39- شَبابة بن سَوّار فَزاری/[1] [متوفّای 254 یا 255ه‍ . ق]

39- شَبابة بن سَوّار فَزاری/[1]
[متوفّای 254 یا 255ه‍ . ق]

حافظ ابن حجر عسقلانی در کتاب «تهذیب التهذیب»^[2] گوید:

            شَبابة بن سَوّار فزاری، آزاده‌ی ابوعمر مدائنی است؛ اصل شبابة بن سَوّار، از خراسان می‌باشد. گفته شده است که نام وی: «مروان» می‌باشد. این را، ابن عدی، حکایت نموده است.

            شبابة بن سَوّار فزاری، از این بزرگان عرصه‌ی روایت و درایت، حدیث روایت نموده است:

            حریز بن عثمان رحبی؛ اسرائیل؛ شعبة؛ شیبان؛ یونس بن ابی اسحاق؛ ابن ابی ذئب؛ لیث بن سعد؛ عبدالعزیز بن ماجشون؛ ورقاء؛ محمد بن طلحة بن مصرف؛ و دیگران.

            و از کسانی که از شَبابة بن سّوار فزاری، به روایت حدیث پرداخته‌اند، می‌توان بدین افراد اشاره کرد:

            احمد بن حنبل؛ علی بن مدینی؛ یحیی بن معین؛ اسحاق بن راهویه؛ عبدالله بن محمد مسندی؛ دو پسر ابوشیبة؛ احمد بن حسن خِراش؛ احمد بن ابی سُریج رازی؛ حجّاج بن شاعر؛ حجّاج بن حمزة خشابی؛ حسن بن صبّاح بزّار؛ حسن بن محمد بن صبّاح زعفرانی؛ حسن بن علی خلّال؛ عمرو الناقد؛ محمد بن رافع؛ محمد بن عبدالرحیم بزّاز؛ محمود بن غیلان؛ مطر بن فضل؛ یحیی بن بشر بلخی؛ یحیی بن موسی خت؛ فضل بن سهل اعرج؛ محمد بن حاتم بن میمون؛ محمد بن عبیدالله بن منادی؛ ابومسعود رازی؛ عباس دوری؛ محمد بن عاصم اصبهانی؛ یحیی بن ابی طالب؛ عبدالله بن روح مدائنی و شماری دیگر از مردمان.

            جعفر طیالسی از یحیی بن معین نقل می‌کند که گفت: «ثقة»؛ «شَبابة بن سّوار، فردی مؤثق و قابل اعتماد در حدیث بود».

            عثمان دارمی گوید: «قلتُ لیحیی: فشابة فی شعبة؟ قال: ثقة»؛ «خطاب به یحیی بن معین گفتم: دیدگاه تو در مورد روایات شبابة از شعبه چیست؟ وی در پاسخ گفت: شَبابة بن سّوار، روایت کننده‌ای ثقه و معتبر و مطمئن و درستکار می‌باشد».

            ابن سعد گوید: «کان ثقة، صالح الامر فی الحدیث وکان مُرجئاً»؛ «شَبابة بن سّوار فَزاری، فردی مؤثق و قابل اعتماد می‌باشد که احادیث وی نیز در شمار احادیث و روایات صحیح و درست قرار دارند؛ و خود وی نیز گرایش به مذهب «مُرجئه» داشت».

            ناگفته نماند که شَبابة بن سّوار فَزاری، از آن دسته از محدّثان و راویانی می‌باشد که هر شش پیشوای حدیث (بخاری، مسلم، ترمذی، ابوداود، نسایی و ابن ماجه)، به نقل روایت از وی پرداخته‌اند.

            در کتاب «جامع المسانید»^[3] چنین آمده است: ناچیزترین بندگان خدا (ابوالمؤید محمد بن محمود خوارزمی) گوید: «و مع انّه شیخ احمد ویحیی وشیخ بعض شیوخهما، یروی عن الامام ابی حنفة/ فی هذه المسانید»؛ «شَبابة بن سّوار فَزاری - با وجود این که استاد احمد بن حنبل و یحیی بن معین و استاد برخی از اساتید آن دو به شمار می‌آید - باز هم در این مسانید، به نقل روایت از امام ابوحنیفه/ پرداخته است».

            و علامه محمد بن یوسف صالحی دمشقی شافعی در کتاب «عقود الجمان»^[4]، شَبابة بن سّوار را در شمار روایت کنندگان از امام اعظم ابوحنیفه/ ذکر کرده است.

نگارنده گوید:

                شَبابة بن سّوار فَزاری/، در موارد ذیل (از کتاب «الجامع الصحیح» بخاری) با یک واسطه، استاد امام محمد بن اسماعیل بخاری/ به شمار می‌آید؛ و این موارد عبارتند از:

* در باب «ما یکره من کثرة السؤال»^[5]

            «حَدَّثَنَا الحَسَنُ بْنُ صَبَّاحٍ، حَدَّثَنَا شَبَابَةُ، حَدَّثَنَا وَرْقَاءُ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ، سَمِعْتُ أَنَسَ بْنَ مَالِکٍ، یَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ: “لَنْ یَبْرَحَ النَّاسُ یَتَسَاءَلُونَ حَتَّى یَقُولُوا: هَذَا اللَّهُ خَالِقُ کُلِّ شَیْءٍ، فَمَنْ خَلَقَ اللَّهَ ”»(ح 7296)

            «حسن صبّاح، از شَبابة بن سّوار فَزاری، از ورقاء، از عبدالله بن عبدالرحمن برای ما روایت کرده که وی گفته است: از انس بن مالکس شنیدم که می‌گفت: رسول خداج فرمود: «مردم به اندازه‌ای به سؤالات خود ادامه می‌دهند تا جایی که می‌گویند: این خدا است که همه چیز را آفریده است؛ پس چه کسی خدا را آفریده است؟ (در این صورت، باید بگوید: به خدا و رسولش ایمان دارم و به خدا پناه ببرد و به جلوتر نرود)».

* در باب «الصلاة علی النفساء وسنّتها»^[6]

            «حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ أَبِی سُرَیْجٍ، قَالَ: أَخْبَرَنَا شَبَابَةُ، قَالَ: أَخْبَرَنَا شُعْبَةُ، عَنْ حُسَیْنٍ المُعَلِّمِ، عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بُرَیْدَةَ، عَنْ سَمُرَةَ بْنِ جُنْدُبٍ: «أَنَّ امْرَأَةً مَاتَتْ فِی بَطْنٍ، فَصَلَّى عَلَیْهَا النَّبِیُّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ، فَقَامَ وَسَطَهَا»»(ح 332)

            «احمد بن ابی سُریج، از شَبابة بن سّوار فزاری، از شعبة، از حسین معلّم، از عبدالله بن بریدة، از سمرة بن جندبس برای ما روایت کرده که وی گفته است: زنی به هنگام زایمان، وفات کرد؛ رسول خدا ج بر وی، نماز گزاردند و به هنگام نماز، به میانه‌ی جنازه ایستادند».

* در باب «هل علی من لا یشهد الجمعة غسل من النساء والصبیان وغیرهم»^[7]

            «حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ، حَدَّثَنَا شَبَابَةُ، حَدَّثَنَا وَرْقَاءُ، عَنْ عَمْرِو بْنِ دِینَارٍ، عَنْ مُجَاهِدٍ، عَنِ ابْنِ عُمَرَ، عَنِ النَّبِیِّ صَلَّى اللهُ عَلَیْهِ وَسَلَّمَ قَالَ: «ائْذَنُوا لِلنِّسَاءِ بِاللَّیْلِ إِلَى المَسَاجِدِ»»(ح899)

            «عبدالله بن محمد، از شَبابة بن سّوار فَزاری، از ورقاء، از عمرو بن دینار، از مجاهد از ابن عمرب برای ما روایت کرده که وی گفته است: رسول خدا ج فرمودند: «برای زنان اجازه بدهید که در شب، به مسجد بروند».

* در باب «مایجوز من العمل فی الصلاة»^[8].

* در باب «قول الله تعالی: ﴿وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَیۡرَ ٱلزَّادِ ٱلتَّقۡوَىٰۖ﴾ [البقرة: 197]»^[9].

* در باب «غزوة الحدیبیة»^[10].

* در باب «من جرّ ثوبه من الخیلاء»^[11].

* در باب «ایّ الجوار اقرب»^[12].

* در باب «عمل صالح قبل القتال»^[13].

* در باب «صفة ابلیس وجنوده»^[14].

---

[1]-           بیوگرافی «شَبابة بن سوّار فَزاری» را در این منابع دنبال کنید:

      «التاریخ الکبیر»؛ امام بخاری 2/2/270؛ «رجال صحیح البخاری»، کلاباذی 1/356؛ «الجرح و التعدیل»، رازی 4/392؛ «سیر اعلام النبلاء»، حافظ ذهبی 9/513؛ «میزان الاعتدال»، حافظ ذهبی 2/260؛ «شذرات الذهب»، ابن عماد 2/15؛ «کتاب الثقات»، ابن حبان 8/312؛ «الکاشف»، حافظ ذهبی 2/3؛ «تقریب التهذیب»، ابن حجر عسقلانی 1/410؛ «خلاصة تهذیب الکمال»، خزرجی ص 142؛ «تهذیب الکمال»، حافظ مزّی 8/261؛ «الجمع بین رجال الصحیحین»، مقدسی 2/218

[2]-           «تهذیب التهذیب» 3/264 و 265

[3]-           «جامع المسانید» 2/481

[4]-           «عقود الجمان»؛ ص117

[5]-           «الجامع الصحیح»، امام بخاری 2/1083 و 1084

[6]-           «الجامع الصحیح»، امام بخاری 1/47

[7]-           همان 1/123

[8]-           همان 1/161

[9]-           همان 1/206

[10]-        همان 2/599

[11]-        همان 2/861

[12]-        همان 1/300

[13]-        همان 1/394

[14]-        همان 1/464