آداب روزه

آداب روزه

روزه آداب واجب و مستحبی دارد:

آداب واجب

1-    دروی از دروغ، زیرا دروغ در هر حال حرام است و در حال روزه حرمت آن شدیدتر است.

2-    دوری از غیبت.

3-    دوری از سخن‌چینی، یعنی نقل سخن مردم به یکدیگر به هدف تخریب روابط. این کار از گناهان کبیره است.

4-    اجتناب از فریب و کلاهبرداری در معاملات از جمله خرید و فروش و اجاره و صنعت و دیگر موارد.

5-    دوری از شهادت دروغ، زیرا چنین کاری با روزه در تضاد است. پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «هرکه سخن دروغ و عمل به آن را ترک نکند خداوند نیز نیازی به این ندارد که او غذا و نوشیدنی‌اش را ترک گوید».([1])

آداب مستحب برای روزه داران

1-    سحری: برای روزه‌دار مستحب است که سحری بخورد. پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «سحری بخورید، زیرا در سحری برکت است».([2])

2-    به تاخیر انداختن سحری، زیرا عمل رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ چنین بود. از زید بن ثابت ـ رضی الله عنه ـ روایت است که گفت: با رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ ‌سحری خوردیم سپس برای نماز برخاست. انس بن مالک بن زید پرسید: میان اذان و سحری چقدر فاصله بود؟ گفت: «به اندازۀ [قرائت] پنجاه آیه».([3])

3-    زود افطار کردن؛ زیرا پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «مردم همچنان در خیر هستند تا وقتی که افطار را زود بخورند».([4])

4-    حفظ زبان از سخن اضافه.

5-    چشم فرو هشتن از حرام؛ زیرا چشم نیز مانند دیگر اعضای بدن روزه دارد و روزۀ آن نگاه نکردن به سوی حرام است.

6-       قرآن خواندن و ذکر و دعا و نماز و صدقۀ بسیار.([5])

روزۀ مستحب

منظور از روزۀ مستحب روزه‌ای است که نصوص در استحباب آن وارد شده است:

1-    روزۀ شش روز از شوال، زیرا رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «هر که رمضان را روزه گیرد، سپس در پی آن شش روز از شوال را روزه شود، [روزه‌اش] مانند روزۀ دهر است»([6]).

2-    روزۀ عرفه برای غیر حاجیان، زیرا پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ فرموده‌اند: «روزۀ عرفه گناهان [روزهای] گذشته و باقی‌ماندۀ سال را پاک می‌کند».([7])

3-    روزۀ روز عاشورا (دهم محرم) همراه با یک روز قبل یا بعد آن، چرا که رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ ‌دربارۀ روزۀ عاشورا می‌فرماید: «گناهان سال گذشته را پاک می‌کند».([8])

4-    روزۀ ایام بیض (روزهای سفید) یعنی روز سیزدهم و چهارم و پانزدهم هر ماه، زیرا پیامبر خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ دربارۀ فضیلت آن می‌فرماید: «روزه گرفتن سه روز از هر ماه مانند روزه گرفتن همۀ عمر است».([9])

5-    روزۀ روزهای دوشنبه و پنجشنبه، بر اساس سخن رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ که فرمود: «اعمال در روزهای دوشنبه و پنجشنبه عرضه می‌شود و من دوست دارم در حالی که روزه‌ام، اعمالم عرضه شود».([10])

6-    روزه گرفتن بسیار در ماه‌های شعبان و محرم، زیرا رسول الله ـ صلی الله علیه وسلم ـ می‌فرماید: «بهترین روزه پس از رمضان، روزۀ ماه خدا، محرم است...»([11]) و ام المومنین عائشه ـ رضی الله عنها ـ می‌فرماید: «پیامبر ـ صلی الله علیه وسلم ـ هیچ ماهی را بیشتر از شعبان روزه نمی‌گرفت...».([12])

7-       روزه گرفتن یک روز در میان، طبق این سخنِ رسول خدا ـ صلی الله علیه وسلم ـ که فرمودند: «محبوبت‌ترین روزه نزد الله روزۀ داوود ـ علیه السلام ـ است؛ او یک روز روزه می‌گرفت و یک روز افطار می‌کرد».([13])

آثار روزۀ نافله

1-    باعث نزدیک‌شدن بنده به پروردگار است، زیرا ادامۀ روزه پس از رمضان، ان شاءالله نشانه‌ای است برای پذیرش عمل.

2-    روزۀ پس از رمضان نشانۀ شکر بنده برای پروردگار سبحانه وتعالی است، زیرا روزۀ رمضان از روی ایمان و احتساب باعث مغفرت گناهان پیشین می‌شود؛ به همین سبب روزۀ پس از آن مشروع گردیده تا شکری باشد برای این نعمت.

3-    روزۀ نافله به مثابۀ پیمانی است از سوی بنده با پروردگار مبنی بر اینکه موسم طاعت همچنان ادامه دارد و زندگی همه‌اش عبادت است.

4-    روزۀ نافله سببی است برای به دست آوردن محبت الله و اجابت او، و باعث پاک شدن گناهان است.

از الله متعال خواهانم پاداش ما را چند برابر گرداند و ما را مورد رحمت خود قرار دهد؛ همانا او شنوا و نزدیک و مجیب است.

---

[1]- به روایت بخاری در کتاب الصیام، باب من لم یدع قول الزور والعمل به فی الصوم (۱۹۰۳).

[2]- به روایت بخاری در کتاب الصوم، باب برکة السحور (۱۹۲۳) و مسلم در کتاب الصیام، باب فضل السحور (۱۰۹۵).

[3]- بخاری در کتاب الصوم، باب قدر کم بین السحور وصلاة الفجر (۱۹۲۱) و مسلم در کتاب الصیام، باب فضل السحور (۱۰۹۷).

[4]- بخاری در کتاب الصوم، باب تعجیل الفطر (۱۹۵۷) و مسلم در کتاب الصیام، باب فضل السحور (۱۰۹۸).

[5]- المحلی (۶/ ۵۴۱)، المجموع (۶/ ۳۵۹)، نیل الأوطار (۴/ ۱۰۷). نگا: کتاب روزه از مؤلف (۱۳۰).

[6]- مسلم در کتاب الصیام، باب استحباب صیام ستة أیام من شوال (۱۱۶۴).

[7]- مسلم در کتاب الصیام، باب استحباب صیام ثلاثة أیام من کل شهر (۱۱۶۲).

[8]- مسلم در کتاب الصیام، باب أی یوم بصیام عاشوراء (۱۱۳۴).

[9]- بخاری در کتاب الصوم، باب صوم داود علیه السلام (۱۹۷۹) و مسلم در کتاب الصیام، باب النهی عن صوم الدهر (۱۱۵۹).

[10]- ترمذی در کتاب الصوم، باب ما جاء فی صوم الاثنین والخمیس (۷۴۷). علامه آلبانی در إرواء الغلیل (۴/ ۱۰۳) آن را صحیح می‌داند.

[11]- مسلم در کتاب الصیام، باب صوم المحرم (۱۱۶۳).

[12]- مسلم در کتاب الصیام، باب صوم شعبان (۱۹۷۰).

[13]- بخاری در کتاب الصوم، باب «أحب الصیام إلی الله صیام داود» (۳۴۲۰) و مسلم در کتاب الصوم، باب النهی عن صوم الدهر لمن تضرر به (۲۷۹۶).