ترغیب به تشییع جنازه میت و حضور به هنگام دفن آن

ترغیب به تشییع جنازه میت و حضور به هنگام دفن آن

5036-3494^[1]- (1) (صحیح) عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولَ اللهِ ج: «حَقُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ سِتٌّ». قِیلَ: مَا هُنَّ یَا رَسُولَ اللهِ؟ قَالَ: «إِذَا لَقِیتَهُ فَسَلِّمْ عَلَیْهِ، وَإِذَا دَعَاکَ فَأَجِبْهُ، وَإِذَا اسْتَنْصَحَکَ فَانْصَحْ لَهُ، وَإِذَا عَطَسَ [فَحَمِدَ اللهَ]^[2]  فَشَمِّتْهُ، وَإِذَا مَرِضَ فَعُدْهُ، وَإِذَا مَاتَ فَاتَّبِعْهُ».

رواه مسلم والترمذی والنسائی وابن ماجه. [مضى 23- الأدب/5 وهنا 7- باب].

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «حق مسلمان بر مسلمان شش چیز است». گفته شد: ای رسول الله ج، آنها چیست؟! فرمود: «اینکه اگر او را ملاقات نمودی بر او سلام کنی و اگر تو را دعوت کرد دعوتش را بپذیری و اگر طلب نصیحت نمود او را نصیحت کنی و اگر عطسه زد و حمد خدا (الحمد الله) گفت پس جوابش را بدهی (بگویی: یرحمک الله) و اگر بیمار شد او را عیادت کنی و اگر وفات کرد در تشییع جنازه‌اش شرکت کنی».

5037-3495- (2) (صحیح) وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ ب؛ أَنَّ النَّبِیَّ ج کَانَ یَقُولُ: «الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ؛ لَا یَظْلِمُهُ، وَلَا یَخْذُلُهُ»، - وَیَقُولُ: - «وَالَّذِی نَفْسی بِیَدِهِ مَا تَوَادَّ اثْنَانِ فَیُفَرِّقَ بَیْنَهُمَا إِلَّا بِذَنْبٍ یُحْدِثُهُ أَحَدُهُمَا». وَکَانَ یَقُولُ: «لِلْمُسْلِمِ عَلَى المُسْلِمِ سِتٌّ: یُشَمِّتُهُ إِذَا عَطَسَ، وَیَعُودُهُ إِذَا مَرِضَ، وَیَنْصَحُهُ إِذَا غَابَ أَو شَهِدَ، وَیُسَلِّمُ عَلَیْهِ إِذَا لَقِیَهُ، وَیُجِیبُهُ إِذَا دَعَاهُ، وَیَتَّبِعُهُ إِذَا مَاتَ».

رواه أحمد بإسناد حسن.

از ابن عمر ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «مسلمان برادر مسلمان است، به او ظلم نکرده و با ترک یاری‌اش او را خوار نمی‌کند؛ و قسم به کسی که جانم در دست اوست، علت جدایی دو نفری که که با هم دوست هستند، گناهی است که یکی از آن دو مرتکب می‌شود».

و فرمود: «حق مسلمان بر مسلمان شش چیز است: اگر عطسه کند جواب عطسه اش را بدهد و اگر بیمار شد به عیادتش برود و در پنهان و آشکارا او را نصیحت کند و هنگام ملاقات بر او سلام کند و اگر او را دعوت کرد دعوتش را بپذیرد و اگر وفات کرد در تشییع جنازه‌اش شرکت کند».

5038-2055- (1) (منکر) وَعَن أَبِی أَیُّوبٍ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ ج یَقُولُ: «لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِیهِ الْمُسْلِمِ سِتُّ خِصَالٍ وَاجِبَةٌ؛ فَمَنْ تَرَکَ خَصْلَةً مِنْهَا فَقَدْ تَرَکَ حَقًّا وَاجِبًا». فذکر الحدیث بنحو ما تقدم.

رواه الطبرانی وأبو الشیخ فی «الثواب»، ورواتهما ثقات؛ إلا عبدالرحمن بن زیاد بن أنعُم^[3].

5039-3496- (3) (صحیح) وَعَن أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیَّ س؛ أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «خَمْسٌ مَنْ عَمِلَهُنَّ فِی یَوْمٍ کَتَبَهُ اللَّهُ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ: مَنْ عَادَ مَرِیضًا، وَشَهِدَ جَنَازَةً، وَصَامَ یَوْمًا، وَرَاحَ إِلَی الْجُمُعَةِ، وَأَعْتَقَ رَقَبَةً».

رواه ابن حبان فی «صحیحه». [مضی 7- الجمعة/ 1 وهنا/ 7 باب].

از ابوسعید خدری س روایت است که وی از رسول الله ج شنیده که ‌فرمودند: «پنج عمل است که اگر در یک روز به آنها عمل گردد، خداوند آن شخص را از اهل بهشت می‌نویسد: عیادت بیمار، شرکت در تشییع جنازه، روزه گرفتن، شرکت در نماز جمعه و آزاد کردن برده».

5040-3497- (4) (صحیح) وَعَنهُ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «عُودُوَا الْمَرْضَى، وَاتَّبَعُوا الْجَنَائِزَ؛ تُذَکِّرُکُمُ الْآخِرَةَ».

رواه أحمد والبزار، وابن حبان فی «صحیحه»، وتقدم هو وغیره فی «العیادة». [هنا/7].

و از ابوسعید خدری س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «بیماران را عیادت کنید و در تشییع جنازه‌ها شرکت نمایید که شما ر ا به یاد آخرت می‌اندازد».

5041-3498- (5) (صحیح) وَعَن أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «مَنْ شَهِدَ الْجَنَازَةَ حَتَّى یُصَلَّى عَلَیْهَا، فَلَهُ قِیرَاطٌ^[4]، وَمَنْ شَهِدَهَا حَتَّى تُدْفَنَ فَلَهُ قِیرَاطَانِ». قِیلَ: وَمَا الْقِیرَاطَانِ؟ قَالَ: «مِثْلُ الْجَبَلَیْنِ الْعَظِیمَیْنِ».

رواه البخاری ومسلم وأبو داود والترمذی والنسائی وابن ماجه.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس بر جنازه‌ای تا خواندن نماز بر آن حاضر باشد، پس برای او یک قیراط اجر دارد و کسی که تا میت دفن گردد حضور  داشته باشد، دو قیراط اجر دارد». گفته شد: دو قیراط چقدر است؟ فرمود: «همانند دو کوه بزرگ».

(حسن) وفی روایة لمسلم وغیره: «أَصْغَرُهُمَا مِثْلُ أُحُدٍ».

 و در روایت مسلم آمده است: «کوچک‌ترین آنها همانند کوه احد می‌باشد».

(صحیح) وفی روایة البخاری: «مَنِ اتَّبَعَ جَنَازَةَ مُسْلِمٍ إِیمَانًا وَاحْتِسَابًا وَکَانَ مَعَهُ حَتَّى یُصَلَّى عَلَیْهَا وَیُفْرغَ مِنْ دَفْنِهَا؛ فَإِنَّهُ یَرْجِعُ مِنَ الأَجْرِ بِقِیرَاطَیْنِ، کُلُّ قِیرَاطٍ مِثْلُ أُحُدٍ، وَمَنْ صَلَّى عَلَیْهَا ثُمَّ رَجَعَ قَبْلَ أَنْ تُدْفَنَ فَإِنَّهُ یَرْجِعُ بِقِیرَاطٍ».

و در روایت بخاری آمده است: «هر‌کس بر مبنای ایمان و امید اجر و پاداش اخروی در تشییع جنازه‌ی مسلمانی شرکت کند و تا خواندن نماز و پایان دفن کنار او باقی بماند، با دو قیراط پاداش بر می‌گردد که هر قیراط همانند کوه احد می‌باشد؛ و هرکس نماز میت را به جا آورد و قبل از دفن برگردد، با پاداش یک قیراط بازگشته است».

5042-3499- (6) (صحیح) وَعَنْ عَامِرِ بْنِ سَعْدِ بْنِ أَبِی وَقَّاصٍ: أَنَّهُ کَانَ قَاعِدًا عِنْدَ ابْنِ عُمَرَ إِذْ طَلَعَ خَبَّابٌ صَاحِبُ الْمَقْصُورَةِ فَقَالَ: یَا عَبْدَاللهِ بْنَ عُمَرَ! أَلَا تَسْمَعُ مَا یَقُولُ أَبُو هُرَیْرَةَ؟ یَقُولُ: إِنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللهِ ج یَقُولُ: «مَنْ خَرَجَ مَعَ جَنَازَةٍ مِنْ بَیْتِهَا، وَصَلَّى عَلَیْهَا، وَاتَّبَعَهَا حَتَّى تُدْفَنَ؛ کَانَ لَهُ قِیرَاطَانِ مِنْ أَجْرٍ، کُلُّ قِیرَاطٍ مِثْلُ أُحُدٍ، وَمَنْ صَلَّى عَلَیْهَا ثُمَّ رَجَعَ کَانَ لَهُ مِنَ الْأَجْرِ مِثْلُ أُحُدٍ». فَأَرْسَلَ ابْنُ عُمَرَ خَبَّابًا إِلَى عَائِشَةَ یَسْأَلُهَا عَنْ قَوْلِ أَبِی هُرَیْرَةَ ثُمَّ یَرْجِعُ إِلَیْهِ فَیُخْبِرُهُ بِمَا قَالَتْ، وَأَخَذَ ابْنُ عُمَرَ قَبْضَةً مِنْ حَصَى الْمَسْجِدِ یُقَلِّبُهَا فِی یَدِهِ حَتَّى رَجَعَ [إِلَیْهِ الرَّسُولُ]، فَقَالَ: قَالَتْ عَائِشَةُ: صَدَقَ أَبُو هُرَیْرَةَ، فَضَرَبَ ابْنُ عُمَرَ بِالْحَصَى الَّذِی کَانَ فِی یَدیهِ الْأَرْضَ؛ ثُمَّ قَالَ: لَقَدْ فَرَّطْنَا فِی قَرَارِیطَ کَثِیرَةٍ.

رواه مسلم.

از عامر بن سعد بن ابی وقاص روایت است که وی نزد عبدالله بن عمر ب نشسته بود که خباب صاحب مقصوره گفت: ای عبدالله بن عمر، آیا نمی‌شنوی ابوهریره س چه می‌گوید؟ می‌گوید: از رسول الله ج شنیدم که فرمود: «هرکس میتی را از منزلش تشییع کرده و بر آن نماز بخواند و تا دفن کردن، او را همراهی کند، برای او به اندازه دو قیراط اجر می‌باشد که هر قیراط همانند کوه احد است؛ و کسی که بر او نماز بخواند و برگردد، برای او اجر و پاداش به مانند کوه احد خواهد بود». ابن‌عمر ب خباب را جهت سؤال کردن از سخن ابوهریره س نزد عایشه ل فرستاد تا برگشته و او را از نظر عایشه ل آگاه سازد؛ ابن عمر مشتی از سنگ‌ریزه‌های مسجد را گرفته و در دستش می‌گرداند تا اینکه خباب برگشت و گفت: عایشه ل گفت: ابوهریره راست می‌گوید؛ ابن عمر سنگ‌ریزه‌هایی که در دست داشت به زمین زده سپس گفت: در قیراط‌های زیادی کوتاهی کرده‌ایم^[5].

5043-3500- (7) (صحیح) وَعَنْ ثَوْبَانَ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ: «مَنْ صَلَّى عَلَى جَنَازَةٍ فَلَهُ قِیرَاطٌ، وَإِنْ شَهِدَ دَفْنَهَا فَلَهُ قِیرَاطَانِ؛ الْقِیرَاطُ مِثْلُ أُحُدٍ».

رواه مسلم وابن ماجه.

از ثوبان س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس بر میتی نماز بخواند برای او پاداش یک قیراط و اگر تا پایان دفن حضور داشته باشد برای او دو قیراط اجر می‌باشد که هر قیراط همانند کوه احد است».

0-3501- (8) (صحیح لغیره) ورواه أبن ماجه أیضاً من حدیث أُبَیّ بن کعبٍ، وزاد [فی] آخره: «وَالَّذِی نَفْسُ مُحَمَّدٍ بِیَدِهِ الْقِیرَاطُ أَعْظَمُ مِنْ أُحُدٍ هَذَا»

و در پایان روایت ابن ماجه آمده است: «قسم به کسی که جان محمد در دست اوست، قیراط از این کوه احد بزرگ‌تر می‌باشد».

5044-3502- (9) (صحیح) وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ ب عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «مَنْ تَبِعَ جَنَازَةً حَتَّى یُصَلِّیَ عَلَیْهَا؛ فَإِنَّ لَهُ قِیرَاطًا». فَسُئِلَ رَسُولُ اللَّهِ ج عَنِ الْقِیرَاطِ؟ فَقَالَ: «مِثْلُ أُحُدٍ».

از ابن عمر ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس میتی را تا خواندن نماز تشییع کند، برای او [پاداش] یک قیراط می‌باشد». درباره‌ی مقدار قیراط از رسول الله ج سؤال شد، فرمودند: «همانند احد است».

(صحیح) وفی روایة: قَالُوا: یَا رَسُولَ اللَّهِ! مِثْلُ قراریطنَا هَذَا؟ قَالَ: «لَا، بَلْ مِثْلُ أُحُدٍ أَوْ أَعْظَمُ مِنْ أُحُدٍ».

رواه أحمد، ورواته ثقات.

در روایتی گفتند: ای رسول الله ج، همانند قیراط‌های ما؟ فرمود: «خیر، بلکه همانند احد یا بزرگ‌تر از احد».

5045-2056- (2) (منکر) وَعَن أَبِی هُرَیرَةَ س عَنِ النَّبِیَّ ج قَالَ: «مَنْ أَتى جَنازَةً فی أهْلِها فلَهُ قِیراطٌ، فإنِ اتَّبَعها فَلهُ قیراطٌ، فإنْ صَلَّى علیها فَلُه قِیراطٌ، فإنِ انْتظَرها حتَّى تُدْفَنَ فلَهُ قِیراطٌ».

رواه البزار ورواته رواة «الصحیح»؛ إلا مَعدی بن سلیمان^[6].

5046-3503- (10) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ أَصْبَحَ مِنْکُمُ الْیَوْمَ صَائِمًا؟». قَالَ أَبُو بَکْرٍ: أَنَا. فَقَالَ: «مَنْ أَطْعَمَ مِنْکُمُ الْیَوْمَ مِسْکِینًا؟». قَالَ أَبُو بَکْرٍ: أَنَا. فَقَالَ: «مَنْ عَادَ مِنْکُمُ الْیَوْمَ مَریضاً؟». فَقَالَ أَبُو بَکْرٍ: أَنَا. فَقَالُ: «مَنْ تَبِعَ مِنْکُمُ الْیَوْمَ جَنَازَةً؟». قَالَ أَبُو بَکْرٍ: أَنَا. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا اجْتَمَعَتْ هَذِهِ الْخِصَالُ قَطُّ فِی رَجُلٍ [فِی یَومٍ] إِلَّا دَخَلَ الْجَنَّةَ».

رواه ابن خزیمة فی «صحیحه». [مضى 8- الصدقات/17^[7] وهنا/7].

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «چه کسی امروز روزه است؟». ابوبکر گفت: من؛ رسول الله ج فرمود: «چه کسی امروز مسکینی را غذا داده؟». ابوبکر گفت: من؛ فرمود: «چه کسی امروز به عیادت بیماری رفته؟». ابوبکر گفت: من؛ فرمود: «چه کسی امروز در تشییع جنازه‌ای شرکت کرده». ابوبکر گفت: من؛ رسول الله ج فرمود: «این خصلت‌ها (در یک روز) در انسانی جمع نمی‌گردد مگر اینکه وارد بهشت خواهد شد».

5047-2057- (3) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ؛ أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ: «إِنَّ أَوَّلَ مَا یُجَازَى بِهِ الْعَبْدُ بَعْدَ مَوْتِهِ؛ أَنْ یُغْفَرَ لَجَمِیعِ مَنِ اتَّبَعَ جَنَازَتَهُ».

رواه البزار.

14- (الترغیب فی کثرة المصلین على الجنازة، وفی التعزیة)

---

^([1]) أما رقم (3494) من «الصحیح» فهو موجود فی الأصل، وبعده بیاض، وفی الهامش ما نصه: «تنبیه: حُذف نص هذا الحدیث بعد ما تبین لی ضعفه أخیراً، والکتاب جاهز للطبع». [ش].

^([2]) زیادة من مسلم، ولم یستدرکها الثلاثة مع أنها مهمة جداً!! لأن التشمیت لا یجب إلا بها، کما فی الحدیث الثانی أیضاً.

^([3]) قلت: وهو ضعیف کما تقدم مراراً. وهو فی "المعجم الکبیر" برقم (4076). وأما الجهلة فقالوا: "حسن بشواهده"! ولم یلاحظوا النکارة والزیادة التی لا شاهد لها، وهی "الوجوب".

^([4]) فی "النهایة": (القیراط): جزء من أجزاء الدینار، وهو نصف عشره فی أکثر البلاد، وأهل الشام یجعلونه جزءاً من أربعة وعشرین". وفی "المعجم الوسیط": "هو معیار فی الوزن وفی القیاس اختلفت مقادیره باختلاف الأزمنة، وهو الیوم فی الوزن أربع قمحات، وفی وزن الذهب خاصة ثلاث قمحات، وفی القیاس جزء من أربعة وعشرین، وهو من الفدان خمس وسبعین ومئة متر".

^([5]) عظیم آبادی در عون المعبود به نقل از تاج العروس می‌گوید: مقصوره خانه گشاده‌ای است که دور تا دور آن دیوار کشیده‌ شده ‌است و یا از خانه کوچک‌تر است همانند قِصار و قصار اتاق کوچکی است که غیر از صاحب آن کسی دیگر وارد آن نمی‌شود. (م)

^([6]) قلت: والآفة منه کما قال الناجی فی "العجالة" (220/ 2) ثم أفاض فی بیان ذلک، وقد ضعفه الجمهور، وأما قول المؤلف فی آخر الکتاب: "ووثقه أبو حاتم وغیره"؛ فمردود وإن تبعه الهیثمی، کما بینته فی "الضعیفة" (5003). وغفل الجهلة أیضاً فقالوا: "حسن بشواهده"! وکذبوا، فالشواهد لیس فیها سوى "قیراطین". انظر "الصحیح" و"الضعیفة" (5003).

^([7]) وبینَّا هناک أَنه رواه مسلم أیضاً.