دربارۀ تخلف از انجام اعمال حج و حکم فدیه و کفّارۀ آن‌ها

دربارۀ تخلف از انجام اعمال حج و حکم فدیه و کفّارۀ آن‌ها

دلیل مشروعیت فدیه و کفّارۀ تخلف از انجام اعمال حج و ترک واجبات آن، آیات قرآنی و احادیث نبوی است:

الف: آیات قرآن: خداوند در قرآن می‌فرماید:

﴿وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِۚ فَإِنۡ أُحۡصِرۡتُمۡ فَمَا ٱسۡتَیۡسَرَ مِنَ ٱلۡهَدۡیِۖ وَلَا تَحۡلِقُواْ رُءُوسَکُمۡ حَتَّىٰ یَبۡلُغَ ٱلۡهَدۡیُ مَحِلَّهُۥۚ فَمَن کَانَ مِنکُم مَّرِیضًا أَوۡ بِهِۦٓ أَذٗى مِّن رَّأۡسِهِۦ فَفِدۡیَةٞ مِّن صِیَامٍ أَوۡ صَدَقَةٍ أَوۡ نُسُکٖۚ فَإِذَآ أَمِنتُمۡ فَمَن تَمَتَّعَ بِٱلۡعُمۡرَةِ إِلَى ٱلۡحَجِّ فَمَا ٱسۡتَیۡسَرَ مِنَ ٱلۡهَدۡیِۚ فَمَن لَّمۡ یَجِدۡ فَصِیَامُ ثَلَٰثَةِ أَیَّامٖ فِی ٱلۡحَجِّ وَسَبۡعَةٍ إِذَا رَجَعۡتُمۡۗ تِلۡکَ عَشَرَةٞ کَامِلَةٞۗ ذَٰلِکَ لِمَن لَّمۡ یَکُنۡ أَهۡلُهُۥ حَاضِرِی ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِیدُ ٱلۡعِقَابِ١٩٦﴾ [البقرة: 196].

«و حج و عمره‌ را برای خدا به اتمام برسانید، و اگر باز داشته شدید (بوسیله دشمن یا بیماری و غیره) پس آنچه از قربانی فراهم شود (ذبح کنید، و آنگاه از احرام بیرون شوید) و سرهای خود را نتراشید تا قربانی به جایگاهش برسد، و اگر کسی از شما بیمار بود، و یا ناراحتی در سر داشت (و ناچار شود در حال احرام سر خود را بتراشد) پس فدیه دهد از (قبیل: سه روز) روزه یا صدقه (خوراک دادن به شش مسکین) یا قربانی کردن گوسفندی (که میان فقرا تقسیم شود). پس هنگامی که در امان بودید، هر کس از عمره بهره مند گردد؛ سپس (اعمال) حج را آغاز کند، آنچه از قربانی (برای او) میسر شد (ذبح می‌کند) و هرکس نیافت سه روز در (ایام) حج و هفت روز هنگامی که باز گشتید روزه بگیرید. این ده (روز) کامل است، این (حکم) برای کسی است که خانوادۀ او ساکن مسجد الحرام (مکه و اطراف آن) نباشد، و از خدا بترسید و بدانید که خدا سخت کیفر است».

ب: احادیث نبوی: بخاری و مسلم هردو، روایت کرده‌اند که آیۀ فوق هنگامی نازل شد که پیامبر اکرم ج در حدیبیه، کعب بن عجزه را در احرام دید و مشاهده کرد که در اثر طولانی‌بودن مدت احرام و عدم دسترسی به نظافت چرک و جانور او را آزار می‌دهد، خطاب به او فرمود: «أَیُؤْذِیکَ هَوَامُّ رَأْسِکَ؟»: آیا چرک و شپش سرت را آزار می‌دهد؟ گفت: آری، حضرت ج فرمود: «اِحْلِقْ رَأْسَکَ، وَانْسُکْ شَاةً، أَوْ صُمْ ثَلَاثَةَ أَیَّامٍ، أَوْ أَطْعِمْ فَرَقاً^([1]) مِنَ الطَّعَامِ عَلَیَ سِتَّةِ مَسَاکِینَ»؛ «سرت را بتراش و (به عنوان فدیۀ آن) گوسفندی ذبح کن و یا سه روز روزه بدار، یا اینکه سه صاع طعام به شش نفر بینوا صدقه بده».

---

[1]- فَرَقَ، پیمانه معروفی است در مدینه که معادل سه صاع می‌باشد و هر صاع نیز برابر است با 5/2 کیلو. [مؤلف].