(17) دعای رکوع

(17) دعای رکوع

33«سُبْحَانَ رَبِّیَ الْعَظِیْمِ»^([1]).

«پروردگار بزرگم پاک و منزّه است»، [سه بار هنگام رکوع].

معنی کلمات حدیث:

الْعَظِیْمِ: دارای عظمت و بزرگی است.

رهنمود حدیث:

از آنجا که سوره فاتحه شامل حمد و ستایش پرودگار و در برگیرنده‌ی توحید با اقسام سه‌گانه «توحید ربوبیت، الوهیت و اسمـاء و صفات الـهی» است و همچنین آیات متعدد و دلایل قاطع قرآن بیانگر معبود بحق بودن ایشان می‌باشد، زیبنده است که انسان مسلمان بعد از قیام (که در آن سوره فاتحه و آیات قرآنی تلاوت گردیده)در رکوع نیز با گفتن«سبحان ربی العظیم» به عظمت الله اعتراف نمایید.

فوائد حدیث:

1-   به عظمت الله اعتراف شده و کبریائی و عظمت به او اختصاص داده شده و اگر کسی ادعای کبریائی کند، الله متعال او را ذلیل و زبون خواهد ساخت.

2-  رکوع و خم شدن فقط در برابر الله متعال جایز است نه کسی دیگر.

3- الله متعال از هر نوع عیب و نقصی پاک و مبرا و دارای تمامی صفات کمال و جلال است.

34. ـ «سُبْحَانَکَ اَللهم رَبَّنَا وَبِحَمْدِکَ، اَللهم اغْفِرْ لِیْ»^([2]).

«پروردگارا! تو پاک و منـزّهى، خدایـا تـو را ستـایـش مى‌نمایم، الهى، مرا ببخشاى»

معنی کلمات حدیث:

سُبْحَانَکَ: تو را از هر نوع عیب و نقصی مبرا می‌دانم و به پاکی یاد می‌کنم.

رهنمود حدیث:

ام المؤمنین عایشه ل گوید: رسول اکرم ص بعد از نازل شدن سوره نصر که طبق برداشت رسول الله ص، اشاره به نزدیک شدن اجل ایشان داشت همواره در رکوع این دعا را می‌خواند و به دستور الله که می‌فرماید: ﴿فَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّکَ وَٱسۡتَغۡفِرۡهُ...﴾ [النصر: 3]. «پروردگارت را به پاکی یاد کن و از او طلب آمرزش نما». جامه عمل می‌پوشاند و در بعضی طرق این روایت ذکر شده که رسول الله ص در نماز و بیرون نماز پایبند این ذکر بود.

فوائد حدیث:

1-  جواز دعا نمودن در حال رکوع و اولویت آن در حال سجده.

2-  کثرت استغفار رسول الله ص به‌خاطر آموزش امت و بیانگر تواضع ایشان در مقابل الله متعال است وگرنه گناهان گذشته و آینده ایشان بخشیده شده بود.

35- «سُبُّوحٌ، قُدُّوْسٌ، رَبُّ الْـمَلاَئِکَةِ وَالرُّوْحِ»^([3]).

«بسیار پاک و منزّه است پروردگار فرشتگان و جبرئیل».

معنی کلمات حدیث:

سُبُّوحٌ: بری از هر عیب و نقص و شریک.

قُدُّوْسٌ: پاکیزه از هر آنچه که شایسته‌ی خالق عز و جل نیست.

رهنمودحدیث:

این دعا شامل بیان پاکی الله تعالی و اینکه او پروردگار فرشتگان است می‌باشد کسانی که شب و روز و به‌صورت خستگی ناپذیر در تسبیح، رکوع و سجده‌ی الله مشغول هستند و هنگامی که در قیامت سر از رکوع و سجده بر می‌دارند می‌گویند: خدایا تو پاکی و ما نتوانستیم آنگونه که شایسته است تو را بندگی کنیم.

مراد از «روح» در اینجا جبرئیل است. پس الله پروردگار همه‌ی مخلوقات از جمله فرشتگان و جبرئیل است.

فوائد حدیث:

1-  گفتن اذکار مختلفی از رسول اکرم ص در حال رکوع به اثبات رسیده و مستحب است که همه‌ی آنها یا برخی هنگام رکوع گفته شود.

2-  تدبر و اندیشه در این اذکار باعث ترس و خشوع قلب نمازگزار می‌شود و، به او در نماز آرامش بیشتری می‌بخشد.

36- «اَللهم لَکَ رَکَعْتُ، وَبِکَ آمَنْتُ، وَلَکَ أَسْلَمْتُ خَشَعَ لَکَ سَمْعِیْ وَبَصَرِیْ، وَ مُـخِّیْ، وَعَظْمِیْ، وَعَصَبِیْ، وَمَا اسْتَقَلَّ بِهِ قَدَمِیْ»^([4]).

«پروردگارا! براى تو رکوع کردم، به تو ایمان آوردم، و در مقابل تو تسلیم شدم. گوش، چشم، مخ، استخوان، پِى و رگم و تمام اعضاى بدنم براى تو خشوع و فروتنى نمودند».

معنی کلمات حدیث:

خَشَعَ: فروتن شد.

ما استقلت به قدمی: آنچه را که قدم‌هایم بر دوش گرفته‌اند (کنایه از تمامی جسم است).

رهنمود حدیث:

در این حدیث اعتراف به نعمت‌های الهی شده که غیر قابل شمارش هستند. بدون تردید شکر باعث حفاظت و نگهداری نعمت‌ها می‌شود همانگونه که صبر باعث توقیف و کنترل بلا و مصیبت می‌گردد.

رسول اکرم ص در این حدیث دو تا از مراتب مهم اسلام را که مرتبه‌ی ایمان و اسلام نام دارند در کنار هم بیان داشته، پس سپاس و ستایش مخصوص الله است.

فوائد حدیث:

1-  عمل نیک را خالصانه برای الله انجام دادن نشانه‌ی یگانگی و توحید الله است.

2-  حفظ و نگهداری از نعمت‌ها فقط با استفاده آنها در راه اطاعت الله ممکن است.

3-  انسان مسلمان باید به‌صورت مداوم بندگی و شکر نعمت‌های الهی را بجا آورد.

37- «سُبْحَانَ ذِیْ الْـجَبَرُوْتِ، وَالْـمَلَکُوْتِ، وَالْکِبْرِیَاءِ، وَالْعَظَمَةِ»^([5]).

«پاک است پروردگارى که مالک قدرت، فرمانروایى، بزرگى و عظمت است».

معنی کلمات حدیث:

الْـجَبَرُوْتِ: جبر و قهر فراوان.

الْـمَلَکُوْتِ: مالکیت و تصرف مطلق.

رهنمود حدیث:

این دعا بیانگر معرفت و شناخت والای رسول اکرم ص در مورد پروردگارش و ابراز خواری به‌سوی او است او به حق بر بندگان چیره است.

او عزیز و حکیم است. پاک است کسی که آسمان‌های هفت گانه با هرچه بر آن سایه انداخته‌اند و زمین هفت گانه با هر چه روی آنها قرار دارد از آن اوست.

این دعا از جمله دعاهایی بود که معمولا رسول اکرم ص در نمازهای شب هنگامی که ستارگان می‌درخشیدند و مردم در خواب بسر می‌بردند در مناجات و راز و نیاز با پروردگار جهانیان بر زبان می‌آورد.

فوائد حدیث:

1-  حمد وستایش الله بدون شناخت نامها و صفاتش تحقق نمی‌یابد.

2-  این دعا میزان ترس و خشیت رسول الله ص در برابر پروردگارش را می‌رساند.

---

[1]- اهل سنن و امام احمد روایت کرده‌اند، و نگا: صحیح ترمذى (1/83).

[2]- بخارى (1/99) و مسلم (1/350).

[3]- مسلم (1/353) و أبوداود (1/230).

[4]- مسلم (1/534) و اهل سنن أربعه بجز ابن ماجه روایت کرده‌اند.

[5]- أبوداود (1/230) و نسائی وأحمد، و سند آن حسن است.