35- سلام بن ابی مطیع خُزاعی بصری/[1] [متوفّای 164 ه‍ . ق]

35- سلام بن ابی مطیع خُزاعی بصری/[1]
[متوفّای 164 ه‍ . ق]

و حافظ ابن حجر عسقلانی در کتاب «تهذیب التهذیب»^[2] گوید:

            نام سلام بن ابی مطیع، «سعد خُزاعی»، آزاده‌ی ابوسعید بصری می‌باشد که از این افراد، به روایت حدیث پرداخته است:

            قتادة؛ غالب قطّان؛ ابوعمران جونی؛ ایوب سختیانی؛ اسماعیل بن عبید؛ عثمان بن عبدالله بن موهب؛ هشام بن عروة؛ شعیب بن حبحاب؛ معمر بن راشد - یکی از معاصران سلام بن ابی مطیع - و دیگران.

            و از کسانی که از سلام بن ابی مطیع خُزاعی، به روایت حدیث پرداخته‌اند، می‌توان بدین افراد اشاره کرد:

عبدالرحمن بن مهدی؛ عبدالله بن مبارک؛ یونس بن محمد؛ زهیر بن نعیم بابی؛ وهب بن جریر بن حازم؛ سلیمان بن حرب؛ موسی بن اسماعیل؛ مُسدّد؛ علی بن جعد و دیگر دانش پژوهان و شیفتگان علم و دانش و تشنگان حکمت و فرزانگی.

            احمد بن حنبل گوید: «ثقة صاحب سنّة»؛ «سلام بن ابی مطیع، فردی مؤثق و قابل اعتماد و صاحب سنّت و متعهّد و پایبند بدان می‌باشد».

            ابوحاتم گوید: «صالح الحدیث»؛ «احادیث و روایات سلام بن ابی مطیع، صحیح و درست می‌باشند».

            آجری به نقل از ابوداود گوید: «سمعتُ اباسلمة قال: سمعتُ سلام بن ابی مطیع؛ وکان یقال: هو اعقل اهل البصرة»؛ «از ابوسلمة شنیدم که گفت: از سلام بن ابی مطیع شنیدم؛ و حال آن که در مورد سلام بن ابی مطیع، چنین گفته می‌شد که وی، از خردمندترین و هشیارترین مردمان بصره بود».

            و همچنین ابوداود گوید: «سلامٌ ثقة»؛ «سلام بن ابی‌مطیع، روایت‌کننده‌ای ثقه و مورد اعتماد است».

            و نسایی گوید: «لیس به بأس»؛ «در احادیث و روایات سلام بن ابی مطیع، نمی‌توان ایراد و نقصی وارد کرد؛ زیرا وی، فردی مؤثق و قابل اعتماد بود».

            و بخاری به نقل از محمد بن محبوب گوید: «مات سنة (164) وهو مقبل من مکة»؛ «سلام بن ابی مطیع؛ در حالی که از مکه برمی گشت، به سال 164 ه‍ . ق درگذشت و به رحمت ایزدی پیوست».

            و ترمذی نیز گوید: «مات سنة سبع وستین»؛ «سلام، به سال 167 ه‍ . ق درگذشت و چهره در نقاب خاک کشید»؛ و خلیفه و ابن قانع بر این باورند که سلام بن ابی مطیع، به سال 173 ه‍ . ق وفات کرد و دار فانی را وداع گفت.

            عبدالله بن احمد در کتاب «العلل»، به نقل از پدرش (احمد بن حنبل) گوید: «ثقة صاحب سنّة؛ وکان ابن مهدی یحدّث عنه»؛ «سلام بن ابی مطیع، از زمره‌ی راویان ثقه و قابل اعتماد و صاحب سنّت و متعهّد و پایبند بدان می‌باشد؛ و ابن مهدی نیز، از وی به روایت حدیث می‌پرداخت».

            و بزّار در مُسند خویش گفته است: «کان من خیار الناس»؛ «سلام بن ابی مطیع، از زمره‌ی برگزیده‌ترین و بهترین مردمان بود».

            علامه محمد بن یوسف صالحی دمشقی شافعی در کتاب «عقود الجمان»^[3]، سلام بن ابی مطیع را در شمار روایت کنندگان از امام اعظم ابوحنیفه/ ذکر کرده است.

            و همچنین حافظ ابن بزّاز کردری نیز در کتاب «المناقب»^[4]، وی را در زمره‌ی راویان شهر بصره ذکر کرده که به نقل روایت از امام اعظم ابوحنیفه/ پرداخته است.

نگارنده گوید:

                سلام بن ابی مطیع خُزاعی بصری/، در موارد ذیل (از کتاب «الجامع الصحیح» بخاری) با یک واسطه، استاد امام محمد بن اسماعیل بخاری/ به شمار می‌آید؛ و این موارد عبارتند از:

* در باب «الاستعاذة من فتنة الغنی»^[5]

            «حَدَّثَنَا مُوسَى بْنُ إِسْمَاعِیلَ، حَدَّثَنَا سَلَّامُ بْنُ أَبِی مُطِیعٍ، عَنْ هِشَامٍ، عَنْ أَبِیهِ، عَنْ خَالَتِهِ: أَنَّ النَّبِیَّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ کَانَ یَتَعَوَّذُ: «اللَّهُمَّ إِنِّی أَعُوذُ بِکَ مِنْ فِتْنَةِ النَّارِ وَمِنْ عَذَابِ النَّارِ، وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ فِتْنَةِ القَبْرِ، وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ عَذَابِ القَبْرِ، وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ فِتْنَةِ الغِنَى، وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ فِتْنَةِ الفَقْرِ، وَأَعُوذُ بِکَ مِنْ فِتْنَةِ المَسِیحِ الدَّجَّالِ»»(ح 6376)

            «موسی بن اسماعیل، از سلام بن ابی مطیع، از هشام، از پدرش، از خاله‌اش (عایشهل) برای ما روایت کرده که وی گفته است: رسول خدا ج با این کلمات به خدا پناه می‌جست: «اللهم انّی اعوذ بک من فتنة النار ومن عذاب النار؛ واعوذ بک من فتنة القبر؛ واعوذ بک من عذاب القبر؛ واعوذ بک من فتنة الغنی، واعوذ بک من فتنة الفقر، واعوذ بک من فتنة المسیح الدجال»؛ «پروردگارا! از فتنه‌ی آتش، عذاب آتش، فتنه‌ی قبر، عذاب قبر، فتنه‌ی ثروت و توانگری، فتنه‌ی فقر و ناداری و از فتنه‌ی دجال به تو پناه می‌برم».

* در باب «اقرءوا القرآن ما ائتلفت قلوبکم»^[6]

            «حَدَّثَنَا عَمْرُو بْنُ عَلِیٍّ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ مَهْدِیٍّ، حَدَّثَنَا سَلَّامُ بْنُ أَبِی مُطِیعٍ، عَنْ أَبِی عِمْرَانَ الجَوْنِیِّ، عَنْ جُنْدَبٍ، قَالَ النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: «اقْرَءُوا القُرْآنَ مَا ائْتَلَفَتْ عَلَیْهِ قُلُوبُکُمْ، فَإِذَا اخْتَلَفْتُمْ فَقُومُوا عَنْهُ» تَابَعَهُ الحَارِثُ بْنُ عُبَیْدٍ، وَسَعِیدُ بْنُ زَیْدٍ، عَنْ أَبِی عِمْرَانَ، وَلَمْ یَرْفَعْهُ حَمَّادُ بْنُ سَلَمَةَ، وَأَبَانُ، وَقَالَ غُنْدَرٌ: عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ أَبِی عِمْرَانَ، سَمِعْتُ جُنْدَبًا، قَوْلَهُ، وَقَالَ ابْنُ عَوْنٍ: عَنْ أَبِی عِمْرَانَ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الصَّامِتِ، عَنْ عُمَرَ قَوْلَهُ وَجُنْدَبٌ أَصَحُّ وَأَکْثَرُ»(ح 5061)

            «عمرو بن علی، از عبدالرحمن بن مهدی، از سلام بن ابی مطیع، از ابوعمران جونی، از جندب بن عبداللهس برای ما روایت کرده که آن حضرت ج فرمودند: «تا زمانی که بانشاط هستید و حضور قلب دارید، قرآن تلاوت کنید و هنگامی که نشاط و علاقه ندارید، آن را ترک کنید».

---

[1]-           بیوگرافی «سلام بن ابی مطیع خُزاعی بصری» را در این منابع دنبال کنید:

      «التاریخ الکبیر»؛ امام بخاری 2/2/134؛ «رجال صحیح البخاری»، کلاباذی 1/332؛ «الجرح و التعدیل»، رازی 4/258؛ «سیر اعلام النبلاء»، حافظ ذهبی 7/428؛«الکاشف»، حافظ ذهبی 1/414؛ «میزان الاعتدال»، حافظ ذهبی 2/181؛ «تقریب التهذیب»، ابن حجر عسقلانی 1/406؛ «خلاصة تهذیب الکمال»، خزرجی ص 136؛ «شذرات الذهب»، ابن عماد 1/282؛ «تهذیب الکمال»، حافظ مزّی 8/233؛ «الجمع بین رجال الصحیحین»، مقدسی 1/196

[2]-           «تهذیب التهذیب» 4/252 و 253

[3]-           «عقود الجمان»؛ ص 116

[4]-           «المناقب»، کردری 2/227

[5]-           «الجامع الصحیح»، امام بخاری 3/943

[6]-           همان 2/757