فضیلت ذکر

فضیلت ذکر

الله مى‌فرماید:

﴿فَٱذۡکُرُونِیٓ أَذۡکُرۡکُمۡ وَٱشۡکُرُواْ لِی وَلَا تَکۡفُرُونِ١٥٢﴾ [البقرة: 152].

«مرا یاد کنید تا من نیز شما را یاد کنم، و از من سپاسگزارى کنید و ناسپاسى مرا نکنید».

﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ ٱذۡکُرُواْ ٱللَّهَ ذِکۡرٗا کَثِیرٗا٤١﴾ [الأحزاب: 41].

«اى مؤمنان! الله را بسیار یاد کنید».

﴿وَٱلذَّٰکِرِینَ ٱللَّهَ کَثِیرٗا وَٱلذَّٰکِرَٰتِ أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُم مَّغۡفِرَةٗ وَأَجۡرًا عَظِیمٗا﴾ [الأحزاب: 35].

«مردان و زنانى که الله را بسیار یاد مى‌کنند، الله براى آن‌ها آمرزش و پاداش بزرگى فراهم ساخته است».

﴿وَٱذۡکُر رَّبَّکَ فِی نَفۡسِکَ تَضَرُّعٗا وَخِیفَةٗ وَدُونَ ٱلۡجَهۡرِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ بِٱلۡغُدُوِّ وَٱلۡأٓصَالِ وَلَا تَکُن مِّنَ ٱلۡغَٰفِلِینَ٢٠٥﴾ [الأعراف: 205].

«پروردگارت را در دل خود، با فروتنى، هراس، آهسته و آرام، صبحگاهان و شامگاهان یاد کن و از زمره‌ى غافلان مباش».

رسول الله ص مى‌فرماید: «مَثَلُ الَّذی یَذْکُرُ رَبَّهُ وَالَّذِی لاَ یَذْکُرُ رَبَّهُ مَثَلُ الْحَیِّ وَالْمَیِّتِ»^([1]). «مثال کسى که پروردگارش را یاد مى‌کند و کسى که پروردگارش را یاد نمى‌کند، مانند زنده و مرده است».

و فرمودند: «أَلاَ أُنَبِّئُکُمْ بِخَیْرِ أَعْمَالِکُمْ، وَأَزْکَاهَا عِنْدَ مَلِیکِکُمْ، وَأَرْفَعِهَا فِی دَرَجَاتِکُمْ، وَخَیْرٌ لَکُمْ مِنْ إِنْفَاقِ الذَّهَبِ وَالْوَرِقِ، وَخَیْرٌ لَکُمْ مِنْ أَنْ تَلْقَوْا عَدُوَّکُمْ فَتَضْرِبُوا أَعْنَاقَهُمْ وَیَضْرِبُوا أَعْنَاقَکُمْ؟ قَالُوا بَلَى. قَالَ: ذِکْرُ اللهِ تَعَالَى»^([2]).  «آیا شما را از بهترین اعمال با خبر نگردانم که نزد پروردگارتان پاکیزه‌تر و بیش از هر چیز باعث بالا رفتن درجات شما و براى شما از بخشش طلا و جواهرات نیز بهتر است، حتى از این که با دشمنان روبرو شوید و گردن آنها را بزنید و آنها گردن شما را بزنند بهتر است؟ اصحاب گفتند: بلى پیامبرص فرمود: ذکر و یاد الله تعالى می‌باشد».

همچنین رسول الله ص فرمود:

«یَقُولُ اللهُ تَعَالَى: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِی بِی، وَأَنَا مَعَهُ إِذَا ذَکَرَنِی، فَإِنْ ذَکَرَنِی فِی نَفْسِهِ ذَکَرْتُهُ فِی نَفْسِی، وَإِنْ ذَکَرَنِی فِی مَلأٍ ذَکَرْتُهُ فِی مَلأٍ خَیْرٍ مِنْهُمْ، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَىَّ شِبْرًا تَقَرَّبْتُ إِلَیْهِ ذِرَاعًا، وَإِنْ تَقَرَّبَ إِلَیَّ ذِرَاعًا تَقَرَّبْتُ إِلَیْهِ بَاعًا، وَإِنْ أَتَانِی یَمْشِی أَتَیْتُهُ هَرْوَلَةً»^([3]).

ابوهریره س می‌گوید: نبی اکرم ص فرمود: «خداوند متعال [در حدیث قدسى] می‌فرماید: من با بنده‌ام بر اساس گمانی که به من دارد، رفتار می‌نمایم. و هنگامی که مرا یاد می‌کند، من با او هستم. پس اگر در تنهایی مرا یاد کند، من هم او را در تنهایی، یاد خواهم کرد. و اگر مرا در میان جمع، یاد کند، من او را در میان جمع بهتری، یاد خواهم کرد. و اگر به اندازۀ یک وجب به من نزدیک شود، من به اندازۀ یک ذراع به او نزدیک می‌شوم. و اگر به اندازۀ یک ذراع به من نزدیک شود، من به اندازۀ یک باع (فاصلۀ باز کردن دو دوست) به او نزدیک می‌شوم. و اگر قدم زنان به سوی من بیاید، من دوان دوان به سوی او خواهم آمد».

از عبدالله بن بُسْر ت روایت شده که مردى گفت: یا رسول الله، امور اسلام زیاد هستند، به من چیزى یاد دهید که به آن تمسک جویم. پیامبر ص فرمودند: «لاَ یَزَالُ لِسَانُکَ رَطْبًا مِنْ ذِکْرِ اللهِ»^([4]). «پیوسته زبانت با یاد خدا تَر باشد».

و نیز پیامبر اکرم ص فرمودند: «مَنْ قَرَأَ حَرْفًا مِنْ کِتَابِ اللهِ فَلَهُ بِهِ حَسَنَةٌ، وَالْـحَسَنَةُ بِعَشْرِ أَمْثَالِـهَا، لاَ أَقُولُ: ﴿الٓمٓ﴾ حَرْفٌ؛ وَلَکِنْ: أَلِفٌ حَرْفٌ، وَلاَمٌ حَرْفٌ، وَمِیمٌ حَرْفٌ»^([5]).

«هرکس یک حرف از قرآن بخواند، یک نیکى برایش نوشته مى‌شود، و هر نیکى، ده برابر خواهد شد، من نمى‌گویم: ﴿الٓمٓ﴾ یک حرف است، بلکه: ألف یک حرف، لام یک حرف، و میم یک حرف است».

عقبه بن عامر ت مى‌گوید: در صُفَّه بودیم که رسول الله ص بیرون آمد و فرمود:

«أَیُّکُمْ یُحِبُ أَنْ یَغْدُوَ کُلَّ یَوْمٍ إِلَى بُطْحَانَ أَوْ إِلَى العَقِیْقِ فَیَأْتِیَ مِنْهُ بِنَاقَتَیْنِ کَوْمَاوَیْنِ فِی غَیْرِ إِثْمٍ وَلاَ قَطِیْعَةِ رَحِمٍ؟».

«کدام یک از شما دوست دارد که هر روز صبح، به بُطْحَان یا عقیق برود و با دو شتر بار برگردد بدون این که گناهى یا قطع صله‌ ى رحمى انجام داده باشد»؟.

گفتیم: یا رسول الله! ما دوست داریم. فرمود: «أَفَلاَ یَغْدُو أَحَدُکُمْ إِلَى المَسْجِدِ فَیَعْلَمَ، أَوْ یَقْرَأَ آیَتَیْنِ مِنْ کِتَابِ اللهِ ﻷ خَیْرٌ لَهُ مِنْ نَاقَتَیْنِ، وَثَلاَثٌ خَیْرٌ لَهُ مِنْ ثَلاَثٍ، وَأَرْبَعٌ خَیْرٌ لَهُ مِنْ أَرْبَعٍ، وَمِنْ أَعْدَادِهِنَّ مِنَ الإِبِلِ». [صحیح مسلم 1/553]

«هرکس به مسجد برود و دو آیه از کتاب الله ﻷ را یاد بگیرد یا بخواند، براى او از دو شتر بهتر است، وسه آیه از سه شتر، و چهار آیه از چهار شتر، و به تعداد آیات از همان تعداد شتر، برایش بهتر و سودمندتر است».

و رسول الله ص فرمودند: «مَنْ قَعَدَ مَقْعَدًا لَمْ یَذْکُرِ اللهَ فِیهِ کَانَتْ عَلَیْهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ، وَمَنْ اضْطَجَعَ مَضْجَعًا لَمْ یَذْکُرِ اللهَ فِیهِ،کَانَتْ عَلَیْهِ مِنَ اللهِ تِرَةٌ»^([6]).

«هرکس در جایى بنشیند و آنجا، الله را یاد نکند، از طرف خدا، بر او زیان وارد خواهد شد و هرکس به پهلو بخوابد و الله را یاد نکند، براى این غفلت هم از جانب خدا زیان خواهد دید».

همچنین فرمود: «مَا جَلَسَ قَوْمٌ مَجْلِسًا لَمْ یَذْکُرُوا اللهَ فِیهِ، وَلَمْ یُصَلُّوا عَلَى نَبِیِّهِمْ إِلاَّ کَانَ عَلَیْهِمْ تِرَةٌ، فَإِنْ شَاءَ عَذَّبَهُمْ وَإِنْ شَاءَ غَفَرَ لَـهُمْ»^([7]).

 «هر گروهى در مجلسى بنشیند و در آن، ذکر الله را نکند و بر پیامبرشان درود نفرستد، مگر اینکه بر آنها حسرت و افسوس وارد مى‌شود، و بر الله است که آنها را ببخشد یا عذاب دهد».

و رسول الله ص فرمود:

«مَا مِنْ قَوْمٍ یَقُومُونَ مِنْ مَجْلِسٍ لاَ یَذْکُروُنَ اللهَ فِیهِ إِلاَّ قَامُوا عَنْ مِثْلِ جِیْفَةِ حِمَارٍ وَکَانَ لَـهُمْ حَسْرَةً»^([8]). «هیـچ گروهى از مجلسى که در آن، الله را یاد نکرده‌اند بر نمى‌خیزند، مگر مثل اینکـه از لاشه‌ى الاغى برخاسته‌اند، و این مجلس برای آنان باعث حسرت خواهد بود».

---

[1]- بخارى مع الفتح (11/208) و مسلم (1/539) به این لفظ: «مَثَلُ البیتِ الَّذی یُذْکَرُ اللهُ فِیهِ وَالبَیتِ الَّذِی لاَ یُذْکَرُ اللهُ فیهِ مَثَلُ الْـحَیِّ وَالمَیت».

[2]- ترمذى (5/459) وابن ماجه (2/1245) ونگا: صحیح ابن ماجه.

[3]- بخارى (8/171) ومسلم (4/2061) و لفظ از امام بخارى است.

[4]- ترمذى (5/458) وابن ماجه (2/1246) ونگا: صحیح ترمذى (22/139) وصحیح ابن ماجه (2/317).

[5]- ترمذى (5/175) ونگا: صحیح ترمذى (3/9).

[6]- ابوداود (4/264) وغیره. و نگا: صحیح الجامع (5/342).

[7]- ترمذى و نگا: صحیح ترمذى (3/140).

[8]- ابوداود (4/264) وأحمد (2/389) و نگا: صحیح الجامع (5/176).