ترغیب مردان به زیارت قبور و ترهیب زنان از زیارت قبور و شرکت در تشییع جنازه

ترغیب مردان به زیارت قبور و ترهیب زنان از زیارت قبور و شرکت  در تشییع جنازه

5098-3542- (1) (صحیح) عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: زَارَ النَّبِیُّ ج قَبْرَ أُمِّهِ فَبَکَى وَأَبْکَى مَنْ حَوْلَهُ، فَقَالَ: «اسْتَأْذَنْتُ رَبِّی فِی أَنْ أَسْتَغْفِرَ لَهَا، فَلَمْ یَأذَنْ لِی، وَاسْتَأْذَنْتُهُ فِی أَنْ أَزُورَ قَبْرَهَا فَأُذِنَ لِی، فَزُورُوا الْقُبُورَ؛ فَإِنَّهَا تُذَکِّرُ الْمَوْتَ».

رواه مسلم وغیره.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج قبر مادرشان را زیارت کرده، به گریه افتاد و اطرافیان را نیز به گریه انداخت. سپس فرمود: «از پروردگارم اجازه خواستم تا برای مادرم دعای مغفرت کنم، به من اجازه نداد. آنگاه برای زیارت قبرش اجازه خواستم، به من اجازه داده شد. قبور را زیارت کنید که شما را به یاد آخرت می‌اندازد».

5099-3543- (2) (حسن صحیح) وَعَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنِّی نَهَیْتُکُمْ عَنْ زِیَارَةِ الْقُبُورِ فَزُورُوهَا؛ فَإِنَّ فِیهَا عِبْرَةً».

رواه أحمد، ورواته محتج بهم فی «الصحیح».

از ابوسعید خدری س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «من شما را از زیارت قبور منع می‌کردم ولی اکنون آنها را زیارت کنید چون زیارت قبور مایه عبرت و پندآموزی است».

5100-2073- (1) (ضعیف) وَعَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «کُنْتُ نَهَیْتُکُمْ عَنْ زِیَارَةِ الْقُبُورِ، فَزُورُوا الْقُبُورَ؛ فَإِنَّهَا تُزَهِّدُ فِی الدُّنْیَا، وَتُذَکِّرُ الْآخِرَةَ».

رواه ابن ماجه بإسناد صحیح^[1].

5101-2074- (2) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی ذَرٍّ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «زُرِ الْقُبُورَ تَذَکَّرْ بِهَا الْآخِرَةَ، وَاغْسِلِ الْمَوْتَى فَإِنَّ مُعَالَجَةَ جَسَدٍ خَاوٍ مَوْعِظَةٌ بَلِیغَةٌ، وَصَلِّ عَلَى الْجَنَائِزِ لَعَلَّ ذَلِکَ أَنْ یُحْزِنَکَ، فَإِنَّ الْحَزِینَ فِی ظِلِّ اللَّهِ یَتَعَرَّضُ کُلَّ خَیْرٍ».

رواه الحاکم وقال: «رواته ثقات». وتقدم قریباً [هنا/12].

5102-3544- (3) (صحیح) وَعَنْ ابْنِ بُرَیْدَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «قَدْ کُنْتُ نَهَیْتُکُمْ عَنْ زِیَارَةِ القُبُورِ، فَقَدْ أُذِنَ لِمُحَمَّدٍ فِی زِیَارَةِ قَبْرِ أُمِّهِ، فَزُورُوهَا، فَإِنَّهَا تُذَکِّرُ الآخِرَةَ».

رواه الترمذی وقال: «حدیث حسن صحیح».

ابن بریده از پدرش روایت می‌کند که رسول الله ج فرمودند: «من شما را از زیارت قبرها نهی می‌کردم، به محمد اجازه زیارت قبر مادرش داده شده است. پس قبرها را زیارت کنید که شما را به یاد آخرت می‌اندازد».

(قال الحافظ): «قد کان النبی ج نهى عن زیارة القبور نهیاً عاماً للرجال والنساء، ثم أذن للرجال فی زیارتها، واستمر النهی فی حق النساء. وقیل: کانت الرخصة عامة. وفی هذا کلام طویل ذکرته فی غیر هذا الکتاب. والله أعلم».

حافظ می‌گوید: «رسول الله از زیارت قبور نهی کردند و این نهی عام بوده و مرد و زن را شامل می‌شد؛ سپس به زیارت قبور برای مردان اجازه دادند و نهی در حق زنان استمرار یافت. و گفته شده: رخصت پیامبر در زیارت قبور عام^[2] بوده و مردان و زنان را شامل می‌شود. و در این زمینه سخنان زیادی مطرح است که در کتابی جز این ذکر نمودم. والله اعلم».

5103-2075- (3) (ضعیف) وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج لَعَنَ زَائِرَاتِ الْقُبُورِ؛ وَالْمُتَّخِذِینَ عَلَیْهَا الْمَسَاجِدَ وَالسُّرُجَ».

رواه أبو داود، والترمذی وحسنه، والنسائی، وابن ماجه، وابن حبان فی «صحیحه»؛ کلهم من روایة أبی صالح عن ابن عباس. (قال الحافظ): «وأبو صالح هذا هو (باذام) – ویقال: (باذان)- مکی مولى أم هانىء، وهو صاحب الکلبی، قیل: لم یسمع من ابن عباس، وتکلم فیه البخاری والنسائی وغیرهما».

5104-3545- (4) (صحیح لغیره) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج لَعَنَ زَوَّارَاتِ القُبُورِ».

رواه الترمذی وابن ماجه أیضاً، وابن حبان فی «صحیحه»؛ کلهم من روایة عمر بن أبی سلمة - وفیه کلام- عن أبیه عن أبی هریرة. وقال الترمذی: «حدیث حسن صحیح».

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج زنانی را که زیاد به زیارت قبور می‌روند، لعنت کرده ‌است.

5105-2076- (4) (ضعیف) وَعَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِی ب قَالَ: قَبَرْنَا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ج مَیِّتًا، فَلَمَّا فَرَغْنَا انْصَرَفَ رَسُولُ اللَّهِ ج وَانْصَرَفْنَا مَعَهُ، فَلَمَّا حَاذَى رَسُولُ اللَّهِ ج بَابَهُ وَقَفَ، فَإِذَا نَحْنُ بِامْرَأَةٍ مُقْبِلَةٍ - قَالَ: أَظُنُّهُ عَرَفَهَا - فَلَمَّا ذَهَبَتْ إِذَا هِیَ فَاطِمَةُ ل؛ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا أَخْرَجَکِ یَا فَاطِمَةُ مِنْ بَیْتِکِ؟». قَالَتْ: أَتَیْتُ یَا رَسُولَ اللَّهِ! أَهْلَ هَذَا الْمَیِّتِ، فَرَحِمْتُ إِلَیْهِمْ مَیِّتَهُمْ، أَوْ عَزَّیْتُهُمْ بِهِ. فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «فَلَعَلَّکِ بَلَغْتِ مَعَهُمُ الْکُدَا؟». فَقَالَتْ: مَعَاذَ اللَّهِ؛ وَقَدْ سَمِعْتُکَ تَذْکُرُ فِیهَا مَا تَذْکُرُ. قَالَ: «لَوْ بَلَغْتِ مَعَهُمُ الْکُدَا». فَذَکَرَ تَشْدِیدًا فِی ذَلِکَ. قَالَ: فَسَأَلْتُ رَبِیعَةَ بنَ سَیفٍ عَنِ (الکُدَا)؟ فَقَالَ: الْقُبُورُ فِیمَا أَحْسِبُ.

رواه أبو داود والنسائی بنحوه؛ أنه قال فی آخره: فَقَالَ: «لَوْ بَلَغْتِهَا مَعَهُمْ؛ مَا رَأَیْتِ الْجَنَّةَ حَتَّى یَرَاهَا جَدُّ أَبِیکِ».

وربیعة هذا من تابعی أهل مصر، فیه مقال لا یقدح فی حسن الإسناد^[3].

(الکُدا) بضم الکاف وبالدال المهملة مقصوراً: هو الـمقابر^[4].

5106-2077- (5) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ عَلِیٍّ س قَالَ: خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ج فَإِذَا نِسْوَةٌ جُلُوسٌ قَالَ: «مَا یُجْلِسُکُنَّ؟». قُلْنَ: نَنْتَظِرُ الْجِنَازَةَ. قَالَ: «هَلْ تُغَسِّلْنَ؟». قُلْنَ: لَا. قَالَ: «هَلْ تَحْمِلْنَ؟». قُلْنَ: لَا. قَالَ: «تُدْلِینَ فِیمَنْ یُدْلِی؟». قُلْنَ: لَا. قَالَ: «فَارْجِعْنَ مَأْزُورَاتٍ غَیْرَ مَأْجُورَاتٍ».

رواه ابن ماجه^[5].

0-2078- (6) (؟)^[6] ورواه أبو یعلى من حدیث أنس^[7].

21- (الترهیب من المرور بقبور الظالمین ودیارهم ومصارعهم مع الغفلة عما أصابهم^[8]، وبعض ما جاء فی عذاب القبر ونعیمه وسؤال منکرٍ ونکیرٍ علیهما السلام)

---

^([1]) قلت: فیه (أیوب بن هانیء) مختلف فیه، ولم یرو عنه غیر ابن جریج، وجملة الزهد فیه منکرة لم ترد فی أحادیث الباب الصحیحة.

^([2]) می‌گویم: نزد ما همین دیدگاه درست می‌باشد به چهار دلیل که در «أحکام الجنائز» (ص 229-235) به آنها پرداختیم. اما جواز زیارت قبور برای زنان مقید به این مساله است که زیاد به زیارت نروند به دلیل حدیث: «لَعَنَ زوَّارات القبور»: «زنانی که زیاد به زیارت قبور می‌روند لعنت شده‌اند». این حدیث بعد از این خواهد آمد.

^([3]) قلت: کیف لا یقدح فیه المقال، وفیه بیان سبب ضعفه؟! فنقل الحافظ فی "التهذیب" عن ابن حبان أنه یخطىء کثیراً. والذهبی فی "المیزان"، ثم قال: "لا یتابع ربیعة على هذا الحدیث، فی حدیثه مناکیر". وهو مخرج فی "ضعیف أبی داود" (560)، فمن حسنه من المعاصرین فی تعلیقهم فما أحسن!

^([4]) قال الناجی: "تساهل هنا وتجوّز فی العبارة، وقال فی "حواشیه": " (الکدى) جمع (کدیة) وهی القطعة الصلبة من الأرض، والقبور إنما تحفر فی المواضع الصلبة لئلا تنهار".

^([5]) قلت: فیه إسماعیل بن سَلْمان، وهو الأزرق التمیمی، ضعیف اتفاقاً، ووقع فی "زوائد ابن ماجه" للبوصیری (.. بن سُلَیمان)، وهو خطأ کما بینته فی "الضعیفة" (2742)، وهو مختلف فیه، وفیه قال أبو حاتم: "صالح"! ولیس هو من رجال ابن ماجه! فدخل علیه ترجمة فی ترجمة، ولم یتنبه لذلک الجهلة الثلاثة، فنقلوه وأقروه!!

^([6]) کذا فی الأصل، وهو فی «ضعیف الترغیب». [ش].

^([7]) قلت: لیس فی متنه جملة الغسل. وفی إسناده (4056 و4284) (الحارث بن زیاد) مجهول. ومن جهل الثلاثة وعجزهم وضیق عطنهم قولهم فی تعلیقهم علیه: "لم نجده فی المسند المطبوع"!!

^([8]) حدیث هذا الشطر من الباب فی "الصحیح".