112- باب: ناپسند بودن نوشیدن از دهانه‌ی مشک، ظرف آب و امثال آن؛ و بیانِ این‌که این کراهت، تنزیهی‌ست، نه تحریمی

112- باب: ناپسند بودن نوشیدن از دهانه‌ی مشک، ظرف آب و امثال آن؛ و بیانِ این‌که این کراهت، تنزیهی‌ست، نه تحریمی

766- عن أبی سعیدٍ الخدْرِیِّt قال نَهَى رسولُ اللهr عنِ اخْتِنَاثِ الأَسْقِیَةِ. یعنى: أَنْ تُکسَرَ أَفْوَاهُها، وَیُشْرَب منها. [متفقٌ علیه]([1])

ترجمه: ابوسعید خدریt می‌گوید: رسول‌اللهr از نوشیدن آب از دهانه‌ی مشک منع فرمود.

767- وعن أبی هریرةt قال: نَهَى رسولُ اللهr أَن یُشْرَبَ مِنْ فِیِّ السِّقاءِ أَو القِرْبةِ. [متفقٌ علیه]([2])

ترجمه: ابوهریرهt می‌گوید: رسول‌اللهr از نوشیدنِ آب از دهانه‌ی ظرف آب و مشک منع فرمود.

768- وعن أُمِّ ثابِتٍ کَبْشَةَ بِنْتِ ثَابتٍ أُخْتِ حَسَّانِ بْنِ ثابتt وعنها قالت: دخَل علَیَّ رسولُ اللهr فَشَرِبَ مِن فِیِّ قِرْبةٍ مُعَلَّقةٍ قَائمًا. فَقُمْتُ إِلى فِیهَا فَقطَعْتُهُ. [ترمذی، این حدیث را روایت کرده و گفته است: حسن صحیح می‌باشد.]([3])

ترجمه: ام‌ثابت، کبشه بنت ثابت، خواهر حسان بن ثابت$ می‌گوید: رسول‌اللهr نزدم آمد و ایستاده از دهانه‌ی مشکی که آویزان بود، آب نوشید. لذا برخاستم و دهانه‌ی مشک را بُریدم (تا آن را نگه دارم).

[ام‌ثابت& دهانه‌ی مشک را بُرید تا محلی را که دهان پیامبرr به آن خورده بود، برای تبرک حفظ کند. این حدیث، نشان‌گر جایز بودن نوشیدن از دهانه‌ی ظرف است و دو حدیث پیشین، نشان می‌دهد که بهتر و افضل، این‎ست که انسان از دهانه‌ی ظرف، آب نخورد.]

شرح

مؤلف/ می‌گوید: «ناپسند بودن نوشیدن از دهانه‌ی مشک، ظرف آب و امثال آن؛ و بیانِ این‌که این کراهت، تنزیهی‌ست، نه تحریمی».

یکی از آداب نوشیدن، این‎ست که انسان از دهانه‌ی مشک یا ظرف، آب نخورَد. زیرا پیامبرr از این کار منع کرده است. در گذشته آب را در مشک و امثال آن نگه می‌داشتند؛ لذا گاه خاشاک، حشرات و امثال آن در آب دیده می‌شد. از این‌رو پیامبرr از تا کردنِ دهانه‌ی مشک و نوشیدن آب از دهانه‌ی آن منع فرمود؛ لذا حکمتش، این‎ست که چه‌بسا آب، آلوده باشد و وقتی انسان، از دهانه‌ی مشک، آب بخورد، متوجهِ آلودگی آب نمی‌شود.

چنان‌که باری شخصی می‌خواست آب بخورد که ناگهان ماری از مشک بیرون آمد. چه‌قدر خطرناک بوده است! هر آن امکان داشت او را بگزد یا آسیبی به او برساند. البته آب خوردن از شیرِ آب یا سبوها و ظرف‌های مخصوص آب، خطرناک نیست و حکمِ نوشیدن آب از لیوان را دارد. گفتنی‎ست: اگر چاره‌ای نبود، ایرادی ندارد که انسان از دهانه‌ی مشک آب بنوشد. مثلاً تشنه هست و لیوانی با خود ندارد؛ در این حالت از دهانه‌ی مشک آب می‌خورد. زیرا همان‌گونه که مؤلف/ ذکر کرده، این نهی، نهیِ تنزیهی‌ست، نه تحریمی.

از حدیث ام‌ثابت چنین برمی‌آید که هنگام ضرورت، نوشیدن آب در حالتِ ایستاده ایرادی ندارد. آری؛ پیامبرr از نوشیدن آب در حالت ایستاده منع نموده است؛ اما وقتی ضرورت باشد، مثلِ وقتی که لیوان یا ظرفی در دسترس نیست و مَشک، آویزان است و دهان انسان در حالت نشسته به مشک نمی‌رسد، نوشیدن آب در حالت ایستاده ایرادی ندارد. چنان‌که پیامبرr، ایستاده از مشکی که آویزان بود، آب نوشید.

این حدیث، هم‌چنین نشان می‌دهد که تبرک جستن به آثار پیامبرr جایز است؛ همان‌گونه که صحابهy به عرق، آب دهان، لباس و موی پیامبرr تبرک می‌جستند. البته تبرک جستن به آثار دیگران، جایز نیست و این امر، مخصوص پیامبرr بوده است.([4])

---

([1]) صحیح بخاری، ش: 5625؛ و صحیح مسلم، ش: 2023.

([2]) صحیح بخاری، ش: 5628؛ مسلم، این حدیث را روایت نکرده است.

([3]) صحیح الترمذی، آلبانی/، ش: 1542.

([4]) کسی سراغ ندارد که چیزی از آثار رسول‌اللهr مانده باشد و این، از حکمت الاهی‌ست تا زمینه‌ی شرک، مرتفع گردد. ر.ک: «التوسل، انواعه واحکامه» از علامه آلبانی/ که در این موضوع، بی‌نظیر است.