مفهوم (المنهج) در لغت و اصطلاح شریعت

مفهوم (المنهج) در لغت و اصطلاح شریعت

کلمات (النَّهجُ) و (اَلمَنهَجُ) و (اَلمِنهاج) به معنای راه واضح و آشکارا می‌آید.

الله متعال در کتاب با عزت و بزرگوار خویش (در سوره مائده آیه 48 چنین می‌فرمایند: ﴿...لِکُلّٖ جَعَلۡنَا مِنکُمۡ شِرۡعَةٗ وَمِنۡهَاجٗاۚ...﴾ یعنی: «ما برای هریک از شما (پیامبران) شریعت و راه واضحی قرار داده‌ایم».

همانا الله منزه و برتر برای هر امتی شریعتی و راه و روش واضحی قرار داده است، لهذا برای (یهودیان) اهل تورات شریعت (خاصی) بوده و برای (نصرانی‌های) اهل انجیل شریعت (خاصی) بوده است و برای (مسلمانان) اهل قرآن شریعت (خاصی) وجود دارد.

پس این‌ها شریعت‌های است که در احکام با یکدیگر متفاوت‌اند، ولی در یکتا پرستی و توحید الله بزرگوار باعزت متفق‌اند، همانگونه که رسول اللهص فرمودند: «أَنَا أَوْلَى النَّاسِ بِعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ، وَالْأَنْبِیَاءُ إِخْوَةٌ لِعَلَّاتٍ، أُمَّهَاتُهُمْ شَتَّى وَدِینُهُمْ وَاحِدٌ^([1]).

ترجمه: من نزدیک‌ترین و مستحق‌ترین فرد در دنیا و آخرت به عیسی پسر مریم هستم، پیامبران برادرانی‌اند که از یک پدر و از مادران جداگانه‌اند و دین آنان (که همان عقیده توحیدی باشد) یکی است.

مفهوم حدیث بالا این است که پیامبران در اصول توحید و یکتا پرستی اللهﻷ متفق‌اند و اما اختلاف در مسائل فرعی شریعت اتفاق افتاده است از این جهت شریعت‌های (پیامبران بایک دیگر) متفاوت‌اند.

الله متعال در کتاب شریف خویش در سوره انبیاء آیه 25 به پیامبرشص چنین فرموده‌اند: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِکَ مِن رَّسُولٍ إِلَّا نُوحِیٓ إِلَیۡهِ أَنَّهُۥ لَآ إِلَٰهَ إِلَّآ أَنَا۠ فَٱعۡبُدُونِ ٢٥﴾.

ترجمه: «و ما پیش از تو پیامبری را نفرستاده‌ایم مگر اینکه بسوی او وحی می‌نموده‌ایم که همانا بجزمن دیگر معبود به حقی نیست لذا (تنها) مرا پرستش و عبادت کنید».

و الله متعال در سوره نحل آیه 36 فرموده‌اند: ﴿وَلَقَدۡ بَعَثۡنَا فِی کُلِّ أُمَّةٖ رَّسُولًا أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَٱجۡتَنِبُواْ ٱلطَّٰغُوتَ﴾.

ترجمه: «و قطعا ما در هر امتی پیامبری را فرستاده‌ایم (که به امت خویش بگوید) که الله را عبادت کنید و از سرکشان دوری و پرهیز کنید».

این (آیات) در توحید و یکتا پرستی اللهﻷ می‌باشد، و اما شریعت‌های (پیامبران†) در اوامر و نواهی (فرعی) با یکدیگر متفاوت‌اند و فرق دارند.

---

[1]- این حدیث را امام بخاری در صحیح خویش در کتاب الأنبیاء، باب واذکر فی الکتاب مریم، و امام مسلم در صحیحش حدیث شماره (2365) در کتاب فضائل، با فضائل عیسی÷ از روایت ابوهریرهس روایت نموده‌اند.