ترغیب به گفتن کلماتی که هنگام وفات یکی از خویشاوندان و بستگان گفته می‌شود

ترغیب به گفتن کلماتی که هنگام وفات یکی از خویشاوندان و بستگان گفته می‌شود

5026-3489- (1) (صحیح) عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ ل قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «إِذَا حَضَرْتُمُ الْمَرِیضَ أَوِ الْمَیِّتَ فَقُولُوا خَیْرًا، فَإِنَّ الْمَلَائِکَةَ یُؤَمِّنُونَ عَلَى مَا تَقُولُونَ». قَالَتْ: فَلَمَّا مَاتَ أَبُو سَلَمَةَ أَتَیْتُ النَّبِیَّ ج فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ! إِنَّ أَبَا سَلَمَةَ قَدْ مَاتَ، قَالَ: «قُولِی: اللهُمَّ اغْفِرْ لِی وَلَهُ، وَأَعْقِبْنِی مِنْهُ عُقْبَى^[1] حَسَنَةً». فَقُلْتُ ذلک، فَأَعْقَبَنِی اللهُ مَنْ هُوَ خَیْرٌ لِی مِنْهُ؛ مُحَمَّدًا ج.

رواه مسلم هکذا بالشک، وأبو داود الترمذی والنسائی وابن ماجه: «المیت» بلا شک.

از ام سلمه ل روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هنگامی که نزد بیمار یا میتی حاضر شدید، دعای خیر کنید، زیرا ملائکه بر آنچه می‌گویید آمین می‌گویند». ام سلمه ل می‌گوید: زمانی که ابو سلمه س وفات کرد نزد رسول الله ج آمده و گفتم: ای رسول الله ج، ابو سلمه س وفات کرد؛ رسول الله ج فرمود: «بگو: خدایا، من و او را ببخش و به جای او برایم جایگزین نیک و صالحی قرار بده». پس چنین گفتم و خداوند محمد ج را که برایم بهتر از او بود، جایگزین نمود.

5027-3490- (2) (صحیح) وَعَنهَا ل قَالَت: سَمِعتُ رَسُولَ الله ج یَقُولُ: «مَا مِنْ عَبْدٍ تُصِیبُهُ مُصِیبَةٌ فَیَقُولُ: (إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ، اللهُمَّ آجِرْنِی فِی مُصِیبَتِی، وَأَخْلِفْ لِی خَیْرًا مِنْهَا)؛ إِلَّا آجَرَهُ اللهُ تعالی فِی مُصِیبَتِهِ وَأَخْلَفَ لَهُ خَیْرًا مِنْهَا». قَالَتْ: فَلَمَّا مَاتَ أَبُو سَلَمَةَ: قُلْتُ: أَیُّ الْمُسْلِمِینَ خَیْرٌ مِنْ أَبِی سَلَمَةَ؟ أَوَّلُ بَیْتٍ هَاجَرَ إِلَى رَسُولِ اللهِ ج، ثُمَّ إِنِّی قُلْتُهَا، فَأَخْلَفَ اللهُ لِی خَیْرًا مِنْهُ رَسُولَ اللهِ ج.

رواه مسلم وأبو داود والنسائی^[2].

ام سلمه ل می‌گوید: از رسول الله ج شنیدم که ‌فرمودند: «هر بنده‌ای هنگام گرفتار شدن به مصیبتی بگوید: (إِنَّا لِلهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ، اللهُمَّ آجِرْنِی فِی مُصِیبَتِی، وَأَخْلِفْ لِی خَیْرًا مِنْهَا): همه ما به خدا متعلق هستیم و بازگشت همه ما به سوی او می‌باشد، پروردگارا، مرا در این مصیبت ماجور بگردان و بهتر از آن برایم جایگزین بفرما) مگر اینکه خداوند او را در آن مصیبت اجر داده و چیزی بهتر از آن را برای او جایگزین می‌کند». ام سلمه ل گفت: هنگامی که ابوسلمه وفات کرد، گفتم: کدام یک از مسلمانان از ابوسلمه بهتر هستند؟ خانواده او اولین خانواده‌ای بود که به سوی رسول الله ج هجرت کرد؟ سپس آن کلمات را گفتم، پس خداوند رسول الله ج را برایم جایگزین ابوسلمه س نمود.

0-2046- (1) (ضعیف) والترمذی ولفظه: قَالَت: قَالَ رَسُولُ الله ج: «إِذَا أَصَابَ أَحَدَکُمْ مُصِیبَةٌ فَلْیَقُلْ: (إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ، اللَّهُمَّ عِنْدَکَ أَحْتَسِبُ مُصِیبَتِی، فَأْجُرْنِی فِیهَا وَأَبْدِلْنِی خَیْرًا مِنْهَا)».

(منکر) فَلَمّا احْتَضَر أبو سلَمَة قَالَ: اللهُمَّ اخْلُفْنی فِی أَهْلی خَیْراً مِنِّی. فلمّا قُبِضَ قالتْ أمُّ سلَمة: (إنَّا لله وإنَّا إلیه راجِعونَ، عند الله أَحْتسِبُ مُصیبَتی فَأجُرنی فِیهَا).

رواه ابن ماجه بنحو الترمذی^[3].

5028-2047- (2) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب؛ فِی قَوْلِهِ تَعَالی: ﴿ٱلَّذِینَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِیبَةٞ قَالُوٓاْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَیۡهِ رَٰجِعُونَ١٥٦ أُوْلَٰٓئِکَ عَلَیۡهِمۡ صَلَوَٰتٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَرَحۡمَةٞۖ وَأُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡمُهۡتَدُونَ﴾ قَالَ: أَخْبَرَنَا اللهُ عَزَّ وَجَلَّ أَنَّ الْمُسلِمَ إِذَا سَلَّمَ لِأَمْرِ اللهِ، وَرَجَعَ فَاسْتَرْجَعَ عِنْدَ الْمُصِیبَةِ؛ کَتَبَ لَهُ ثَلَاثُ خِصَالٍ مِنَ الْخَیْرِ: الصَّلَاةُ مِنَ الله، وَالرَّحْمَةُ، وَتَحْقِیقُ سَبِیلِ الْهُدَى. وَقَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «مَنِ اسْتَرْجَعَ عِنْدَ الْمُصِیبَةِ؛ جَبَرَ اللهُ مُصِیبَتَهُ، وَأَحْسَنَ عُقْبَاهُ، وَجَعَلَ لَهُ خَلَفًا یَرْضَاهُ».

رواه الطبرانی فی «الکبیر».

 (ضعیف) وفی روایة له قَالَ رَسُولُ الله ج: «أُعْطِیَتْ أُمَّتِی شَیْئًا لَمْ یُعْطَهُ أَحَدٌ مِنَ الْأُمَمِ عِنْدَ الْمُصِیبَةِ: ﴿إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَیۡهِ رَٰجِعُونَ﴾».

5029-2048- (3) (ضعیف جداً) وَرُوِیَ عَنْ فَاطِمَةَ بِنْتِ الْحُسَیْنِ عَنْ أَبِیهَا قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «مَنْ أُصِیبَ بِمُصِیبَةٍ، فَذَکَرَ مُصِیبَتَهُ، فَأَحْدَثَ اسْتِرْجَاعًا وَإِنْ تَقَادَمَ عَهْدُهَا؛ کَتَبَ اللَّهُ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلَهُ یَوْمَ أُصِیبَ».

رواه ابن ماجه.

5030-3491- (3) (حسن لغیره) وَعَنْ أَبِی مُوسَى س؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «إِذَا مَاتَ وَلَدُ العَبْدِ قَالَ اللَّهُ تعالی لِمَلَائِکَتِهِ: قَبَضْتُمْ وَلَدَ عَبْدِی؟ فَیَقُولُونَ: نَعَمْ. [فَیَقُولُ: قَبَضْتُمْ ثَمَرَةَ فُؤَادِهِ؟ فَیَقُولُونَ: نَعَمْ]^[4]، فَیَقُولُ: مَاذَا قَالَ عَبْدِی؟ فَیَقُولُونَ: حَمِدَکَ وَاسْتَرْجَعَ، فَیَقُولُ اللَّهُ تعالی: ابْنُوا لِعَبْدِی بَیْتًا فِی الجَنَّةِ، وَسَمُّوهُ بَیْتَ الحَمْدِ».

رواه الترمذی وحسنه، وابن حبان فی «صحیحه». [مضى 17- النکاج/9- آخره].

از ابوموسی س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرگاه فرزند بنده‌ای وفات کند، خداوند به فرشتگانش می‌گوید: روح فرزند بنده‌ام را گرفتید؟ فرشتگان می‌گویند: بله. می‌فرماید: جگر گوشه‌اش را گرفتید؟ می‌گویند بله؛ باز می‌فرماید: بنده‌ام چه گفت؟ جواب می‌دهند: تو را ستایش گفته و إنّا لله وإنّا إلیه راجعون بر زبان آورد؛ می‌فرماید: برای بنده‌ام در بهشت قصری ساخته و آن را قصر حَمد بنامید».

12-(الترغیب فی حفر القبور وتغسیل الموتى وتکفینهم)

---

^([1]) یعنی: جایگزینی صالح.

^([2]) لم أره فی "الصغرى" له، ولا عزاه إلیه فی "الذخائر"، فالظاهر أنه فی "الکبرى" له، وأما أبو داود فرواه مختصراً (3119)، وأما مسلم فرواه برقم (918) بلفظین جعلهما المؤلف سیاقاً واحداً! وقد رواه أحمد (6/ 309) بنحوه. ثم رأیت الناجی قد شرح التلفیق المذکور، وصرَّح بأن النسائی إنما رواه فی "الیوم واللیلة" لا فی "السنن" نحوه. ثم طبعت "السنن الکبرى"، وفیه "عمل الیوم واللیلة"، فهو فیه (6/ 264/ 10909) منه.

^([3]) قلت: لکن لیس عند ابن ماجه (1447) جملة دعاء أبی سلمة، وهی منکرة مع ضعف إسنادها، وخلط الثلاثة الجهلة کما هی عادتهم فصححوها مع "الصحیح".

^([4]) ما بین المعقوفین سقط من الطبعة السابقة (3/ 367)، وهو موجود فی المنیریة (1/ 170) وموطن سابق برقم (2931-2012)، وکذلک فی جامع الترمذی (1021)، و «صحیح ابن حبان» (2948- «الإحسان») وغیرهما. [ش].