حدیث هفدهم: جواز خوابیدن و استراحت در مسجد

عبدالله بن عمر y روایت کرده است: «کُنْتُ غُلاَمًا شَابًّا عَزَبًا فِی عَهْدِ النَّبِیِّ ج، وَکُنْتُ أَبِیتُ فِی المَسْجِدِ، وَکَانَ مَنْ رَأَى مَنَامًا قَصَّهُ عَلَى النَّبِیِّ ج، فَقُلْتُ: اللَّهُمَّ إِنْ کَانَ لِی عِنْدکَ خَیْرٌ فَأَرِنِی مَنَامًا یُعَبِّرُهُ لِی رَسُولُ اللَّهِ ج، فَنِمْتُ، فَرَأَیْتُ مَلَکَیْنِ أَتَیَانِی، فَانْطَلَقَا بِی، فَلَقِیَهُمَا مَلَکٌ آخَرُ، فَقَالَ لِی: لَنْ تُرَاعَ، إِنَّکَ رَجُلٌ صَالِحٌ. فَانْطَلَقَا بِی إِلَى النَّارِ، فَإِذَا هِیَ مَطْوِیَّةٌ کَطَیِّ البِئْرِ، وَإِذَا فِیهَا نَاسٌ قَدْ عَرَفْتُ بَعْضَهُمْ، فَأَخَذَا بِی ذَاتَ الیَمِینِ. فَلَمَّا أَصْبَحْتُ ذَکَرْتُ ذَلِکَ لِحَفْصَةَ. فَزَعَمَتْ حَفْصَةُ، أَنَّهَا قَصَّتْهَا عَلَى النَّبِیِّ ج، فَقَالَ: إِنَّ عَبْدَ اللَّهِ رَجُلٌ صَالِحٌ، لَوْ کَانَ یُکْثِرُ الصَّلاَةَ مِنَ اللَّیْلِ. وَکَانَ عَبْدُ اللَّهِ بَعْدَ ذَلِکَ یُکْثِرُ الصَّلاَةَ مِنَ اللَّیْلِ»^[1]. «من پسری جوان و مجرّد در زمان پیامبر ج بودم، و در مسجد بیتوته می­کردم و هرکس خوابی می­دید برای پیامبر ج تعریف می­کرد، من گفتم: بارالها! اگر برای من خیری در نزد تو هست، به من خوابی ن‌شان بده تا رسول الله ج برایم تعبیر کند، پس خوابیدم، دو ملائکه دیدم که نزدم آمده و مرا بردند تا اینکه نزد ملائکه دیگری رسیدیم. وی به من گفت: نترس! تو مرد صالحی هستی. سپس مرا کنار آتش جهنّم بردند وآنجا شبیه چاه بود ودر آن افرادی را دیدم که بعضی از آنها را می­شناختم. سپس مرا به سمت راست (بهشت) بردند؛ و صبح خوابم را برای حفصه بازگو کردم و حفصه نیز آن را برای پیامبر ج بیان نمود. و رسول الله ج فرمودند: عبدالله بن عمر مرد صالحی است اگر نماز شبش را زیاد کند! و پس از این واقعه عبدالله قسمت کمی از شب را می­خوابید (و اکثر آن را شب زنده­داری می‌کرد)».

این حدیث بیان از آن دارد که ماندن در مسجد و خوابیدن در آن خلاف شریعت نمی­باشد؛ چراکه هیچ ممانعتی در انجام آن وارد نشده است و هیچ منافاتی با هدف مسجد یعنی؛ عبادت کردن ندارد. البته نباید ماندن در آن موجب مزاحمت نمازگزاران و عبادت در آن شود و فضای مسجد را بهم بزند و به استراحتگاه تبدیل شود و موجب آزار و رخوت و ناراحتی مسلمانان شود.

جدای از این مشاهده می­شود که پیامبر ج، صالح بودن عبدالله بن عمر y را منوط به شب­زنده­داری و نماز در شب می­کند؛ چرا که نماز و عبادت در این موقع عارفانه جدای از معنویّات خاص، نمادی از تقوا و خشوع و ایمان راسخ می­باشد. خداوند أ در وصف پرهیزگاران و عباد الرحمان می‌فرمایند: ﴿وَٱلَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمۡ سُجَّدٗا وَقِیَٰمٗا٦٤﴾ [الفرقان: 64]. ‏ «و کسانیند که (بخش قابل ملاحظه‌ای از شب، و گاهی تمام) شب را با سجده و قیام به روز می‌آورند (و با عبادت و نماز سپری می‌کنند)».

جدای از خوابیدن، استراحت کردن در مسجد نیز ایرادی در شریعت ندارد، عبدالله بن زید الانصاری س روایت کرده است: «أَنَّهُ رَأَى رَسُولَ اللَّهِ ج مُسْتَلْقِیًا فِی المَسْجِدِ وَاضِعًا إِحْدَى رِجْلَیْهِ عَلَى الأُخْرَى»^[2] « وی پیامبر ج را در حالیکه دراز کشیده بودند ویکی از پاهای‌شان را هم روی یکدیگر قرار داده در مسجد النبی دیدند».

---

[1]- (صحیح): بخاری (ش7031و7030) والّلفظ له/ مسلم (ج4ص1927)/ ابوداود (ش382)/ ابن ماجه (ش3919) از طریق (نافع وسالم وحمزة) روایت کرده­اند: «عن ابن عمر، قال: کنت غلاما شابا عزبا فی عهد النبی ج، وکنت أبیت فی المسجد، وکان من رأى مناما قصه على النبی ج، فقلت: اللهم إن کان لی عندک خیر فأرنی مناما یعبره لی رسول الله ج، فنمت، فرأیت ملکین أتیانی، فانطلقا بی، فلقیهما ملک آخر، فقال لی: لن تراع، إنک رجل صالح. فانطلقا بی إلى النار، فإذا هی مطویة کطی البئر، وإذا فیها ناس قد عرفت بعضهم، فأخذا بی ذات الیمین. فلما أصبحت ذکرت ذلک لحفصة. فزعمت حفصة، أنها قصتها على النبی ج، فقال: «إن عبدالله رجل صالح، لو کان یکثر الصلاة من اللیل» قال الزهری عن سالم: «وکان عبدالله بعد ذلک یکثر الصلاة من اللیل».

[2]- (صحیح): بخاری (ش475و6287)/ مسلم (ج3ص1662)/ ابوداود (ش4866)/ ترمذی (ش2765) نسایی (ش721) از طریق (مالک بن انس وسفیان بن عیینه) روایت کرده­اند: «عن ابن شهاب عن عباد بن تمیم عن عمه أنه رأى رسول الله ج: ...».