فصلی در مورد جایگاه پایین‌ترین فرد بهشتی

فصلی در مورد جایگاه پایین‌ترین فرد بهشتی

5341-3702- (1) (صحیح) وَعَن المغیرة بن شعبة س عَنِ النَّبِیِّ ج: إِنَّ مُوسَى علیه السلام سَأَلَ رَبَّهُ: مَا أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً؟ قَالَ: رَجُلٌ یَجِیءُ بَعْدَمَا أُدْخِلُ أَهْلُ الْجَنَّةِ الْجَنَّةَ فَیُقَالُ لَهُ: ادْخُلِ الْجَنَّةَ. فَیَقُولُ: رَبِّ! کَیْفَ وَقَدْ نَزَلَ النَّاسُ مَنَازِلَهُمْ، وَأَخَذُوا أَخَذَاتِهِمْ؟ فَیُقَالُ لَهُ: أَتَرْضَى أَنْ یَکُونَ لَکَ مِثْلُ مَلِکٍ مِنْ مُلُوکِ الدُّنْیَا؟ فَیَقُولُ: رَضِیتُ رَبِّ. فَیَقُولُ لَهُ: لَکَ ذَلِکَ، وَمِثْلُهُ، وَمِثْلُهُ، وَمِثْلُهُ، [وَمِثْلُهُ]^[1]، فَقَالَ فِی الْخَامِسَةِ: رَضِیتُ رَبِّ. فَیَقُولُ: لَکَ هَذَا وَعَشَرَةُ أَمْثَالِهِ، وَلَکَ مَا اشْتَهَتْ نَفْسُکَ، وَلَذَّتْ عَیْنُکَ. فَیَقُولُ: رَضِیتُ رَبِّ. قَالَ: رَبِّ فَأَعْلَاهُمْ مَنْزِلَةً؟ قَالَ: أُولَئِکَ الَّذِینَ أَرَدْتُ، غَرَسْتُ کَرَامَتَهُمْ بِیَدِی، وَخَتَمْتُ عَلَیْهَا، فَلَمْ تَرَ عَیْنٌ، وَلَمْ تَسْمَعْ أُذُنٌ، وَلَمْ یَخْطُرْ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ. [قَالَ: وَمِصْدَاقُهُ فِی کِتَابِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ: ﴿فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِیَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡیُنٖ﴾ الْآیَةَ»^[2].

رواه مسلم.

مغیرة بن شعبه س روایت می‌کند که رسول الله ج فرمودند: «موسی ÷ از خداوند سؤال فرمود: پایین‌ترین جایگاه در بهشت از آنِ چه کسی است؟ خداوند فرمود: از آنِ مردی است که بعد از وارد شدن مردم به بهشت، می‌آید، پس به او گفته می‌شود: وارد بهشت شو. می‌گوید: چگونه - و به کدام قسمت- وارد شوم درحالی‌که در جایگاه خود منزل گزیده و سهم و جایگاه خود را گرفته‌اند؟ به او گفته می‌شود: آیا راضی می‌شوی برای تو پادشاهی همچون پادشاهی پادشاهان دنیا باشد؟ می‌گوید: راضی می‌شوم. سپس خداوند به او می‌فرماید: برای تو این قدر و مثل آن و مثل آن و مثل آن و مثل آن می‌باشد و در مرتبه پنجم می‌گوید: خدایا، راضی شدم. خداوند می‌فرماید: این و ده برابر آن برای تو می‌باشد؛ و برای توست آنچه می‌خواهی و دوست داری و آنچه چشمانت از آن لذت می‌برد. بنده می‌گوید: پروردگارا، راضی شدم. موسی ÷ پرسید: بلند‌ترین جایگاه در بهشت از آن کیست؟ خداوند ﻷ فرمود: آنان کسانی هستند که نهال کرامت‌شان را به دست خویش نشاندم و بر آن مهر بقا زده‌ام که نه چشمی آن را دیده و نه گوشی آن را شنیده و در دل هیچ بشری خطور ننموده است. و مصداق آن در کتاب خداوند چنین است: ﴿فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِیَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡیُنٖ﴾ [السجدة: 17] «پس هیچکس نمی‌داند چه پاداش‌های (عظیمی) که مایۀ روشنی چشم‌هاست برای آنها نهفته شده است».

5342-3703- (2) (صحیح) وَعَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ: «إِنَّ أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً رَجُلٌ صَرَفَ اللهُ وَجْهَهُ عَنِ النَّارِ قِبَلَ الْجَنَّةِ، وَمَثَّلَ لَهُ شَجَرَةً ذَاتَ ظِلٍّ، فَقَالَ: أَیْ رَبِّ! قَرِّبْنِی مِن هَذِهِ الشَّجَرَةِ أَکُونُ فِی ظِلِّهَا» فذکر الحدیث فی دخوله الجنَّة وتَمنِّیه، إلى أن قال فی آخره: «فَإِذَا انْقَطَعَتْ بِهِ الْأَمَانِیُّ قَالَ اللهُ: هُوَ لَکَ وَعَشَرَةُ أَمْثَالِهِ». قَالَ: «ثُمَّ یَدْخُلُ بَیْتَهُ فَتَدْخُلُ عَلَیْهِ زَوْجَتَاهُ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ، فَتَقُولَانِ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَحْیَاکَ لَنَا، وَأَحْیَانَا لَکَ. قَالَ: فَیَقُولُ: مَا أُعْطِیَ أَحَدٌ مِثْلَ مَا أُعْطِیتُ».

رواه مسلم.

از ابوسعید خدری س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «پایین‌ترین درجه‌ی بهشت به فردی تعلق دارد که خداوند چهره‌اش را از جهنم به سوی بهشت می‌گرداند و درختی سایه‌دار برای او نمایان می‌سازد، پس وی می‌گوید: پروردگارا، مرا به این درخت نزدیک کن تا از سایه‌اش بهره ببرم» - و در ادامه ورودش به بهشت و تمنای آن را ذکر می‌کند تا جایی که در آخر حدیث آمده- هنگامی که آروزهایش به پایان رسید خداوند متعال می‌فرماید: آن و ده برابر آن برای تو خواهد بود. سپس وارد قصرش می‌گردد و دو همسرش از حور عین بر او وارد شده و می‌گویند: شکر و سپاس خدایی را که تو را برای ما و ما را برای تو زنده کرد؛ آن مرد می‌گوید: به هیچ فردی مانند من عطا نشده است».

0-2182- (1) (ضعیف) ورواه أحمد عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ وَأَبِی هُرَیْرَةَ؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «آخِرُ رَجُلَیْنِ یَخْرُجَانِ مِنَ النَّارِ یَقُولُ اللَّهُ لِأَحَدِهِمَا: یَا ابْنَ آدَمَ! مَا أَعْدَدْتَ لِهَذَا الْیَوْمِ؟ هَلْ عَمِلْتَ خَیْرًا قَطُّ؟»، فذکرَ الحدیثَ بطولِه إِلى أَن قالَ فی آخرِهِ: «فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: سَلْ وَتَمَنَّهْ. فَیَسْأَلُ وَیَتَمَنَّى [مِقْدَارَ]^[3] ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ مِنْ أَیَّامِ الدُّنْیَا، وَیُلَقِّنُهُ اللَّهُ مَا لَا عِلْمَ لَهُ بِهِ، فَیَسْأَلُ وَیَتَمَنَّى، فَإِذَا فَرَغَ قَالَ: لَکَ مَا سَأَلْتَ». قَالَ أَبُو سَعِیدٍ: «وَمِثْلُهُ مَعَهُ»، قَالَ أَبُو هُرَیْرَةَ: «وَعَشَرَةُ أَمْثَالِهِ مَعَهُ». قَالَ أَحَدُهُمَا لِصَاحِبِهِ حَدِّثْ بِمَا سَمِعْتَ، وَأُحَدِّثُ بِمَا سَمِعْتُ.

ورواته محتجٌ بهم فی «الصحیح»؛ إلا علی بن زید^[4].

وهو فی «البخاری» بنحوه؛ إلا أن أبا هریرة قال: «ومثله»، وقال أبو سعید: «وعشرة أمثاله» على العکس. وتقدم [فی «الصحیح» 26- البعث/آخر3- فصل].

5343-2183- (2) (ضعیف موقوف) وَعَنِ ابْنَ مَسْعُودٍ س قَالَ: «إِنَّ آخِرَ أَهْلِ الْجَنَّةِ دُخُولًا الجَنَّةَ؛ رَجُلًا مَرَّ بِهِ رَبُّهُ عَزَّ وَجَلَّ، فَقَالَ لَهُ: قُمْ فَادْخُلِ الْجَنَّةَ، فَأَقْبَلَ عَلَیْهِ عَابِسًا، فَقَالَ: وَهَلْ أَبْقَیْتَ لِی شَیْئًا؟ قَالَ: نَعَمْ؛ لَکَ مِثْلُ مَا طَلَعَتْ عَلَیْه الشَّمْسُ أَوْ غَرَبَتْ.

رواه الطبرانی بإسناد جید، ولیس فی أصلی رفعه، وأرى الکاتب أسقط منه ذکر النبی ج^[5].

5344-3704- (3) (صحیح) وَعَن عَبْداللَّهِ بْنِ مَسْعُودٍ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «یَجْمَعُ اللَّهُ الْأَوَّلِینَ وَالْآخِرِینَ لِمِیقَاتِ یَوْمٍ مَعْلُومٍ قِیَامًا أَرْبَعِینَ سَنَةً، شَاخِصَةً أَبْصَارُهُمْ، یَنْتَظِرُونَ فَصْلَ الْقَضَاءِ» فذکر الحدیث^[6] إلى أن قال: «ثُمَّ یَقُولُ –یعنی الربُّ تبارَکَ وتعالی-: ارْفَعُوا رُءُوسَکُمْ، فَیَرْفَعُونَ رُءُوسَهُمْ، فَیُعْطِیهِمْ نُورَهُمْ عَلَى قَدْرِ أَعْمَالِهِمْ، فَمِنْهُمْ مَنْ یُعْطَى نُورَهُ مِثْلَ الْجَبَلِ الْعَظِیمِ یَسْعَى بَیْنَ یَدَیْهِ، وَمِنْهُمْ مَنْ یُعْطَى نُورَهُ أَصْغَرَ مِنْ ذَلِکَ، وَمِنْهُمْ مَنْ یُعْطَى نُورَهُ مِثْلَ النَّخْلَةِ بِیَمِینِهِ، وَمِنْهُمْ مَنْ یُعْطَى [نُوراً] أَصْغَرَ مِنْ ذَلِکَ، حَتَّى یَکُونَ آخِرُهُمْ رَجُلًا یُعْطَى نُورَهُ عَلَى إِبْهَامِ قَدَمِهِ، یُضِیءُ مَرَّةً وَیُطْفأُ مَرَّةً، فَإِذَا أَضَاءَ قَدَّمَ قَدَمَهُ [فَمَشَى]، وَإِذَا طفیء قَامَ، [قَالَ: وَالرَّبُّ عَزَّ وَجَلَّ أَمَامَهُمْ، حَتَّى یُمَرَّ فِی النَّارِ فَیَبْقَى أَثَرُهُ کَحَدِّ السَّیْفِ؛ دَحْضٌ مَزَلَّةٍ، وَیَقُولُ: مُرُوا]^[7]. فَیَمُرُّونَ عَلَى قَدْرِ نُورِهِمْ، فَمِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ کَطَرْفِ الْعَیْنِ وَمِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ کَالْبَرْقِ، وَمِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ کَالسَّحَابِ، وَمِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ کَانْقِضَاضِ الکوکب، وَمِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ کَالرِّیحِ، وَمِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ کَشَدِّ الْفَرَسِ، وَمِنْهُمْ مَنْ یَمُرُّ کَشدِّ الرَّجُلِ، حَتَّى یمرَّ الَّذِی یُعطی نُورَهُ عَلَى إِبْهَامِ قَدَمِهِ یَحْبُو عَلَى وَجْهِهِ وَیَدَیْهِ وَرِجْلَیْهِ، تَخِرُّ یَدٌ وَتُعَلَّقُ یَدٌ، وَتَخِرُّ رِجْلٌ وَتُعَلِّقُ رجلٌ، وَتُصِیبُ جَوَانِبَهُ النَّارُ، فَلَا یَزَالُ کَذَلِکَ حَتَّى یَخْلُصَ، فَإِذَا خَلَصَ وَقَفَ عَلَیْهَا فَقَالَ: الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِی أَعْطَانِی مَا لَمْ یُعْطِ أَحَدًا؛ إِذْ نَجَّانِی مِنْهَا بَعْدَ إِذ رَأَیْتُهَا. قَالَ: فَیُنْطَلَقُ بِهِ إِلَى غَدِیرٍ عِنْدَ بَابِ الْجَنَّةِ فَیَغْتَسِلُ، فَیَعُودُ إِلَیْهِ رِیحُ أَهْلِ الْجَنَّةِ وَأَلْوَانُهُمْ، فَیَرَى مَا فِی الْجَنَّةِ مِنْ خِلَلِ الْبَابِ، فَیَقُولُ: رَبِّ أَدْخِلْنِی الْجَنَّةَ، فَیَقُولُ [اللهُ] لَهُ: أَتَسْأَلُ الْجَنَّةَ وَقَدْ نَجَّیْتُکَ مِنَ النَّارِ؟ فَیَقُولُ: رَبِّ اجْعَلْ بَیْنِی وَبَیْنَهَا حِجَابًا لَا أَسْمَعُ حَسِیسَهَا. قَالَ: فَیَدْخُلُ الْجَنَّةَ وَیَرَى أَوْ یُرْفَعُ لَهُ مَنْزِلٌ أَمَامَ ذَلِکَ کَأَنَّ مَا هُوَ فِیهِ إِلَیْهِ حُلْمٌ. فَیَقُولُ: رَبِّ أَعْطِنِی ذَلِکَ الْمَنْزِلَ. قَالَ: فَیَقُولُ لَهُ: لَعَلَّکَ إِنْ أَعْطَیْتُکَهُ تَسْأَلُ غَیْرَهُ؟ فَیَقُولُ: لا وَعِزَّتِکَ لَا أَسْأَلُکَ غَیْرَهُ، وَأَنّی مَنْزِلٌ أَحْسَنُ مِنْه؟! فَیُعْطَاهُ، فَیَنْزِلُهُ، وَیَرَى أَمَامَ ذَلِکَ مَنْزِلًا کَأَنَّ مَا هُوَ فِیهِ [بالنسبةِ] إِلَیْهِ حُلْمٌ، قَالَ: رَبِّ أَعْطِنِی ذَلِکَ الْمَنْزِلَ، فَیَقُولُ اللَّهُ تبارکَ وتعالی لَهُ: فَلَعَلَّکَ أَن أَعْطَیْتُکَهُ تَسْأَلُ غَیْرَهُ؟ فَیَقُولُ: لَا وَعِزَّتِکَ [لَا أَسْأَلُکَ غَیْرَهُ]، وَأَنّی مَنْزِلٌ أَحْسَنَ مِنْهُ؟! فَیُعْطَاهُ فَیَنْزِلُهُ، [قَالَ: وَیَرَى أَوْ یُرْفَعُ لَهُ أَمَامَ ذَلِکَ مَنْزِلٌ آخَرُ، کَأَنَّمَا هُوَ إِلَیْهِ حُلْمٌ، فَیَقُولُ: أَعْطِنِی ذَلِکَ الْمَنْزِلَ، فَیَقُولُ اللَّهُ جَلَّ جلالُهُ: فَلَعَلَّکَ إِنْ أَعْطَیْتُکَهُ تَسْأَلُ غَیْرَهُ، قَالَ: لَا وَعِزَّتِکَ لا أسألُ غیره، وَأَیُّ مَنْزِلٍ یَکُونُ أَحْسَنَ مِنْهُ؟! قَالَ: فَیُعْطَاهُ فَیَنْزِلُهُ،] قَالَ: ثُمَّ یَسْکُتُ فَیَقُولُ اللَّهُ جَلَّ ذکره: مَالَکَ لَا تَسْأَلُ؟ فَیَقُولُ: رَبِّ! قَدْ سَأَلْتُکَ حَتَّى اسْتَحْیَیْتُکَ، وَأَقْسَمْتُ [لَکَ] حَتَّى اسْتَحْیَیْتُکَ. فَیَقُولُ الله جَلَّ ذکره: أَلم تَرْضَ أَنْ أُعْطِیَکَ مِثْلَ الدُّنْیَا مُنْذُ خَلَقْتُهَا إِلَى یَوْمِ أَفْنَیْتُهَا وَعَشَرَةَ أَضْعَافِهِ؟ فَیَقُولُ: أَتهزأُ بِی وَأَنْتَ رَبُّ الْعِزَّةِ؟ فَیَضْحَکُ الرَّبُّ تعالی مِنْ قَوْلِهِ». - قال: فَرَأَیْتُ عَبْدَاللَّهِ بْنَ مَسْعُودٍ إِذَا بَلَغَ هَذَا الْمَکَانَ مِنْ الْحَدِیثِ ضَحِکَ، [فَقَالَ لَهُ رَجُلٌ: یَا أَبَا عَبْدِالرَّحْمَنِ! قَدْ سَمِعْتُکَ تُحَدِّثُ هَذَا الْحَدِیثِ مِرَارًا؛ کُلَّمَا بَلَغْتَ هَذَا الْمَکَانَ ضَحِکْتَ؟ فَقَالَ: إِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یُحَدِّثُ بِهَذَا الْحَدِیثِ مِرَارًا، کُلَّمَا بَلَغَ هَذَا الْمَکَانَ مِنْ هَذَا الْحَدِیثِ ضَحِکَ]^[8] حَتَّى یَبْدُو أَضْرَاسِهِ - قَالَ: «فَیَقُولُ الرَّبُّ جَلَّ ذکره: «لَا، وَلَکِنِّی عَلَى ذَلِکَ قَادِرٌ، سَلْ، فَیَقُولُ: أَلْحِقْنِی بِالنَّاسِ، فَیَقُولُ: الْحَقْ بِالنَّاسِ. فَیَنْطَلِقُ، یرمُل فِی الْجَنَّةَ، حَتَّى إِذَا دَنَا مِنَ النَّاسِ رُفِعَ لَهُ قَصْرٌ مِنْ دُرَّةٍ؛ فَیَخِرُّ سَاجِدًا، فَیُقَالُ لَهُ: ارْفَعْ رَأْسَکَ، مَا لَکَ؟ فَیَقُولُ: رَأَیْتُ رَبِّی - أَوْ تَرَاءَى لِی رَبِّی - فَیُقَالُ لَهُ: إِنَّمَا هُوَ مَنْزِلٌ مِنْ مَنَازِلِکَ، قَالَ: ثُمَّ یَلْقَى رَجُلًا فَیَتَهَیَّأُ لِلسجودِ له، فَیُقالُ لَهُ: مَه! [مَا لَکَ؟] فَیَقُولُ: رَأَیْتُ أَنَّکَ مَلَکٌ مِنَ الْمَلَائِکَةِ! فَیَقُولُ: إِنَّمَا أَنَا خَازِنٌ مِنْ خُزَّانِکَ، وَعَبْدٌ مِنْ عَبِیدِکَ، تَحْتَ یَدَیَّ أَلْفُ قَهْرَمَانٍ عَلَى مِثْلِ مَا أَنَا عَلَیْهِ، فیقول: فَیَنْطَلِقُ أَمَامَهُ حَتَّى یَفْتَحَ لَهُ الْقَصْرَ، قَالَ: وَهُوَ دُرَّةٌ مُجَوَّفَةٍ، سَقائِفُهَا وَأَبْوَابُهَا وَأَغْلَاقُهَا وَمَفَاتِیحُهَا مِنْهَا، تَسْتَقْبِلُهُ جَوْهَرَةٌ خَضْرَاءُ مُبَطَّنَةٌ بِحَمْرَاءَ، (فیها سبعونَ باباً، کلُّ باب یُفضی إلی جوهرةٍ خضراءَ مبطَّنةٍ)^[9]، کُلُّ جَوْهَرَةٍ تُفْضِی إِلَى جَوْهَرَةٍ عَلَى غَیْرِ لَوْنِ الْأُخْرَى، فِی کُلِّ جَوْهَرَةٍ سُرُرٌ وَأَزْوَاجٌ وَوَصَائِفُ، أَدْنَاهُنَّ حَوْرَاءُ عَیْنَاءُ، عَلَیْهَا سَبْعُونَ حُلَّةً، یُرَى مُخُّ سَاقِهَا مِنْ وَرَاءِ حُلَلِهَا، کَبِدُهَا مِرْآتُهُ، وَکَبِدُهُ مِرْآتُهَا، إِذَا أَعْرَضَ عَنْهَا إِعْرَاضَةً ازْدَادَتْ فِی عَیْنِهِ سَبْعِینَ ضِعْفًا [عَمَّا کَانَ قَبْلَ ذَلِکَ، وَإِذَا أَعرَضَت عنهُ إعراضَةً ازدادَ فی عینِها سبعینَ ضِعفاً عما کان قبلَ ذلک، فَیَقُولُ لَهَا: وَاللَّهِ لَقَدِ ازْدَدْتِ فِی عَیْنِی سَبْعِینَ ضِعْفًا، وَتَقُولُ لَهُ: وَأَنتَ واللهِ لقد ازددتَ فی عینی سبعین ضعفاً]، فَیُقَال لَهُ: أَشْرِفْ فَیُشْرِفُ، فَیُقَالُ لَهُ: مُلْکُکَ مَسِیرَةِ مِئَةِ عَامٍ، یَنْفُذُه بَصَرُکَ». قَالَ: فَقَالَ عُمَرُ: أَلَا تَسْمَعُ مَا یُحَدِّثُنَا ابْنُ أُمِّ عَبْدٍ یَا کَعْبُ! عَنْ أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَاً؟ فَکَیْفَ أَعْلَاهُمْ؟ قَالَ: یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ! مَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ وَلَا أَذُنٌ سَمِعَتْ، إِنَّ اللَّهَ جَلَّ ذکرُهُ خَلَقَ دَارًا جَعَلَ فِیهَا مَا شَاءَ مِنَ الْأَزْوَاجِ وَالثَّمَرَاتِ وَالَأشْرِبَةِ، ثُمَّ أَطْبَقَهَا فَلَمْ یَرَهَا أَحَدٌ مِنْ خَلْقِهِ لَا جِبْرِیلُ وَلَا غَیْرُهُ مِنَ الْمَلَائِکَةِ، ثُمَّ قَرَأَ کَعْبٌ: ﴿فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِیَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡیُنٖ جَزَآءَۢ بِمَا کَانُواْ یَعۡمَلُونَ﴾. قَالَ: وَخَلَقَ اللَّهُ دُونَ ذَلِکَ جَنَّتَیْنِ، وَزَیَّنَهُمَا بِمَا شَاءَ، وَأَرَاهُمَا مَنْ یَشَاءُ مِنْ خَلْقِهِ، ثُمَّ قَالَ: فَمَنْ کَانَ کِتَابُهُ فِی عِلِّیِّینَ نَزَلَ تِلْکَ الدَّارَ الَّتِی لَمْ یَرَهَا أَحَدٌ، حَتَّى أَنَّ الرَّجُلَ مِنْ أَهْلِ عِلِّیِّینَ لَیَخْرُجُ فَیَسِیرُ فِی مُلْکِهِ، فَمَا تَبْقَى خَیْمَةٌ مِنْ خِیَمِ الْجَنَّةِ إِلَّا دَخَلَهَا ضَوْءٌ مِنْ ضَوْءِ وَجْهِهِ، فَیَسْتَبْشِرُونَ بِرِیحِهِ، فَیَقُولُونَ: وَاهًا لِهَذِا الرِّیحِ! هَذَا ریحُ رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ عِلِّیِّینَ، قَدْ خَرَجَ یَسِیرُ فِی مِلْکِهِ. قَالَ: وَیْحَکَ یَا کَعْبُ! إِنَّ هَذِهِ الْقُلُوبَ قَدِ اسْتَرْسَلَتْ فَاقْبِضْهَا، فَقَالَ کَعْبٌ: [وَالَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ] إِنَّ لِجَهَنَّمَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ لزَفْرَةً مَا مِنْ مَلَکٍ مُقَرَّبٍ، وَلَا نَبِیٍّ مُرْسَلٍ، إِلَّا خَرَّ لِرُکْبَتَیْهِ، حَتَّى إِنَّ إِبْرَاهِیمَ خَلِیلَ الله لَیَقُولُ: رَبِّ! نَفْسِی نَفْسِی، حَتَّى لَوْ کَانَ لَکَ عَمَلُ سَبْعِینَ نَبِیًّا إِلَى عَمَلِکَ لَظَنَنْتَ أَنَّکَ لَا تَنْجُو.

رواه ابن أبی الدنیا والطبرانی والحاکم هکذا عن ابن مسعود مرفوعاً، وآخره من قوله: «إن الله جل ذکره خلق داراً» إلى آخره موقوفاً على کعب. وأحد طرق الطبرانی صحیح - و اللفظ له - وقال الحاکم: «صحیح الإسناد». وهو فی مسلم بنحوه باختصار عنه^[10].

از عبدالله بن مسعود س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «خداوند همه‌ی خلایق از اولین تا آخرین‌شان را در میعادگاه و روز مشخصی به مدت چهل سال جمع می‌کند درحالی‌که چشمان‌شان باز و خیره و منتظر قضاوت می‌باشند» در ادامه حدیث را ذکر می‌کند تا آنجه که: «سپس خداوند متعال می‌فرماید: سرهای‌تان را بالا بیاورید، پس سر بلند می‌کنند و به هریک به اندازه‌ی عملش نور داده می‌شود. برخی نورشان به اندازه‌ی کوه بسیار بزرگی است که در پیشاپیش آنان حرکت می‌کند و برخی نورشان کوچک‌تر از آن و برخی همانند درخت نخلی در جانب راستش و برخی کوچک‌تر از آن می‌باشد تا جایی که آخرین فرد به اندزه‌ی شست پایش به او نور داده می‌شود که گاهی روشن و گاهی خاموش می‌گردد؛ هنگامی که روشن گردید گامی بر می‌دارد و پیش می‌رود و هنگامی که خاموش می‌گردد در همانجا می‌ایستد.

خداوند متعال در جلو روی‌شان است تا از آتش بگذرند حال آنکه تیزی (پل صراط که بر روی دوزخ می‌باشد) همانند شمشیر بوده و لغزنده می‌باشد.

بعد از آن می‌فرماید: عبور کنید؛ پس هریک بر حسب نورش می‌گذرد؛ برخی همانند یک چشم به هم زدن، برخی همانند برق، برخی همانند ابر، برخی همانند سقوط شهاب‌سنگ، برخی همانند باد، برخی همانند سرعت اسب و برخی همانند سرعت دویدن یک مرد از آن عبور می‌کنند تا اینکه فردی که به مقدار شست پایش نور دارد، سینه‌خیز بر چهره و دست‌ها و پاهایش حرکت می‌کند، دستی رها ‌شده و با دستی دیگر آویزان می‌شود و پایی می‌لغزد و با پای دیگر آویزان می‌گردد. و آتش به قسمت‌هایی از بدنش می‌رسد و همچنان ادامه می‌دهد تا نجات یابد و هنگامی که نجات یافت بر آخر پل ایستاده و می‌گوید: ستایش خدایی را که به من چیزی عطا نمود که به هیچ فردی نداد؛ زیرا پس از آنکه دوزخ را دیدم مرا از آن نجات داد.

سپس او را نزد حوضچه‌ای در کنار دَرِ بهشت می‌برند که خود را در آن می‌شوید؛ در این هنگام، بوی اهل بهشت به مشامش رسیده و از رنگ‌هایش آگاه شده و از فاصله‌ی دَر، نعمات بهشت را می‌بیند، پس می‌گوید: پروردگارا، مرا وارد بهشت کن؛ خداوند متعال به او می‌گوید: طلب بهشت می‌کنی درحالی‌که تو را از جهنم نجات دادم؟ می‌گوید: پروردگارا، بین من و جهنم پرده‌ای قرار ده که صدای شعله‌های آتش را نشنوم.

پس وارد بهشت می‌شود و در جلو خود منزلی می‌بیند یا به او نشان داده می‌شود، که آنچه در آن است در نظر او همانند رؤیا می‌باشد؛ پس می‌گوید: پروردگارا، این منزل را به من بده؛ خداوند متعال به او می‌گوید: اگر آن را به تو بدهم درخواست منزل دیگری می‌کنی؟ می‌گوید: به عزتت قسم، منزل دیگری درخواست نمی‌کنم؛ مگر منزلی زیباتر از این هست؟ آن منزل را به او می‌دهند و در آن سکونت می‌گزیند.

در جلو آن منزل، منزلی دیگر می‌بیند که آنچه در آن است در نظر او همانند رؤیا می‌باشد. پس می‌گوید: پروردگارا، این منزل را به من بده؛ خداوند متعال به او می‌گوید: اگر آن را به تو بدهم درخواست منزل دیگری می‌کنی؟ می‌گوید: به عزتت سوگند، منزل دیگری درخواست نمی‌کنم؛ مگر منزلی زیباتر از این هست؟ آن منزل را به او می‌دهند و در آن سکونت می‌گزیند.

در جلو آن منزل، منزلی دیگر می‌بیند که آنچه در آن است در نظر او همانند رؤیا می‌باشد. پس می‌گوید: پروردگارا، این منزل را به من بده؛ خداوند متعال به او می‌گوید: اگر آن را به تو بدهم درخواست منزل دیگری می‌کنی؟ می‌گوید: به عزتت سوگند، منزل دیگری درخواست نمی‌کنم؛ مگر منزلی زیباتر از این هست؟ آن منزل را به او می‌دهند و در آن سکونت می‌گزیند. سپس ساکن می‌شود. خداوند ﻷ می‌فرماید: تو را چه شده که درخواست نمی‌کنی؟ می‌گوید: پروردگارا، آنقدر درخواست‌هایم از تو زیاد شد که از تو حیا نمودم و آنقدر برای تو قسم خوردم تا شرمنده شدم؛ خداوند متعال می‌فرماید: آیا راضی نمی‌شوی به تو همانند دنیا از زمانی که آن را خلق تا نابود نمودم و ده برابر آن عنایت کنم؟ می‌گوید: پروردگارا، مرا مسخره می‌کنی، درحالی‌که تو پروردگار با عزتی؟ پس خداوند متعال از گفته‌ی او می‌خندد».

راوی می‌گوید: دیدم که عبدالله بن مسعود هنگامی که به این قسمت از این حدیث رسید، خندید. مردی به او گفت: ای ابا عبدالرحمن چند بار این حدیث را از تو شنیدم و هر بار که به این بخش حدیث رسیدی می‌خندی؟ گفت: من چند بار این حدیث را از رسول الله ج شنیدم و هرگاه به این قسمت حدیث می‌رسید، می‌خندید تا اینکه دندان‌هایش نمایان می‌شد.

«خداوند ﻷ می‌فرماید: خیر، من بر این کار قادرم، طلب کن؛ پس می‌گوید: مرا به مردم ملحق کن، می‌فرماید: به مردم ملحق شو.

پس رفته و در بهشت می‌دود تا اینکه به مردم نزدیک شده و قصری از مروارید می‌بیند و به سجده می‌افتد. به او گفته می‌شود: تو را چه شده؛ سر بلند کن؛ می‌گوید: پروردگارم را دیدم یا خود را به من نشان داد؛ به او گفته می‌شود: آن تنها خانه‌ای از خانه‌هایت می‌باشد.

سپس مردی را می‌بیند که باز خود را برای سجده کردن بر او آماده می‌کند؛ به او گفته می‌شود: تو را چه شده؛ دست نگه‌دار؛ می‌گوید: گمان بردم فرشته‌ای از فرشته‌ها هستی. می‌گوید: من تنها نگهبانی از نگهبانانت و خدمتگزاری از خدمتگزارانت هستم که زیر نظرم هزار قهرمان همانند خودم خدمت می‌کنند.

به راه می‌افتد تا درِ قصری به رویش گشوده می‌شود؛ آن قصر از مروارید میان تهی می‌باشد؛ سقفش، درها، قفل‌ها و کلید‌هایش از همین مروارید ساخته شده، جلو آن زیور آلات سبز رنگی است که درونش سرخ می‌باشد و در آن هفتاد دَر است که هر دَر به جواهرآلات سبز رنگی منتهی می‌شود که درون آنها سرخ است و هر زیوری منتهی به زیوری با رنگی متفاوت می‌شود و در هر زیور و جواهری تخت‌ها و همسران و خدمتگزارانی است که کمترین آنها حور عین می‌باشد که بر آن هفتاد لباس پوشیده شده و استخوان ساقش از زیر لباسش نمایان است. جگر آن حور آیینه‌ی آن مرد و جگر آن مرد آیینه‌ی آن حور می‌باشد. اگر لحظه‌ای چشم از او برگرداند زیبایی او در چشمش نسبت به گذشته هفتاد برابر می‌گردد. به او می‌گوید: به خدا قسم زیبایی‌ات در دیدگانم هفتاد برابر شده؛ زن می‌گوید: به خدا قسم در دیدگان من نیز زیبایی‌ات هفتاد برابر شده است. پس به او گفته می‌شود: بنگر، بنگر (از بلندی)، می‌نگرد و به او گفته می‌شود: به مقدار مسیر صد سال، تا جایی که چشمت می‌بیند محل فرمانروایی‌ات می‌باشد».

راوی می‌گوید: عمر س به او گفت: ای کعب، آیا نمی‌شنوی حدیثی که عبدالله بن مسعود س از کمترین اهل بهشت برای ما نقل می‌کند، پس وضعیت برترین بهشتیان چگونه خواهد بود؟ گفت: ای امیرالمؤمنین، نه چشمی آن را دیده و نه گوشی آن را شنیده؛ خداوند که ذکرش بلند باد! خانه‌ای آفریده و در آن هرچه ‌خواسته از همسران و میوه‌ها و نوشیدنی‌ها قرار داده است. سپس آن را پوشانده و به هیچیک از مخلوقاتش نه جبرئیل و نه فرشته‌ی دیگری نشان نداده است. سپس کعب این آیه را خواند: ﴿فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِیَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡیُنٖ جَزَآءَۢ بِمَا کَانُواْ یَعۡمَلُونَ١٧﴾ [السجدة: 17] «پس هیچکس نمی‌داند چه پاداش‌های (عظیمی) که مایۀ روشنی چشم‌هاست برای آنها نهفته شده است، به (پاس) آنچه که (در دنیا) انجام می‌دادند».

و غیر از آن، دو باغ آفریده است و چنانکه ‌خواسته زینتش داده است و به هریک از مخلوقاتش که خواسته نشان داده است. پس کسی که نامه‌ی اعمالش در مرتبه‌ی علیین باشد، در آن منزلی که به کسی نشان نداده ساکن می‌گردد و زمانی که مردی از علیین جهت گردش در مِلکش حرکت می‌کند، خیمه‌ای از خیمه‌های بهشت باقی نمی‌ماند مگر اینکه روشنایی چهره‌اش به آن وارد می‌گردد و همگی از بوی خوش او شادمان گشته و می‌گویند: خوشا بر این بوی خوش، این بوی خوش مردی از علیین است که جهت گردش در مِلکش خارج شده است.

عمر س گفت: وای بر تو ای کعب؛ این قلب‌ها از جا کنده شد آن را نگه‌دار؛ کعب س گفت: قسم به کسی که جانم در دست اوست، در روز قیامت صدای نفس کشیدن جهنم چنان است که نه فرشته‌ی مقربی و نه پیامبر فرستاده شده‌ای باقی نمی‌ماند مگر اینکه به زانو می‌افتد تا جایی که ابراهیم خلیل‌الله می‌گوید: نفسم، نفسم؛ حتی اگر برای تو عمل هفتاد نبی باشد تا به اعمالت بیفزایی گمان نمی‌بری نجات یابی.

5345-2184- (3) (ضعیف) وَعَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ عُمَرَ ب قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «أَلَا أُخْبِرُکُمْ بِأَسْفَلِ أَهْلِ الْجَنَّةِ دَرَجَةً؟». قَالُوا: بَلَى یَا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ: «رَجُلُ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ مِنْ بَابِ الْجَنَّةِ، فَیَتَلَقَّاهُ غِلْمَانُهُ، فَیَقُولُونَ: مَرْحَبًا بِسَیِّدِنَا قَدْ آنَ لَکَ أَنْ تَزُورَنَا. قَالَ: فَتُمَدُّ لَهُ الزَّرَابِیُّ أَرْبَعِینَ سَنَةً، ثُمَّ یَنْظُرُ عَنْ یَمِینِهِ وَعَنْ شِمَالِهِ فَیَرَى الْجِنَانَ، فَیَقُولُ: لِمَنْ ما ههُنا؟ فَیُقَالُ: لَکَ. حَتَّى إِذَا انْتَهَى رُفِعَتْ لَهُ یَاقُوتَةٌ حَمْرَاءُ، وَزَبَرْجَدَةٌ خَضْرَاءُ، لَهَا سَبْعُونَ شِعْبًا، فِی کُلِّ شِعْبٍ سَبْعُونَ غَرْفَةً، فِی کُلِّ غَرْفَةٍ سَبْعُونَ بَابًا، فَیُقالُ: اقْرَأْ وَارْقَ، فَیَرْقَى حَتَّى إِذَا انْتَهَی إِلَى سَرِیرِ مُلْکِهِ اتَّکَأَ عَلَیْهِ، سَعَتُهُ مِیلٌ فِی مِیلٍ، لَهُ فِیهِ قُصورٌ، فَیُسْعَى إِلَیْهِ بِسَبْعِینَ صُحْفَةً مِنْ ذَهَبٍ، لَیْسَ فِیهَا صُحْفَةٌ فیها مِنْ لَوْنِ أُخْتِهَا، یَجِدُ لَذَّةَ آخِرِهَا کَمَا یَجِدُ لَذَّةَ أَوَّلِهَا، ثُمَّ یُسْعَى إِلَیْه بِأَلْوَانِ الْأَشْرِبَةِ، فَیَشْرَبُ مِنْهَا مَا اشْتَهَى، ثُمَّ یَقُولُ الْغِلْمَانُ: اتْرُکُوهُ وَأَزْوَاجَهُ، فَیَنْطَلِقُ الْغِلْمَانُ، ثُمَّ یَنْظُرُ؛ فَإِذَا حَوْرَاءُ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ جَالِسَةٌ عَلَى سَرِیرِ مُلْکِهَا، عَلَیْهَا سَبْعُونَ حُلَّةً، لَیْسَ مِنْهَا حُلَّةٌ مِنْ لَوْنِ صَاحِبَتِهَا، فَیَرَى مُخَّ سَاقِهَا مِنْ وَرَاءِ اللَّحْمِ وَالدَّمِ وَالْعَظْمِ، وَالْکِسْوَةُ فَوْقَ ذَلِکَ، فَیَنْظُرُ إِلَیْهَا، فَیَقُولُ: مَنْ أَنْتِ؟ فَتَقُولُ: أَنَا مِنَ الْحُورِ الْعِینِ، مِنَ اللَّاتِی خُبِّئْنَ لَکَ، فَیَنْظُرُ إِلَیْهَا أَرْبَعِینَ سَنَةً لَا یَصْرِفُ بَصَرَهُ عَنهَا، ثُمَّ یَرْفَعُ بَصَرَهُ إِلَى الْغُرَفَةِ فَإِذَا أُخْرَى أَجْمَلُ مِنْهَا، فَتَقُولُ: مَا آنَ لَکَ أَنْ یَکُونَ لَنَا مِنکَ نَصِیبٌ؟ فَیَرْتَقِی إِلَیْهَا أَرْبَعِینَ سَنَةً لَا یَصْرِفُ بَصَرَهُ عَنْهَا، ثُمَّ إِذَا بَلَغَ النَّعِیمُ مِنْهُمْ کُلَّ مَبْلَغٍ، وَظَنُّوا أَنْ لَا نَعِیمَ أَفْضَلُ مِنْهُ تَجَلَّى لَهُمُ الرَّبُّ تَبَارَکَ اسمُه، فَیَنْظُرُونَ إِلَى وَجْهِ الرَّحْمَنِ، فَیَقُولُ: یَا أَهْلَ الْجَنَّةِ! هَلِّلُونِی، فَیَتَجَاوَبُونَ بِتَهْلِیلِ الرَّحْمَنِ، ثُمَّ یَقُولُ: یَا دَاوُدُ قُمْ فَمَجِّدْنِی کَمَا کُنْتَ تُمَجِّدُنِی فِی الدُّنْیَا، - قال:- فَیُمَجِّدُ دَاوُدُ رَبَّهُ عَزَّ وَجَلَّ».

رواه ابن أبی الدنیا، وفی إسناده من لا أعرفه الآن^[11].

5346-2185- (4) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنِ ابْنِ عُمَرَ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ أَدْنَى أَهْلِ الجَنَّةِ مَنْزِلَةً؛ لَمَنْ یَنْظُرُ إِلَى جنَّاتِهِ وَأَزْوَاجِهِ وَنَعِیمِهِ وَخَدَمِهِ وَسُرُرِهِ مَسِیرَةَ أَلْفِ سَنَةٍ، وَأَکْرَمَهُمْ عَلَى اللَّهِ مَنْ یَنْظُرُ إِلَى وَجْهِهِ غُدْوَةً وَعَشِیًّا». ثُمَّ قَرَأَ رَسُولُ اللَّهِ ج ﴿وُجُوهٞ یَوۡمَئِذٖ نَّاضِرَةٌ. إِلَىٰ رَبِّهَا نَاظِرَةٞ﴾.

رواه الترمذی وأبو یعلى والطبرانی والبیهقی. ورواه أحمد مختصراً قال: «إِنَّ أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً؛ لَیَنْظُرُ فِی مُلْکِ أَلْفَیْ سَنَةٍ، یَرَى أَقْصَاهُ کَمَا یَرَى أَدْنَاهُ، یَنْظُرُ إِلى أَزْوَاجِهِ وَخَدَمِهِ».

زاد البیهقی على هذا فی لفظٍ له: «وَإِنَّ أَفْضَلَهُمْ مَنْزِلَةً؛ لَمَنْ یَنْظُرُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ فِی کُلِّ یَوْمٍ مَرَّتَیْنِ».

5347-2186- (5) (ضعیف موقوف) وروى ابن أبی الدنیا عَنِ الْأَعْمَش عَنْ ثُوَیْر قَالَ: أُرَاهُ عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ: إِنَّ أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً؛ لَرَجُلٌ لَهُ أَلْفُ قَصْرٍ، بَیْنَ کُلِّ قَصْرَیْنِ مَسِیرَةُ سَنَةٍ، یَرَى أَقْصَاهَا کَمَا یرَى أَدْنَاهَا، فِی کُلِّ قَصْرٍ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ وَالرَّیَاحِینِ وَالْوِلْدَانِ؛ مَا یَدْعُو بِشَیْءٍ إِلَّا أُتِیَ بِهِ.

رواه هکذا موقوفاً^[12].

5348-2187- (6) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی سَعِیدٍ الخُدْرِیِّ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ؛ الَّذِی لَهُ ثَمَانُونَ أَلْفَ خَادِمٍ، وَاثْنَانِ وَسَبْعُونَ زَوْجَةً، وَیُنْصَبُ لَهُ قُبَّةٌ مِنْ لُؤْلُؤٍ، وَزَبَرْجَدٍ وَیَاقُوتٍ، کَمَا بَیْنَ (الْجَابِیَةِ) وَ (صَنْعَاءَ)».

رواه الترمذی وقال: «حدیث غریب لا نعرفه إلا من حدیث رشدین بن سعد». یعنی: عن عمرو بن الحارث عن درَّاج.

(قال الحافظ): «قد رواه ابن حبان فی «صحیحه» من حدیث ابن وهب - وهو أحد الأعلام الثقات الأثبات - عن عمرو بن الحارث عن دراج».

5349-2188- (7) (ضعیف) وَعَن أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ أَسْفَلَ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَجْمَعِینَ دَرَجَةً؛ لَمَنْ یَقُومُ عَلَى رَأْسِهِ عَشَرَةُ آلَافِ خَادِمٍ، بِیَدِ کُلِّ وَاحِدٍ صَحْفَتَانِ، وَاحِدَةٌ مِنْ ذَهَبٍ وَالْأُخْرَى مِنْ فِضَّةٍ، فِی کُلِّ وَاحِدَةٍ لَوْنٌ لَیْسَ فِی الْأُخْرَى مِثْلُهُ، یَأْکُلُ مِنْ آخِرِهَا مِثْلَ مَا یَأْکُلُ مِنْ أَوَّلِهَا، یَجِدُ لآخِرِهَا مِنَ الطِّیبِ وَاللَّذَّةِ مِثْلَ الَّذِی یَجِدُ لِأَوَّلِهَا، ثُمَّ یَکُونُ ذَلِکَ رِیحِ الْمِسْکِ الْأَذْفَرِ، لَا یَبُولُونَ، وَلَا یَتَغَوَّطُونَ، وَلَا یَمْتَخِطُونَ، إِخْوَانًا عَلَى سُرُرٍ مُتَقَابِلِینَ».

رواه ابن أبی الدنیا، والطبرانی - واللفظ له -، ورواته ثقات^[13].

5350-2189- (8) (ضعیف موقوف) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: إِنَّ أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً - وَلَیْسَ فِیهِمْ دَنِیٌّ -؛ مَنْ یَغْدُو عَلَیْهِ کُلَّ یَوْمٍ وَیَرُوحُ خَمْسَةَ عَشَرَ أَلْفَ خَادِمٍ، لَیْسَ مِنْهُمْ خَادِمٌ إِلَّا مَعَهُ طُرْفَةٌ لَیْسَتْ مَعَ صَاحِبِهِ.

رواه ابن أبی الدنیا موقوفاً^[14].

(قال الحافظ): «ولا منافاة بین هذه الأحادیث، لأنه قال فی حدیث أبی سعید: «أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ الَّذِی لَهُ ثَمَانُونَ أَلْفَ خَادِمٍ». وقال فی حدیثِ أنس: «مَنْ یَقُومُ عَلَى رَأْسِهِ عَشَرَةُ آلَافِ خَادِمٍ». وفی حدیث أبی هریرة: «مَنْ یَغْدُو عَلَیْهِ وَیَرُوحُ خَمْسَةَ عَشَرَ أَلْفَ خَادِمٍ» فیجوز أن یکون له ثمـانون ألفَ خادمٍ، یقومُ على رأسِهِ منهم عَشرةُ آلاف، ویغدو علیه منهم کلَّ یومٍ خمسَةَ عشَرَ ألفاً». والله سبحانه أعلم»^[15].

5351-3705- (4) (صحیح) وروى البیهقی من حدیث یحیى بن أبی طالب: حدثنا عبدالوهاب: أنبأنا سعید بن أبی عَروبة عن قتادة عن أبی أیوب عن عبدِالله بن عمرٍو قال: «إِنَّ أدْنَى أهْلِ الجنَّةِ منزلةً مَنْ یَسْعى علیه ألْفُ خادمٍ، کلُّ خادِمٍ على عمَلٍ لیسَ علیه صاحبُه. قال: وتلا هذه الآیة: ﴿إِذَا رَأَیۡتَهُمۡ حَسِبۡتَهُمۡ لُؤۡلُؤٗا مَّنثُورٗا﴾»^[16].

از عبدالله بن عمرو ب روایت است که می‌گوید: پایین‌ترین بهشتیان [از نگاه مرتبه] کسی است که هزار خدمتگذار در خدمت او می‌کوشند و هر خادمی به کاری مشغول است؛ و این آیه را تلاوت کرد: ﴿إِذَا رَأَیۡتَهُمۡ حَسِبۡتَهُمۡ لُؤۡلُؤٗا مَّنثُورٗا﴾ [الإنسان: 19] «هرگاه آنها را ببینی، گمان می‌کنی مروارید پراکنده هستند».

3 ـ (فصل فی درجات الجنة وغرفها)

---

^([1]) زیادتان من "صحیح مسلم".

^([2]) زیادتان من "صحیح مسلم".

^([3]) سقطت من المنیریة (4/ 246) والطبعة السابقة (2/ 468- «الضعیف»)، وهی مثبتة فی «المسند» (3/ 70) و «المجمع» (10/ 400). [ش].

^([4]) قلت: وهو ضعیف، ومن ضعفه أنه انقلب علیه الحدیث فجعل روایة أبی سعید مکان روایة أبی هریرة، والعکس. ومع هذا کله قال الجهلة: "حسن"!!

^([5]) قلت: ما رآه المؤلف؛ خطأ ظاهر عندی، فإن الطبرانی أخرجه فی "المعجم الکبیر" (3/ 27/ 2) فی جملة آثار موقوفة فی أول ترجمة ابن مسعود، وفی إسناده أبو إسحاق، وهو السبیعی، وکان اختلط.

^([6]) تقدم هذا التمام فی أول (26- البعث / 2/ 3519).

^([7]) فی العبارة شیء فانظر التصویب فی "البعث".

^([8]) هذه الزیادة واللاتی قبلها استدرکتها من "المعجم الکبیر"، ومنه صححت بعض الأخطاء کانت فی الأصل. وقد یکون فاتنی منها شیء فمعذرة لأنی بشر أخطئ وأصیب أولاً، وثانیاً: فإنی لا أزالَ مریضاً من رمضان الماضی سنة (1418) إلى هذا الشهر/ رجب (1419)، سائلاً المولى سبحانه أن یعافینی ویعید إلی نشاطی فی خدمة السنَّة المطهرة، إنه سمیع مجیب.

^([9]) ما بین الهلالین غیر وارد فی "المجمع" ولا فی "السنة" للإمام أحمد، فلعلها مقحمة من بعض النساخ. واعلم أن هذا الحدیث یفضح المعلقین الثلاثة ویؤکد ما قلته مراراً بأنهم جهلة ومعتدین على السنة، فإنهم لم یستدرکوا ولم یصححوا فیه شیئاً مطلقاً، مع تیسر ذلک علیهم ولو بعض الشیء؛ لأنهم رجعوا فی تخریجه إلى "المجمع"، و"المستدرک"، و"البعث". ولکنهم مجرد نقلة، لذلک اکتفوا بتحسین الحدیث، مع أنهم نقلوا التصحیح من باب (أنصاف حلول)، أما أن یرجعوا إلى الطبرانی ویعرفوا أنه عنده بسندین خلافاً لما نقلوه عن الهیثمی - أحدهما صحیح کما قال المنذری- فهیهات هیهات!! وهو مخرج فی "الصحیحة" کما تقدم فی "البعث".

^([10]) قلت: وفیه جملة الضحک التی حکاها ابن مسعود جواباً لمن سأله، وهو مخرج فی "الصحیحة" أیضاً (3129).

^([11]) قلت: أخرجه فی "صفة الجنة" (100/ 334)، ولیس فیه من لا یعرف إلا شیخ ابن أبی الدنیا (محمد بن عبدالله بن موسى القرشی)، لکنه قد توبع فی "منتخب عبد بن حمید" (2/ 51/ 849)، لکن الراوی عن ابن عمر (حماد بن جعفر)، وهو العبدی البصری؛ مختلف فیه، وقال الحافظ: "لین الحدیث، من السابعة"، فهو إسناد منقطع، فکان ینبغی إعلاله به. ومن جهل الثلاثة بهذا العلم أنهم أعلوه بـ (أبو شهاب الحناط)، وهو من رجال الشیخین!!

^([12]) قلت: وکذا رواه ابن أبی شیبة (13/ 111/ 15847)، وهو روایة للطبری فی "تفسیره" (29/ 120) وکلهم رووه عن (ثویر)، وهو ابن أبی فاختة، ضعیف کذبه بعضهم، وانظر "الضعیفة" (1985).

^([13]) کذا قال، وتبعه الهیثمی، وقلدهما الجهلة الثلاثة، وزادوا علیهما - ضغثاً على إبالة - فقالوا خبط عشواء: "حسن"!! وفیه ضعیف ومجهولان، هذا فی إسناد الطبرانی الذی قال الهیثمی فیه فی مکان آخر: "فیه من لم أعرفهم". وأما روایة ابن أبی الدنیا ففیها ضعیفان آخران، وبیان ذلک کله فی "الضعیفة" (5305).

^([14]) قلت: ورواه البخاری فی "التاریخ" والدولابی، وفیه من لم یوثقه غیر ابن حبان، وآخر فیه لین، وهو مخرج فی "الضعیفة" (6901).

^([15]) قلت: هذا الجمع لا ضرورة إلیه، إلا لو صحت الأسانید، وإذ لیس، فلیس!

^([16]) أخرجه أیضاً الحسین المروزی وابن جریر الطبری بإسناد صحیح عن ابن عمرو موقوفاً، وهو مخرج فی "الضعیفة" تحت الحدیث (5305).