203- باب: سنت جمعه

203- باب: سنت جمعه

در این مورد می‌توان به حدیث ابن‌عمر$ اشاره کرد که پیش‌تر گذشت؛ وی می‌گوید: «پس از نماز جمعه با رسول‌اللهr دو رکعت نماز سنت گزاردم».([1])

1133- وعن أَبی هریرةt قال: قَالَ رسولُ اللهr: «إِذَا صَلَّى أَحَدُکُم الجُمُعَةَ، فَلْیُصَلِّ بَعْدَهَا أرْبعاً». [روایت مسلم]([2])

ترجمه: ابوهریرهt می‌گوید: رسول‌اللهr فرمود: «هر کدام از شما پس از این‌که نماز جمعه را به‌جا آورد، چهار رکعت نمازِ (سنت) بگزارد».

1134- وعن ابن عمر$: أنَّ النَّبیَّr کَانَ لا یُصَلِّی بَعْدَ الجُمُعَةِ حَتَّى یَنْصَرِفَ، فَیُصَلِّی رَکْعَتَیْنِ فی بَیْتِهِ. [روایت مسلم]([3])

ترجمه: ابن‌عمر$ می‌گوید: پیامبرr پس از نماز جمعه، نماز نمی‌گزارد تا این‌که باز می‌گشت و در خانه‌اش دو رکعت نماز می‌خواند.

شرح

مؤلف، نووی/ در کتاب «ریاض‌الصالحین» بابی را به سنت جمعه اختصاص داده است. گفتنی‌ست: نماز جمعه، نمازی مستقل از نماز ظهر می‌باشد؛ از این‌رو با نماز عصر، جمع نمی‌شود. یعنی اگر کسی مسافر باشد و در شهری توقف کند و با ساکنان آن‌جا نماز جمعه بخواند، نباید نماز عصرش را با نماز جمعه، جمع کند. زیرا نماز جمعه، نمازی مستقل می‌باشد و در سنت، جمع نماز ظهر و عصر و جمع مغرب و عشا ثابت است. نماز جمعه از جهت سنت‌های قبل و پس از آن، و نیز از جهت روزِ جمعه، با سایر نمازها تفاوت دارد. پیش از نماز جمعه، سنت راتبه یا مؤکده وجود ندارد. یعنی: انسان هنگامی‌که وارد مسجد می‌شود، هرچه می‌تواند نماز بخواند و این، محدود به رکعت‌های معینی نیست تا این‌که امام بیاید؛ لذا مطابقِ توان خود تا آمدن امام، دو یا چهار یا شش رکعت بگزارد. اما سنت پس از جمعه، راتبه می‌باشد که بنا بر روایتِ ابن‌عمر$، دو رکعت است؛ چنان‌که ابن‌عمر$ می‌گوید: «پیامبرr پس از نماز جمعه، نماز نمی‌گزارد تا این‌که باز می‌گشت و در خانه‌اش دو رکعت نماز می‌خواند». هم‌چنین مؤلف/ حدیثی بدین مضمون آورده است که ابوهریرهt می‌گوید: رسول‌اللهr فرمود: «هر کدام از شما پس از این‌که نماز جمعه را به‌جا آورد، چهار رکعت نمازِ (سنت) بگزارد».

از این‌رو علما درباره‌ی تعداد رکعت‌های سنت جمعه، اختلاف نظر دارند که دو رکعت است یا چهار رکعت که با دو سلام خوانده می‌شود؟ برخی از علما، سنت گفتاریِ پیامبرr را بر سنت کرداریِ آن بزرگوار مقدم می‌دانند؛ از این‌رو گفته‌اند: سنت راتبه‌ی جمعه، چهار رکعت پس از فرض جمعه می‌باشد.

عده‌ای از علما گفته‌اند: سنت راتبه‌ی جمعه، دو رکعت است؛ دلیل این‌دسته از علما روایت ابن‌عمر$ می‌باشد. این ها چهار رکعت را غیرراتبه می‌دانند.

برخی هم در میان سنت گفتاری وکرداری، جمع‌بندی کرده و سنت راتبه‌ی جمعه را شش رکعت دانسته‌اند.

و شماری از علما از جمله ابوالعباس حرانی/ گفته‌اند: اگر سنت راتبه‌ی جمعه در مسجد خوانده شود، چهار رکعت است و اگر در خانه ادا گردد، دو رکعت می‌باشد؛ زیرا رسول‌اللهr سنت راتبه‌ی جمعه را در خانه دو رکعت می‌خواند و در عین حال، سنتِ گفتاریِ آن بزرگوار این است که فرمود: «پس از نماز جمعه چهار رکعت بخوانید». لذا در رابطه با سنت راتبه‌ی جمعه، این گنجایش وجود دارد که دو رکعت یا چهار رکعت و یا شش رکعت بخوانید.

***

---

([1]) ر.ک: حدیث شماره‌ی 1105. [مترجم]

([2]) صحیح مسلم، ش:881.

([3]) صحیح مسلم، ش:882.