ترغیب به روزه‌ی روز عرفه برای کسی که در آن سرزمین نیست. و آنچه در نهی از روزه‌ی این روز برای کسی وارد شده

ترغیب به روزه‌ی روز عرفه برای کسی که در آن سرزمین نیست. و آنچه در نهی از روزه‌ی این روز برای کسی وارد شده که در سرزمین عرفات مشغول احکام حج است

1461-1010- (1) (صحیح) عَنْ أَبِی قَتَادَةَ س قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ الله ج عَنْ صَوْمِ یَوْمِ عَرَفَةَ؟ فَقَالَ: «یُکَفِّرُ السَّنَةَ الْمَاضِیَةَ وَالْبَاقِیَةَ».

از ابو قتاده س روایت است که از رسول الله ج درباره‌ی روزه‌ی روز عرفه سؤال شد، فرمود: «کفاره‌ی گناهان سال گذشته و سال جاری می‌باشد».

(صحیح) رواه مسلم - واللفظ له- وأبو داود والنسائی وابن ماجه والترمذی، ولفظه: أَنَّ النَّبِیَّ ج قَالَ: «صِیَامُ یَوْمِ عَرَفَةَ، إِنِّی أَحْتَسِبُ عَلَى اللَّهِ أَنْ یُکَفِّرَ السَّنَةَ الَّتِی بَعدَه، وَالسَّنَةَ الَّتِی قَبْلَهُ».

و در روایت ترمذی آمده است: رسول الله ج فرمودند: «در مورد روزه‌ی روز عرفه از خداوند امید دارم که گناهان یکسال بعد از آن و یکسال قبل از آن بخشیده شود».

1462-1011- (2) (صحیح لغیره) وَرَوَى ابن مَاجَه أَیضاً عَنْ قَتَادَةَ بْنِ النُّعْمَانِ قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «مَنْ صَامَ یَوْمَ عَرَفَةَ غُفِرَ لَهُ سَنَةٌ أَمَامَهُ، وَسَنَةٌ بَعْدَهُ».

از قَتاده بن نُعمان روایت است از رسول الله ج شنیدم: «هرکس روز عرفه روزه بگیرد، گناهان سال جاری و سال بعدش ‌بخشیده می‌شود».

1463-609- (1) (ضعیف) وَعَنْ عَطَاءٌ الْخُرَاسَانِیُّ: أَنَّ عَبْدَالرَّحْمَنِ بْنَ أَبِی بَکْرٍ ب دَخَلَ عَلَى عَائِشَةَ ل یَوْمَ عَرَفَةَ وَهِیَ صَائِمَةٌ، وَالْمَاءُ یُرَشُّ عَلَیْهَا، فَقَالَ لَهَا عَبْدُالرَّحْمَنِ: أَفْطِرِی. فَقَالَتْ: أُفْطِرُ وَقَدْ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «إِنَّ صَوْمَ یَوْمِ عَرَفَةَ یُکَفِّرُ الْعَامَ الَّذِی قَبْلَهُ؟»^([1]).

رواه أحمد ورواته ثقات محتج بهم فی "الصحیح"؛ إلا أن عطاء الخراسانی لم یسمع من عبدالرحمن بن أبی بکر.

از عطاء خراسانی روایت است که: روز عرفه عبدالرحمن بن ابوبکر ب درحالی نزد عایشه ل رفت که وی روزه داشت و بر خود آب می‌پاشید. پس عبدالرحمن به او گفت: افطار کن؛ او گفت: افطار کنم درحالی‌که از رسول خدا ج شنیدم که فرمودند: «روزه روز عرفه کفاره گناهان سال گذشته می‌باشد».

1464-1012- (3) (صحیح) وَعَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ صَامَ یَوْمَ عَرَفَةَ، غُفِرَ لَهُ ذَنبُ سَنَتَیْنِ مُتَتَابِعَتَیْنِ».

رواه أبو یعلى ورجاله رجال "الصحیح"^([2]).

از سهل بن سعد س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس روز عرفه روزه بگیرد، گناهان دو سال پیاپی او بخشیده می‌شود».

1465-1013- (4) (صحیح لغیره) وَعَن أَبِی سَعِیدٍ الخُدرِی س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «مَن صَامَ یَومَ عَرَفَةَ؛ غُفِرَ لَهُ سَنَةٌ أَمَامَهُ وَسَنَةٌ خَلفَهُ، وَمَن صَامَ عَاشُورَاءَ؛ غُفِرَ لَهُ سَنَةٌ».

رواه الطبرانی فی "الأوسط" بإسناد حسن^([3]).

از ابو سعید خدری س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس روز عرفه روزه بگیرد [گناهان] سال جاری و سال گذشته‌اش بخشیده می‌شود و هرکس روز عاشورا روزه بگیرد، گناهان یک‌سال او بخشوده می‌شود».

1466-610- (2) (ضعیف) وَعَنْ مَسْرُوقٍ: أَنَّهُ دَخَلَ عَلَى عَائِشَةَ ل یَوْمَ عَرَفَةَ فَقَالَ: اسْقُونِی، فَقَالَتْ عَائِشَةُ: یَا غُلَامُ! اسْقِهِ عَسَلًا. ثُمَّ قَالَتْ: وَمَا أَنْتَ یَا مَسْرُوقُ بِصَائِمٍ؟ قَالَ: لَا، إِنِّی أَخَافُ أَنْ یَکُونَ یَوْمَ الْأَضْحَى. فَقَالَتْ عَائِشَةُ: لَیْسَ ذَلِکَ، إنَّمَا عَرَفَةَ یَوْمَ یُعَرِّفُ الْإِمَامُ، وَیَوْمُ النَّحْرِ یَوْمَ یَنْحَرُ الْإِمَامُ، أَوَ مَا سَمِعْتَ یَا مَسْرُوقُ «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج کَانَ یَعْدِلُهُ بِأَلْفِ یَوْمٍ؟!».

رواه الطبرانی فی "الأوسط" بإسناد حسن، والبیهقی^([4]).

وفی روایة للبیهقی: قَالَتْ: کَانَ رَسُولُ اللهِ ج یَقُولُ: «صِیَامُ یَوْمِ عَرَفَةَ کَصِیَامِ أَلْفِ یَوْمٍ».

از مسروق روایت است: روز عرفه نزد ام المومنین عایشه ل رفته و گفته است: به من آب بدهید. پس عایشه ل گفت: ای غلام، به او عسل بده؛ سپس فرمود: ای مسروق روزه نیستی؟ گفت: نه؛ می‌ترسم که امروز روز قربان باشد. عایشه گفت: چنین نیست. عرفه روزی است که امام آن ‌را می‌شناسد و و روز قربانی روزی است که امام قربانی می‌کند. ای مسروق، آیا نشنیدی که رسول خدا ج روزه این روز را معادل هزار روز دانسته‌اند.

و در روایت بیهقی آمده است: عایشه ل گفت: رسول خدا ج می‌فرمود: «روزه روز عرفه همچون روزه گرفتن هزار روز است».

1467-1014- (5) (حسن لغیره) وَعَنْ سَعِید بْن جُبَیْرٍ قَالَ: سَأَلَ رَجُلٌ عَبْدَاللَّهِ بْنَ عُمَرَ ب عَنْ صَوْمِ یَوْمِ عَرَفَةَ؟ فَقَالَ: «کُنَّا وَنَحْنُ مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ج نَعْدِلُهُ بِصَوْمِ سَنَتَیْنِ».

رواه الطبرانی فی "الأوسط" بإسناد حسن^([5]).

از سعید بن جبیر روایت است که: مردی از ابن عمر ب درباره‌ی روزه‌ی روز عرفه سؤال نمود. پس در پاسخ گفت: ما در زمان رسول الله ج آن را معادل روزه‌ی دو سال می‌دانستیم.

1468-611- (3) (منکر) وَعَنْ زَیْدِ بْنِ أَرْقَمَ س عَنْ رَسُولِ اللهِ ج: أَنَّهُ سُئِلَ عَنْ صِیَامِ یَوم عَرَفَةَ؟ فَقَالَ: «یُکَفِّرُ السَّنَةَ الَّتِی أَنْتَ فِیهَا، وَالسَّنَةَ الَّتِی بَعْدَهَا»^([6]).

رواه الطبرانی فی "الکبیر" من روایة رِشدین بن سعد.

از زید بن ارقم س از رسول خدا ج روایت است که: چون رسول خدا ج از روزه‌ی روز عرفه سوال شد، فرمود: «کفاره گناهان امسال و سال بعد می‌باشد».

1469-612- (4) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی هُرَیرَةَ س: «أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج نَهَى عَنْ صَوْمِ یَوْمِ عَرَفَةَ بِعَرَفَةَ».

رواه أبو داود والنسائی، وابن خزیمة فی "صحیحه"^([7]).

از ابوهریره س روایت است که رسول خدا ج از روزه‌ی روز عرفه در عرفه نهی کردند.

0-613- (5) (ضعیف جداً) ورواه الطبرانی فی "الأوسط" عن عائشة^([8]).

قال الحافظ: "اختلفوا فی صوم یوم عرفة بعرفة، فقال ابن عمر: لم یصمه النبی ج، ولا أبو بکر، ولا عمر، ولا عثمان، وأنا لا أصومه. وکان مالک والثوری یختاران الفطر. وکان ابن الزبیر وعائشة یصومان یوم عرفة، وروی ذلک عن عثمان بن أبی العاصی. وکان إسحاق یمیل إلى الصوم، وکان عطاء یقول: أصوم فی الشتاء، ولا أصوم فی الصیف. وقال قتادة: لا بأس به إذا لم یضعف عن الدعاء. وقال الشافعی: یستحب صوم یوم عرفة لغیر الحاج فأما الحاج فأحب إلی أن یفطر، لتقویته على الدعاء. وقال أحمد بن حنبل: إن قدر على أن یصوم صام، وإن أفطر فذلک یوم یحتاج فیه إلى القوة".

حافظ می‌گوید: «اهل علم در مورد روزه گرفتن روز عرفه در عرفه با هم اختلاف کرده‌اند. ابن عمر می‌گوید: نه رسول الله ج و نه ابوبکر و عمر و عثمان این روز را در عرفه روزه می‌گرفتند و نیز من روزه نمی‌گیرم. و مالک و ثوری افطار کردن این روز را اختیار کرده‌اند. ابن زبیر و عایشه روز عرفه در عرفه روزه می‌گرفتند. و این نیز از عثمان بن ابی العاصی روایت شده است. و اسحاق به روزه گرفتن مایل بود. و عطا می‌گفت: در زمستان روزه می‌گیرم و در تابستان روزه نمی‌گیرم. و قتاده می‌گوید: روزه در این روز اشکالی ندارد اگر ضعف آن وی را از دعا باز ندارد. و شافعی می‌گوید: روزه گرفتن روزه عرفه برای غیر حجاج مستحب است اما برای حجاج، رای محبوب‌تر نزد من این است که این روز را افطار کنند تا توان بیشتری برای دعا داشته باشند. و احمد بن حنبل می‌گوید: اگر توانایی روزه گرفتن را دارد، روزه بگیرد وگرنه افطار کند چرا که در این روز به نیرو و توان بیشتری نیاز دارد.

6- (الترغیب فی صیام شهر الله المحرم)

---

^([1]) فی "الصحیح" عدة أحادیث فی الباب تغنی عن هذا المرفوع وتزید علیه فی الفضل، فراجعها. والحدیث مخرج فی "الضعیفة" (5191).

^([2]) کذا قال! وفیه (أبو حفص الطائفی)، واسمه (عبد السلام بن حفص)، ولم یرو له من الستة غیر أبی داود! وهو ثقة. وأبو یعلى رواه (13/ 542) من طریق أبی بکر بن أبی شیبة، وهذا فی "المصنف" (3/ 97)، ومن طریقه أیضاً مقروناً مع أخیه عثمان بن أبی شیبة -الطبرانی فی "الکبیر" (6/ 220/ 5923).

^([3]) لا وجه لتحسین إسناده، وإنما الحدیث حسن أو صحیح لغیره بما قبله، وما یأتی بعد باب. ثم إنَّ اللفظ للبزار، ولیس عند الطبرانی صوم عاشوراء، فراجع إنْ شئت "المعجم الأوسط" (3/ 45/ 2086)، و"کشف الأستار عن زوائد البزار" (1/ 493/ 1053)، و"الإرواء" (4/ 110).

^([4]) کذا قال، وفیه (سلیمان بن داود الکوفی)، قال الحافظ: "فیه لین"، عن (دلهم بن صالح) وهو ضعیف. وهو مخرج فی المصدر السابق، وعزاه الجهلة لابن حبان نقلا عن "فیض القدیر" للمناوی، ولا مسؤولیة علیه لأنه تحرف فیه على الطابع أو الناسخ (هب) إلى (حب) وهذا رمز لابن حبان فی "صحیحه"! ولیس فیه، وقد نبهت على هذا فی المصدر المذکور، ثم فی التحقیق الثانی لـ "ضعیف الجامع". ومن تمام جهلهم وغفلتهم أنهم أعلوه أیضاً بـ (سلیمان بن أحمد الواسطی)، ولیس هو فی إسناد الطبرانی (6802- الحرمین)، ولم یعزوه إلیه لعجزهم وقلة بحثهم وبضاعتهم.

^([5]) فی الأصل: "وهو عند النسائی بلفظ (سَنَة) "، فحذفته من هنا لأنَّه منکر لا شاهد له. وقال النسائی فی "الکبرى" (2/ 155/ 2828): "حدیث منکر". وتمنیت لو أن المؤلف نقل هذا الإنکار وما أهمله!! وقلده الثلاثة مع أنهم عزوه للنسائی برقمه المذکور! ولم یفرقوا بینه وبین لفظ الطبرانی المعروف.

^([6]) قد صح بلفظ: "السنة الماضیة"، وهذا مخالف لما هنا فانتبه، فإن الجهلة حسنوه لغفلتهم.

^([7]) فیه مجهول، قال فیه الحافظ: "مقبول". یعنی عند المتابعة کما نصّ علیه فى المقدمة، وکما یعرف ذلک من مارس هذا العلم، ومن الطبیعی أن یجهل ذلک المعلقون الثلاثة، فقالوا: "حسن"، ونقلوا قوله المذکور! وهم قد وقفوا على إعلالی إیاه بقول ابن معین وأبی حاتم فیه: "لا أعرفه" فی تعلیقی على "صحیح ابن خزیمة" (3/ 292)، وستراً لفعلتهم وحباً فی الظهور والمخالفة لم یعزوا الحدیث لابن خزیمة بالرقم؛ خلافاً لعادتهم! والله المستعان. وهو مخرج فی "الضعیفة" (404) و"ضعیف أبی داود" (421).

^([8]) أخرجه فی "الأوسط" (3/ 18/ 2327) من طریق إبراهیم بن محمد الأسلمی عن صفوان ابن سُلیَم عن عطاء بن یسار عنها. قلت: وإبراهیم هذا متروک شدید الضعف، فلا یتقوى به الحدیث الذی قبله. وسقط اسم (إبراهیم بن) من "المجمع" (3/ 189) فصار الإعلال بأبیه (محمد بن أبی یحیى)، وهو صدوق!