101- باب: ایراد گرفتن از غذا درست نیست؛ بلکه تعریف از غذا مستحب است

101- باب: ایراد گرفتن از غذا درست نیست؛ بلکه تعریف از غذا مستحب است

740- عن أبی هُریرةt قال: «ما عَابَ رسُولُ اللهr طَعَاماً قَطُّ، إِن اشْتَهَاه أَکَلَهُ، وإِنْ کَرِهَهُ تَرَکَهُ». [متفقٌ علیه]([1])

ترجمه: ابوهریرهt می‌گوید: «رسول‌اللهr هیچ‌گاه از هیچ غذایی ایراد نگرفت؛ اگر موردِ علاقه‌اش بود، می‌خورد و اگر دوست نداشت، آن را ترک می‌کرد و نمی‌خورد».

741- وعن جابرٍt أَنَّ النَّبِیَّr سَأَلَ أَهْلَهُ الأُدُمَ فقالوا: ما عِنْدَنَا إِلاَّ خَلٌّ، فَدَعَا بِهِ، فَجَعلَ یَأْکُلُ ویقول: «نِعْمَ الأُدُمُ الخَلُّ نِعْمَ الأُدُمُ الخَلُّ». [روایت مسلم]([2])

ترجمه: جابرt می‌گوید: پیامبرr از خانواده‌اش نان‎خورشی خواست؛ گفتند: چیزی جز سرکه نداریم. لذا به خواستِ او سرکه را آوردند و شروع به خوردن کرد و می‌فرمود: «سرکه، نان‎خورشِ خوبی‌ست؛ سرکه نان‌خورشِ خوبی‌ست!»

شرح

مؤلف/ می‌گوید: «ایراد گرفتن از غذا درست نیست؛ بلکه تعریف از غذا مستحب است».

غذا شامل انواع خوراکی‌ها و نوشیدنی‌ها می‌شود؛ شایسته است که وقتی غذایی برای انسان می‌آوردند، قدر نعمت پروردگار را بداند و الله را بر آن سپاس‌گزار باشد که این نعمت را نصیبش کرده است؛ نه این‌که از آن ایراد بگیرد؛ اگر میل دارد، بخورَد و اگر دوست ندارد، نخورد و از آن بد نگوید. دلیلش، حدیث ابوهریرهt می‌باشد که فرموده است: «رسول‌اللهr هیچ‌گاه از هیچ غذایی ایراد نگرفت؛ اگر موردِ علاقه‌اش بود، می‌خورد و اگر دوست نداشت، آن را ترک می‌کرد و نمی‌خورد».

به عنوان مثال: اگر برای کسی، خرمای نامرغوبی بیاورند، نگوید: چه خرمای بدی‌ست! اگر دوست دارد، از آن بخورد؛ و گرنه، از آن بدگویی نکند؛ زیرا این، نعمت خداست که به او ارزانی فرموده است. پس شایسته نیست که از آن ایراد بگیرد. هم‌چنین وقتی برایش غذایی درست می‌کنند که آن را نمی‌پسندد، نباید از آن ایراد بگیرد؛ اگر از کیفیت آن غذا خوشَش آمد، از آن بخورد؛ اگر دوست نداشت، نخورَد.

و اما درباره‌ی تعریف از غذا، حدیث جابرt آمده است؛ جابرt می‌گوید: پیامبرr از خانواده‌اش نان‎خورشی خواست؛ گفتند: چیزی جز سرکه نداریم. لذا به خواستِ او سرکه را آوردند و شروع به خوردن کرد و می‌فرمود: «سرکه، نان‎خورشِ خوبی‌ست؛ سرکه نان‌خورشِ خوبی‌ست!» در این روایت، واژه‌ی «خَل» آمده است که به معنای سرکه می‌باشد؛ هم‌چنین به آبی که حاوی خرما باشد و شیرین شود، خَل گویند. پیامبرr نان را در این آب فرو می‌بُرد و میل می‌کرد. غذایی بسیار ساده؛ اما می‌فرمود: «چه نان‌خورشِ خوبی‌ست!» از آن جهت به آن نان‌خورش می‌گویند که مایع است؛ یعنی به نوشیدنی‌ها یا خوراکی‌های مایع نیز غذا می‌گویند. چنان‌که الله متعال می‌فرماید:

﴿فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِٱلۡجُنُودِ قَالَ إِنَّ ٱللَّهَ مُبۡتَلِیکُم بِنَهَرٖ فَمَن شَرِبَ مِنۡهُ فَلَیۡسَ مِنِّی وَمَن لَّمۡ یَطۡعَمۡهُ فَإِنَّهُۥ مِنِّیٓ إِلَّا مَنِ ٱغۡتَرَفَ غُرۡفَةَۢ بِیَدِهِۦۚ﴾                                                       [البقرة: ٢٤٩]       

هنگامی که طالوت با سپاهانش (از شهر) جدا شد، به آنان گفت: الله شما را با رودخانه­ای آزمایش می­کند؛ هر کس، از آبِ آن بنوشد، از یاران من نیست و کسی که آب نخورَد یا فقط به اندازه­ی کف دستش آب بردارد، از یاران من است.

لذا به چیزی که طعم یا مزه دارد و خورده می‌شود، غذا می‌گویند.

این، روش پیامبرr بود که وقتی از غذایی خوشَش می‌آمد، از آن تعریف می‌کرد؛ مثل این‌که بگویید: چه نانِ خوبی! این، سنت پیامبرr است.

***

---

([1]) صحیح بخاری، ش: 5409؛ و صحیح مسلم، ش: 2064.

([2]) صحیح مسلم، ش: 2052.