پیام‌های عتاب آمیز قرآن به پیامبر ج

پیام‌های عتاب آمیز قرآن به پیامبر ج

﴿مَا کَانَ لِنَبِیٍّ أَن یَکُونَ لَهُۥٓ أَسۡرَىٰ حَتَّىٰ یُثۡخِنَ فِی ٱلۡأَرۡضِۚ تُرِیدُونَ عَرَضَ ٱلدُّنۡیَا وَٱللَّهُ یُرِیدُ ٱلۡأٓخِرَةَۗ وَٱللَّهُ عَزِیزٌ حَکِیمٞ٦٧ لَّوۡلَا کِتَٰبٞ مِّنَ ٱللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّکُمۡ فِیمَآ أَخَذۡتُمۡ عَذَابٌ عَظِیمٞ٦٨﴾ [الأنفال: 67-68]

﴿عَفَا ٱللَّهُ عَنکَ لِمَ أَذِنتَ لَهُمۡ حَتَّىٰ یَتَبَیَّنَ لَکَ ٱلَّذِینَ صَدَقُواْ وَتَعۡلَمَ ٱلۡکَٰذِبِینَ٤٣﴾ [التوبة: 43]

﴿مَا کَانَ لِلنَّبِیِّ وَٱلَّذِینَ ءَامَنُوٓاْ أَن یَسۡتَغۡفِرُواْ لِلۡمُشۡرِکِینَ وَلَوۡ کَانُوٓاْ أُوْلِی قُرۡبَىٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَیَّنَ لَهُمۡ أَنَّهُمۡ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَحِیمِ١١٣﴾ [التوبة: 113]

﴿وَإِذۡ تَقُولُ لِلَّذِیٓ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَیۡهِ وَأَنۡعَمۡتَ عَلَیۡهِ أَمۡسِکۡ عَلَیۡکَ زَوۡجَکَ وَٱتَّقِ ٱللَّهَ وَتُخۡفِی فِی نَفۡسِکَ مَا ٱللَّهُ مُبۡدِیهِ وَتَخۡشَى ٱلنَّاسَ وَٱللَّهُ أَحَقُّ أَن تَخۡشَىٰهُۖ...﴾ [الأحزاب: 37]

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّبِیُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَآ أَحَلَّ ٱللَّهُ لَکَۖ تَبۡتَغِی مَرۡضَاتَ أَزۡوَٰجِکَۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِیمٞ١﴾ [التحریم: 1]

﴿عَبَسَ وَتَوَلَّىٰٓ١ أَن جَآءَهُ ٱلۡأَعۡمَىٰ٢ وَمَا یُدۡرِیکَ لَعَلَّهُۥ یَزَّکَّىٰٓ٣ أَوۡ یَذَّکَّرُ فَتَنفَعَهُ ٱلذِّکۡرَىٰٓ٤ أَمَّا مَنِ ٱسۡتَغۡنَىٰ٥ فَأَنتَ لَهُۥ تَصَدَّىٰ٦ وَمَا عَلَیۡکَ أَلَّا یَزَّکَّىٰ٧ وَأَمَّا مَن جَآءَکَ یَسۡعَىٰ٨ وَهُوَ یَخۡشَىٰ٩ فَأَنتَ عَنۡهُ تَلَهَّىٰ١٠ کَلَّآ إِنَّهَا تَذۡکِرَةٞ١١﴾ [عبس: 1-11]

***

توضیح موضوع: قرآن کریم برای معرفی شخصیت پیامبر ج قانون کلی و دقیق ارائه می‌دهد که غفلت از آن ممکن است نتایجی زیان‌بار به همراه آورد. خداوند می‌فرماید:

﴿قُلۡ إِنَّمَآ أَنَا۠ بَشَرٞ مِّثۡلُکُمۡ یُوحَىٰٓ إِلَیَّ أَنَّمَآ إِلَٰهُکُمۡ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۖ﴾ [الکهف: 110]

«ای پیامبر! بگو: من فقط انسانی همچون شما هستم، و امتیاز من این است که من پیامبر خدایم و به من وحی می‌شود که معبود شما یکی است و بس».

در این آیه‌ی قرآن کریم برای پیامبر اسلام دو بُعد شخصیتی و منحصر به فرد قائل است:

یکی: بُعد نبوت و رسالت اوست که کلام و پیام آسمانی را از فرشتگانِ وحی دریافت می‌کند و سپس آموزه‌های دینی و الهی خود را برای همه‌ی مردم دنیا تبلیغ می‌نماید و در این باره، حق هیچ‌گونه اظهار نظر یا دخل و تصرفی از خود ندارد و باید همه‌ی آن‌ها را بدون کم و زیاد، آن طور که خدا می‌خواهد به گوشِ مردم برساند و چنان‌چه از وظیفه‌ی خود عدول نماید یا خودسرانه چیزی بدان افزوده یا کم کند، با قاطعیت و کوبندگی تمام با او برخورد می‌شود:

﴿وَلَوۡ تَقَوَّلَ عَلَیۡنَا بَعۡضَ ٱلۡأَقَاوِیلِ٤٤ لَأَخَذۡنَا مِنۡهُ بِٱلۡیَمِینِ٤٥ ثُمَّ لَقَطَعۡنَا مِنۡهُ ٱلۡوَتِینَ٤٦﴾ [الحاقة: 44-46]

«اگر پیغمبر پاره‌ای سخنان را به دروغ بر ما می‌بست، ما دست راست او را می‌گرفتیم، سپس رگ دلش را پاره می‌کردیم».

دوم: بُعد انسانی و ویژگی بشری ایشان می‌باشد. عدم شناخت درست و واقعی این بخش از شخصیت پیامبر ج برای مسلمانان بسیار مصیبت‌بار خواهد بود و ممکن است انسان دچار افراط و تفریط خطرناک گردد و خدای ناخواسته، صفات و ویژگی‌هایی ناهمگون و غلوآمیزی برای او قائل شود که با مقام شامخ و شخصیت والایش در تضاد باشد و موجب شود انسان با درک نادرست خود به پیامبر ج ویژگی‌هایی اهورایی و الهی دهد و خواسته یا ناخواسته در وادی شرک و گمراهی گام نهد.

و در حقیقت قرآن کریم، بسیاری از دیدگاه‌ها، موضع‌گیری‌ها، راه و برنامه‌ی زندگی پیامبر و یارانش را بیان می‌کند و فرازهایی از زندگی پیامبر را به صورت خصوصی یا عمومی به معرض نمایش می‌گذارد.

گاهی نیز به اصلاح برخی از اعمال، رفتار، سخنان و موضع‌گیری‌های پیامبر ج می‌پردازد، و به خاطر برخی از این اعمال، به گونه‌ای ملایمت او را مورد سرزنش قرار می‌دهد. این نوع آیاتِ عتاب‌آمیز، در قرآن مشهود است و تا قیامت همچنان ورد زبان مؤمنان خواهد بود.

و مفهوم آیاتِ عتاب‌آمیز قرآنی این نیست که پیامبر ج مرتکب خلاف و نافرمانی گشته است، بلکه بیانگر این مطلب است که گاهی با اجتهاد خود به جای امری نیکوتر، امر نیکو را انتخاب فرموده، و در اصطلاح ترک اولی نموده است و خداوند با این بیانات عتاب‌آمیز می‌خواهد او را ارشاد و راهنمایی فرماید. علی‌رغم اینکه برخی‌ها در فهم و تجزیه و تحلیل درست و منطقی این آیات عتاب‌آمیز دچار لغزش و انحراف شده‌اند و به همین خاطر نسبت‌های ناروا و نادرستی برای پیامبر ج آورده‌اند که با مقام عصمت و نبوت او همخوانی ندارد.

و چون پیامبر ج از هر گونه آلودگی، انحراف، ارتکاب گناهان کبیره و صغیره، وسوسه‌های اهریمنی و سایر خطاها و اشتباهات کاملاً پاک و مبرا و معصوم و مصون است، درباره‌ی آیات عتاب‌آمیز باید گفت که پیامبر ج عملکردی صحیح داشته و بر صواب بوده است و نمی‌توان این آیات را دلیل خطای او دانست زیرا همه برای ارشاد و راهنمایی او آمده‌اند تا بهتر و نیکوتر را انتخاب فرماید، چون خداوند می‌خواهد که پیامبرش، همیشه خوب‌ترین و کامل‌ترین اعمال را انجام دهد.