ترغیب به هزینه کردن برای همسر و خانواده و ترهیب از ضایع نمودن آنها و آنچه در مورد هزینه کردن برای دختران و تربیت آنها آمده است

ترغیب به هزینه کردن برای همسر و خانواده و ترهیب از ضایع نمودن آنها و آنچه در مورد هزینه کردن برای دختران و تربیت آنها آمده است

(قال الحافظ): "وقد تقدم فی "کتاب الصدقة" (باب فی الترغیب فی الصدقة على الزوج والأقارب وتقدیمهم على غیرهم)".

حافظ می‌گوید: و قبلاً در کتاب صدقه باب ترغیب در صدقه دادن به همسر و نزدیکان و مقدم نمودن آنها بر دیگران آمد.

2859-1951- (1) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «دِینَارٌ أَنْفَقْتَهُ فِی سَبِیلِ اللهِ، وَدِینَارٌ أَنْفَقْتَهُ فِی رَقَبَةٍ، وَدِینَارٌ تَصَدَّقْتَ بِهِ عَلَى مِسْکِینٍ، وَدِینَارٌ أَنْفَقْتَهُ عَلَى أَهْلِکَ؛ أَعْظَمُهَا أَجْرًا الَّذِی أَنْفَقْتَهُ عَلَى أَهْلِکَ».

رواه مسلم^([1]).

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دیناری را که در راه خدا انفاق‌ کنی، دیناری را که در راه آزاد کردن بنده‌ای ببخشی، دیناری را که به فقیری صدقه دهی و دیناری را که نفقه‌ی زن و فرزندت کنی؛ بیشترین پاداش در میان این موارد از آن دیناری است که برای خانواده‌ات خرج کرده‌ای».

2860-1952- (2) (صحیح) وَعَنْ ثَوْبَانَ س مَولى رَسُول الله ج قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «أَفْضَلُ دِینَارٍ یُنْفِقُهُ الرَّجُلُ، دِینَارٌ یُنْفِقُهُ عَلَى عِیَالِهِ، وَدِینَارٌ یُنْفِقُهُ عَلَى فَرَسه فِی سَبِیلِ اللهِ، وَدِینَارٌ یُنْفِقُهُ عَلَى أَصْحَابِهِ فِی سَبِیلِ اللهِ». قَالَ أَبُو قَلَابَةَ: بَدَأَ بِالْعِیَالِ. ثُمَّ قَالَ أَبُو قَلَابَةَ: أَیُّ رَجُلٍ أَعْظَمُ أَجْرًا مِنْ رَجُلٍ یُنْفِقُ عَلَى عِیَالٍ صِغَارٍ، یُعِفُّهُمْ الله، أَوْ یَنْفَعُهُمُ اللهُ بِهِ وَیُغْنِیهِمْ».

رواه مسلم والترمذی^([2]).

از ثوبان س مولای رسول الله ج روایت است که رسول الله ج فرمودند: «بهترین مالی که مرد انفاق می‌کند، مالی است که خرج خانواده‌اش می‌کند و مالی است که در راه خدا برای اسبش در راه خدا خرج می‌کند و مالی است که برای یارانش در راه خدا صرف می‌کند». ابو قَلابه می‌گوید: از خانواده شروع نمود. سپس ابو قلابه گفت: اجر و پاداش چه کسی بیش‌تر از مردی است که بر فرزندان کوچکش هزینه و انفاق می‌کند تا خداوند عفت آنها را نگه دارد یا خداوند به وسیله‌ی او به آنها سودی برساند و آنها را غنی سازد».

2861-1221- (1) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «عُرِضَ عَلَیَّ أَوَّلُ ثَلَاثَةٍ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ، وَأَوَّلُ ثَلَاثَةٍ یَدْخُلُونَ النَّارَ. فَأَمَّا أَوَّلُ ثَلَاثَةٍ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ: فَالشَّهِیدُ، وَعَبْدٌ مَمْلُوکٌ أَحْسَنَ عِبَادَةَ رَبِّهِ وَنَصَحَ لِسَیِّدِهِ، وَعَفِیفٌ مُتَعَفِّفٌ ذُو عِیَالٍ. وَأَمَّا أَوَّلُ ثَلَاثَةٍ یَدْخُلُونَ النَّارَ: فَأَمِیرٌ مُتَسَلَّطٌ، وَذُو أَثَرَةٍ مِنْ مَالٍ، لَا یُؤَدِّی حَقَّ اللَّهِ فِی مَالِهِ، وَفَقِیرٌ فَخُورٌ».

عن رواه ابن خزیمة فی "صحیحه". ورواه الترمذی وابن حبان بنحوه. [مضى 8- الصدقات/2].

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «اولین سه نفری که وارد بهشت می‌شوند و نیز اولین سه نفری که وارد دوزخ می‌شوند بر من عرضه شد؛ اما اولین سه نفری که وارد بهشت می‌شوند (عبارتند از): شهید، برده‌ای که به خوبی عبادت پروردگارش را کرده و آقایش را خدمت کرده است؛ و پاکدامنی که از حرام و ابراز نیاز در برابر مردم دوری کرده و خانواده دارد. اما اولین سه نفری که وارد دوزخ می‌شوند (عبارتند از): پادشاهی [که با ظلم و ستم بر رعیتش] چیره است. ثروتمندی که حق خداوند در مالش را نمی‌پردازد و فقیر فخر فروش».

2862-1953- (3) (صحیح) وَعَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی وَقَّاصٍ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ لَهُ: «وَإِنَّکَ لَنْ تُنْفِقَ نَفَقَةً تَبْتَغِی بِهَا وَجْهَ اللَّهِ إِلَّا أُجِرْتَ عَلَیهَا؛ حَتَّى مَا تَجْعَلُ فِی فِی امْرَأَتِکَ».

رواه البخاری ومسلم فی حدیث طویل.

از سعد بن ابی وقاص س روایت است که رسول الله ج به او فرمود: «هیچ مالی را جهت رضایت خداوند هزینه نمی‌کنی مگر اینکه در برابر آن پاداش خواهی گرفت حتی در برابر آنچه در دهان همسرت قرار می‌دهی».

2863-1954- (4) (صحیح) وَعَنْ أَبِی مَسْعُودٍ الْبَدْرِیِّ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «إِذَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ نَفَقَةً وَهُوَ یَحْتَسِبُهَا؛ کَانَتْ لَهُ صَدَقَةً».

رواه البخاری ومسلم والترمذی والنسائی.

از ابو مسعود بدری س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرگاه کسی جهت رضای خداوند و به امید پاداش برای زن و فرزندش هزینه کند، این عمل برای او صدقه خواهد بود».

2864-1955- (5) (صحیح) وَعَنِ الْمِقْدَامِ بْنِ مَعْدِ یکرِبٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا أَطْعَمْتَ نَفْسَکَ فَهُوَ لَکَ صَدَقَةٌ، وَمَا أَطْعَمْتَ وَلَدَکَ، فَهُوَ لَکَ صَدَقَةٌ، وَمَا أَطْعَمْتَ زَوْجَتَکَ، فَهُوَ لَکَ صَدَقَةٌ، وَمَا أَطْعَمْتَ خَادِمَکَ، فَهُوَ لَکَ صَدَقَةٌ».

رواه أحمد بإسناد جید^([3]).

از مقدام بن معدیکرب س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «آنچه به خود می‌خورانی برایت صدقه محسوب می‌شود و غذایی که به فرزندت می‌دهی برایت صدقه محسوب می‌شود و غذایی که به همسرت می‌دهی برایت صدقه محسوب می‌شود و غذایی که به خدمتکارت می‌دهی برایت صدقه محسوب می‌شود».

2865-1956- (6) (حسن صحیح) وَعَنْ عَبْدِاللهِ بْنِ مَسْعُودٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «الْیَدُ الْعُلْیَا أَفْضَلُ مِنَ الْیَدِ السُّفْلَى، وَابْدَأْ بِمَنْ تَعُولُ، أُمَّکَ وَأَبَاکَ، وَأُخْتَکَ وَأَخَاکَ، وَأَدْنَاکَ فَأَدْنَاکَ».

رواه الطبرانی بإسناد حسن^([4])، وهو فی "الصحیحین" وغیرهما بنحوه من حدیث حکیم بن حزام وتقدم [8- الصدقات/4].

از عبدالله بن مسعود س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دست بالا از دست پایین بهتر است و از کسی شروع کن که مخارج او بر عهده‌ی تو است؛ مادرت و پدرت، خواهرت و برادرت و نزدیک‌تر و نزدیک‌‌تر».

2866-1957- (7) (حسن لغیره) وَعَنْ أَبِی أُمَامَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ أَنْفَقَ عَلَى نَفْسِهِ نَفَقَةٌ یَسْتَعِفُّ بِهَا فَهِیَ صَدَقَةٌ، وَمَنْ أَنْفَقَ عَلَى امْرَأَتِهِ وَوَلَدِهِ وَأَهْلِ بَیْتِهِ فَهِیَ صَدَقَةٌ».

رواه الطبرانی بإسنادین أحدهما حسن.

از ابوامامه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس بر خودش انفاق کند تا آن را پاک نگه دارد، برای او صدقه محسوب می‌شود و کسی‌که بر زن و فرزند و اهلش انفاق کند، برای او صدقه است».

2867-1958- (8) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ یَوْمًا لِأَصْحَابِهِ: «تَصَدَّقُوا». فَقَالَ رَجُلٌ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! عِنْدِی دِینَارٌ. قَالَ: «أَنْفِقْهُ عَلَى نَفْسِکَ». قَالَ: إِنَّ عِنْدِی آخَرُ. قَالَ «أَنْفِقْهُ عَلَى زَوْجَتِکَ». قَالَ: إِنَّ عِنْدِی آخَرُ. قَالَ: «أَنْفِقْهُ عَلَى وَلَدِکَ». قَالَ: إِنَّ عِنْدِی آخَرُ. قَالَ: «أَنْفِقْهُ عَلَى خَادِمِکَ». قَالَ: عِنْدِی آخَرُ. قَالَ: « أَنْتَ أَبْصَرُ بِهِ».

رواه ابن حبان فی "صحیحه"^([5])، وفی روایة له: "تصدقَ" بدل "أنفقَ" فی الکل.

از ابوهریره س روایت است که روزی رسول الله ج به اصحابش فرمود: «صدقه بدهید». پس مردی گفت: ای رسول الله ج! من یک دینار دارم. فرمود: «آن را بر خودت انفاق کن». گفت: دینار دیگری هم دارم. فرمود: «بر همسرت انفاق کن». گفت: دینار دیگری هم دارم. فرمود: «بر فرزندت انفاق کن». گفت: دینار دیگری هم دارم. فرمود: «بر خدمتگزارت انفاق کن». گفت: دینار دیگری دارم. فرمود: «تو نسبت به آن آگاه‌تری [که چگونه از آن استفاده کنی]».

2868-1959- (9) (صحیح لغیره) وَعَنْ کَعْبِ بْنِ عُجْرَةَ س قَالَ: مَرَّ عَلَى النَّبِیِّ ج رَجُلٌ، فَرَأَى أَصْحَابُ رَسُولِ اللهِ ج مِنْ جِلْدِهِ وَنَشَاطِهِ، فَقَالُوا: یَا رَسُولَ اللهِ! لَوْ کَانَ هَذَا فِی سَبِیلِ اللهِ! فَقَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «إِنْ کَانَ خَرَجَ یَسْعَى عَلَى وَلَدِهِ صِغَارًا فَهُوَ فِی سَبِیلِ اللهِ، وَإِنْ کَانَ خَرَجَ یَسْعَى عَلَى أَبَوَیْنِ شَیْخَیْنِ کَبِیرَیْنِ فَهُوَ فِی سَبِیلِ اللهِ، وَإِنْ کَانَ خَرَجَ یَسْعَى عَلَى نَفْسِهِ یُعِفُّهَا فَهُوَ فِی سَبِیلِ اللهِ، وَإِنْ کَانَ خَرَجَ رِیَاءً وَمُفَاخَرَةً فَهُوَ فِی سَبِیلِ الشَّیْطَانِ».

رواه الطبرانی ورجاله رجال "الصحیح". [مضى 16- البیوع/1].

از کعب بن عجره س روایت است که مردی از کنار رسول الله ج عبور کرد که اصحاب رسول الله ج قوت و چابکی او را دیدند. گفتند: ای رسول خدا، ای کاش این فرد در راه خدا بود! رسول الله ج فرمود: «اگر کسی جهت کسب درآمد برای فرزند کوچکش کار کند پس او در راه خداست. و اگر کسی جهت کسب درآمد برای پدر و مادر پیرش کار کند پس او در راه خداست و اگر کسی جهت کسب درآمد و پاکی خودش کار کند پس او در راه خداست. و اگر کسی به خاطر ریا و تفاخر کار کند، پس او در راه شیطان است».

2869-1960- (10) (حسن لغیره) وَرُوِیَ عَنْ جَابِرٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا أَنْفَقَ الْمَرْءُ عَلَى نَفْسِهِ وَوَلَدِهِ وَأَهْلِهِ وَذِی رَحِمِهِ وَقَرَابَتِهِ؛ فَهُوَ لَهُ صَدَقَةٌ».

رواه الطبرانی فی "الأوسط"، وشواهده کثیرة.

از جابر س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «آنچه انسان برای خودش و فرزندش و خانواده‌اش و خویشاوندان و نزدیکانش هزینه کند، برای او صدقه است».

2870-1222- (2) (ضعیف) وَعَنْ جَابِرٍ أیضاً س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «کُلُّ مَعْرُوفٍ صَدَقَةٌ، وَمَا أَنْفَقَ الرَّجُلُ عَلَى أَهْلِهِ کُتِبَ لَهُ صَدَقَةً، وَمَا وَقَى بِهِ الْمَرْءُ عِرْضَهُ کُتِبَ لَهُ بِهِ صَدَقَةً، وَمَا أَنْفَقَ الْمُؤْمِنُ مِنْ نَفَقَةٍ فَإِنَّ خَلَفَهَا عَلَى اللَّهِ، والله ضَامِنٌ إِلَّا مَا کَانَ فِی بُنْیَانٍ أَوْ مَعْصِیَةٍ». قال عبد الحمید - یعنی ابن الحسن الهلالی-: فَقُلْتُ لِابْنِ الْمُنْکَدِرِ: وَمَا «وَقَى بِهِ المَرءُ عِرْضَهُ»؟ قَالَ: مَا یُعْطِیَ الشَّاعِرَ، وَذَا اللِّسَانِ الْمُتَّقَى.

رواه الدارقطنی، والحاکم وصحح إسناده. [مضى 16- البیوع/21]. (قال الحافظ): "وعبدالحمید المذکور یأتی الکلام علیه"^([6]).

از جابر س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هر امر معروفی صدقه است و انفاق بنده به خانواده‌اش به عنوان صدقه برای او نوشته می‌شود. و آنچه انسان به وسیله آن از آبرویش حفاظت می‌کند، به عنوان صدقه برای او نوشته می‌شود. و آنچه مومن انفاق می‌کند خداوند متعال جایگزین می‌کند و خداوند ضامن آن است مگر مالی که در راه ساختمان‌سازی یا معصیت و نافرمانی خرج شود». عبدالحمید بن حسن هلالی می‌گوید: به ابن منکدر گفتم: آنچه انسان به وسیله آن آبرویش را حفاظت می‌کند چیست؟ گفت: آنچه به شاعر و کسی داده می‌شود که زبانی متقی دارد.

 2871-1961- (11) (حسن لغیره) وَعن أبی هریرة س قال: قال رسول الله ج: «إن المعونَةَ تأتِی مِنَ الله على قدرِ المؤونَةِ، وإنَّ الصبرَ یأتی مِنَ الله على قَدرِ البَلاءِ».

رواه البزار، ورواته محتج بهم فی "الصحیح"؛ إلا طارق بن عمار، ففیه کلام قریب، ولم یترک، والحدیث غریب^([7]).

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «یاری خداوند در رزق و روزی به اندازه‌ی هزینه‌های زندگی می‌آید و صبر از جانب خداوند به مقدار بلا می‌آید».

2872-1223- (3) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ جَابِرٍ [أَیضاً] س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «أَوَّلُ مَا یُوضَعُ فِی مِیزَانِ الْعَبْدِ نَفَقَتُهُ عَلَى أَهْلِهِ».

رواه الطبرانی فی "الأوسط".

از جابر س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «اولین چیزی که در میزان اعمال گذاشته می‌شود، انفاق انسان به خانواده‌اش می‌باشد».

2873-1962- (12) (حسن لغیره) وَعَنْ عَمْرِو بْنِ أُمَیَّةَ س قَالَ: مَرَّ عُثْمَانُ بْنُ عَفَّانَ أَوْ عَبْدُالرَّحْمَنِ بْنُ عَوْفٍ بِمِرْطٍ، وَاسْتَغْلَاهُ، قَالَ: فَمُرَّ بِهِ عَلَى عَمْرِو بْنِ أُمَیَّةَ فَاشْتَرَاهُ، فَکَسَاهُ امْرَأَتَهُ سُخَیْلَةَ بِنْتَ عُبَیْدَةَ بْنِ الْحَارِثِ بْنِ الْمُطَّلِبِ، فَمَرَّ بِهِ عُثْمَانُ أَوْ عَبْدُالرَّحْمَنِ فَقَالَ: مَا فَعَلَ الْمِرْطُ الَّذِی ابْتَعْتَ؟ قَالَ عَمْرٌو: تَصَدَّقْتُ بِهِ عَلَى سُخَیْلَةَ بِنْتِ عُبَیْدَةَ، فَقَالَ: إِنَّ کُلَّ مَا صَنَعْتَ إِلَى أَهْلِکَ صَدَقَةٌ؟ فَقَالَ عَمْروٌ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ ذَلکَ. فَذُکِرَ مَا قَالَ عَمْرٌو لِرَسُولِ اللَّهِ ج؛ فَقَالَ: «صَدَقَ عَمْرٌو، کُلُّ مَا صَنَعْتَ إِلَى أَهْلِکَ؛ فَهُوَ صَدَقَةٌ عَلَیْهِمْ».

رواه أبو یعلى والطبرانی، ورواته ثقات.

از عمرو بن امیه س روایت است که عثمان بن عفان یا عبدالرحمن بن عوف ب به لباس دوخته شده‌ای از پشم عبور کردند و آن را گرانبها شمردند؛ آن لباس بر عمرو بن امیه عرضه شد، پس آن را خریده و بر همسرش سخیله بنت عبیده بن الحارث بن عبدالمطلب پوشانید. عثمان یا عبدالرحمن از کنار او عبور کرده و گفت: با آن لباسی که خریدی چه کردی؟ عمرو گفت: آن را به سخیله بنت عبیده بخشیدم. عثمان یا عبدالرحمن گفت: هر چیزی که برای اهل و خانواده‌ات انجام دهی صدقه است. عمرو گفت: من آن را از رسول الله ج شنیده‌ام؛ پس گفته‌ی عمرو به رسول الله ج گفته شد، رسول الله ج فرمود: «عمرو راست گفته است. آنچه برای اهل و خانواده‌ات انجام دهی، صدقه‌ای بر آنها است».

(صحیح لغیره) وروى أحمد المرفوع منه، قال: «ما أعطى الرجلُ أهلَه؛ فهوَ لهَ صَدقَةٌ»^([8]).

و در روایت احمد آمده است: «آنچه انسان به اهل و خانواده‌اش عطا می‌کند، برای او صدقه است».

(المِرط) به کسر میم: لباسی از پشم یا خز که به عنوان شلوار می‌پوشند.

2874-1963- (13) (حسن لغیره) وَرُوِیَ عَنْ الْعِرْبَاضِ بْنِ سَارِیَةَ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «إِنَّ الرَّجُلَ إِذَا سَقَى امْرَأَتَهُ مِنَ الْمَاءِ أُجِرَ». قَالَ: فَأَتَیْتُهَا فَسَقَیْتُهَا، وَحَدَّثْتُهَا بِمَا سَمِعْتُ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ج.

رواه أحمد والطبرانی فی "الکبیر" و"الأوسط"^([9]).

از عرباض بن ساریه س روایت است از رسول الله ج شنیدم که فرمودند: «هرگاه مرد به همسرش آب بنوشاند، به او پاداش داده می‌شود». عرباض س می‌گوید: نزد همسرم رفتم و به او آب نوشاندم و آنچه از رسول الله ج شنیده بودم برای او بیان کردم.

2875-1964- (14) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س؛ أَنَّ النَّبِیَّ ج قَالَ: «مَا مِنْ یَوْمٍ یُصْبِحُ العِبَادُ فِیهِ إِلَّا مَلَکَانِ یَنْزِلاَنِ؛ فَیَقُولُ أَحَدُهُمَا: اللَّهُمَّ أَعْطِ مُنْفِقًا خَلَفًا، وَیَقُولُ الآخَرُ: اللَّهُمَّ أَعْطِ مُمْسِکًا تَلَفًا».

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هیچ روزی نیست که بندگان خدا در آن روز صبح کنند جز اینکه دو فرشته از آسمان فرود می‌آیند؛ یکی از آنان می‌گوید: خدایا به آنکه انفاق می‌کند عوض و پاداش نیک عطا فرما! و دیگری می‌گوید: خدایا مال کسی را که انفاق نمی‌کند از بین ببر».

رواه البخاری ومسلم وغیرهما. (قال الحافظ) عبدالعظیم: وقد تقدم هذا الحدیث وغیره فی باب الإنفاق والإمساک [15- الصدقات/15].

---

^([1]) قلت: والبخاری فی "الأدب المفرد" (751).

^([2]) والبخاری فی "الأدب المفرد" أیضاً (748).

^([3]) قلت: ورواه البخاری أیضاً فی "الأدب المفرد" وغیره، وهو مخرَّج فی "الصحیحة" (453). وکذلک رواه النسائی فی "عشرة النساء" (ق 101/ 1).

^([4]) قلت: فیه (10/ 229/ 10405) زیاد بن عبدالرحمن القرشی، وثقه ابن حبان (4/ 256) ولم یذکروا له راویاً فی کتب الرجال غیر (عقیل بن طلحة)، ولذلک قال الذهبی فی "المیزان": "لا یعرف". لکنَّ الراوی عنه لهذا الحدیث (حرمی بن حفص القسملی)، وهو ثقة أیضاً، فلعله لذلک حسنه المؤلف، وتبعه الهیثمی (3/ 120) ولا سیما وله شواهد معروفة. أما جملة الید، فیشهد لها حدیث حکیم الذی أشار إلیه المؤلف آتیاً، وسائر شواهده فی "الإرواء" (3/ 316-319).

^([5]) قال الحافظ الناجی (169/ 2): "هذا عجیب، إذ الحدیث عند أحمد وأبی داود والنسائی"، وهو مخرَّج عندی فی "صحیح أبی داود" (رقم 1484).

^([6]) انظر التعلیق هناک.

^([7]) قلت: لکنْ قد توبع طارق من غیر واحد، ولذلک خرَّجته فی "الصحیحة" (1664).

^([8]) قلت: وکذلک رواه النسائی فی "عشرة النساء" من "الکبرى" (ق 101/ 1)، ورواه البزار (1507) مطولاً مع اختلاف یسیر فی بعض الجمل.

^([9]) قلت: وکذا فی "المجمع" (4/ 325) وقال: "وفیه سفیان بن حسین، وفی حدیثه عن الزهری ضعف، وهذا منه"! وقلده الثلاثة (2/ 690)! ولیس للزهری فیه ذکر! انظر "الصحیحة" (2736).