کویر زایی

کویر زایی

بیابان زایی یکی از عمده‫ترین مشکلات محیط زیست است که انسان مغرور به وسوسه شیطان رجیم برای دست یافتن برخی منافع مادی آنرا بوجود می‫آورد:

﴿... فَلَیُغَیِّرُنَّ خَلۡقَ ٱللَّهِ ...﴾ [النساء: ١١٩] 

«... و آنان آفرینش خدا را دگرگون می‌کنند ...».

طبیعت در حقیقت عبارت است از؛ نعمت‌های ظاهری که ما با فوائد آن آگاه شده‫ایم، در کنار بسیاری از نعمت‌های پوشیده که هنوز حکمت‌های نهفته در آن بر ما هویدا نشده است.

﴿... وَأَسۡبَغَ عَلَیۡکُمۡ نِعَمَهُۥ ظَٰهِرَةٗ وَبَاطِنَةٗ....﴾ [لقمان: ٢٠] 

«... و نعمت‌های خود را - چه نعمتهای ظاهر و چه نعمت‌های باطن - بر شما گسترده و افزون ساخته است؟...»

آمار محیط زیست در زمینه کویر زایی بسیار وحشتناک است: سالانه 18 ملیون هکتار از زمین‌های کشاورزی به صحرا می‫پیوندند. فضای سبز جنگلی جهان از 37 ملیون کیلومتر مربع به 24 ملیون کیلومتر مربع کاهش یافته است. 90 کشور با بیابان زایی دست به گریبانند. 40 درصد فراورده‫های کشاورزی جهان پایین آمده و...

اسلام برای حفظ امنیت فضای سبز و طبیعت راهکارهای زیادی را بصورت عملی و عبادی به اجرا گذاشته که به برخی از آنها بصورت گذرا اشاره می‫کنیم:

1)     کاشتن زمین و عدم سیطره مطلق بر آن:

پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم  می‫فرمایند: «من کانت له أرض فلیزرعها أو لیمنحها أخاه ..». (به روایت امام احمد و نسائی و ابن ماجه) «کسی که زمینی دارد یا آنرا کاشت کند و یا به برادرش ببخشد (تا آنرا آباد کرده از آن استفاده برد)...».

2)     اصلاح زمینها:

کسی که زمینی بکر را کاشت کرده سرسبز کند آن زمین بدو تعلق می‫گیرد.

از فرامین رسول اکرم  صلی الله علیه و آله و سلم  است: «مَنْ أَعْمَرَ أَرْضًا لَیْسَتْ لِأَحَدٍ فَهُوَ أَحَقُّ» (به روایت امام بخاری) «هر کسی زمینی که به کسی تعلق ندارد را آباد کند، او از دیگران بدان زمین اولاتر است. (زمین بدو تعلق می‫گیرد)»

3)     درختکاری:

کاشت درخت و گیاه در دین مبین اسلام عملی عبادی تلقی شده، آموزه‫های دینی در این باب بستر فرهنگی بسیار غنی و شیوایی را فراهم کرده‫اند.

پیامبر اکرم  صلی الله علیه و آله و سلم  می‫فرمایند: «ما من مسلم یغرس غرساً أو یزرع زرعاً، فیأکل منه طیر أو إنسان أو بهیمة إلا کان له به صدقة». (به روایت امام بخاری) «هر فرد مسلمانی که درختی بکارد یا زراعتی کاشت کند، و پرندگان یا انسانها یا حیوانات از آن بخورند. در آن برای او اجر و پاداش (صدقه) است».

درخت در تغییر آب و هوا، و زیبایی و رونق بخشیدن به طبیعت و جلب باران نقش بسیار مهمی ایفا می‫کند، و چون کارخانه‫ای است که فعالیتهای بسیار مفیدی را بدون کمترین توقع و چشم داشتی به جامعه بشری ارائه می‫دارد.

از اینروست که رسول اکرم  صلی الله علیه و آله و سلم  فرمودند:

«إذا قامت الساعة وبید أحدکم فسیلة فإن استطاع أن یغرسها قبل قیام الساعة فلیفعل وأجره عند الله العظیم» (روایت امام احمد).

«اگر قیامت برپا شد و در دست کسی از شما نهالی بود، و اگر می‫توانست آنرا قبل از برپایی قیامت بکارد، حتما این کار را انجام دهد، و اجر و پاداش او با پروردگار بزرگ خواهد بود».

4)     رسیدگی به درختان

خداوند منان درختان و کشتزار را از نعمتهای شایان خود بر بندگانش می‫داند و آنها را به استفاده درست از این نعمتهای بیکران توصیه می‫فرماید:

﴿وَهُوَ ٱلَّذِیٓ أَنشَأَ جَنَّٰتٖ مَّعۡرُوشَٰتٖ وَغَیۡرَ مَعۡرُوشَٰتٖ وَٱلنَّخۡلَ وَٱلزَّرۡعَ مُخۡتَلِفًا أُکُلُهُۥ وَٱلزَّیۡتُونَ وَٱلرُّمَّانَ مُتَشَٰبِهٗا وَغَیۡرَ مُتَشَٰبِهٖۚ کُلُواْ مِن ثَمَرِهِۦٓ إِذَآ أَثۡمَرَ وَءَاتُواْ حَقَّهُۥ یَوۡمَ حَصَادِهِۦۖ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْۚ إِنَّهُۥ لَا یُحِبُّ ٱلۡمُسۡرِفِینَ ١٤١﴾ [الأنعام: ١٤١] 

«خدا است که آفریده است باغهائی را که بر پایه استوار می‌گردند (و درختانش با قلّابهای ویژه به اشیاء اطراف می‌چسبند و کمر راست می‌کنند و روی داربستها قرار می‌گیرند) و باغهائی را که چنین نیستند و (نیازی به پایه و داربست و پیچیدن به اطراف ندارند و بر سر پای خود می‌ایستند و گردن می‌افرازند. بلی این خدا است که انواع) خرمابُنها و کشتزارها را آفریده است که ثمره‌ی آنها (در رنگ و طعم و بو و شکل و غیره) گوناگون است، و نیز درختان زیتون و انار را آفریده است که (در برخی صفات) همگونند و (در برخی صفات) متفاوتند. هنگامی که به بار آمدند از میوه‌ی آنها بخورید و به هنگام رسیدن و چیدن و درو کردنشان از آنها (به فقراء و مساکین) ببخشید و زکات لازم آنها را بدهید، و (در خوردن و یا بخشیدن از آنها) اسراف نکنید، زیرا که خداوند اسراف‌کنندگان را دوست نمی‌دارد».

5)     برحذر داشتن از قطع درختان

فرموده الهی است در وصف ظالمان مستبد و خودخواهان ویرانگر که زمین را با از بین بردن کشتزار به فساد می‫کشند:

﴿وَإِذَا تَوَلَّىٰ سَعَىٰ فِی ٱلۡأَرۡضِ لِیُفۡسِدَ فِیهَا وَیُهۡلِکَ ٱلۡحَرۡثَ وَٱلنَّسۡلَۚ وَٱللَّهُ لَا یُحِبُّ ٱلۡفَسَادَ ٢٠٥﴾ [البقرة: ٢٠٥]

«و هنگامی که پشت می‌کند و می‌رود (و یا به ریاست و حکومتی می‌رسد)، در زمین به تلاش می‌افتد تا در آن فساد و تباهی ورزد و زرع و نسل (انسانها و حیوانات) را نابود کند (و با فساد و تباهی خود، اقوات و اموال و ارواح را از میان ببرد)، و خداوند فساد و تباهی را دوست نمی‌دارد».

پیش از این اشاره شد که رسول خدا  صلی الله علیه و آله و سلم  از قطع بیهوده درختان بشدت برحذر داشته، کسی را که مرتکب چنین جنایتی می‫شود را به آتش جهنم بیم می‫دهد.

و ابوبکر صدیق  رضی الله عنه  شاگرد اول مکتب رسول هدایت و رستگاری صلی الله علیه و آله و سلم  به سپاهیان مسلمان امر می‫کرد در هنگام جنگ که غالبا مرامهای اخلاقی کم رنگ می‫شود، چون دیگر ملتها رفتار نکنید و «.... ولا تَعْقِروا نخلاً ولا تُحْرِقُوه، ولا تَقْطَعوا شَجَرَةً مُثْمِرَةً،ولا تَذْبَحُوا شاةً ولا بقرةً ولا بعیراً إلا لَمأکَلَةٍ...».

«... و هیچ نخلی (درختی) را ضایع نکنید و آتش نزنید، و هیچ درخت با ثمری را قطع نکنید، و هیچ گوسفند و گاو و شتری را سر نبرید مگر برای استفاده خوراکی از گوشت آن...»

و از شکار بی رویه پرندگان نیز ممانعت بعمل آمده.

در مسند الشهاب از انس بن مالک آمده که رسول الله  صلی الله علیه و آله و سلم  فرمودند: «من قتل عصفورا عبثاً جاء یوم القیامة وله صراخ عند العرش تقول: یا رب، سل هذا فیم قتلنی؟».

«کسی که گنجشکی ( پرنده) را بیهوده به قتل برساند، آن گنجشک روز قیامت نزد عرش الهی آمده داد و هوار به راه انداخته می‫گوید: پروردگارا! از این شخص بپرس چرا مرا به قتل رسانده؟!..»

این است اسلام!..

دینی که تربیت همه جوانب زندگی انسان اعم از جسم، عقل، قلب، وجدان، اخلاق و ... و حتی طبیعت و محیط زیست را دربر گرفته، رابطه انسان با سایر مخلوقات الهی چون؛ سایر انسانها، اقتصاد و مال و ثروت، و حتی آب و خاک و هوا، گیاه و حیوانات را روشن نموده است.

ابر و باد و مه و خورشید و فلک درکارند

تا تو نانی به کف آری و به غفلت نخوری

همه از بهر تو سر گشته و فرمان بردار

شرط انصاف نباشد که تو فرمان نبری