مس انسان توسط جن و احکام مربوط به مس:

مس انسان توسط جن و احکام مربوط به مس:

آیا امکان دارد که جن انسان را مس کند؟ اگر چنین چیزی ممکن است پس چگونه انسان در مقابل اعمالش هنگام وارد شدن جن به بدنش در روز قیامت مسئول است؟

جواب: الحمد لله.

اولاً: امکان دارد که جن به وسیله­ی داخل شدن در بدنش او را دچار نارحتی کند که خداوند این مورد را در کتابش بیان کرده است: ﴿الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لَا یَقُومُونَ إِلَّا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ﴾ [البقرة: 275] «کسانی که ربا می‏خورند، (از گور) برنمی‏خیزند مگر مانند برخاستن کسی که شیطان بر اثر تماس‏، او را دچار جنون کرده است».

شیخ الاسلام ابن تیمیه می­گوید: «داخل شدن جن به بدن انسان به اتفاق امامان اهل سنت و جماعت ثابت است. الله تعالی می­فرماید: ﴿الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لَا یَقُومُونَ إِلَّا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ﴾ «کسانی که ربا می‏خورند، (از گور) برنمی‏خیزند مگر مانند برخاستن کسی که شیطان بر اثر تماس‏، او را دچار جنون کرده است» و در حدیث صحیح از پیامبرج ثابت است که می­فرماید: «إِنَّ الشَّیْطَانَ یَجْرِی مِنْ ابْنِ آدَمَ مَجْرَی الدَّمِ»: «شیطان در فرزندان آدم به مانند خودن در بدن جریان می‌یابد»[1].

ثانیاً: داخل شدن جن به بدن انسان باعث مریضی است. چنان­چه انسان با وجود این مریضی نیز عقل و اختیار خود را از دست نداد در مقابل سخنان و کردارش، مورد بازخواست قرار می­گیرد اما اگر این مریضی بر او غلبه کند به گونه­ای که عقل و اختیارش را از دست بدهد، مانند دیوانه، تکلیفی بر او نیست بدین خاطر در لغت عربی «المس» به «الجنون» یعنی دیوانه معنی شده است[2].

ولی با این حال مسئول آسیب­های مالی است که در حالت جنون به مردم وارد می­کند چنان که اگر مال کسی را تلف کند، مسئول است[3].

در «الموسوعة الفقهیة» (ج: 16 ص: 106) آمده است: «فقها بر این­که مجنون چون بیهوش و خواب است اجماع دارند و به دلیل از دست دادن اختیار، چون بی‌هوشی است که در خواب حرف می­زند و کلماتی چون طلاق، اسلام، ارتداد، خرید و فروش کردن و چیزهای دیگر بر زبان می­راند و حالت جنون شدیدتر است لذا باطل بودن آن به خاطر جنون اولی­تر است؛ زیرا مجنون قدرت تعقل، تشخیص و اهلیت ندارد و در این باره، به این فرموده پیامبر ج استدلال می‌کنند: «رُفِعَ القَلَمُ عن ثلاثةٍ: عن النائمِ حتى یستیقظَ، وعَن الصبِیِّ حَتى یَحتلمَ، وعَن المجنونِ حتى یَعْقل»[4] «تکلیف از سه دسته برداشته شده است: 1. کسی که خوابیده تا زمانی که بیدار می­شود 2. کودک تا زمانی که به سن بلوغ می­رسد 3. مجنون تا وقتی که هوشیار می‌گردد» و هر نوع تصرف زبانی که موجب ضرر و زیان باشد نیز همین­گونه است».

و در (ج: 16 ص: 107) آمده است: «اما به نسبت حقوق دیگران شخص مجنون مسئول است و مسئولیت آن متوجه ولی و سرپرست او می­گردد و باید از دارایی مجنون، ضرر شخص آسیب دیده جبران شود. هنگامی که از او گناهانی روی می­دهد بصورت پولی از او گرفته می­شود. اگر در حالت جنون دارایی انسانی را تلف کند خسارت آن دارایی بر او واجب است و اگر کسی را بکشد در مقابل قصاص نمی­شود ولی دیه­ی مقتول از او گرفته می‌شود»[5].

داخل شدن جن در بدن انسان و مخاطب قرار دادن او:

سؤال: هنگامی که جن به وسیله­ی تماس یا سحر وارد بدن انسان می‌شود آیا این امکان وجود دارد که جن داخل بدن انسان را مورد خطاب قرار داد و او را به اسلام دعوت نمود و برایش موعظه کرد یا این­که آن دروغ و سحر است؟

جواب: الحمد لله.

مورد خطاب قرار دادن جن و پند و موعظه برای او و دعوت کردنش به اسلام دروغ و جادو نیست بلکه آن امر ممکنی است که در بیشتر مواقع روی داده و بیشتر جن­ها اسلام­شان را آشکار کرده­اند.

اما این بدان معنی نیست همه­ی کسانی که چنین ادعایی می­کنند در ادعای خویش صادق هستند؛ مواردی روی داده که دروغ گفته­اند اما دروغ تعدادی از این جادوگرها، روی دادن آن را در تعدادی از مردم نفی نمی­کند.

ابن القیم: در «زاد المعاد» (ج: 4 ص: 68-69) از ابن تیمیه نقل می­کند که او جن را مورد خطاب قرار داده و او را پند و اندرز داده و از ظلم نهی کرده است که نص کلامش إن شاء الله در ادامه می‌آید.

ابن باز ذکر می­کند: زنی که دچار جن زدگی شده بود آن جن اسلامش را در مقابل شیخ آشکار کرد و تعدادی از مردم آن را انکار کرده­اند که شیخ مقاله­ای را نوشت و در آن خطای کسانی که منکر آن هستند را روشن نمود. شیخ در جواب چنین گفت: «گفته­اند که مانند این روی­داد را شخصی انکار کرده است و بیان کرده که آن دروغ و فریب است در حالی که آن سخن را به همراه آن زن ضبط کرده و او آن سخنان را نگفته است. نواری که در آن سخنانش را ضبط کرده بود را درخواست کردم و آن­چه را که ذکر کرده بود را دانستم. بسیار تعجب کردم از اجازه دادن او از این­که آن ضبط شود همراه با این­که من از جن تعدادی سؤال پرسیدم و او به آن‌ها جواب داد پس عاقل چگونه گمان می­برد که سؤال پرسیدن و جواب دادن ضبط می‌شود؟ این از بدترین و باطل­ترین اشتباهات است و هم­چنین گمان کرده که اسلام آوردن جن به وسیله­ی انسان مخالف فرموده­ی الله تعالی در داستان سلیمان÷ است که می‌فرماید: ﴿وَهَبْ لِی مُلْکًا لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی﴾ [ص: 35] «به من پادشاهی­ای عطا فرما که به هیچ­کس بعد از من آن را نبخشی». شکی نیست که این استدلال از جانب شخص مدعی اشتباه و فهمش باطل است خداوند او را هدایت کند؛ اسلام آوردن جن بر دست انسان مخالف دعای سلیمان نیست.

جن­های بسیاری بر دست رسول الله ج مسلمان شدند که خداوند آن را در سوره­ی احقاف و جن بیان کرده است و در صحیحین از ابوهریرهس روایت است که رسول الله ج فرمود: «إِنَّ الشَّیْطَانَ عَرَضَ لِی فَشَدَّ عَلَیَّ لِیَقْطَعَ الصَّلَاةَ عَلَیَّ فَأَمْکَنَنِی اللَّهُ مِنْهُ فَذَعَتُّهُ وَلَقَدْ هَمَمْتُ أَنْ أُوثِقَهُ إِلَی سَارِیَةٍ حَتَّی تُصْبِحُوا فَتَنْظُرُوا إِلَیْهِ فَذَکَرْتُ قَوْلَ سُلَیْمَانَ عَلَیْهِ السَّلَام رَبِّ هَبْ لِی مُلْکًا لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی فَرَدَّهُ اللَّهُ خَاسِیًا»، وروی النسائی علی شرط البخاری عن عائشةل أن النبی ج کان یصلی فأتاه الشیطان فأخذه فصرعه فخنقه قال رسول الله ج: «حتی وجدت برد لسانه علی یدی ، ولولا دعوة سلیمان لأصبح موثقا حتی یراه الناس»: «شیطان خود را به من نشان داد که داشت به طرف من می­آمد تا باعث شود نمازم را قطع کنم. پس خداوند مرا بر او مسلط کرد و گلویش را گرفتم. تصمیم گرفتم که او را بر ستون (مسجد) ببندم تا صبح شود و دیگران به او بنگرند که سخن سلیمان÷ را به یاد آوردم که دعا کرد: «به من پادشاهی عطا فرما که هیچ­کس بعد از من آن را نبخشی» خداوند، شیطان را با خواری و ذلیلی دور راند». و نسائی به شرط بخاری از عایشهل روایت می­کند که رسول الله ج فرمودند: «تا آن­جا که سردی زبانش را بر دستم احساس کردم و اگر دعای سلیمان÷ نبود او را محکم می­بستم تا مردم او را ببینند.»

پیامبر ج در حدیث صحیح که شیخین از صفیهل روایت کرد­اند، می­فرماید: «إِنَّ الشَّیْطَانَ یَجْرِی مِنْ ابْنِ آدَمَ مَجْرَی الدَّمِ»: «شیطان در فرزندان آدم به مانند خون در بدن جریان می­یابد».

هم­چنین در احادیث صحیح از پیامبر ج روایت است که همراه هر انسانی حتی پیامبر ج ملائکه و شیطانی می­باشد جز این­که خداوند پیامبر را بر آن شیطان یاری داد پس او مسلمان شد و او را جز به نیکی امر نمی‌نمود.

کتاب خدا، سنت رسول الله ج و اجماع امت بر داخل شدن جن به بدن انسان و او را دچار صرع نمودن، دلالت دارد. پس چگونه ممکن است کسی که منتسب به علم است آن را بدون علم و هدایت و تنها به تقلید از اهل بدعت که مخالف اهل سنت و جماعت هستند، انکار کند؟ والله المستعان ولا حول ولا قوة إلا بالله . خواننده گرامی إن شاء الله آن چه از کلام اهل علم در این مورد آماده شده است را برایت بیان می‌نمایم.

کلام اهل تفسیر در مورد این فرموده الله تعالی: ﴿الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لَا یَقُومُونَ إِلَّا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ﴾ [البقرة: 275] «کسانی که ربا می‏خورند، (از گور) برنمی‏خیزند مگر مانند برخاستن کسی که شیطان بر اثر تماس‏، او را دچار جنون کرده است».

ابوجعفر بن جریر: می­گوید: «یعنی به وسیله­ی آن شیطان در دنیا او را دچار دیوانگی و جنون می‌کند».

ابن کثیر در تفسیر این آیه می­گوید: «یعنی روز قیامت از قبرهای­شان جز به مانند کسانی که در اثر تماس شیطان دچار صرع شده­اند، برنمی خیزند».

قرطبی در تفسیر آن می­فرماید: «این آیه دلیل است بر باطل بودن کسانی که صرع را از جهت جن انکار می­کنند و گمان می­کنند آن به خاطر طبیعت انسان است و شیطان نمی­تواند در انسان نفوذ یابد و او را دچار دیوانگی کند».

کلام مفسرین در این باره بسیار است.

شیخ الاسلام ابن تیمیه: در کتابش «إیضاح الدلالة فی عموم الرسالة للثقلین» که در «مجموع الفتاوی» (ج: 19، ص: 9-16) موجود است می‌گوید: «دسته­ای از معتزله چون جبائی، ابوبکر رازی و غیر آن‌ها داخل شدن جن در بدن مصروع را انکار اما وجود جن را انکار نمی­کنند و دلیل‌شان این است که این موارد از رسول خدا ج روایت نشده است اگر چه در این مورد دچار خطا شده­اند و بدین خاطر اشعری در کتاب «مقالات» بیان می­کند: «اهل سنت و جماعت می­گویند که جن داخل بدن کسی که دچار صرع شده است می­شود، همان­گونه که خداوند متعال می­فرماید: ﴿الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لَا یَقُومُونَ إِلَّا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ﴾ [البقرة: 275] «کسانی که ربا می‏خورند، (از گور) برنمی‏خیزند مگر مانند برخاستن کسی که شیطان بر اثر تماس‏ او را دچار جنون کرده است» (که این موضوع را در جای خود بسط و توضیح داده است).

هم­چنین ابن تیمیه: در (ج: 24، ص: 276-277) از «مجموع الفتاوی» می­گوید: «وجود جن به وسیله­ی قرآن، سنت پیامبر و سلف امت و امامان‌شان ثابت است و هم­چنین داخل شدن جن به بدن انسان به اتفاق امامان اهل سنت و جماعت مورد تأیید است؛ الله تعالی می­فرماید: ﴿الَّذِینَ یَأْکُلُونَ الرِّبَا لَا یَقُومُونَ إِلَّا کَمَا یَقُومُ الَّذِی یَتَخَبَّطُهُ الشَّیْطَانُ مِنَ الْمَسِّ﴾: «کسانی که ربا می‏خورند، (از گور) برنمی‏خیزند مگر مانند برخاستن کسی که شیطان بر اثر تماس‏ او را دچار جنون کرده است» و در حدیث صحیح، پیامبر ج می­فرماید: «إِنَّ الشَّیْطَانَ یَجْرِی مِنْ ابْنِ آدَمَ مَجْرَی الدَّمِ»: «شیطان در فرزندان آدم به مانند خون در بدن جریان می­یابد».

عبدالله بن احمد بن حنبل می­گوید: «به پدرم گفتم: کسانی هستند که می­گویند: جن داخل بدن دیوانه نمی‌شود. گفت: پسرم دروغ می­گویند، جن بر زبان شخص جن زده سخن می­گوید». و آن امری آشکار است چون شخصی که دچار صرع شده است به زبانی سخن می­گوید که معنای آن را نمی­داند و به بدنش ضربه­های بزرگی می­زنند که اگر به وسیله­ی آن شتر زده شود نشانه­ای از خود به جای می­گذارد و با این حال شخص دیوانه نه ضربه را احساس می­کند و نه کلامی را که بر زبانش جاری می‌شود، می­داند. و ممکن است شخصی که دچار صرع شده برای شخص سالم کاری انجام دهد؛ و قالیچه‌ای که بر آن نشسته است را جمع کند و اسباب و وسایل را جابجا کند و از مکانی به مکان دیگر رود و کارهای دیگری نیز انجام دهد. کسی که مصروع را مشاهده کند برایش مشخص می­شود، کسی که بر زبان آن فرد سخن می‌گوید و حرکت دهنده­ی این اجسام می­باشد، نوعی دیگر غیر از انسان است. و هیچیک از امامان مسلمانان داخل شدن جن در بدن شخص دچار صرع شده را انکار نکرده­اند و کسی که آن را انکار کند و ادعا کند که شریعت آن را انکار کرده است بر شریعت خداوند دروغ بسته است چون دلایل شرعی آن را نفی نمی‌کنند».

امام ابن القیم: در کتابش «زاد المعاد فی هدی خیر العباد» (ج: 4، ص: 66-69) می­گوید: «صرع دو نوع است: نوعی از آن ناشی از شیاطین و نوع دیگر از آن ناشی از بهم خوردن تعادل و نوعی مرض است که در این مورد پزشکان به برسی علل و راه چاره­ی آن می­پردازند اما در مورد صرعی که سبب آن شیاطین هستند، پزشکان و دانشمندان به وجودش معترف ولی از علاجش ناتوانند؛ و معترفند که درمان آن به وسیله­ی ارواح پاک و بلند مرتبه صورت می­گیرد و آثار آن را دفع می‌کند و به مقابله با کارهای آن­ها می‌پردازند و آن را باطل می­کنند که بقراط در بعضی از کتاب­هایش به آن پرداخته است و تعدادی از درمان صرع را بیان می‌کند و می­گوید: این تنها برای صرعی که سبب آن به هم خورد تعادل درونی است سودمند است اما صرعی که ناشی از جن است، این درمان چاره ساز نیست.

اما در بین پزشکانی که به نوعی از جهل و گمراهی مبتلا هستند، این نوع صرع را انکار می­کنند و نمی‌پذیرند که شیاطین در بدن مصروع تأثیر بگذارد ولی واقعیت این است که آن‌ها نمی­دانند؛ چون این امر موضوع علم پزشکی نیست چنان‌چه علل چیزی دانسته نشد آن را انکار کنند در حالی‌که حواس و واقعیت بر آن شاهد است و ارجاع دادن آن­ها بر درمان بعضی از بیماری­ها به منزله­ی درمان همه­ی آن­ها نیست.

تا آن­جا که می­گوید: «و پزشکان گمراه جز صرع ناشی از عدم تعادل درونی را نمی­پذیرند و هرکس دارای عقل است و شناختی نسبت به جن­ها و تأثیر آن‌ها دارد نسبت به کسی که به آن جاهل است و یا دچار ضعف عقلی است، می­خندد.

درمان این بیماری از دو طریق صورت می­گیرد: یک راه از طریق خود مصروع و یک راه از طریق مداوا کننده.

از جهت مصروع: به وسیله­ی تقویت درونی صورت می‌گیرد. و به راستی توجهش را به سوی به وجود آورنده و آفریننده این روح­ها گرداند و با پناه بردن به چیزهای صحیح که قلب و زبان بر آن یک صدا باشند و این نوعی جنگ است. و جنگجو از جنگ با دشمنش جز به دو دلیل دست بر نمی‌دارد: اسلحه­ی درستی با خود داشته باشد و یاری دهنده­ای قوی داشته باشد. پس زمانی که یکی از این دو را نداشته باشد اسلحه­های بسیار او را بی نیاز نمی­کنند پس زمانی که هیچ کدام از این دو امر را نداشته باشد و قلبش خالی از توحید، توکل، تقوا باشد و هیچ سلاحی نداشته باشد باید وضعش چگونه باشد؟

دوم از جهت مداوا کننده: او نیز باید این دو اسباب را داشته باشد تا آن‌جا که مداوا کننده به این سخن اکتفا می­کند: «اخرج منه»: «از وجود او خارج شو» یا می­گوید: «بسم الله» یا می­گوید: «لا حول ولا قوة إلا بالله» و پیامبر ج فرموده بود: «اخرج عدو الله، أنا رسول الله» «خارج شو ای دشمن خدا من رسول خداوند هستم.»

دیدم که شیخ ما کسی را به سوی مصروع می­فرستاد تا جنی را که به بدن او وارد شده، مورد خطاب قرار دهد؛ و او به آن شخص مصروع می­گفت: شیخ به تو می‌گوید: خارج شو و این کار برای تو حلال نیست در نتیجه­ی آن، جن از شخص مصروع بیرون می­آمد و چه بسا شخصاً او را مورد خطاب قرار می‌داد و چه بسا جن نافرمان و سرکشی باشد که با زدن از وجود او خارج شود در حالی که مصروع نجات می­یابد اما احساس درد نمی­کند. ما و دیگران آن را بارها مشاهده کرده­ایم….

تا آن­جا که می­فرماید: «خلاصه این­که این نوع از صرع و درمان آن را جز عده­ی کمی از اهل علم، عقل و معرفت انکار نکرده­اند و بیشتر تسلط ارواح خبیث بر اهل آن از جهت ضعف دینی و ویران بودن قلب­ها و زبان­های­شان از حقیقت ذکر و دعاها و پناهگاه نبوی و ایمانی است روح خبیث شخصی را که هیچ سلاحی ندارد و چه بسا عریان باشد، در بر می­گیرد و در او اثر می‌کند».

و آن­چه ما از دلایل شرعی و اجماع اهل علم از اهل سنت و جماعت ذکر کردیم بر جواز داخل شدن جن به بدن انسان دلالت دارد که برای خوانندگان، باطل بودن سخن کسی را که آن را انکار می­کند، روشن می‌گرداند.

نکته:

آن­چه از احادیث صحیح و کلام اهل علم در مورد خطاب قرار دادن جن و پند و اندرز و دعوتش به سوی اسلام و قبول دعوت از جانب او ذکر کردیم مخالف سخن سلیمان÷ در سوره­ی ص نمی­باشد که می‌فرماید: ﴿وَهَبْ لِی مُلْکًا لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ مِنْ بَعْدِی﴾ [ص: 35] «به من پادشاهی­ای عطا فرما که به هیچ­کس بعد از من آن را نبخشی» هم­چنین او را به معروف امر کردن و از منکر نهی کردن و در صورت امتناع از خروج، زدن او، مخالف آیه­ی ذکر شده نمی­باشد بلکه آن از جهت دفع مهاجم و یاری دادن مظلوم و امر به معروف و نهی از منکر است؛ همان­گونه که آن با انسان انجام می‌گیرد، واجب است[6].

---

[1]- مجموع الفتاوى (24/276، 277).

[2]- لسان العرب (6/217).

[3]- نک: زاد العاد (4/66-71).

[4]- صاحبان سنن به إسناد صحیح روایت کرده­اند.

[5]- مجموع الفتاوی شیخ محمد بن صالح المنجد.

[6]- «مجموع فتاوى ومقالات متنوعة» شیخ ابن باز (3/299-308) با اختصار.