". فأقره الذهبی، لکنه قال فی "المغنی": "الفضل. . مجمع على ضعفه". ومن طریق الحاکم أخرجه البیهقی فی "الشعب" (2/ 49/ 1133).

^([9]) کذا قال: وفیه (عمر بن محمد)، وتحرف عنده إلى (عمرو بن محمد)، فلم یعرفه الذهبی، وادعى ابن حبان أنه (عمر بن محمد بن زید بن عبدالله بن عمر بن الخطاب) وهو وهم منه، والصواب أنه (عمر بن محمد بن صهبان) کما فی مصادر أخرى، کنت ذکرتها فی المجلد الثانی من "الضعیفة" (843)، وبینت ذلک أحسن بیان بفضل الله تعالى وحده، ثم استفاد ذلک المعلق على "الإِحسان" (3/ 152-153/ المؤسسة) دون أدنى إشارة إلى أنه لیس من کده ولا من کد أبیه!

^([10]) فی "المستدرک" (1/ 432) من حدیث علیّ أیضاً کأبی یعلى، وفیه کذاب توهمه الحاکم وغیره، وأما من حدیث أبی هریرة فلم أجده عنده، ولا عند غیره. وقد خرجته فی "الضعیفة" (179) ومع ذلک حسنه الجهلة الثلاثة.

^([11]) الأصل ومطبوعة عمارة: "ثابت"، والمعلقین الثلاثة! وکذلک کان فیما تقدم، وهو خطأ صححته من "الترمذی" (2327). وقد نبه على ذلک الناجی جزاه الله خیراً.

^([12]) قلت: فیه مجهول، لکن القدر المذکور هنا حسن؛ لأن له شاهداً من حدیث سلمان س، وهو مخرج فی "الصحیحة" (154)، وبینت فیه علة حدیث ثوبان هذا، ونکارة الزیادة المشار إلیها بالنقط، وهی بلفظ: "وإن الرجل لیحرم الرزق بالذنب یذنبه". ومن جهل الثلاثة أو غفلتهم أنهم حسنوه بالزیادة! وسیذکرها المصنف وحدها فی (21- الحدود/ 13- الضعیف).

^([13]) کذا قال، ورده الذهبی بقوله: "قلت: زکریا بن منظور مجمع على ضعفه" وهو مخرج فی "الضعیفة" (6764).

^([14]) قلت: وحکیم بن جبیر أشد ضعفاً من (ابن واقد) فالحدیث ضعیف جداً، وهو مخرج فی "الضعیفة" (492).

^([15]) قلت: وقد صح بلفظ ". . . هو العبادة" وهو أبلغ، وهو فی أول هذا الباب.