حدیث سی وششم: قرائت قرآن در خطبۀ جمعه

جابر بن سمرهس در وصف خطبۀ پیامبر ج گفته است: «کَلامٌ یَعِظُ بِهِ النَّاسَ، وَیَقْرَأُ آیَاتٍ مِنْ کِتَابِ اللَّهِ ثُمَّ یَنْزِلُ، وَکَانَتْ خُطْبَتُهُ قَصْدًا، وَصَلاتُهُ قَصْدًا.»^[1] «پیغمبر ج ایستاده خطبه می‌خواندند سپس می­نشستند و سپس بر می­خواستند و آیاتی را قرائت می­کردند و خداوند را یاد می­کردند و خطبه و نمازش نه طولانی بودند و نه کوتاه.»

---

[1] (صحیح): تمام رازی، الفوائد (ش1098) ومن طریقه ابن عساکر، تاریخ دمشق (ج53ص336) روایت کرده‌اند: «حدثنا أبی (محمّد بن عبد الله بن جعفر) ثنا أبو عبد الله محمّد بن أیوب بن الضریس بن بشار البجلی الرازی بالری ثنا محمّد بن سعید بن سابق الرازی وکان یسکن قزوین ثنا عمرو بن أبی قیس عن سماک بن حرب عن جابر بن سمرة السوائی قال من حدثک أن رسول الله صلى الله علیه وسلم کان یخطب على المنبر جالسا فکذبه فأنا شهدته! کان یخطب قائما ثم یجلس ثم یقوم فیخطب خطبة أخرى. قال قلت: کیف کانت خطبته؟ قال: کلام یعظ به الناس ویقرأ آیات من کتاب الله عز وجل ثم ینزل وکانت خطبته قصدا وصلاته قصدا.»

ومحمّد بن سعید بن سابق هم متابعه شده و حاکم، المستدرک (ش1057) روایت کرده است: «حدثنا أبو عبد الله محمّد بن یعقوب الحافظ ثنا حامد بن محمّد المقری ثنا عبد الرحمن بن عبد الله بن سعد الدشتکی ثنا عمرو بن أبی قیس عن سماک بن حرب عن جابر بن سمرة السوائی قال: ... .»

وعمرو بن ابی قیس هم متابعه شده و احمد، المسند (ش20945) / طیالسی، المسند (ش809) / طبرانی، المعجم الکبیر (ج2ص250) از طریق (قیس بن الربیع وشریک بن عبدالله وعمرو بن ثابت) روایت کرده‌اند: «عن سماک بن حرب عن جابر بن سمرة قال: ... .»

رجال تمام رازی: محمّد بن عبد الله بن جعفر بن عبد الله بن الجنید: امام ابن عساکر گفته است: «کان أحد المکثرین المصنفین الثقات» وامام ذهبی هم گفته است: «الحافظ الامام محدث الشام» وامام کتانی هم گفته است: «کان ثقة نبیلا مصنفا» [ابن عساکر، تاریخ دمشق (ج53ص336) / ذهبی، تذکرة الحفاظ (ج3ص897)]

ابوعبدالله محمّد بن أیوب بن سنان بن یحیى بن الضریس البجلی: امام ذهبی گفته است: «الحافظ المحدث الثقة» وامام ابن ابی جاتم گفته است: «هو ثقة» وامام خلیلی هم گفته است: «ثقة» [ذهبی، سیراعلام النبلاء (ج13ص450)].

وسایر رجالش «ثقة» ومترجم در تهذیب هستند؛ فقط سماک بن حرب «ثقة» بوده لیکن گفته‌اند که در اواخر عمر دچار تغییر شده وروایاتش از عکرمه مشکل دارد!! وامام یعقوب بن شیبه گفته است: « قلت لعلى ابن المدینى : روایة سماک عن عکرمة ؟ فقال: مضطربة وسفیان وشعبة یجعلونها عن عکرمة و غیرهما یقول: عن ابن عباس؛ إسرائیل وأبو الأحوص»!! وهمچنین: «کان شعبة بن الحجاج یضعفه وکان یقول فى التفسیر عکرمة: ولو شئت أن أقول له: ابن عباس لقاله»

اما باید بگوییم که سماک بن حرب هر روایتی که از عبدالله بن عباس شنیده را از قول عکرمه هم شنیده است؛ لذا گاهی آن روایت‌ها را از قول عکرمه نقل کرده وگاهی هم از قول عبدالله بن عباس؛ ودر نتیجه هیچ اضطرابی در کار نیست؛ وسماک بن حرب صراحتاً روایت کرده است: «قال عکرمة: کل شیء حدثُتک من التفسیر فهو عن ابن عباس» ولذا امامان ابوحاتم رازی وابن عدی واحمد بن حنبل مطلقاً گفته‌اند: «ثقةٌ» وامام عجلی هم گفته است: «کان جائز الحدیث لم یترک حدیثه أحد، وکان عالما بالشعر وأیام الناس، وکان فصیحا» [رک: ابن حجر، تهذیب التهذیب (ج4ص322) / ابن ابی حاتم، الجرح و التعدیل (ج4ص279) / ابن عدی، الکامل فی الضعفاء (ج3ص460وج5ص269) / ابن عبدالبر، الاستذکار (ج6ص235)] ولذا این اسناد «صحیح» است.

وامام حاکم نیشابوری هم گفته است: «هذا حدیثٌ صحیحٌ على شرط مسلم»

وامام ذهبی هم گفته است: «علی شرط مسلم» [حاکم، المستدرک مع التلخیص للذهبی (ش1057)]

همچنین اصل حدیث هم در صحیح مسلم آمده است ومسلم (ش2032) روایت کرده است: «حدثنا یحیى بن یحیى وحسن بن الربیع وأبو بکر بن أبى شیبة قال یحیى أخبرنا وقال الآخران حدثنا أبو الأحوص عن سماک عن جابر بن سمرة قال: کانت للنبى ج خطبتان یجلس بینهما یقرأ القرآن ویذکر الناس.»