(55) دعا برای میت در نماز جنازه

(55) دعا برای میت در نماز جنازه

156ـ «اَللهم اغْفِرْ لَهُ وَارْحَمْهُ، وَعَافِهِ، وَاعْفُ عَنْهُ، وَأَکْرِمْ نُزُلَهُ، وَوَسِّعْ مُدْخَلَهُ، وَاغْسِلْهُ بِالْـمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ، وَنَقِّهِ مِنَ الـْخَطَایَا کَمَا نَقَّیْتَ الثَّوْبَ الأَبْیَضَ مِنَ الدَّنَسِ، وَأَبْدِلْهُ دَارًا خَیْرًا مِنْ دَارِهِ، وَأَهْلاً خَیْرًا مِنْ أَهْلِهِ، وَزَوْجًا خَیْرًا مِنْ زَوْجِهِ، وَأَدْخِلْهُ الـْجَنَّةَ، وَأَعِذْهُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ [وَعَذَابِ النَّارِ]»^([1]).

«بار الها! او را ببخش، و بر او رحم کن، و عافیت نصیبش بگردان، و از وى گذشت کن. الهى! میهمانى او را گرامى بدار، و قبرش را وسیع بگردان، و او را با آب و برف و تگرگ بشوى، و از گناهان، چنان پاکش بگردان که لباس سفید را از آلودگى، پاک و تمیز مى‌گردانى. پروردگارا! به او خانه اى بهتر از خانه اش، و خانواده اى بهتر از خانواده اش، و همسرى بهتر از همسرش، عنایت بفرما، و او را وارد بهشت کن، و از عذاب قبر و دوزخ پناهش ده».

معنی کلمات حدیث:

عَافِهِ: از مصیبت‌های بعد از مرگ نجاتش ده.

 أَکْرِمْ نُزُلَهُ: با رحمت خویش اورا وارد بهشت ساز.

وَسِّعْ مُدْخَلَهُ: قبرش را وسیع کن.

زَوْجًا خَیْرًا مِنْ زَوْجِهِ: به او همسری بهتر عطا کن یعنی زنی از زنان بهشتی نصیبش کن.

رهنمود حدیث:

این دعا یکی از دعایی‌ها است که رسول اکرم ص در نماز‌های میت و بعد از گفتن تکبیر سوم می‌خوانده است و هر چه تعداد نمازگزاران بیشتر باشد بهتر است چرا که آنها شفاعت کنندگان در حق میت هستند ، به‌ویژه اگر دارای اعتقاد سالم و عمل نیک باشند.

فوائد حدیث:

1-  سودمند شدن دعای انسان‌های نیک برای میت که این از برکات الهی در حق امت توحید است.

2-  نماز بر میت نشانه‌ی همدردی اجتماعی بین مسلمان‌ها است.

3-  در دعا برای میت مرد، کلمات و ضمیر مذکر و برای میت زن کلمات و ضمیر مؤنث بکار برده شود و اگر می‌داند که میت مذکر است یا مونث و از کلمه و ضمیر مونث استفاده کند و هدفش جنازه باشد اشکالی ندارد مثل این‌که بگوید: «اغفرلها...یعنی للجنازة....».

- در پایان این حدیث سخنی از راوی نقل شده که ذکر آن در اینجا خالی از لطف نیست او میگوید: با شنیدن این دعای پر خیر و برکت آنهم از رسول اکرم ص، آرزو کردم من جای آن میت بودم و رسول اکرم ص این دعا را درحق من می‌خواند-.

157ـ «اَللهم اغْفِرْ لِـحَیِّنَا وَمَیِّتِنَا، وَشَاهِدِنَا، وَغَائِبِنَا وَصَغِیْرِنَا وَکَبِیْرِنَا، وَذَکَرِنَا وَ اُنْثَانَا. اَللهم مَنْ أَحْیَیْتَهُ مِنَّا فَأَحْیِهِ عَلَى اْلإِسْلاَمِ، وَمَنْ تَوَفَّیْتَهُ مِنَّا فَتَوَفَّهُ عَلَى اْلإِیْمَانِ، اَللهم لاَ تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ وَلاَ تُضِلَّنَا بَعْدَهُ»^([2]).

«الهى! زنده و مرده، حاضر و غایب، کوچک و بزرگ، مرد و زن ما را مورد آمرزش قرار دهد، یا الله! هر کسى را از میان ما زنده نگه مى‌دارى، بر اسلام زنده‌اش نگاه دار، و هر کسى را میرانى، بر ایمان بمیران. بار الها! از اجر این متوفّى ما را محروم مگردان، و بعد از وى ما را گمراه نکن».

معنی کلمات حدیث:

لاَ تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ: ما را از پاداش خواندن نماز بر او محروم نساز.

رهنمود حدیث:

این حدیث بیان‌گر میزان شفقت و خیرخواهی رسول اکرم ص نسبت به امتش می‌باشد. چنان‌که این مطلب از دعای ایشان که مستجاب الدعا بود به خوبی هویدا است. ایشان در دعای خویش فرمود:

زندگی مرا بر اسلام قائم بدار یعنی تسلیم دستورات و ارکان ظاهری دین باشیم واین چیزی است که تا وقتی انسان در قید حیات است باید، پایبند آن باشد سپس فرمود: ما را برایمان بمیران یعنی با باور قلبی و تصدیق باطنی به احکام و فرامین دینی‌ای که در زندگی با آن سر و کار داشته‌ایم و زندگی را با آن سپری نموده‌ایم.

فوائد حدیث:

1-  ثبوت دعاهای متنوع از رسول اکرم ص به‌ویژه در حق اموات.

2-  دعای خالصانه چیزی است که هم میت بدان نیاز دارد و هم خود دعا کننده. زیرا برای میت بمنزله‌ی شفاعت در حق اوست.

3-  استحباب طلب استقامت همیشگی بر دین و ایمان چرا که انسان تا زنده است از شر شیطان و فتنه‌ها در امان نیست.

158ـ «اَللهم إِنَّ فُلاَنَ بْنَ فُلاَنٍ فِیْ ذِمَّتِکَ، وَحَبْلِ جِوَارِکَ، فَقِهِ مِنْ فِتْنَةِ الْقَبْرِ وَعَذَابِ النَّارِ، وَأَنْتَ أَهْلُ الْوَفَاءِ وَالْـحَقِّ، فَاغْفِرْ لَهُ وَارْحَمْهُ إِنَّکَ أَنْتَ الْغَفُوْرُ الرَّحِیْمُ»^([3]).

 «یا الله! همانا فلان پسر فلان در امان و پناه تو است، پس او را از فتنه‌ى قبر و عذاب دوزخ نجات بده، بدون شک تو اهل وفا و حقّ هستى. الها! او را ببخشاى و بر وى رحم کن، همانا تو بخشاینده و مهربانى».

کلمات حدیث

ذِمَّتِکَ: در حفظ و رعایت تو.

حَبْلِ جِوَارِکَ: یعنی از کسانی که به ریسمان تو (قرآن) چنگ زده‌اند و شاید اشاره به این آیه داشته باشد: ﴿وَٱعۡتَصِمُواْ بِحَبۡلِ ٱللَّهِ جَمِیعٗا﴾ [آل عمران: 103]. «همگی به ریسمان الهی چنگ بزنید».

[«حَبْلِ جِوَارِکَ» اشاره به تعهدات فامیلی رایج در میان اعراب دارد وقتی شخص در اماکن در می‌آید کسی حق تعرض به او ندارد در اینجا شخص در امان الله متعال در می‌آید و از آفات و بلا‌ها محفوظ می‌ماند]^[4].

رهنمود حدیث

در دعا برای میت باید زاری و التماس نمود چراکه میت به ملاقات پروردگارش رفته و نیاز شدید به دعای برادران مخلص و یکتاپرست خود دارد. همچنین الله متعال در این دعا توصیف شده که اهل وفا و پایبند به تعهدات است که این کار با ترحم و بخشش بندگانی که به ندای الله و پیامبرش لبیک گفته، به او ایمان آورده‌اند و بر ایمان از دنیا رفته‌اند تحقق می‌یابد.

فوائد حدیث

1-  مشروعیت دعا برای میت با ذکر نام و نام پدرش، زیرا نسب انسان چه در دنیا و چه در آخرت به پدرش ختم می‌شود و نه به مادرش آن‌گونه که برخی پنداشته‌اند.

2-  گاهی دعا با صدای بلند به‌خاطر آموزش مردم اشکالی ندارد. چنانچه در این روایت روای می‌گوید: شنیدم که رسول اکرم ص چنین دعا می‌کرد.

159 ـ «اَللهم عَبْدُکَ وَابْنُ أَمَتِکَ اِحْتَاجَ إِلَى رَحْمَتِکَ، وَأَنْتَ غَنِیٌّ عَنْ عَذَابِهِ، إِنْ کَانَ مُحْسِنًا فَزِدْ فِیْ حَسَنَاتِهِ، وَإِنْ کَانَ مُسِیْئًا فَتَجَاوَزْ عَنْهُ»^([5]).

«اى الله! این شخص بنده‌ى تو و فرزند کنیز تو است که به رحمت تو نیازمند است، و تو از عذاب دادن او بى نیازى، اگر نیکوکار است بر نیکى‌هایش بیفزاى، و اگر بدکار است از او گذشت بفرما».

کلمات حدیث:

َتَجَاوَزْ عَنْهُ: از او بگذر. یعنی او را مورد رحمت و بخشش قرار ده.

رهنمود حدیث

انسان چه مرده و چه زنده از رحمت الله بی‌نیاز نیست. ولی پروردگار عالم نه از اطاعت و بندگی بندگان سودی می‌برد و نه از نافرمانی آنان متضرر می‌شود. چرا که او بی‌نیاز از آفریدگان و همه‌ی آفریدگان به شدت نیازمند به او هستند. از این رو ما در حق مردگانی که دارای اعمال نیک بوده اند دعا می‌کنیم که الله متعال به نیکی‌ها و مقام آنها در بهشت بیفزاید واگر خطا کار و ستم پیشه بوده اند از الله می‌خواهیم که از گناهان و لغزش‌های آنان صرف نظر کند.

فوائد حدیث:

1-دعا در حق مردگان - اگر الله بخواهد - برای آنان مفید واقع خواهد شد.

2-همه‌ی کارها در دست الله متعال است بنابراین روا نسیت که جز الله به فریاد خوانده شود نه فرشته‌ی مقربی و نه پیامبری و نه کسی دیگر از اولیاء الهی را.

---

[1]- مسلم (2/663). و اگر میت زن باشد از ضمیر مؤنث استفاده مى‌شود یعنی: «اَللهم اغْفِرْ لَهَا وَارْحَمْهَا و...». (مترجم)

[2]- ابن ماجه (1/480) و أحمد (2/368)، و نگا: صحیح ابن ماجه (1/251).

[3]- ابن ماجه، و نگا: صحیح ابن ماجه (1/251)، و ابوداود (3/211).

[4]- شرح حصن المسلم مجدی بن عبدالوهاب احمد.

[5]- حاکم (1/359) و آنرا صحیح دانسته و ذهبی با او موافقت کرده است، و نگا: أحکام الجنائز أثر ألبانی ص (125).