ترهیب از پرخوری و تنوع طلبی در خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها از روی تکبر و غرور

ترهیب از پرخوری و تنوع طلبی در خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها از روی تکبر و غرور

3100-2134- (1) (صحیح) عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «المُسْلِمُ یَأْکُلُ فِی مِعًى^([1]) وَاحِدٍ، وَالکَافِرُ فِی سَبْعَةِ أَمْعَاءٍ».

رواه مالک والبخاری ومسلم وابن ماجه وغیرهم.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «مسلمان در یک معده غذا می‌خورد و کافر در هفت معده»^([2]).

وفی روایة للبخاری: أَنَّ رَجُلًا کَانَ یَأْکُلُ أَکْلًا کَثِیرًا فَأَسْلَمَ، فَکَانَ یَأْکُلُ أَکْلًا قَلِیلًا، فَذَکَرَ ذَلِکَ لِرَسُولِ الله ج، فَقَالَ: «إِنَّ المُؤْمِنَ یَأْکُلُ فِی مِعًى وَاحِدٍ، وَإِنَّ الکَافِرَ یَأْکُلُ فِی سَبْعَةِ أَمْعَاءٍ».

و در روایت بخاری آمده که: مردی بسیار غذا می‌خورد، چون مسلمان شد، غذا کم می‌خورد، رسول الله ج را از این موضوع خبر دادند؛ رسول الله ج فرمود: «مؤمن در یک معده غذا می‌خورد و کافر در هفت معده».

وفی روایة لمسلم قال: أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج ضَافَهُ ضَیْفٌ کَافِرٌ^([3])، فَأَمَرَ لَهُ رَسُولُ اللهِ ج بِشَاةٍ فَحُلِبَتْ فَشَرِبَ حِلَابَهَا، ثُمَّ أُخْرَى، فَشَرِبَ حِلَابَهَا، ثُمَّ أُخْرَى فَشَرِبَ حِلَابَهَا، حَتَّى شَرِبَ حِلَابَ سَبْعِ شِیَاهٍ! ثُمَّ إِنَّهُ أَصْبَحَ فَأَسْلَمَ، فَأَمَرَ لَهُ رَسُولُ اللهِ ج بِشَاةٍ فَشَرِبَ حِلَابَهَا، ثُمَّ أَخْرى فَلَمْ یَسْتَتِمَّهَا فَقَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «الْمُؤْمِنُ یَشْرَبُ فِی مِعًى وَاحِدٍ، وَالْکَافِرُ یَشْرَبُ فِی سَبْعَةِ أَمْعَاءٍ».

رواه مالک والترمذی بنحو هذه.

و در روایت مسلم آمده است: کافری به مهمانی رسول الله ج آمد، رسول الله ج دستور داد تا برای او گوسفندی بیاورند. پس شیر آن را دوشیدند و او شیر آن را نوشید و دوباره دوشیدند و او شیر آن را نوشید و بار دیگر این کار را انجام دادند و او شیر آن را نوشید تا اینکه شیر هفت گوسفند را نوشید! صبح که شد همان فرد مسلمان شد، دستور دادند برای او گوسفندی بیاورند و از شیر آن نوشید؛ و دوباره آوردند، اما نتوانست آن را بنوشد. رسول الله ج فرمود: «مؤمن در یک معده و کافر در هفت معده غذا می‌خورد^([4])».

3101-2135- (2) (صحیح) وَعَنِ الْمِقْدَامِ بْنِ مَعْدِی کَرِبَ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «مَا مَلَأَ آدَمِیٌّ وِعَاءً شَرًّا مِنْ بَطْنٍ، بِحَسْبِ ابْنِ آدَمَ أُکَیلَاتٍ یُقِمْنَ صُلْبَهُ، فَإِنْ کَانَ لَا مَحَالَةَ؛ فَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ، وَثُلُثٌ لِشَرَابِهِ، وَثُلُثٌ لِنَفَسِهِ».

رواه الترمذی وحسنه، وابن ماجه، وابن حبان فی "صحیحه"^([5]).

از مقدام بن معدیکرب س روایت است از رسول الله ج شنیدم که فرمودند: «آدمی ظرفی را بدتر از شکم نمی‌یابد تا آن را پر کند. برای فرزند آدم چند لقمه‌ای که او را سَرِ پا نگه دارد کافی است و اگر ناچار باشد که بیش‌تر از آن بخورد، یک سوم شکمش برای طعام و یک سوم برای آشامیدن و یک سوم آن را برای نفس کشیدن قرار دهد».

3102-2136- (3) (صحیح) وَعَنْ أَبِی جُحَیْفَةَ س قَالَ: أَکَلْتُ ثَرِیدَةً مِنْ خُبْزٍ بُرٍّ وَلَحْمٍ ثُمَّ أَتَیْتُ النَّبِیَّ ج فَجَعَلْتُ أَتَجَشَّأُ. فَقَالَ: «یَا هَذَا! کُفَّ مِنْ جُشَائِکَ، فَإِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ شِبَعًا فِی الدُّنْیَا؛ أَکْثَرُهُمْ جُوعًا یَومَ القِیامَةِ».

رواه الحاکم وقال: "صحیح الإسناد".

از ابوجحیفه س روایت است که: ترید نان و گوشت خوردم سپس نزد رسول الله ج آمدم و آروغ زدم. رسول الله ج فرمود: «ای فلانی! جلو آروغت را بگیر، زیرا سیرترین مردم در دنیا گرسنه‌ترین آنها در روز قیامت هستند».

 (قال الحافظ): "بل واه جداً؛ فیه فهد بن عوف وعمر بن موسى، لکنْ رواه البزار بإسنادین رواة أحدهما ثقات"^([6]).

0-1292- (1) (ضعیف موقوف) ورواه ابن أبی الدنیا، والطبرانی فی "الکبیر" و"الأوسط"، والبیهقی، وزادوا: فَمَا أَکَلَ أَبُو جُحَیْفَةَ (بتقدیم الجیم على الحاء) مِلْءَ بَطْنِهِ حَتَّى فَارَقَ الدُّنْیَا، کَانَ إِذَا تَغَدَّى لَا یَتَعَشَّى، وَإِذَا تَعَشَّى لَا یَتَغَدَّى.

ابوجحیفه تا زمانی که از دنیا رفت یک بار هم‌چنان غذا نخورد که شکمش سیر شود. وی چون صبحانه می‌خورد شام نمی‌خورد و چون شام می‌خورد صبحانه نمی‌خورد.

(ضعیف موقوف) وفی روایة لابن أبی الدنیا قال أبو جحیفة: فما ملأتُ بطنی منذ ثلاثین سنة.

ابوجحیفه می‌گوید: به مدت سی سال شکمم را از غذا پر نکردم.

3103-2137- (4) (صحیح لغیره) وَعَنْ ابْنِ عُمَرَ ب قَالَ: تَجَشَّأَ رَجُلٌ عِنْدَ رَسُولِ الله ج، فَقَالَ: «کُفَّ عَنَّا جُشَاءَکَ، فَإِنَّ أَکْثَرَهُمْ شِبَعًا فِی الدُّنْیَا، أَطْوَلُهُمْ جُوعًا یَوْمَ القِیَامَةِ».

رواه الترمذی وابن ماجه والبیهقی؛ کلهم من روایة یحیى البکّاء عنه؛ وقال الترمذی: "حدیث حسن".

از ابن عمر ب روایت است که مردی نزد رسول الله ج آروغ زد، رسول الله ج فرمود: «آروغت را از ما دور نگه‌دار؛ سیرترین آنها در دنیا گرسنه‌ترین آنها در روز قیامت هستند».

3104-2138- (5) (حسن لغیره) وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «إِنَّ أَهْلَ الشِّبَعِ فِی الدُّنْیَا هُمْ أَهْلُ الْجُوعِ غَدًا فِی الْآخِرَةِ».

رواه الطبرانی بإسناد حسن.

از ابن عباس ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «سیرترین مردم در دنیا همان گرسنه‌ترین آنها فردای قیامت هستند».

3105-2139- (6) (صحیح لغیره) وَرُوِیَ عَنْ عَطِیَّةَ بْنِ عَامِرٍ الْجُهَنِیِّ قَالَ: سَمِعْتُ سَلْمَانَ س وَأُکْرِهَ عَلَى طَعَامٍ یَأْکُلُهُ؛ فَقَالَ: حَسْبِی؛ إِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «إِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ شِبَعًا فِی الدُّنْیَا؛ أَطْوَلُهُمْ جُوعًا یَوْمَ الْقِیَامَةِ».

از عطیة بن عامر جهنی روایت است از سلمان ج درحالی‌که بر خوردن غذایی اجبار شده بود، شنیدم که می‌گفت: رسول الله ج فرمود: «سیرترین مردم در دنیا گرسنه‌ترین آنها در روز قیامت هستند».

رواه ابن ماجه والبیهقی؛ وزاد فی آخره:

(صحیح لغیره) قَالَ: «یَا سَلْمَانُ! الدُّنْیَا سِجْنُ الْمُؤْمِنِ، وَجَنَّةُ الْکَافِرِ».

و فرمود: «ای سلمان، دنیا زندان مومن و بهشت کافر است».

3106- 1293- (2) (منکر موقوف) وَرُوِیَ عَنْ عَائِشَةُ ل قَالَتْ: أَوَّلُ بَلَاءٍ حَدَّثَ فِی هَذِهِ الْأُمَّةِ بَعْدَ نَبِیِّهَا؛ الشِّبَعُ، فَإِنَّ الْقَوْمَ لَمَّا شَبِعَتْ بُطُونُهُمْ سَمِنَتْ أَبْدَانُهُمْ، فَضَعُفَتْ قُلُوبُهُمْ، وَجَمَحَتْ شَهَوَاتُهُمْ.

رواه البخاری فی "کتاب الضعفاء"، وابن أبی الدنیا فی "کتاب الجوع"^([7]).

از عایشه ل روایت است که می‌گوید: اولین بلا و مصیبتی که در این امت پس از پیامبرش رخ داد، سیری است. چون شکم قوم سیر شود، جسم‌های‌شان چاق می‌شود و به دنبال آن قلب‌های‌شان ضعیف شده و شهوت‌های‌شان بروز می‌کند».

3107-1294- (3) (ضعیف) وَعَنْ جَعْدَةُ س: أَنَّ النَّبِیَّ ج رَأَى رَجُلًا عَظِیمَ الْبَطْنِ، فَقَالَ بِإِصْبَعِهِ: «لَوْ کَانَ هَذَا فِی غَیْرِ هَذَا لَکَانَ خَیْرًا لَکَ».

از جعده روایت است: رسول الله ج مردی را که شکمی بزرگ داشت دیدند، پس با انگشت‌شان فرمودند: «اگر این جز این می‌بود برای تو بهتر بود».

رواه ابن أبی الدنیا والطبرانی بإسناد جید، والحاکم والبیهقی^([8]).

3108-1295- (4) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س: أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ: «لَیُؤْتَیَنَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ بِالْعَظِیمِ الطَّوِیلِ الْأَکُولِ الشَّرُوبِ، فَلَا یَزِنُ عِنْدَ اللهِ جُنَاحَ بَعُوضَةٍ، اقْرَأُوا إِنْ شِئْتُمْ ﴿فَلَا نُقِیمُ لَهُمْ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَزْنًا﴾».

رواه البیهقی^([9]) -واللفظ له-.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «در روز قیامت کسی را که بسیار خورده و نوشیده و جسمش در اثر این خورد و خوراک بزرگ و دراز شده، می‌آورند که نزد خداوند به اندازه پر پشه‌ای ارزش ندارد و اگر خواستید این آیه را بخوانید: «و در روز رستاخیز ارزشی برای ایشان قائل نمی‌شویم».

0-2140- (7) (صحیح) ورواه البخاری ومسلم باختصار، قال: «إِنَّهُ لَیَأْتِی الرَّجُلُ العَظِیمُ السَّمِینُ یَوْمَ القِیَامَةِ، لاَ یَزِنُ عِنْدَ اللَّهِ جَنَاحَ بَعُوضَةٍ».

و در روایت بخاری و مسلم به اختصار آمده است: «در روز قیامت فردی درشت‌اندام و چاق [اما بی ایمان] می‌آید درحالی‌که نزد خداوند ﻷ به اندازه‌ی بال پشه‌ای ارزش ندارند».

3109-2141- (8) (صحیح لغیره) وَعَنْ عَبْدِاللَّهِ بن مَسعودٍ قَالَ: نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ ج إِلَى الْجُوعِ فِی وجُوهِ أَصْحَابِهِ، فَقَالَ: «أَبْشِرُوا، فَإِنَّهُ سَیَأْتِی عَلَیْکُمْ زَمَانٌ یُغْدَى عَلَى أَحَدِکُمْ بِالْقَصْعَةِ مِنَ الثَّرِیدِ وَیُرَاحُ عَلَیْهِ بِمِثْلِهَا». قَالُوا: یَا رَسُولَ اللَّهِ، نَحْنُ یَوْمَئِذٍ خَیْرٌ؟ قَالَ: «بَلْ أَنْتُمُ الْیَوْمَ خَیْرٌ مِنْکُمْ یَوْمَئِذٍ».

رواه البزار بإسناد جید.

از عبدالله بن مسعود س روایت شده که رسول الله ج آثار گرسنگی را در چهره‌ی اصحابش مشاهده نمود، پس فرمود: «شما را مژده و بشارتی باد، زمانی بر شما خواهد آمد که صبح‌هنگام برای یکی از شما کاسه‌ای از ترید و در آخر روز به مانند آن آورده می‌شود». گفتند: ای رسول الله ج! آیا ما در آن روز بر خیر هستیم؟ فرمود: «بلکه شما امروز بهتر از آن روز هستید».

3110-2142- (9) (صحیح لغیره) وَعن علی س قال: قال رسول الله ج: «أنتُم الیومَ خیرٌ أمْ إذا غُدِیَ على أحدِکُم بِجَفْنةٍ مِنْ خُبزٍ ولَحْم، وریحَ علیهِ بأُخْرى، وغَدا فی حُلةٍ وراحَ فی أُخْرى، وستَرتُمْ بیوتَکُمْ کما تُسْتَرُ الکَعْبَةُ؟». قلنا: بَلْ نحنُ یومَئِذٍ خیرٌ، نتفرغ للعبادة. فقالَ: «بَلْ أنتُم الیومَ خیرٌ».

رواه الترمذی فی حدیث تقدم فی "اللباس" [18/7- "الضعیف"]، وحسنه.

از علی س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «شما امروز بهتر هستید یا زمانی که صبح بر یکی از شما کاسه‌ی بزرگی از نان و گوشت بیاورند و به هنگام شام کاسه‌ی دیگری بیاورند؛ اول روز در لباسی باشید و آخر روز لباس دیگری بپوشید و خانه‌های‌تان را همچون کعبه بپوشانید؟». گفتیم: ما در آن روز بهتر هستیم، زیرا برای عبادت فارغ و آسوده خواهیم بود. رسول الله ج فرمود: «بلکه شما امروز بهتر هستید».

3111-1296- (5) (ضعیف جداً) وَرُوِیَ عنِ ابن بُجَیْر^([10]) - وکان مِن أصحاب النبیَّ ج- قال: أصابَ النبیَّ ج جوعٌ یوماً، فعَمَد إلى حَجَرٍ فوضَعَهُ على بطنِهِ، ثم قال: «ألا رُبَّ نَفسٍ طاعِمَةٍ ناعِمَةٍ فی الدنیا؛ جائعَةٍ عارِیَةٍ یومَ القیامَةِ، ألا رُبَّ مُکْرِمٍ لنَفسِهِ وهو لها مُهینٌ، ألا رُبَّ مُهینٍ لِنَفسِهِ وهو لها مُکْرِمٌ».

رواه ابن أبی الدنیا.

از ابن بجیر – یکی از اصحاب رسول الله ج - روایت است: روزی رسول الله ج گرسنه شدند، پس سنگی را به شکم بستند و سپس فرمودند: «چه بسا در دنیا نفسی خوش خوراک و در نعمت باشد اما در روز قیامت گرسنه و عریان باشد و چه بسا کسی نفسش را گرامی دارد (با تبعیت از هوی و هوس آن) اما نفسش او را خوار کند (با دوری از خداوند) و چه بسا کسی نفسش را خوار کند (با مخالفت با آن و الزامش به عبودیت)، اما نفسش او را (با رسانیدن وی به سعادت ابدی) گرامی دارد».

3112-1297- (6) (ضعیف موقوف) وَعَنْ اللَّجْلَاجِ س قَالَ: مَا مَلَأْتُ بَطْنِی طَعَامًا مُنْذُ أَسْلَمْتُ مَعَ رَسُولِ الله ج، آکُلُ حَسْبِی، وَأَشْرَبُ حَسْبِی، یَعْنِی قُوَّتِی.

رواه الطبرانی بإسناد لا بأس به^([11])، والبیهقی وزاد: «وَکَانَ عَاشَ مِائَةً وَعِشْرِینَ سَنَةً؛ خَمْسِینَ فِی الْجَاهِلِیَّةِ وَسَبْعِینَ فِی الْإِسْلَامِ».

از لجاج روایت است: از زمانی که اسلام آوردم شکمم را از غذا پر نکردم، چنان خوردم و نوشیدم که توان و قوتم را حفظ کنم.

و بیهقی علاوه بر این روایت می‌کند: وی صد و بیست سال زندگی کرد که پنجاه سال آن در جاهلیت بود و هفتاد سال در اسلام.

3113-1298- (7) (ضعیف) وَعَنْ عَائِشَةَ ل قَالَتْ: رَآنِی رَسُولُ الله ج وَقَدْ أَکَلْتُ فِی الْیَوْمِ مَرَّتَیْن،ِ فَقَالَ: «یَا عَائِشَةُ! أَمَا تُحِبِّینَ أَنْ یَکُونَ لَکِ شُغُلٌ إِلَّا فِی جَوْفُکِ؟! الْأَکْلُ فِی الْیَوْمِ مَرَّتَیْنِ مِنَ الْإِسْرَافِ، والله لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ».

رواه البیهقی، وفیه ابن لهیعة.

از عایشه ل روایت است: رسول الله ج مرا در حالی دید که در روز دو بار غذا می‌خورم. پس فرمود: «ای عایشه، آیا دوست نداری مشغولیتی جز شکمت داشته باشی؟ دو بار در روز خوردن اسراف است و خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد».

(موضوع) وفی روایة: «یَا عَائِشَةُ! اتَّخَذتِ الدُّنْیَا بَطْنَکِ؟! أَکْثَرُ مِنْ أَکْلَةِ کُلَّ یَوْمٍ سَرَفٌ، وَاللهُ لَا یُحِبُّ الْمُسْرِفِینَ»^([12]).

و در روایتی آمده است: رسول الله ج فرمودند: «ای عایشه، شکمت را دنیا قرار دادی؟ در روز بیش از یک بار غذا خوردن اسراف است و خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد».

3114-1299- (8) (موضوع) وَرُوِیَ عَن أَنَسِ بنِ مَالکٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «مِنَ الْإِسْرَافِ أَنْ تَأْکُلَ کُلَّ مَا اشْتَهَیْتَ».

و از انس بن مالک س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «این اسراف است که هرچه اشتها کردی بخوری».

رواه ابن ماجه، وابن أبی الدنیا فی "کتاب الجوع"، والبیهقی، وقد صحح الحاکم إسناده لمتن غیر هذا، وحسنه غیره^([13]).

3115-2143- (10) (صحیح) وَعَنْ أَبِی بَرْزَةَ س عَنِ النَّبِیَّ ج قَالَ: «إِنَّمَا أَخْشَى عَلَیْکُمْ شَهَوَاتِ الْغَیِّ فِی بُطُونِکُمْ وَفُرُوجِکُمْ، وَمُضِلَّاتِ الْهَوَى».

رواه أحمد والطبرانی والبزار، وبعض أسانیدهم رجاله ثقات. [مضى 2- السنة/2].

از ابو برزه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «می‌ترسم بر شما از شهوات طغیانگر در شکم‌ها و شرمگاه‌های‌تان و هوا و هوس گمراه کننده».

3116-2144- (11) (حسن لغیره موقوف) وَعَنْ جَابِرِ بْنِ عَبْدِاللهِ ب قَالَ: لَقِیَنِی عُمَرُ بْنُ الْخَطَّابِ وَقَدِ ابْتَعْتُ لَحْمًا بِدِرْهَمٍ، فَقَالَ: مَا هَذَا یَا جَابِرُ؟ قُلْتُ: قَرِمَ أَهْلِی، فَابْتَعْتُ لَهُمْ لَحْمًا بِدِرْهَمٍ، فَجَعَلَ عُمَرُ یُرَدِّدُ: قَرِمَ أَهْلی! حَتَّى تَمَنَّیْتُ أَنَّ الدِّرْهَمَ سَقَطَ مِنِّی وَلَمْ أَلْقَ عُمَرَ.

رواه البیهقی.

از جابر بن عبدالله ب روایت است که عمر بن الخطاب س مرا ملاقات نمود درحالی‌که گوشتی به یک درهم خریده بودم. گفت: ای جابر! این چیست؟ گفتم: خانواده‌ام هوس خوردن گوشت کرده‌اند؛ پس برای آنها گوشتی به یک درهم خریدم. عمر س همواره تکرار می‌کرد: خانواده‌ام هوس خوردن گوشت کرده‌اند! تا اینکه آرزو کردم آن یک درهم از دستم می‌افتاد و عمر س را ملاقات نمی‌کردم.

«قرم أهلی» یعنی: به شدت هوس گوشت کردند.

3117-1300- (9) (أثر ضعیف) وروى مالکٌ عَنْ یَحْیَى بْنِ سَعِیدٍ؛ أَنَّ عُمَرَ بْنَ الْخَطَّابِ س أَدْرَکَ جَابِرَ بْنَ عَبْدِاللَّهِ وَمَعَهُ حِمَالُ^([14]) لَحْمٍ؛ فَقَالَ عُمَرَ: أَمَا یُرِیدُ أَحَدُکُمْ أَنْ یَطْوِیَ بَطْنَهُ لجَارِهِ وَابْنِ عَمِّهِ؟! فَأَیْنَ تَذْهَبُ عَنْکُمْ هَذِهِ الْآیَةُ: ﴿أَذْهَبْتُمْ طَیِّبَاتِکُمْ فِی حَیَاتِکُمُ الدُّنْیَا وَاسْتَمْتَعْتُمْ بِهَا﴾؟.

مالک از یحیی بن سعید روایت می‌کند که: عمر بن خطاب س درحالی جابر بن عبدالله را دریافت که مقداری گوشت حمل می‌کرد. عمر س گفت: آیا کسی از شما دوست ندارد شکمش به خاطر همسایه و پسر عمویش در هم پیچد؟! این آیه نزد شما کجا رفته است: «شما لذائذ و خوشی‌های خود را در زندگی دنیای خویش برده‌اید و کام برگرفته‌اید».

قال البیهقی: "وروی عن عبدالله بن دینار مرسلاً وموصولاً قوله".

قال الحلیمی /: "وهذا الوعید من الله تعالى وإن کان للکفار الذین یُقدِمون على الطیبات المحظورة - ولذلک قال: ﴿فَالْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ﴾-؛ فقد یخشى مثله على المنهمکین فی الطیبات المباحة؛ لأن من تعودها مالت نفسه إلى الدنیا فلم یؤمن أن یرتبک فی^([15]) الشهوات والملاذّ، کلما أجاب نفسه إلى واحدةٍ منها دعته إلى غیرها، فیصیر إلى أن لا یمکنه عصیان نفسه فی هوى قط، وینسد باب العبادة دونه، فإذا آل به الأمر إلى هذا لم یبعد أن یقال: ﴿أَذْهَبْتُمْ طَیِّبَاتِکُمْ فِی حَیَاتِکُمُ الدُّنْیَا وَاسْتَمْتَعْتُمْ بِهَا فَالْیَوْمَ تُجْزَوْنَ عَذَابَ الْهُونِ﴾، فلا ینبغی أن تعود النفس بما تمیل بها إلى^([16]) الشره ثم یصعب تدارکها، ولْتُرَوَّض من أول الأمر على السداد؛ فإن ذلک أهون من أن تدرب على الفساد، ثم یجتهد فی إعادتها إلى الصلاح". والله أعلم.

0-1301- (10) (؟) قال البیهقی: ورُوِّینا^([17]) عَنِ ابْنِ عُمَرَ: أَنَّهُ اشْتَرَى مِنَ اللَّحْمِ الْمَهْزُولَ وَجَعَلَ عَلَیْهِ سَمَنًا، فَرَفَعَ عُمَرُ یَدَهُ وَقَالَ: وَاللهِ! مَا اجْتَمَعَا عِنْدَ رَسُولِ اللهِ ج قَطُّ إِلَّا أُکِلَ أَحَدُهُمَا وَتُصُدِّقَ بِالْآخَرِ. فَقَالَ ابْنُ عُمَرَ: اطْعَمْ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ! فَوَاللهِ! لَا یَجْتَمِعَانِ عِنْدِی أَبَدًا إِلَّا فَعَلْتُ ذَلِکَ.

از ابن عمر ب روایت است که وی گوشت لاغری را خریداری کرد و به همان مقدار، گوشت فربه‌ای را خرید. پس عمر س دستش را بلند کرد و گفت: به خدا سوگند، هرگز نزد رسول الله ج جمع نشدیم مگر اینکه یکی از آنها را می‌خورد و دیگری را صدقه می‌کرد. پس ابن عمر ب گفت: بخور ای امیر مومنان؛ به خدا سوگند آن دو نزد من جمع نشدند مگر اینکه چنین رفتاری داشتم.

3118-2145- (12) (حسن) وَعَنْ عَمْرِو بْنِ شُعَیْبٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ جَدِّهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «کُلُوا وَاشرَبُوا، وَتَصَدَّقُوا، [وَالْبَسُوا]^([18]) مَا لَم یُخالِطْهُ إِسْرَافٌ أو لَا مَخِیَل».

رواه النسائی وابن ماجه، ورواته إلى عمر ثقات یحتج بهم فی "الصحیح".

عمرو بن شعیب از پدرش از جدش روایت می‌کند که رسول الله ج فرمودند: «بخورید و بنوشید و صدقه بدهید و بپوشید تا زمانی که اسراف و تکبر با آن در نیامیزد».

3119-2146- (13) (حسن) وَعَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ س: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج لَمَّا بَعَثَ بِهِ إِلَى أَهلِ الْیَمَنِ قَالَ لَهُ: «إِیَّاکَ^([19]) وَالتَّنَعُّمَ؛ فَإِنَّ عِبَادَ اللَّهِ لَیْسُوا بِالْمُتَنَعِّمِینَ».

رواه أحمد والبیهقی ورواة أحمد ثقات.

از معاذ بن جبل س روایت است: هنگامی‌که رسول الله ج او را به‌ سوی اهل یمن فرستاد به او فرمود: «از رفاه‌طلبی بر حذر باش، زیرا بندگان خدا رفاه طلب نیستند».

3120-2147- (14) (حسن لغیره) وَعن أبی هریرة س قال: قال رسول الله ج: «إن شرار أمتی الذین غذُّوا بالنعیم، ونبتت علیه أجسامُهم».

رواه البزار، ورواته ثقات؛ إلا عبدالرحمن بن زیاد بن أنعم.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «بدترین امت من کسانی هستند که از بهترین غذاها می‌خورند و بدن‌های‌شان با آن رشد می‌کند».

3121-2148- (15) (حسن لغیره) وَرُوِیَ عَنْ أَبِی أُمَامَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «سَیَکُونُ رِجَالٌ مِنْ أُمَّتِی یَأْکُلُونَ أَلْوَانَ الطَّعَامِ، وَیَشْرَبُونَ أَلْوَانَ الشَّرَابِ، وَیَلْبَسُونَ أَلْوَانَ الثِّیَابِ، وَیَتَشَدَّقُونَ فِی الْکَلَامِ؛ فَأُولَئِکَ شِرَارُ أُمَّتِی».

رواه ابن أبی الدنیا والطبرانی فی "الکبیر" و"الأوسط".

از ابو امامه س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «مردانی از امت من خواهند آمد که غذاهای گوناگون می‌خورند و نوشیدنی‌های رنگارنگ می‌نوشند و لباس‌های متنوع می‌پوشند و با تکلف سخن می‌گویند؛ آنان بدترین امت من هستند».

3122-2149- (16) (حسن لغیره) وَرُوِیَ عَن عَبدالله بنِ جَعفَرٍ س قَالَ: سَمِعتُ رَسُولَ الله ج یَقُولُ: «شِرارُ أُمَّتی الَّذین وُلِدُوا فی النَّعیمِ، وغُذُوا بِهِ، یأْکُلونَ مِنَ الطعام ألْواناً، ویتشَدَّقونَ فی الکَلامِ».

رواه ابن أبی الدنیا والطبرانی فی حدیث. [یأتی 24- التوبة/6].

از عبدالله بن جعفر س روایت است از رسول الله ج شنیدم که فرمودند: «بدترین امت من کسانی هستند که در ناز و نعمت متولد شده‌اند و با آن تغذیه می‌شوند و غذاهای رنگارنگ می‌خورند و با تکلف حرف می‌زنند».

3123-2150- (17) (صحیح لغیره) وَعَن أُبَی بنِ کَعبٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «إنَّ مَطْعَم ابْنِ آدَم جُعِلَ مثلاً للدُّنیا، وإنْ قَزَّحَهُ ومَلَحهُ، فانظُرْ إلى ما یصیرُ».

رواه عبدالله بن أحمد فی "زوائده"^([20]) بإسناد جید قوی، وابن حبان فی "صحیحه" والبیهقی، وزاد فی بعض طرقه: ثم یقول الحسن: أو ما رأیتهم یطبخونه بالأفواه والطیب^([21]) ثم یرمون کما رأیتم.

از ابی بن کعب س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «غذای فرزند آدم مثالی برای دنیا قرار داده شده؛ اگرچه به آن ادویه و نمک بزنی، اما باز ببین به کجا بر می‌گردد».

 (قزَّحه) به تشدید زای یعنی: در آن قرار دهی. (القِزْح) به معنای ادویه خوشبو و اشتها آور است. و (ملحه) به تخفیف لام به معنای نمک زدن به آن می‌باشد.

3124-2151- (18) (صحیح لغیره) وَعَنِ الضَّحَّاکِ بْنِ سُفْیَانَ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ لَهُ: «یَا ضَحَّاکُ! مَا طَعَامُکَ؟». قَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! اللَّحْمُ وَاللَّبَنُ. قَالَ: «ثُمَّ یَصِیرُ إِلَى مَاذَا؟». قَالَ: إِلَى مَا قَدْ عَلِمْتَ. قَالَ: «فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى ضَرَبَ مَا یَخْرُجُ مِنِ ابْنِ آدَمَ مَثَلًا لِلدُّنْیَا».

رواه أحمد، ورواته رواة الصحیح؛ إلا علی بن زید بن جدعان. (قال الحافظ): "ویأتی فی "الزهد" [24- التوبة/6] ذکر "عیش النبی ج وأصحابه" إن شاء الله تعالى".

از ضحاک بن سفیان س روایت است که رسول الله ج به او فرمودند: «ای ضحاک! غذایت چیست؟». گفت: ای رسول الله ج! گوشت و شیر. رسول الله ج فرمود: «سپس به چه چیزی مبدل می‌شود؟». گفت: به آنچه خودت می‌دانی. رسول الله ج فرمود: «خداوند آنچه از فرزند آدم خارج می‌شود، ضرب المثلی برای دنیا قرار داده است».

8- (الترهیب من أن یدعى الإنسان إلى الطعام فیمتنع من غیر عذر، والأمر بإجابة الداعی، وما جاء فی طعام المتبارین^([22]))

---

^([1]) فی "المصباح: " (المعى): المصران، وقصره أشهر من مده، وجمعه (أمعاء)، مثل (عنب) و (أعناب)، وجمع الممدود (أمعیة)، مثل (حمارة) و (أحمرة). . ".

^([2]) مراد از این مبالغه پرخوری و میانه‌روی در خوردن است وگرنه از نگاه آفرینش، خلقت مومن و کافر به یک صورت می‌باشد. لذا معنای حدیث این است که کافر اشتهای وی زیاد است و نگرانی جز پر کردن شکمش ندارد امام مومن چنین نیست بلکه برای او مقداری از غذا که زندگی‌اش بگذرد کافی است. اما با پیشرفت علم تجربی و طب، امروزه کفار بیش از مسلمانان خوردن‌شان را تنظیم نمودند؛ چنانکه بسیار اندک غذا می‌خورند و مقید به سه بار یا چهار یا پنج بار خوردن در وعده‌های مختلف نیستند؛ بلکه اندک می‌خورند و پس از آن هرگاه گشنه شدند می‌خورند. و این روش صحیح‌تر و سودمندتر است و بلکه مصداق رهنمود نبوی است که می‌فرماید: «حَسْبِ ابْنِ آدَمَ أُکُلَاتٌ یُقِمْنَ صُلْبَهُ، فَإِنْ کَانَ لَا مَحَالَةَ فَثُلُثٌ لِطَعَامِهِ وَثُلُثٌ لِشَرَابِهِ وَثُلُثٌ لِنَفَسِهِ»: «برای فرزند آدم لقمه‌هایی که او را سرپا نگه دارد کافی است. واگر به بیش از این نیاز دارد، پس شکمش را به سه قسمت تقسیم کند؛ یک سوم برای برای غذا، یک سوم برای آشامیدن و یک سوم برای نفس کشیدن». (التعلیق علی صحیح مسلم (10/ 285)، علامه ابن عثیمین) [مصحح]

^([3]) الأصل: "أضاف رسولُ الله ج ضیفاً کافراً"، فصححته من "مسلم" (6/ 133) و"الموطأ" (3/ 110)، وقد رواه من طریقه، وکان فیه أخطاء أخرى فصححتها منهما.

^([4]) و این یکی از آیات الله متعال است که چنین فردی در زمان کافر بودن شیر هفت گوسفند را می‌خورد اما چون اسلام آورد نتوانست بیش از یک بار دوشیدن، شیر بخورد. و این دلالت دارد بر اینکه خوردن مومن در یک معده و کافر در هفت معده، خارج از اراده انسان است بلکه امری است که به سبب اسلام آوردن در انسان بوجود می‌آید. (التعلیق علی صحیح مسلم (10/ 288)، علامه ابن عثیمین) [مصحح]

^([5]) هنا فی الأصل ما نصه: إلا أن ابن ماجه قال: "فإنْ غَلَبَتِ الأدمیَّ نفسُه فثلث للطعام. ." الحدیث، فحذفته لضعف إسناده، ومخالفته لما قبله، وهو مخرج فی "الإرواء" (7/ 41-43).

^([6]) قلت: إسناده جید، وللحدیث طرق أخرى وشواهد یأتی بعضها فی الکتاب، وقد خرجتها فی "الصحیحة" (343).

^([7]) قلت: أخرجه (ق 2/ 2) من طریق غسان بن عبید الموصلی: حدثنا حمزة البصری بسنده عنها موقوفاً. أورده الذهبی فی ترجمة (الموصلی) من مناکیره، وشیخه حمزة لم أعرفه.

^([8]) قلت: فیه من لم یوثقه غیر ابن حبان، وتفرد بالروایة عنه واحد، و (جَعْدة) لم تثبت له صحبة، ولذلک خرجته فی "الضعیفة" (1131).

^([9]) قلت: فی إسناد البیهقی (5670) صالح المری؛ ضعیف.

^([10]) وقع فی بعض النسخ والمصادر (أبى بجیر)، والمثبت من "الإکمال" و"أسد الغابة" وهو مخرج فی "الضعیفة" (2368).

^([11]) کذا قال. وفیه (19/ 218-219) المعلى بن الولید القعقاعی، ذکره ابن حبان فی "الثقات" (9/ 182) وقال: "ربما أغرب". وقال فی "المجمع": "ولم أعرفه"! وأقول: الظاهر أن العلة فوقه؛ فقد رواه السراج من غیر طریقه عن عبدالرحمن بن العلاء بن اللجلاج عن أبیه عن جده؛ وعبدالرحمن هذا ما روى عنه غیر مبشر بن إسماعیل الحلبی کما فی "المیزان"؛ فهو مجهول. فهو العلة. ومن هذا الوجه أخرجه البیهقی فی "الشعب" (2/ 165/ 1).

^([12]) وقال البیهقی عقب هذه: "فی إسناده ضعف". وفیه تساهل کبیر؛ فإن فیها دون ابن لهیعة کذابین؛ خلاف الروایة الأولى، وبیانه فی "الضعیفة" (5362).

^([13]) قلت: فیه علل، ذکره ابن الجوزی فی "الموضوعات" باثنتین منها، فانظرها إن شئت فی "الضعیفة" (241).

^([14]) بکسر الحاء المهملة: ما حمله الحامل. وکان الأصل: (حامل)، وهو خطأ مفسد للمعنى والتصویب من "الموطأ" و"العجالة".

^([15]) کذا الأصل، ولعل له وجهاً.

^([16]) الأصل: (به من)، والتصویب من "شعب البیهقی" و"المخطوطة".

^([17]) کذا قال، لم یسق إسناده. ومع ذلک قال المعلقون الثلاثة الجهلة: "صحیح الإسناد".

^([18]) سقطت من الأصل، وکذا المخطوطة، وهی ثابتة عند مخرجیه، وکذلک رواه أحمد (2/ 181 و182)، وزاد فی روایة: "إن الله یحب أن ترى نعمته على عبده". وکذا رواه الحاکم (4/ 135) وصححه، ووافقه الذهبی، والبیهقی فی "الشعب" (2/ 230/ 2). وقد غفل الغافلون عنها کعادتهم ولم یستدرکوها! ولا صححوا ما کان فی الأصل: "ولا مخیلة"!

^([19]) قلت: هذا لفظ البیهقی، ولفظ أحمد (إیایَ)، وهو أبلغ فی التحذیر کما ذکروا فی أمثاله من الأحادیث، فانظر "فیض القدیر" للمناوی.

^([20]) انظر التعلیق المتقدم تحت الحدیث (533).

^([21]) عطف بیان تفسیر لـ (الأفواه)، فإنَّه جمع (الفوه): الطیب، مثل (قفل) و (أقفال). و (أفاویه) جمع الجمع. کما فی "المصباح".

^([22]) فی الأصل والمخطوطة أیضاً: (المتماریَیْن)، وهو خطأ من المؤلف ناشئ عن خطأ، وهو تفسیره لحدیث ابن عباس الآتی آخر الباب ". . . طعام المتباریین" بقوله: " (المتباریان) هما المتماریان المتباهیان"! وقد تعقبه الحافظ الناجی بقوله (ق 177/ 2): "هذا عجیب، وقد قال فی حواشی "مختصر السنن" له: (المتباریان): التعارضان بفعلیهما، لیُعجزَ أحدهما الآخر بصنیعه، یقال: تباری الرجلان إذا فعل کل واحد منهما مثلما فعل صاحبه لیرى أیهما یغلب صاحبه -قال-: وکُرِهَ لما فیه من المباهاة والریاء، ودخوله فیما نهی عنه من أکل المال بالباطل". انتهت عبارته. والحاصل أنَّ هذه اللفظة إنما هی بالباء لا بالمیم؛ لأنَّ المتماریین فی اللغة هما المتجادلان، وذلک لحن فاحش محیل للمعنى". قلت: وما عزاه لحواشی "مختصر السنن" للمنذری لم أره فی النسخة المطبوعة من "المختصر" وإنما فی "معالم السنن" للخطابی المطبوع معه فی مطبعة أنصار السنة (5/ 294) مع اختلاف یسیر فی بعض الألفاظ، فلعل المنذری أخذ ذلک من الخطابی فعلقه حاشیة على مختصره فی بعض نسخه، فوقعت هذه النسخة للحافظ الناجی. والله أعلم.