مقدمۀ مؤلف

مقدمۀ مؤلف

الحمد لله ربّ العالـمین، الرحمن الرحیم، مالک یوم الدین؛

سلام و درود می‌فرستم بر پیامبرمان محمد ج، پیامبر عربی هاشمی، همان بزرگِ فرزندان آدم که خدای تعالی کتاب روشنش را بر او نازل فرمود و او را حجتی برای جهانیان قرار داد.

پروردگارا! درود و سلام و برکت فرست بر بنده و فرستاده‌ات محمد، تا روز رستاخیز از تمامی اصحابش و کسانی که به نیکی از ایشان پیروی کرده [و می‌کنند]، راضی و خشنود باش.

خدای ﻷ بندگان مؤمنش را فرمان داده که در کتاب عظیمش (قرآن) تدبّر کنند، چنان که فرمود: ﴿کِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ إِلَیۡکَ مُبَٰرَکٞ لِّیَدَّبَّرُوٓاْ﴾ [ص: 29].

«کتابى مبارک است که آن را به سوى تو نازل کرده‏ایم تا در [باره] آیات آن بیندیشند».

 و نیز فرمود: ﴿أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ ٱلۡقُرۡءَانَ أَمۡ عَلَىٰ قُلُوبٍ أَقۡفَالُهَآ٢٤﴾ [محمد: 24].

«آیا به آیات قرآن نمى‏اندیشند یا [مگر] بر دل‌هایشان قفل‌هایى نهاده شده است».

بی‌تردید، تدبر و اندیشیدن در قرآن، از بزرگ‌ترین عوامل رسیدن به سعادت در دنیا و آخرت بوده و ترک تدبر، مایه محرومیت و خسارتی سنگین و جبران ناپذیر است.

ابن قیّم / راست گفت، زمانی که در کتابش «بدایع الفوائد» فرمود: «سخت‌ترین حسرت و بزرگ‌ترین زیان برای‌کسی‌که اوقات عمرش را در کسب علم صرف نموده، آن است که [بمیرد و] از دنیا بیرون رود در حالی که حقایق قرآن را نفهمیده و دل خویش را با اسرار و معانی آن همراه و مأنوس نساخته باشد»^([1]). فهم حقایق قرآن تنها از راه تدبر امکان پذیر است.

بی‌گمان، سورۀ بقره از سوره‌های بزرگ قرآن می‌باشد که پیامبر ج درباره آن چنین فرمود است: «یادگیری [و حفظ] آن برکت، و ترک آن مایه حسرت است و باطل گرایان [و ساحران] نمی‌توانند به کسی که آن را حفظ دارد، ضرر برسانند»^([2])؛ و برطبق روایتی از عبدالله بن مسعود س چنین گزارش شده که فرموده است: «هر چیزی نقطه بلندی دارد و بلندای قرآن سوره بقره است؛ و هر چیزی مغز و مرکزی دارد، مغز و مرکز قرآن سوره‌های قصار(مفصّلات) است»^([3]).

این سوره شامل بسیاری از احکام شرعی است که از آن جمله، روزه ماه رمضان است که روزه‌اش بدون تردید، یک حکم واجب خدایی و رکنی از ارکان اسلام است. همچنین روزه آن با کتاب و سنت و اجماع، ثابت شده است.

تلاش این رساله برای [تشویق به] تدبر در آیات روزه در سوره بقره است. از خدای تعالی می‌خواهم تا درهای خیر را بر ما بگشاید و برای پیمودن راهی که در پیش داریم، به ما توفیق و پایداری ارزانی دارد؛ «وما توفیقی إلاّ بالله علیه توکّلتُ وإلیه أُنیب».

در پایان این مقدمه، از برادران مسؤول در مرکز علمی تدبّر که به انتشار این سخنرانی مبادرت ورزیدند، سپاسگزاری می‌کنم. خداوند به تلاش ایشان برکت دهد و شب و روزشان را خوش گرداند و به خاطر این تلاش، جزای خیرشان دهد.

عبدالمحسن بن عبدالعزیزالعسکر

---

[1]- بدایع الفوائد، 1/338.

[2]- مسلم این خبر را در شمارۀ 804 از قول أبو اُمامة باهلی س نقل کرده است.

[3]- دارمی این خبر را در سنن خود(2/539) و طبرانی در الکبیر(9/129) و بیهقی در شعب الایمان(2/488) آورده‌اند. هیثمی در مجمع الزوائد(7/72) می‌گوید: «طبرانی آن را روایت کرده و در سند آن عاصم بن بهدله است که مورد اعتماد اما ضعیف است و بقیۀ رجال آن صحیح‌اند».

می‌گویم: این عاصم، عاصم بن ابی النجود است که ابوحاتم در کتاب الجرح والتعدیل (6/341) دربارۀ او گفته: «او در نزد من راستگو و دارای حدیث صالح است»؛ و ذهبی در الکاشف گفته: «او توثیق شده است»؛ نیز در میزان الاعتدال (2/357) می‌گوید: «حدیث او حسن است»، سپس توثیق او را از قول احمد و أبی زرعه نقل می‌کند.

مقدمۀ ناشر

مقدمۀ ناشر

سپاس خدای متعال را به خاطر نعمت اسلام، درود و سلام بر پیامبر اسلام که با بهترین سخن و بهترین احکام برانگیخته شد، و برتمامی خاندان و اصحاب او.

بی‌تردید خدای تعالی کتابش را به عنوان هدایتگری برای پرهیزگاران و بیان کننده هر چیزی فرو فرستاد؛ و از جمله بیاناتی که به همراه کتاب فرو فرستاده، سخن گفتن از چهارمین رکن از ارکان اسلام، یعنی روزه است، به طوری که اصول احکام آن در یکی از بزرگ‌ترین سوره‌های قرآن ذکر شده است.

خوانندۀ گرامی! پیشِ روی شما رساله‌ای قرار دارد که: بیانگر معانی آیات روزه و شامل تدبّرات و فواید بسیاری است.

اصل این رساله، متن یک سخنرانی است که جناب استاد دکتر عبدالمحسن بن عبدالعزیز العسکر آن را ایراد فرموده است؛ سپس از نوار پیاده گردید و مورد بررسی مجدد قرار گرفت تا ساختار آن با کتاب مناسب باشد، زیرا از لوازم چنین کاری، حذف مکررات و [ویرایش جملات] و نظایر آن است.

در نهایت به نظر جناب استاد رسید و ایشان هم اجازه چاپ آن را صادر فرمودند.

گفتنی است در جاهایی که استاد به طور گسترده به مباحث لغوی پرداخته، ما به آن مقداری که مهم و مناسب فهم عموم خوانندگان بوده، بسنده نموده و آن را در متن آوردیم، لیکن مواردی را که مناسب و ویژۀ دانشجویان و طلاب علوم دینی بود، در پاورقی درج کردیم.

در اینجا خدای متعال را شاکر و سپاسگزاریم که چاپ و انتشار این رساله را برای ما ممکن ساخت، آرزومندیم که این اثر، کمکی باشد برای تدبّر روزه داران درباره آنچه که به این عبادت بزرگ تعلق دارد.

همچنین از جناب دکتر عبدالمحسن متشکریم که بزرگوارانه اجازه دادند این اثر پیش از چاپ و انتشار، مورد مراجعه و تحقیق قرار گیرد.

ناظر علمیِ مرکز تدبّر

دکتر عمربن عبدالله المقبل

عضو هیأت مدرسان دانشکدۀ شریعت - دانشگاه قصیم