178- باب: استحباب این‌که مسافر هنگام بازگشت از سفر، ابتدا به مسجد محلّ خویش برود و در آن دو رکعت نماز بگزارد

178- باب: استحباب این‌که مسافر هنگام بازگشت از سفر، ابتدا به مسجد محلّ خویش برود و در آن دو رکعت نماز بگزارد

995- عن کعب بن مالِکٍt أنَّ رسولَ اللهr کَانَ إِذَا قَدِمَ مِنْ سَفَرٍ، بَدَأ بِالْمَسْجِدِ فَرَکَعَ فِیهِ رَکْعَتَیْنِ. [متفق علیه]([1])

ترجمه: کعب بن مالکt می‌گوید: رسول‌اللهr هنگامی‌که از سفری باز می‌گشت، ابتدا به مسجد می‌رفت و در آن دو رکعت نماز می‌خواند.

شرح

دو باب دیگر درباره‌ی آداب سفر را توضیح می‌دهیم:

باب نخست، به این موضوع می‌پردازد که شایسته است: انسان پس از سفری طولانی‌مدت که خانواده‌اش را ندیده است، در شب به خانه‌اش نرود؛ مگر با اطلاع قبلی یا این‌که ضرورتی وجود داشته باشد؛ مثلاً در سفر اذیت شود یا برایش امکان ماندن تا صبح، وجود نداشته باشد. در چنین شرایطی ایرادی ندارد که شب‌هنگام به خانه برود. هم‌چنین اگر پیش‌تر به خانواده‌اش اطلاع دهد که شب‌هنگام به خانه می‌رسد، ایرادی ندارد که نزدشان برود. اما اگر غیبتش طولانی بوده است، نباید در شب به خانه برود؛ علتش را پیامبرr بیان نموده و فرموده است: «لِکَیْ تَمْتَشِطَ الشَّعِثَةُ وَتَسْتَحِدَّ الْمُغِیبَةُ».([2]) یعنی: «...تا زنِ ژولیده‌موی، سرش را شانه بزند و موهای زائد بدنش را برطرف کند». به عبارت دیگر: حکمتش این است که زن، فرصت بیابد که خود را برای شوهرش بیاراید و خویش را تمیز کند. البته این مسأله، مقیّد به این است که سفرِ مرد، طولانی شده باشد؛ اما در سفرهای کوتاه‌مدتی چون سفرهای یک‌روزه یا دو روزه و امثال آن، هر زمانی‌که شخص بخواهد، می‌تواند نزد خانواده‌اش برود. خلاصه ‌این‌که مسافر، پس از بازگشت از سفرهای طولانی‌مدت نباید در شب به خانه برود؛ مگر از روی ضرورت یا با اطلاع قبلی.

و اما حدیث دوم، به بیان این نکته می‌پردازد که: انسان پس از بازگشت از سفر، پیش از هر کاری و پیش از رفتن به خانه، به مسجد برود و در آن‌جا دو رکعت نماز بخواند؛ زیرا پیامبرr در گفتار و کردارش، این عمل را برای امتش سنت قرار داده است. پیامبرr هنگامی‌که از سفری باز می‌گشت، ابتدا به مسجد می‌رفت و دو رکعت نماز می‌خواند. هم‌چنین باری جابرt هم‌سفر پیامبرr بود؛ وقتی به مدینه رسیدند، نزد پیامبرr رفت تا پول شتری را که به آن بزرگوار فروخته بود، بگیرد؛ پیامبرr از او پرسید: «آیا به مسجد رفته و نماز خوانده‌ای؟» پاسخ داد: خیر. رسول‌اللهr فرمود: «ادْخُلْ الْمَسْجِدَ فَصَلِّ رَکْعَتَیْنِ». یعنی: «وارد مسجد شو و دو رکعت نماز بخوان». این، سنتی‌ست که بسیاری از مردم نسبت به آن بی‌توجه‌اند؛ یا نمی‌دانند و یا به آن اهمیت نمی‌دهند! لذا شایسته است که انسان، این سنت را زنده کند و هنگامی‌که به شهر خود می‌رسد، پیش از رفتن به خانه‌اش، ابتدا به مسجد برود و دو رکعت نماز بخواند.

***

---

([1]) صحیح بخاری، ش: (3088، 4677)؛ و صحیح مسلم، ش: 2769.

([2]) صحیح بخاری، ش: 5246؛ و صحیح مسلم، ش: 5073. (مترجم)