سطح اول: روش اندیشیدن

سطح اول:
روش اندیشیدن

این مهارت را می‌توان از طریق پنج مرحله، به دست آورد:

باید یقین کامل داشته باشی که با قرآن زنده و بدون قرآن مرده ای، با قرآن بینا و بدون آن نابینا، با قرآن هدایت یافته و بدون آن گمراه هستی.

هر کسی که قرآن کریم می‌خواند باید این یقین را پیش از قرائت آیات و سوره‌هایش داشته باشد و به همین دلیل الله ـ سبحانه و تعالی ـ در سورۀ طه می‌فرماید: ﴿فَإِمَّا یَأۡتِیَنَّکُم مِّنِّی هُدٗى فَمَنِ ٱتَّبَعَ هُدَایَ فَلَا یَضِلُّ وَلَا یَشۡقَىٰ ١٢٣ وَمَنۡ أَعۡرَضَ عَن ذِکۡرِی فَإِنَّ لَهُۥ مَعِیشَةٗ ضَنکٗا وَنَحۡشُرُهُۥ یَوۡمَ ٱلۡقِیَٰمَةِ أَعۡمَىٰ ١٢٤﴾ [طه: ١٢٣-١٢٤]

«و هرگاه از جانب من رهنمودى براى شما آمد، هرکه از هدایت من پیروى کند، گمراه و تیره بخت نخواهد شد. (123) و هرکه از یاد من روى گرداند، زندگى سختى خواهد داشت و روز رستاخیز نابینا احضارش کنیم».

و بزرگ‌ترین ذکر و یاد، همین کتاب است که آخرین کتاب آسمانی می‌باشد.

- بنابراین قرآن روحی است که تو بدون آن مرده‌‌ای ﴿وَکَذَٰلِکَ أَوۡحَیۡنَآ إِلَیۡکَ رُوحٗا مِّنۡ أَمۡرِنَاۚ﴾ [الشوری: ٥٢]

«و بدین گونه روحی را به فرمان خویش بر تو وحى کردیم».

- و قرآن نوری است که تو بدون آن نابینایی ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَکُم بُرۡهَٰنٞ مِّن رَّبِّکُمۡ وَأَنزَلۡنَآ إِلَیۡکُمۡ نُورٗا مُّبِینٗا﴾ [النساء: ١٧٤] «اى مردم، برهان آشکارى از جانب صاحب‌اختیارتان براى شما رسید و نورى آشکار به سوى شما نازل کرده ایم». ﴿أَفَمَن یَعۡلَمُ أَنَّمَآ أُنزِلَ إِلَیۡکَ مِن رَّبِّکَ ٱلۡحَقُّ کَمَنۡ هُوَ أَعۡمَىٰٓۚ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ﴾ [الرعد: ١٩] «آیا کسى که آگاهى دارد که آنچه از جانب صاحب‌اختیارت بر تو نازل شده است، حقیقت دارد، همچون کسى است که کور[دل] است؟ تنها خردمندانِ با خلوص پند مى‏پذیرند».

- و قرآن هدایتی است که تو بی آن گمراهی ﴿قُلۡ یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَکُمُ ٱلۡحَقُّ مِن رَّبِّکُمۡۖ فَمَنِ ٱهۡتَدَىٰ فَإِنَّمَا یَهۡتَدِی لِنَفۡسِهِۦۖ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا یَضِلُّ عَلَیۡهَاۖ﴾ [یونس: ١٠٨]

«بگو: اى مردم، [پیام] حقّ از جانب صاحب‌اختیارتان براى شما فرارسید؛ هرکه هدایت شود، به سود خویش هدایت شده است و هرکه گمراه گشت، به زیان خویش گمراه شده است؛ و من کارگزار شما نیستم».

 و در اینجا حق، همان قرآن است چنانکه ابن جریر و دیگران گفته‌اند و هر حق دیگری که برای مردم آشکار می‌شود تابع آن است.

- به همین دلیل است که قرآن، کسانی را که از آن رویگردان می‌شوند، به شدت نکوهش کرده است به عنوان مثال :

الله ـ سبحانه وتعالی ـ می‌فرماید: ﴿فَمَا لَهُمۡ عَنِ ٱلتَّذۡکِرَةِ مُعۡرِضِینَ ٤٩ کَأَنَّهُمۡ حُمُرٞ مُّسۡتَنفِرَةٞ ٥٠ فَرَّتۡ مِن قَسۡوَرَةِۢ﴾ [المدثر: ٤٩-٥١] «چرا از این تذکّر اعراض مى‏کنند؟ (۴۹)گویى گورخرانى رمیده‏اند (۵۰) که از [مقابل] شیر مى‏گریزند».

آیا اندیشیده‌ای ـ ای قاری قرآن ـ که اللهﻷ رویگردانان از قرآن را به چه چیزی تشبیه نموده است؟

اجازه بدهیم کمی موضوع را روشن‌تر کنم و بگویم:

«الحمر» جمع حمار است که معنای آن واضح می‌باشد

«مُسْتَنفرة»: یعنی به شدت گریزان، یعنی کسی که با ترس و هراس می‌گریزد

«القَسوَرَة»: یعنی شیر یا تیر انداز و همانند آن.

یعنی شخص رویگردان از قرآن گویا نزد پروردگار و آفریدگارش بسان الاغ است و تنها این نیست، بلکه مانند الاغی ترسان و هراسان و وحشت زده است.

تشبیهی که به خدا سوگند خوار کننده است، الله من و شما را از این صفت حفظ نماید.

- می‌توانی در این اوصافی که الله سبحانه و تعالی ـ کلام خویش را بدان وصف نموده است بیاندیشی؛ الله متعال کتابش را اینگونه وصف می‌کند که:

1-   حق است ﴿وَٱلَّذِیٓ أَوۡحَیۡنَآ إِلَیۡکَ مِنَ ٱلۡکِتَٰبِ هُوَ ٱلۡحَقُّ﴾ [فاطر: ٣١] «و هرچه از کتاب به تو وحى کرده‏ایم، کلامى است حقّ که کتب پیشین را تصدیق مى‏کند؛ بى گمان خدا به کار بندگانش آگاه و بیناست».

2-   هدایت است ﴿وَلَقَدۡ جِئۡنَٰهُم بِکِتَٰبٖ فَصَّلۡنَٰهُ عَلَىٰ عِلۡمٍ هُدٗى وَرَحۡمَةٗ﴾ [الأعراف: ٥٢] «براى آنان کتابى آوردیم که با آگاهى آن را به وضوح بیان کرده ایم که براى گروهى که ایمان مى‏آورند، هدایت و رحمتى است».

3-   علم است ﴿وَلَن تَرۡضَىٰ عَنکَ ٱلۡیَهُودُ وَلَا ٱلنَّصَٰرَىٰ حَتَّىٰ تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمۡۗ قُلۡ إِنَّ هُدَى ٱللَّهِ هُوَ ٱلۡهُدَىٰۗ وَلَئِنِ ٱتَّبَعۡتَ أَهۡوَآءَهُم بَعۡدَ ٱلَّذِی جَآءَکَ مِنَ ٱلۡعِلۡمِ مَا لَکَ مِنَ ٱللَّهِ مِن وَلِیّٖ وَلَا نَصِیرٍ﴾ [البقرة: ١٢٠] «یهودیان و مسیحیان هرگز از تو خشنود نخواهند شد، مگر اینکه از آیین آنان پیروى کنى؛ بگو: هدایت [راستین]، هدایت خداست و اگر آگاهانه از هوس‌هاى آنان پیروى کنى، در برابر خدا هیچ کارساز و یاورى نخواهى داشت».

4-   دلیلی آشکار است ﴿ یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَکُم بُرۡهَٰنٞ مِّن رَّبِّکُمۡ﴾ [النساء: ١٧٤] «اى مردم، برهان آشکارى از جانب صاحب‌اختیارتان براى شما رسید و نورى آشکار به سوى شما نازل کرده‌ایم».

5-   چیره است ﴿وَأَنزَلۡنَآ إِلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیۡهِ مِنَ ٱلۡکِتَٰبِ وَمُهَیۡمِنًا عَلَیۡهِ﴾ [المائ‍دة: ٤٨] «قرآن را به حق بر تو نازل کردیم که کتب پیشین را تصدیق مى‏کند و نگاهبان و ناظر بر آن‌هاست».

6-   برکت است ﴿کِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ إِلَیۡکَ مُبَٰرَکٞ لِّیَدَّبَّرُوٓاْ ءَایَٰتِهِۦ﴾ [ص: ٢٩] «کتابى است مبارک که بر تو نازل کرده‏ایم تا در آیاتش تدبر کنند».

7-   موعظه و اندرز است ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَتۡکُم مَّوۡعِظَةٞ مِّن رَّبِّکُمۡ﴾ [یونس: ٥٧] «اى مردم، براى شما‏ اندرزى از جانب صاحب اختیارتان آمده».

8-   شفاء است ﴿وَنُنَزِّلُ مِنَ ٱلۡقُرۡءَانِ مَا هُوَ شِفَآءٞ وَرَحۡمَةٞ لِّلۡمُؤۡمِنِینَ﴾ [الإسراء: ٨٢] «از قرآن آنچه [موجب] شفا و رحمت براى مؤمنان است نازل مى‏کنیم».

9-   یاد آوری است ﴿فَمَا لَهُمۡ عَنِ ٱلتَّذۡکِرَةِ مُعۡرِضِینَ﴾ [المدثر: ٤٩] «چرا از این تذکّر اعراض مى‏کنند؟»

10- نور است ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَکُم بُرۡهَٰنٞ مِّن رَّبِّکُمۡ وَأَنزَلۡنَآ إِلَیۡکُمۡ نُورٗا مُّبِینٗا﴾ [النساء: ١٧٤] «اى مردم، برهان آشکارى از جانب صاحب‌اختیارتان براى شما رسید و نورى آشکار به سوى شما نازل کرده‌ایم».

11- رحمت است ﴿وَنَزَّلۡنَا عَلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ تِبۡیَٰنٗا لِّکُلِّ شَیۡءٖ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٗ﴾ [النحل: ٨٩] «و قرآن را بر تو نازل کردیم که بیان هر امر و هدایت و رحمت است».

12- راستی است ﴿وَٱلَّذِی جَآءَ بِٱلصِّدۡقِ وَصَدَّقَ بِهِۦٓ أُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡمُتَّقُونَ﴾ [الزمر: ٣٣] «امّا آنان که راستى را عرضه و تصدیق کنند، پرواپیشه‏اند».

13- تصدیق کننده است ﴿وَٱلَّذِیٓ أَوۡحَیۡنَآ إِلَیۡکَ مِنَ ٱلۡکِتَٰبِ هُوَ ٱلۡحَقُّ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیۡهِ﴾ [فاطر: ٣١] «و هرچه از کتاب به تو وحى کرده‏ایم، کلامى است حقّ که کتب پیشین را تصدیق مى‏کند».

14- بلند مرتبه است ﴿وَإِنَّهُۥ فِیٓ أُمِّ ٱلۡکِتَٰبِ لَدَیۡنَا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ﴾ [الزخرف: ٤] «و این کتاب که والا و حکمت آموز است، در لوح محفوظ نزد ما ثبت شده است [و دستخوش تغییر نخواهد شد]».

15- گرانقدر است ﴿إِنَّهُۥ لَقُرۡءَانٞ کَرِیمٞ﴾ [الواقعة: ٧٧] «که این [گفتار]، قرآنى است گرانقدر».

16- با عزت است ﴿وَإِنَّهُۥ لَکِتَٰبٌ عَزِیزٞ﴾ [فصلت: ٤١] «و این کتابى است شکست ناپذیر».

17- ارجمند است ﴿بَلۡ هُوَ قُرۡءَانٞ مَّجِیدٞ﴾ [البروج: ٢١] «آرى، این [گفتار،] قرآنى است ارجمند».

18- فرقان (جدا کنندۀ‌ حق از باطل) است ﴿تَبَارَکَ ٱلَّذِی نَزَّلَ ٱلۡفُرۡقَانَ عَلَىٰ عَبۡدِهِۦ لِیَکُونَ لِلۡعَٰلَمِینَ نَذِیرًا﴾ [الفرقان: ١] «منشأ برکات است خدایى که [قرآن] معیار تمیز [حقّ از باطل] را بر بنده خویش نازل کرد، تا براى جهانیان هشداردهنده‏اى باشد».

19- موجب بصیرت است ﴿هَٰذَا بَصَٰٓئِرُ لِلنَّاسِ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٞ لِّقَوۡمٖ یُوقِنُونَ﴾ [الجاثیة: ٢٠] «این [قرآن موجبات] بصیرت است براى مردم و هدایت و رحمتى است براى اهل یقین».

20- محکم و ثابت است ﴿وَإِنَّهُۥ فِیٓ أُمِّ ٱلۡکِتَٰبِ لَدَیۡنَا لَعَلِیٌّ حَکِیمٌ﴾ [الزخرف: ٤] «و این کتاب که والا و حکمت آموز است، در لوح محفوظ نزد ما ثبت شده است [و دستخوش تغییر نخواهد شد]».

21- مفصل است ﴿کِتَٰبٞ فُصِّلَتۡ ءَایَٰتُهُۥ قُرۡءَانًا عَرَبِیّٗا لِّقَوۡمٖ یَعۡلَمُونَ﴾ [فصلت: ٣] «کتابى است که آیاتش به وضوح بیان شده است، به صورت قرآنى به زبان فصیح براى اهل دانش».

22- شگفت انگیز است ﴿قُلۡ أُوحِیَ إِلَیَّ أَنَّهُ ٱسۡتَمَعَ نَفَرٞ مِّنَ ٱلۡجِنِّ فَقَالُوٓاْ إِنَّا سَمِعۡنَا قُرۡءَانًا عَجَبٗا﴾ [الجن: ١] «بگو: به من وحى شده است که تنى چند از جنّیان [به آیات قرآن] گوش فرادادند، آنگاه گفتند: ما قرآنى شگفت آور شنیدیم».

23-  ابلاغ است ﴿إِنَّ فِی هَٰذَا لَبَلَٰغٗا لِّقَوۡمٍ عَٰبِدِینَ﴾ [الأنبیاء: ١٠٦] «در این [بیان] براى عبادت کنندگان پیام روشنی است».

24- مژده‌گر و بیم‌دهنده است ﴿بَشِیرٗا وَنَذِیرٗا فَأَعۡرَضَ أَکۡثَرُهُمۡ فَهُمۡ لَا یَسۡمَعُونَ﴾ [فصلت: ٤] «بشارت دهنده و هشداردهنده، ولى بیشتر مردم روى گرداندند و [حقایق را] نمى‏شنوند».

25- روش‌کننده و بیان‌گر ﴿هَٰذَا بَیَانٞ لِّلنَّاسِ وَهُدٗى وَمَوۡعِظَةٞ لِّلۡمُتَّقِینَ ١٣٨﴾ [آل عمران: ١٣٨] «این [آیات،] توضیحى است براى [عمومِ] مردم و هدایت و‏اندرزى است براى پرهیزگاران». ﴿وَنَزَّلۡنَا عَلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ تِبۡیَٰنٗا لِّکُلِّ شَیۡءٖ﴾ [النحل: ٨٩] «و قرآن را بر تو نازل کردیم که بیان هر امر است».

آیا همین ویژگی‌ها کافی نیست تا درک کنیم که با دور شدمان از قرآن که جنایتی در حق خودمان انجام می‌دهیم؟!.