(18) دعای بر خاستن از رکوع

(18) دعای بر خاستن از رکوع

38 ـ «سَمِعَ اللهُ لِـمَنْ حَمِدَهُ»^([1]).

«الله ستایش کسى را که او را ستایش نمود شنید و قبول کرد».

معنی کلمات حدیث:

سَمِعَ: پاسخ داد. در اینجا سمع را مجازاً بمعنی پاسخ دادن می‌گیریم و نه شنیدن چرا که الله تعالی بدون تردید همه‌ی سخنان و صداها را می‌شنود.

رهنمود حدیث:

این دعا را رسول اکرم ص هنگام بلند شدن از رکوع بر زبان می‌آورد گویا پروردگارش را به‌خاطر نعمت‌هائی که به ایشان و امتش ارزانی داشته که نماز از بزرگترین نعمت‌های الهی است سپاس می‌گوید و دستور داد تا نمازگزاران این را بگویند.

فوائد حدیث:

1-  اثبات صفت شنوایی برای الله به‌گونه‌ای که شایسته اوست.

2-  مشروعیت گفتن این ذکر هم برای امام و هم برای مقتدیان.

3-  این ذکر هنگام برخاستن از رکوع گفته می‌شود نه در اعتدال بعد از رکوع.

39- «رَبَّنَا وَلَکَ الْـحَمْدُ، حَمْدًا کَثِیْرًا طَیِّبًا مُبَارَکًا فِیْهِ»^([2]).

«پروردگارا! حمد و ستایش‌هاى زیاد، خوب و مبارک از آنِ تو است».

معنی کلمات حدیث:

مُبَارَکًا: ستایش دائمی و ماندگار.

رهنمود حدیث:

این ورد دارای فضیلت و پاداش بزرگی است چنانکه راوی حدیث می‌گوید: باری پشت سر رسول الله ص هنگامی که فرمود: «سمع الله لـمــن حمده» گفتم: «ربنا ولک الحمد حمدا کثیرا طیبا مبارکا فیه» رسول اکرم ص بعد از نماز پرسید: چه کسی این دعا را خواند؟ گفتم: من بودم. رسول خدا فرمود: حدود سی و اندی فرشته را دیدم که برای نوشتن آن از یکدیگر سبقت می‌گرفتند.

فوائد حدیث:

1-   تایید رسول اکرم ص باعث مشروعیت این ورد گردید و چنین چیزی فقط در زمان حیات رسول اکرم ص ممکن است اما پس از رحلت ایشان کسی حق اختراع هیچ ذکر و عبادتی را ندارد چرا که دروازه وحی با وفات رسول اکرم ص مسدود شده است.

2-  حضور فرشتگان در مسجد هنگام خواندن نماز.

3-  جواز خواندن ذکر با صدای بلند به‌شرطی که باعث اختلال در عبادت دیگران نشود.

ضمنا: از رسول اکرم ص بعد از «سمع الله لـمن حمده» گفتن «ربنا لک الحمد» (بدون واو) و همچنین گفتن «ربنا ولک الحمد»(با واو) نیز ثابت است.(بخاری)

40- «مِلْءَ السَّمَوَاتِ، وَمِلْءَ الأَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا، وَمِلْءَ مَا شِئْتَ مِنْ شَیْءٍ بَعْدُ، أَهْلَ الثَّنَاءِ وَالْـمَجْدِ، أَحَقُّ مَا قَالَ الْعَبْدُ، وَکُلُّنَا لَکَ عَبْدٌ اَللهم لاَ مَانِعَ لِـمَا أَعْطَیْتَ، وَلاَ مُعْطِیَ لِـمَا مَنَعْتَ، وَلاَ یَنْفَعُ ذَا الْـجَدِّ مِنْکَ الْـجَدُّ». [مسلم:1/346]

ترجمه: «الهى! حمدى که آسمان‌ها و زمین و میان آن‌ها و هر چه تو بخواهى را پر کند، از آنِ تو است. الهى! تو اهل ستایش و عظمت هستى. الهى! تو شایسته‌ى ستایش بندگان هستى. همگى ما بندگانت هستیم، آن چه تو بفرمائى هیچ کس جلوى آن را نمى‌گیرد، و آنچه جلوى آن را بگیرى، کسى قدرت ندارد آن را عطا نماید. الهى! صاحب ثروت، او را ثروتش از عذاب تو نجات نمى‌دهد و «تمامى شکوه» و ثروت از آنِ تو است».

معنی کلمات حدیث:

أَهْلَ الثَّنَاءِ وَالْـمَجْدِ: ای الله تو شایسته‌ی تعریف و ذکر و ثنای زیبا هستی.

وَلاَ یَنْفَعُ ذَا الْـجَدِّ مِنْکَ الْـجَدُّ: یعنی در قیامت جز عمل نیک هیچ پست و مقام دنیوی به کار نخواهد آمد. یا اینکه مال و مقام و حکومت بدون رعایت اوامر شما مفید نخواهد بود.

رهنمود حدیث:

رسول خدا ص فرمود: این شایسته‌ترین دعایی است که بنده بر زبان می‌آورد. «کلمه بنده در اینجا می‌تواند هم به معنی عام کلمه و شامل همه‌ی بندگان باشد و هم بمعنی خاص یعنی خود رسول اکرم ص باشد.» و نیز بیانگر اعتراف به ناتوانی بنده در ادای حق ستایش الهی است هرچند که بنده ستایشگر باشد ضمن اینکه الله تعالی نیازی به ستایش، ستایش‌کنندگان و سپاس، سپاسگویان ندارد و خودش خویشتن را اینگونه ستایش نموده است ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِینَ٢﴾ «همه‌ی ستایش‌ها از آن الله؛ پروردگار جهانیان است».

فوائد حدیث:

1-  فقط اعمال نیک و شایسته در قیامت، سودی به حال بنده خواهد داشت.

چنانکه فرموده است: ﴿یَوۡمَ لَا یَنفَعُ مَالٞ وَلَا بَنُونَ٨٨ إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبٖ سَلِیمٖ٨٩﴾ [الشعراء: 88-89]. «روزی که نه مال و نه فرزندان بکار آیند جز کسی که با خود قلب سالم همراه داشته باشد».

2-   این حدیث، اصلی در اثبات قضا و قدر و تسلیم شدن در برابر الله به‌شمار می‌رود.

3-   ذکر و گفتن حمد و ثنای الله سنت همیشگی رسول اکرم ص بود.

---

[1]- بخارى مع الفتح (2/282).

[2]- بخارى مع الفتح (2/284).