ترغیب به زهد در دنیا و اکتفا به کم آن و ترهیب از دوست داشتن دنیا و زیاده‌خواهی و رقابت در آن؛

ترغیب به زهد در دنیا و اکتفا به کم آن و ترهیب از دوست داشتن دنیا و زیاده‌خواهی و رقابت در آن؛ و بیان برخی از آنچه در مورد زندگی رسول الله ج در باب خوردنی و پوشیدنی و نوشیدنی و مواردی از این قبیل وارد شده است

4608-3213– (1) (حسن لغیره) عَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ السَّاعِدِیِّ س قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَی النَّبِیَّ ج فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! دُلَّنِی عَلَى عَمَلٍ إِذَا عَمِلْتُهُ أَحَبَّنِی اللَّهُ، وَأَحَبَّنِی النَّاسُ؟ فَقَالَ: «ازْهَدْ فِی الدُّنْیَا یُحِبَّکَ اللَّهُ، وَازْهَدْ فِیمَا فِی أَیْدِی النَّاسِ یُحِبَّکَ النَّاسُ».

از سهل بن سعد ساعدی س روایت است که مردی نزد رسول الله ج آمد و گفت: ای رسول الله ج مرا به عملی راهنمایی کن که هرگاه آن را انجام دادم خداوند و مردم مرا دوست داشته باشند. رسول الله ج فرمود: «از دنیا برحذر باش خداوند تو را دوست می‌دارد. و به آنچه در دست مردم است طمع نکن، مردم تو را دوست می‌دارند».

رواه ابن ماجه، وقد حسن بعض مشایخنا إسناده، وفیه بُعد؛ لأنه من روایة خالد بن عمرو القرشی الأموی السعیدی، عن سفیان الثوری، عن أبی حازم عن سهل، وخالد هذا قد تُرک واتـهم، ولـم أر من وثّقه؛ لکن على هذا الحدیث لامعه من أنوار النبوة، ولا یمنع کون راویه ضعیفاً أن یکون النبی ج قاله، وقد تابعه علیه محمد ابن کثیر الصنعانی عن سفیان، ومحمد هذا قد وثق على ضعفه، وهو أصلح حالا من خالد. والله أعلم.

4609-3214– (2) (حسن لغیره) وَعَنْ إِبْرَاهِیمِ بْنِ أَدْهَمَ قَالَ: جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ ج فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! دُلَّنِی عَلَى عَمَلٍ یُحِبُّنِی اللَّهُ عَلَیْهِ وَیُحِبُّنِی النَّاسُ عَلَیْهِ؟ فَقَالَ: «أَمَّا الْعَمَلُ الَّذِی یُحِبُّکَ اللَّهُ عَلَیْهِ فَازُّهدُ فِی الدُّنْیَا، وَأَمَّا الْعَمَلُ الَّذِی یُحِبُّکَ النَّاسُ عَلَیْهِ فَانْبِذْ إِلَیْهِمْ مَا فِی یَدَیْکَ مِنَ الْحُطَامِ».

رواه ابن أبی الدنیا هکذا معضلاً. ورواه بعضهم عنه عن منصور عن ربعی بن حراش قال: جاء رجل، فذکره مرسلاً.

از ابراهیم بن ادهم روایت است که مردی نزد رسول الله ج آمد و گفت: ای رسول الله ج مرا به عملی راهنمایی کن که خداوند و مردم مرا به خاطر آن دوست داشته باشند. رسول الله ج فرمود: «اما عملی که خداوند تو را به خاطر آن دوست می‌دارد زهد و دوری از دنیاست و اما عملی که مردم تو را به خاطر آن دوست می‌دارند، بخشیدن مالی به آنها است که در اختیار داری».

 4610-1867– (1) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «الزُّهْدُ فِی الدُّنْیَا یُرِیحُ الْقَلْبَ وَالْجَسَدَ».

رواه الطبرانی، وإسناده مقارب^[1].

4611-1868– (2) (ضعیف مرسل) وَعَنِ الضحَّاکِ س قَالَ: أَتَى النَّبِیُّ ج رَجُلٌ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! مَنْ أَزْهَدُ النَّاسِ؟ قَالَ: «مَنْ لَمْ یَنْسَ الْقَبْرَ وَالْبِلَى، وَتَرَکَ فَضلَ زِینَةِ الدُّنْیَا، وَآثَرَ مَا یَبْقَى عَلَى مَا یَفْنَى، وَلَمْ یَعُدَّ غَدًا فِی أَیَّامِهِ، وَعَدَّ نَفْسَهُ مِنَ الْمَوْتَى».

رواه ابن أبی الدنیا مرسلاً^[2]. وستأتی له نظائر فی «ذکر الـموت» [8- باب] إن شاء الله تعالى.

4612-1869– (3) (ضعیف جداً) وَرُوِیَ عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ اللَّهَ ﻷ نَاجَى مُوسَى بِمِئَةِ أَلْفٍ وَأَرْبَعِینَ أَلْفَ کَلِمَةٍ، فِی ثَلَاثَةِ أَیَّامٍ [وَصَایَا کُلُّهَا]، فَلَمَّا سَمِعَ مُوسَى کَلَامَ الْآدَمِیِّینَ مَقَتَهُمْ لما وَقَعَ فِی مَسَامِعِهِ مِنْ کَلَامِ الرَّبِّ جَلَّ وَعِزَّ، وَکَانَ فِیمَا نَاجَاهُ رَبُّهُ أَنْ قَالَ: یَا مُوسَى! إِنَّهُ لَمْ یَتَصَنَّعِ لِی الْمُتَصَنِّعُونَ بِمِثْلِ الزُّهْدِ فِی الدُّنْیَا، وَلَمْ یَتَقَرَّبْ إِلَیَّ الْمُتَقَرِّبُونَ بِمِثْلِ الْوَرَعِ عَمَّا حَرَّمْتُ عَلَیْهِمْ، وَلَم یَتَعَبَّد إِلَیَّ المتَعبِّدونَ بِمِثْلِ الْبُکَاءِ مِنْ خَشیَتِی. فَقَالَ مُوسَى: یَا إِلَهَ الْبَرِیَّةِ کُلِّهَا! وَیَا مَالِکَ یَوْمِ الدِّینِ! وَیَا ذَا الْجِلَالِ وَالْإِکْرَامِ! مَاذَا أَعْدَدْتَ لَهُمْ، وَمَاذَا جَزَیْتَهُمْ؟ قَالَ: أَمَّا الزَّاهِدُونَ فِی الدُّنْیَا؛ فَإِنِّی أبَحتُهُمْ جَنَّتِی یَتَبَوَّءُونَ حَیْثُ شَاؤوا. وَأَمَّا الْوَرِعونَ عَمَّا حَرَّمْتُ عَلَیْهِمْ؛ فَإِذا کَانَ یَوْمُ الْقِیَامَةِ لَم یَبقَ عَبْدٌ إِلَّا نَاقَشْتُهُ [الْحِسَابَ]، وَفَتَشْتُهُ [عَمَّا فِی یَدَیْهِ]؛ إِلَّا الْوَرِعونَ، فَإِنِّی أَسْتَحْیِیهِمْ وَأُجِلُّهُمْ وَأُکرِمُهُم، فَأُدْخِلُهُمُ الْجَنَّةَ بِغَیْرِ حِسَابٍ، وَأَمَّا الْبَکَّاؤُنَ مِنْ خَشیَتِی؛ فَأولئک لَهُم الرَّفِیقُ الْأَعْلَى لَا یُشَارَکُونَ فِیهِ».

رواه الطبرانی^[3] والأصبهانی.

4613-1870– (4) (موضوع) وَرُوِیَ عَن عَمَّارَ بْنَ یَاسِرٍ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «مَا تَزَیَّنَ الْأَبْرَارُ فِی الدُّنْیَا بِمِثْلِ الزُّهْدِ فِی الدُّنْیَا».

رواه أبو یعلى.

4614-1871– (5) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ جَعْفَرٍ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِذَا رَأَیْتُمْ مَنْ یَزْهَدُ فِی الدُّنْیَا فَادْنُوا مِنْهُ؛ فَإِنَّهُ یُلَقَّى الْحِکْمَةَ».

رواه أبو یعلى.

4615-3215– (3) (حسن لغیره) وَعَنْ عبدالله بن عمر[و] ب - لَا أَعْلَمُهُ إِلَّا رَفَعَهُ - قَالَ: «صَلَاحُ أَوَّلِ هَذِهِ الْأُمَّةِ بِالزُّهدِ وَالْیَقِینِ، وهَلَاکُ آخِرِهَا بِالْبُخْلِ وَالْأَمَلِ».

رواه الطبرانی، وإسناده محتمل للتحسین، ومتنه غریب.

از عبدالله بن عمرو ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «اصلاح اول این امت با زهد و یقین بود و هلاکت آخر آن به سبب بخل و آرزو است».

4616-1872– (6) (ضعیف) وَرُوِیَ عَن أَنَسٍ س یَرفَعُه قَالَ: یُنَادِی مُنَادٍ: دَعُوا الدُّنْیَا لأَهْلِهَا، دَعُوا الدُّنْیَا لأَهْلِهَا، دَعُوا الدُّنْیَا لأَهْلِهَا، مَنْ أَخَذَ مِنَ الدُّنْیَا أَکْثَرَ مِمَّا یَکْفِیهِ؛ أَخَذَ حَتْفَه وهُو لا یَشْعُرُ».

رواه البزار وقال: «لا یروى عن النبی ج إلا من هذا الوجه».

4617-1873– (7) (ضعیف) وَعَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی وَقَّاصٍ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ الله ج یَقُولُ: «خَیْرُ الذِّکْرِ الْخَفِیُّ، وَخَیْرُ الرِّزْقِ - أَوِ الْعَیْشِ - مَا یَکْفِی». الشک من ابن وهب.

رواه أبو عوانة وابن حبان فی «صحیحیهمـا»، والبیهقی. [مضی 16- البیوع/4].

4618-3216– (4) (صحیح) وَعَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ س؛ أَنَّ رَسُولَ الله ج قَالَ: «إِنَّ الدُّنْیَا حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ، وَإِنَّ اللهَ مُسْتَخْلِفُکُمْ فِیهَا، فَیَنْظُرَ کَیْفَ تَعْمَلُونَ، فَاتَّقُوا الدُّنْیَا، وَاتَّقُوا النِّسَاءَ؛ [فَإِنَّ أَوَّلَ فِتْنَةِ بَنِی إِسْرَائِیلَ کَانَتْ فِی النِّسَاءِ]^[4]».

رواه مسلم.

از ابوسعید خدری س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دنیا شیرین و سبز (دل فریب) است، و الله شما را نسل به نسل در زمین قرار می‌دهد تا ببیند چگونه عمل می‌کنید، پس از فتنه‌ی دنیا و فتنه‌ی زن‌ها بپرهیزید، چرا که اولین آزمایش (و سرآغاز انحراف) بنی اسرائیل از جهت زن‌ها بود».

0-3217– (5) (صحیح) والنسائی وزاد: «فَمَا تَرَکْتُ بَعْدِی فِتْنَةً أَضَرَّ عَلَى الرِّجَالِ مِنَ النِّسَاءِ»^[5].

و در روایت نسائی آمده است: «پس از من، زیان‌بارترین فتنه‌ای که برای مردان برجای می‌ماند، فتنه‌ی زنان است».

4619-3218– (6) (صحیح لغیره) وَعَنْ عَمرة بنت الحارث ل قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «الدُّنْیَا حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ، فَمَنْ أَخَذَهَا بِحَقِّهَا؛بَارَکَ اللهُ لَهُ فِیهَا، وَرُبَّ مُتَخَوِّضٍ فِی مَالِ اللهِ وَرَسُولِهِ لَهُ النَّارُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ».

رواه الطبرانی بإسناد حسن^[6].

از عمره بنت حارث ل روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دنیا شیرین و سبز است؛ پس هرکس حقش را از آن برگیرد، خداوند در آن برایش برکت قرار می‌دهد. و چه بسا فردی که در مال الله و رسولش فرو می‌رود روز قیامت آتش در انتظار او باشد».

4620-3219– (7) (صحیح لغیره) وَعَن عَبدِالله بنِ عَمرٍو ب قَالَ: سَمِعتُ رَسُولُ الله ج یَقُولُ: «الدُّنیَا حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ، فَمنْ أخَذَها بِحَقِّه بُورِکَ لَهُ فیها، ورُبَّ مُتَخَوِّضٍ فیما اشْتَهَتْ نَفْسُه لیسَ لَهُ یَوْمَ القِیامَةِ إلا النارُ».

رواه الطبرانی فی «الکبیر، ورواته ثقات.

از عبدالله بن عمرو ب روایت است از رسول الله ج شنیدم که فرمودند: «دنیا شیرین و سبز (دلربا) است؛ هرکس حقش را از آن برگیرد خداوند در آن برکت قرار می‌دهد. و چه بسا برای فردی که در هوای نفسش فرو می‌رود، روز قیامت جز آتش برای او چیزی نباشد».

4621-1874– (8) (ضعیف) وَعَنِ الْبَرَاءِ بْنِ عَازِبٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ قَضَى نَهْمَتَهُ فِی الدُّنْیَا حِیلَ بَیْنَهُ وَبَیْنَ شَهْوَتِهِ فِی الْآخِرَةِ، وَمَنْ مَدَّ عَیْنَیهِ إِلَى زِینَةِ الْمُتْرَفِینَ؛ کَانَ مَهِینًا فِی مَلَکُوتِ السَّموات، وَمَنْ صَبَرَ عَلَى الْقُوتِ الشَّدِیدِ صَبْرًا جَمِیلًا؛ أَسْکَنَهُ اللَّهُ مِنَ الْفِرْدَوْسِ حَیْثُ شَاءَ».

رواه الطبرانی فی «الأوسط» و «الصغیر» من روایة إسماعیل بن عمرو البجلی، وبقیة رواته رواة «الصحیح».

ورواه الأصبهانی؛ إلا أنه قال: «کَانَ مَمقُوتاً فِی مَلَکوتِ السمواتِ»، والباقی مثله.

4622-3220– (8) (صحیح) وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ ب قَالَ: «لَا یُصِیبُ عَبْدٌ مِنَ الدُّنْیَا شَیْئًا إِلَّا نَقَصَ مِنْ دَرَجَاتِهِ عِنْدَ اللَّهِ؛ وَإِنْ کَانَ عَلَیْهِ کَرِیمًا».

رواه ابن أبی الدنیا، وإسناده جید، وروی عن عائشة مرفوعاً، والـموقوف أصح.

از ابن عمر ب روایت است که می‌گوید: به بنده‌ای چیزی از دنیا نمی‌رسد مگر اینکه درجات او نزد خداوند کم می‌شود اگرچه بخشنده و کریم باشد».

4623-1875– (9) (ضعیف جداً) وَرُوِیَ عَنْ ثَوْبَانَ س قَالَ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! مَا یَکْفِینِی مِنَ الدُّنْیَا؟ قَالَ: «مَا سَدَّ جَوْعَتَکَ، وَوَارَى عَوْرَتَکَ، وَإِنْ کَانَ لَکَ بَیْتٌ یُظِلُّکَ فَذَاکَ، وَإِنْ کَانَتْ لَکَ دَابَّةٌ فَبَخٍ».

رواه الطبرانی فی«الأوسط».

4624-3221– (9) (حسن) وَعَنْ أَبِی عَسِیبٍ س قَالَ: خَرَجَ رَسُولُ اللَّهِ ج لَیْلًا فَمَرَّ بِی فَدَعَانِی، فَخَرَجْتُ إِلَیْهِ، ثُمَّ مَرَّ بِأَبِی بَکْرٍ رَحِمَهُ الله فَدَعَاهُ، فَخَرَجَ إِلَیْهِ، ثُمَّ مَرَّ بِعُمَرَ رَحِمَهُ الله فَدَعَاهُ، فَخَرَجَ إِلَیْهِ، فَانْطَلَقَ حَتَّى دَخَلَ حَائِطًا لِبَعْضِ الْأَنْصَارِ، فَقَالَ لِصَاحِبِ الْحَائِطِ: أَطْعِمْنَا [بُسْرًا]، فَجَاءَ بِعِذْقٍ فَوَضَعَهُ، فَأَکَلَ رَسُولُ اللَّهِ ج وَأَصْحَابُهُ، ثُمَّ دَعَا بِمَاءٍ بَارِدٍ فَشَرِبَ، فَقَالَ: «لَتُسْأَلُنَّ عَنْ هَذَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ». قَالَ: فَأَخَذَ عُمَرُ رَحِمَهُ الله الْعِذْقَ فَضَرَبَ بِهِ الْأَرْضَ، حَتَّى تَنَاثَرَ الْبُسْرُ قِبَلَ رَسُولِ اللَّهِ ج؛ ثُمَّ قَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! إِنَّا لَمَسْئُولُونَ عَنْ هَذَا یَوْمَ الْقِیَامَةِ؟ قَالَ: «نَعَمْ، إِلَّا مِنْ ثَلَاثٍ: خِرْقَةٍ کَفَّ بِهَا [الرَّجُلُ] عَوْرَتَهُ، أَوْ کِسْرَةٍ سَدَّ بِهَا جَوْعَتَهُ، أَوْ جُحرٍ یَتَدَخَّلُ فِیهِ مِنَ الْحَرِّ وَالْقَرِّ».

رواه أحمد، ورواته ثقات.

از ابوعسیب س روایت است: شبی رسول الله ج بیرون آمده و بر من گذشت و مرا صدا زده و من به سویش رفتم؛ سپس نزد ابوبکر رفته و او را صدا زد و ابوبکر به نزدش آمد؛ سپس نزد عمر رفته و او را صدا زد و عمر به سویش آمد؛ پس رفت تا اینکه وارد باغ فردی از انصار شد، به صاحب باغ فرمود: «رطب نارسیده به ما بده». خوشه‌ای از خرما آورده و گذاشت، پس رسول الله ج و اصحابش از آن خوردند، سپس آب سردی خواست پس نوشیده و فرمود: «از این در روز قیامت از شما پرسیده می‌شود».

عمر خوشه را برداشت و به زمین زد تا اینکه دانه‌های آن در مقابل رسول الله ج پخش گردید، سپس گفت: ای رسول الله ج! آیا روز قیامت در مورد این از ما پرسیده می‌شود؟ رسول الله ج فرمود: «بله! مگر از سه چیز: پارچه‌ای که کسی با آن عورتش را می‌پوشاند، غذایی که با آن گرسنگی‌اش را برطرف می‌کند و جایی که برای در امان ماندن از گرما و سرما وارد آن می‌شود».

4625-1876– (10) (ضعیف) وَعَنْ عُثْمَانَ بْنِ عَفَّانَ س؛ أَنَّ النَّبِیَّ ج قَالَ: «لَیْسَ لِابْنِ آدَمَ حَقٌّ فِی سِوَى هَذِهِ الخِصَالِ: بَیْتٌ یُکِنُّهُ، وَثَوْبٌ یُوَارِی عَوْرَتَهُ، وَجِلْفُ الخُبْزِ وَالمَاءِ».

رواه الترمذی والحاکم وصححاه^[7]،

والبیهقی ولفظه: قَالَ رَسُولُ الله ج: «کُلُّ شَیْءٍ فَضَلَ عَنْ ظِلِّ بَیْتٍ، وَکَسْرِ خُبْزٍ، وَثَوْبٍ یُوَارِی عَوْرَةَ ابْنِ آدَمَ؛ فَلَیْسَ لِابْنِ آدَمَ فِیهِ حَقٌّ». قَالَ الْحَسَنُ: فَقُلْتُ لِحُمْرَانَ: مَا یَمْنَعُکَ أَنْ تَأْخُذَ؟ وَکَانَ یُعْجِبُهُ الْجَمَالُ. فَقَالَ: یَا أَبَا سَعِیدٍ! إِنَّ الدُّنْیَا تَقَاعَدَت بِی.

 (الجِلف) بکسر الجیم وسکون اللام بعدهما فاء: هو غلیظ الخبز وخشنه. وقال النضر بن شمیل: «هو الخبز لیس معه إدام».

4626-3222– (10) (حسن) وَعَن أَبِی عَبْدِالرَّحْمَنِ الْحُبُلِیَّ^[8] قَالَ: سَمِعْتُ عَبْدَاللهِ بْنَ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِی وَسَأَلَهُ رَجُلٌ فَقَالَ: أَلَسْتُ مِنْ فُقَرَاءِ الْمُهَاجِرِینَ؟ فَقَالَ لَهُ عَبْدُالملک: أَلَکَ امْرَأَةٌ تَأْوِی إِلَیْهَا؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: أَلَکَ مَسْکَنٌ تَسْکُنُهُ؟ قَالَ: نَعَمْ. قَالَ: فَأَنْتَ مِنَ الْأَغْنِیَاءِ. قَالَ: فَإِنَّ لِی خَادِمًا. قَالَ: فَأَنْتَ مِنَ الْمُلُوکِ.

رواه مسلم موقوفاً.

عبدالرحمن بن حُبُلی می‌گوید: از عبدالله بن عمرو بن العاصی ب شنیدم که مردی از او سؤال کرده و گفت: آیا من از فقرای مهاجرین نیستم؟ عبدالله به او گفت: آیا همسری داری که به او پناه ببری؟ گفت: بله. عبدالله گفت: آیا خانه‌ای داری که در آن زندگی کنی؟ گفت بله؛ عبدالله گفت: تو از ثروتمندان هستی. آن مرد گفت: من خدمتکار دارم. عبدالله گفت: پس تو از پادشاهان هستی.

4627-1877– (11) (ضعیف) وَعَنِ ابنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «مَا فَوقَ الإزارِ، وظِلِّ الحائطِ، وجرِّ الماءِ؛ فَضْلٌ یحاسَبُ بِهِ العبدُ یومَ القیامَةِ، أوْ یُسْأَلُ عنه».

رواه البزار، ورواته ثقات؛ إلا لیث بن أبی سُلیم، وحدیثه جید فی المتابعات.

4628-3223– (11) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «أَوَّلُ مَا یُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ؛ أَنْ یُقَالَ لَهُ: أَلَمْ أَصِحَّ لَکَ جِسْمَکَ، وَأَرْوِکَ مِنَ الْمَاءِ الْبَارِدِ؟».

رواه ابن حبان فی «صحیحه»، والحاکم وقال: «صحیح الإسناد».

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «اولین چیزی که بنده در روز قیامت در مورد آن محاسبه می‌شود این است که به او گفته می‌شود: آیا جسم و جانت را سالم و تندرست ننمودم و تو را از آب خنک و گوارا سیراب نکردم؟».

4629-1878– (12) (ضعیف جداً) وَعَنْ عَائِشَةَ ل قَالَتْ: قَالَ لِی رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِن أَرَدْتِ اللُّحُوقَ بِی؛ فَلْیَکْفِکِ مِنَ الدُّنْیَا کَزَادِ الرَّاکِبِ، وَإِیَّاکِ وَمُجَالَسَةَ الأَغْنِیَاءِ، وَلَا تَسْتَخْلِفِی ثَوْبًا حَتَّى تُرَقِّعِیهِ».

رواه الترمذی والحاکم والبیهقی من طریقه^[9] وغیرها؛ کلهم من روایة صالح بن حسان - وهو منکر الحدیث - عن عروة عنها. وقال الحاکم: «صحیح الإسناد».

وذکره رزین فزاد فیه: قال عروة: فما کانت عائشةُ تستجِدُّ ثوباً حتى تُرفِّع ثوبَها وتَنْکُسَه، ولقد جاءَها یوماً مِنْ عندِ معاوِیةَ ثمانونَ ألْفاً؛ فما أمْسى عندَها درهمٌ، قالتْ لها جارِیَتُها: فهلا اشْتَرْیتِ لنا منه لحماً بدرْهَمٍ؟ قالتْ: لو ذَکَّرْتنی لفَعَلْتُ.

4630-3224– (12) (حسن) وَعَنْ أَبِی سُفْیَانَ عَنْ أَشْیَاخِهِ قَالَ قدم سَعْدٌ عَلَى سَلْمَانَ یَعُودُهُ، قَالَ: فَبَکَى، فَقَالَ سَعْدٌ: مَا یُبْکِیکَ یَا أَبَا عَبْدِاللَّهِ؟ تُوُفِّیَ رَسُولُ اللَّهِ ج وَهُوَ عَن عَنْکَ رَاضٍ، وَتَرِدُ عَلَیْهِ الْحَوْضَ، وَتَلْقَى أَصْحَابَکَ، فَقَالَ: مَا أَبْکِی جَزَعًا مِنَ الْمَوْتِ، وَلَا حِرْصًا عَلَى الدُّنْیَا؛ وَلَکِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج عَهِدَ إِلَیْنَا عَهْدًا قَالَ: «لِیَکُنْ بُلغةُ^[10] أَحَدِکُمْ مِنَ الدُّنْیَا کَزَادِ الرَّاکِبِ»، وَحَوْلِی هَذِهِ الْأَسَاوِدُ! قَالَ: وَإِنَّمَا حَوْلَهُ إِجَّانَةٌ^[11] وَجَفْنَةٌ وَمَطْهَرَةٌ! فَقَالَ سَعْدٌ: اعهَد إِلَیْنَا، فَقَالَ: یَا سَعْدُ! اذْکُرِ اللَّهَ عِنْدَ هَمِّکَ إِذَا هَمَمْتَ، وَعِنْدَ یَدَیکَ إِذَا قَسَمْتَ، وَعِنْدَ حُکْمِکَ إِذَا حَکَمْتَ.

رواه الحاکم وقال: «صحیح الإسناد». کذا قال.

ابوسفیان از شیوخش روایت می‌کند که سعد س به عیادت سلمان س رفت؛ سلمان س شروع به گریه نمود؛ سعد س گفت: ای ابا عبدالله چه چیزی تو را به گریه انداخته است؟ رسول الله ج وفات نمود درحالی‌که از تو راضی بود و تو کنار حوض با او دیدار کرده و اصحاب و یارانت را ملاقات می‌کنی؛ سلمان س گفت: من به خاطر ترس از مرگ و حرص بر دنیا نمی‌گریم. ولی رسول الله ج از ما پیمان گرفته و فرمود: «باید توشه و بهره‌ی شما از دنیا همانند توشه‌ی مسافری باشد».

و اطراف من این همه کالا و متاع است! و اطراف سلمان ظرفی برای شستن لباس و ظرف بزرگی مانند کاسه و ظرفی برای آب بود. سعد گفت: ما را توصیه فرما؛ سلمان گفت: خداوند را به یاد آور هنگامی که نگرانی‌های دنیا تو را ناراحت و اندوهگین می‌کند و هنگامی که چیزی می‌بخشی و هنگام قضاوت که حکم نمودی».

(وحولی هذه الأساود) ابوعبید می‌گوید: «مراد کالاهای مشخصی می‌باشد. و هر چیز سیاهی مراد می‌باشد انسان باشد یا کالا یا و..».

4631-3225– (13) (صحیح) وَعَنْ أَنَسٍ س قَالَ: اشْتَکَى سَلْمَانُ، فَعَادَهُ سَعْدٌ، فَرَآهُ یَبْکِی، فَقَالَ لَهُ سَعْدٌ: مَا یُبْکِیکَ یَا أَخِی؟ أَلَیْسَ قَدْ صَحِبْتَ رَسُولَ اللَّهِ ج أَلَیْسَ، أَلَیْسَ؟ قَالَ سَلْمَانُ: مَا أَبْکِی وَاحِدَةً مِنَ اثْنَتَیْنِ، مَا أَبْکِی ضَنًّا علی الدُّنْیَا، وَلَا کَرَاهِیَةً لِلْآخِرَةِ؛ وَلَکِنَّ رَسُولُ اللَّهِ ج عَهِدَ إِلَیَّ عَهْدًا، مَا أُرَانِی إِلَّا قَدْ تَعَدَّیْتُ. وَمَا عَهِدَ إِلَیْکَ؟ قَالَ: عَهِدَ إِلَینا أَنَّهُ: «یَکْفِی أَحَدَکُمْ مِثْلُ زَادِ الرَّاکِبِ». وَلَا أُرَانِی إِلَّا قَدْ تَعَدَّیْتُ. وَأَمَّا أَنْتَ یَا سَعْدُ! فَاتَّقِ اللَّهَ عِنْدَ حُکْمِکَ إِذَا حَکَمْتَ، وَعِنْدَ قَسْمِکَ إِذَا قَسَمْتَ، وَعِنْدَ هَمِّکَ إِذَا هَمَمْتَ. قَالَ ثَابِتٌ: فَبَلَغَنِی أَنَّهُ مَا تَرَکَ إِلَّا بِضْعَةً وَعِشْرِینَ دِرْهَمًا مَعَ نُفَیْقَةٍ کَانَتْ عِنْدَهُ».

رواه ابن ماجه، ورواته ثقات احتج بهم الشیخان؛ إلا جعفر بن سلیمان، فاحتج به مسلم وحده.

(صحیح موقوف) (قال الحافظ): وقد جاء فی «صحیح ابن حبان»: أن مال سلمان س جُمع، فبلغ خمسةَ عشر درهماً^[12].

وفی الطبرانی: أن متاع سلمـان «بیع فبلغ أربعة عشر درهماً»^[13].

«وسیأتی إن شاء الله تعالى [آخرهذا الباب]».

از انس س روایت است سلمان س بیمار شد؛ پس سعد س به عیادت او رفته و او را دید که گریه می‌کرد. سعد س به او گفت: ای برادر، چه چیزی تو را به گریه انداخته است؟ آیا با رسول الله ج همنشین نبودی، چنین نبوده، چنین نبوده؟ سلمان س گفت: به خاطر هیچیک از این دو گریه نمی‌کنم؛ به خاطر حرص بر دنیا و ترس از آخرت نمی‌گریم اما رسول الله ج از ما پیمانی گرفت که اکنون خود را چنان می‌بینم که از آن تجاوز کرده‌ام.

سعد گفت: با تو چه عهدی بست؟ گفت: با ما عهد و پیمان بست که برای هریک از شما به اندازه‌ی توشه‌ی مسافری کافی است». و اکنون خود را چنان می‌بینم که از آن تجاوز کرده‌ام.

و اما تو ای سعد! هرگاه حکم نموده و قضاوت کردی از خدا بترس؛ هنگام تقسیم اموال و نیز هنگامی که تصمیم گرفتی کاری انجام دهی از خدا بترس.

ثابت می‌گوید به من خبر رسید که وی جز بیست و چند درهم و نفقه اندکی که نزدش بود از خود به جا نگذاشت.

 و مال سلمان که جمع شد به پانزده درهم رسید.

4632-3226– (14) (صحیح) وَعَنْ أَبِی الدَّرْدَاءِ س قَالَ: قَالَ النَّبِیُّ ج: «مَا طَلَعَتْ شَمْسٌ قَطُّ إِلَّا بُعِثَ بِجَنْبَتَیْهَا مَلَکَانِ یُنَادِیَانِ یُسْمِعَانِ أَهْلَ الْأَرْضِ إِلَّا الثَّقَلَیْنِ: یَا أَیُّهَا النَّاسُ! هَلُمُّوا إِلَى رَبِّکُمْ؛ فَإِنَّ مَا قَلَّ وَکَفَى؛ خَیْرٌ مِمَّا کَثُرَ وَأَلْهَى».

رواه أحمد فی حدیث تقدم [8- الصدقات/15]، ورواته رواة «الصحیح»، وابن حبان فی «صحیحه»، والحاکم وقال: «صحیح الإسناد».

از ابودرداء س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «روزی نیست که در آن خورشید طلوع کند مگر اینکه در دو طرف آن دو فرشته ندا می‌دهند که ندای آنها را  اهل زمین جز انسان و جن‌ می‌شنوند؛ [ندا می‌دهند:] ای مردم به سوی پروردگارتان بشتابید، مال اندک که کفایت کند بهتر از ثروت زیادی است که انسان را مشغول و غافل سازد».

4633-1879– (13) (ضعیف) وروى الطبرانی من حدیث فَضَّال عن أبی أمامة قال: قال رسولُ الله ج: «یا أَیُّهَا النَّاسِ! هَلُمُّوا إِلَى رَبِّکُمْ؛ فَإِنَّ مَا قَلَّ وَکَفَى؛ خَیْرٌ مِمَّا کَثُرَ وَأَلْهَى. یَا أَیُّهَا النَّاسُ! إِنَّمَا هُمَا نَجْدانِ؛ نَجْدُ خَیْرٍ، ونَجْدُ شَرٍّ، فَمَا جَعَلَ نَجْدَ الشَّرِّ أَحَبَّ إِلَیْکُمْ مِنْ نَجْدِ الْخَیْرِ؟!».

(النجد) هنا الطریق، ومنه قوله تعالى: ((وَهَدَینَاهُ النَّجدَینِ)) أی: الطریقین: طریق الخیر، وطریق الشر.

4634-3227– (15) (صحیح) وَعَنْ فَضَالَةَ بْنِ عُبَیْدٍ؛ أَنَّهُ سَمِعَ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «طُوبَى لِمَنْ هُدِیَ للإِسْلَامِ، وَکَانَ عَیْشُهُ کَفَافًا وَقَنَعَ».

رواه الترمذی وقال: «حدیث حسن صحیح»، والحاکم وقال: «صحیح على شرط مسلم»^[14] [مضی هناک].

از فضالة بن عبید روایت است که وی از رسول الله ج شنیده که فرمودند: «خوشا به حال کسی که به اسلام هدایت یافت و مایحتاج زندگی‌اش به اندازه‌ی کفایت بوده و بدان قانع باشد».

4635-3228– (16) (صحیح) وَعَنْ عَبْدِاللهِ بْنِ عَمْرٍو ب؛ أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ: «قَدْ أَفْلَحَ مَنْ أَسْلَمَ وَرُزِقَ کَفَافًا، وَقَنَّعَهُ اللهُ بِمَا آتَاهُ».

رواه مسلم والترمذی وابن ماجه. [مضی هناک]^[15].

از عبدالله بن عمرو ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «رستگار است کسی که مسلمان شده و تسلیم امر خداوند باشد و به اندازه‌ی کفایت بدو روزی داده شده و خداوند متعال او را به آنچه به وی داده قانع نموده است».

 (الکَفَافُ): عبارت است از مقداری که از افزون بر کفایت نباشد.

روی أبوالشیخ ابن حیان فی «کتاب الثواب» عن سعید بن عبدالعزیز أنه سئل: ماالکفاف من الرزق؟ قال: شبع یوم، وجوع یوم^[16].

ابوالشیخ ابن حیان در «کتاب الثواب» از سعید بن عبدالعزیز روایت می‌کند که از وی سوال شد: مقدار کفایت در روزی به چه میزان است؟ وی گفت: به اندازه‌ی سیری یک روز و گرسنگی یک روز.

4636-1880– (14) (ضعیف) وَعَنْ نُقَادَةَ الْأَسَدِیِّ س قَالَ: بَعَثَنِی رَسُولُ اللَّهِ ج إِلَى رَجُلٍ یَسْتَمْنِحُهُ نَاقَةً، فَرَدَّهُ، ثُمَّ بَعَثَنِی إِلَى رَجُلٍ آخَرَ یَسْتَمْنِحُهُ، فَأَرْسَلَ إِلَیْهِ بِنَاقَةٍ، فَلَمَّا أَبْصَرَهَا رَسُولُ اللَّهِ ج قَالَ: «اللَّهُمَّ بَارِکْ فِیهَا، وَفِیمَنْ بَعَثَ بِهَا». قَالَ نُقَادَةُ: فَقُلْتُ لِرَسُولِ اللَّهِ ج: وَفِیمَنْ جَاءَ بِهَا؟ قَالَ: «وَفِیمَنْ جَاءَ بِهَا». ثُمَّ أَمَرَ بِهَا فَحُلِبَتْ فَدَرَّتْ، فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «اللَّهُمَّ أَکْثِرْ مَالَ فُلَانٍ؛ - لِلْمَانِعِ الْأَوَّلِ -، وَاجْعَلْ رِزْقَ فُلَانٍ یَوْمًا بِیَوْمٍ؛ - لِلَّذِی بَعَثَ بِالنَّاقَةِ».

رواه ابن ماجه بإسناد حسن^[17].

4637-3229– (17) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: سَمِعتُ رَسُولَ اللَّهِ ج: «اللَّهُمَّ اجْعَلْ رِزْقَ آلِ مُحَمَّدٍ قُوتًا، -وفی روایةٍ-: کَفافاً».

رواه البخاری ومسلم والترمذی وابن ماجه.

از ابوهریره س روایت است از رسول الله ج شنیدم که فرمودند: «خداوندا! روزی آل محمد را قوت قرار ده - و در روایتی - به اندازه‌ی کفایت قرار ده».

[قوت: چیزی که مایه‌ی سد رمق شود].

4638-1881– (15) (ضعیف جداً) وَرُوِیَ عَنْ أَنَسٍ بنِ مَالِکٍ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا مِنْ غَنِیٍّ وَلَا فَقِیرٍ؛ إِلَّا وَدَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَنَّهُ أُوتِیَ مِنَ الدُّنْیَا قُوتًا».

رواه ابن ماجه.

4639-3230– (18) (صحیح) وَعَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ س عَنْ رَسُولِ اللَّهِ ج قَالَ: «یَتْبَعُ المَیِّتَ ثَلاَثٌ: أَهْلُهُ، وَمَالُهُ، وَعَمَلُهُ، فَیَرْجِعُ اثْنَانِ وَیَبْقَى وَاحِدٌ، یَرْجِعُ أَهْلُهُ وَمَالُهُ، وَیَبْقَى عَمَلُهُ».

رواه البخاری ومسلم.

از انس بن مالک س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «سه چیز تا کنار قبر همراه میت می‌روند: اهل و مال و عملش؛ سپس دو تا بر می‌گردند و یکی باقی می‌ماند؛ اهل و مالش برگشته و عملش باقی می‌ماند».

4640-3231– (19) (حسن صحیح) وَعَنِ النُّعمانِ بنِ بَشیرٍ ب عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «مَا مِنْ عَبْدٍ إِلَّا وَلَهُ ثَلَاثَةُ أَخِلَّاءَ؛ فَخَلِیلٌ یَقُولُ: أَنَا مَعَکَ، فَخُذ مَا شِئتَ وَدَع مَا شِئتَ؛ فَذَلِکَ مَالُهُ. وَخَلِیلٌ یَقُولُ: أَنَا مَعَکَ، فَإِذَا أَتَیْتَ بَابَ الْمَلِکِ تَرَکْتُکَ؛ فَذَاکَ خَدَمُهُ وأَهْلُهُ. وَخَلِیلٌ یَقُولُ: أَنَا مَعَکَ حَیْثُ دَخَلْتَ وَحَیْثُ خَرَجْتَ؛ فَذَاکَ عَمَلُهُ».

رواه الطبرانی فی «الکبیر» بأسانید أحدها صحیح.

از نعمان بن بشیر ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هیچ زن و مردی نیست مگر اینکه برای او سه دوست وجود دارد؛ یکی از این دوستانش می‌گوید: من با تو هستم، هر چه می‌خواهی بگیر و هر چه می‌خواهی رها کن؛ این دوست وی مالش می‌باشد؛ و دوستی می‌گوید: من تا در منزل حاکم تو را همراهی می‌کنم؛ این دوست خدمتکاران و اهلش می‌باشد؛ و دوستی می‌گوید: من با توام هر جا بروی؛ این دوست عملش می‌باشد».

(حسن صحیح) ورواه فی«الأوسط»، ولفظه: قَالَ رَسُولُ الله ج: «مَثَلُ الرَّجُلِ وَمَثَلُ الْمَوْتِ؛ کَمَثَلِ رَجُلٍ لَهُ ثَلَاثَةُ أَخِلَّاءَ؛ فَقَالَ أَحَدُهُم: هَذَا مَالِی؛ فَخُذْ مِنْهُ مَا شِئْتَ، وَأَعْطِ مَا شِئْتَ، وَدَعْ مَا شِئْتَ، وَقَالَ الْآخَرُ: أَنَا مَعَکَ أَخْدِمُکَ؛ فَإِذَا مِتَّ تَرَکْتُکَ، وَقَالَ الْآخَرُ: أَنَا مَعَکَ؛ أَدْخُلُ مَعَکَ، وَأَخْرُجُ مَعَکَ إِنْ مِتَّ وَإِنْ حَیِیتَ، فَأَمَّا الَّذِی قَالَ: هَذَا مَالِی فَخُذْ مِنْهُ مَا شِئْتَ، وَدَعْ مَا شِئْتَ، فَهُوَ مَالُهُ، وَالْآخَرُ عَشِیرَتُهُ، وَالْآخَرُ عَمَلُهُ، یَدْخُلُ مَعَهُ وَیَخْرُجُ مَعَهُ حَیْثُ کَانَ»^[18].

و در روایت طبرانی آمده که رسول الله ج فرمودند: «مثال انسان و مرگ همانند مردی است که سه دوست دارد: یکی از آنها می‌گوید: این مال من است، هر چه می‌خواهی بردار و هر چه می‌خواهی ببخش و هر چه می‌خواهی رها کن؛ دیگری می‌گوید: من همراه تو هستم خدمتت کرده و هنگامی که مُردی تو را رها می‌کنم و دیگری می‌گوید: من با تو هستم هر جا که بروی، چه بمیری و چه زنده باشی؛ اما آنی که گفت: این مال من است، بگیر آنچه می‌خواهی و رها کن آنچه می‌خواهی، آن مالش می‌باشد و دیگری اهلش و دیگری عملش مشی‌باشد که هر جا برود همراه اوست».

4641-3232– (20) (حسن صحیح) وَعَن أَبِی هُرَیرَةَ س؛ أَنَّ رَسُولَ الله ج قَالَ: «مثَلُ ابْنِ آدَم ومالِه وأهلِه وعملِه کرجُلٍ لَهُ ثَلاثَةُ إخْوَةٍ، أو ثَلاثَةُ أصْحابٍ، فقال أحَدُهم: أنا معَک حیاتَکَ، فإذا مِتَّ فلسْتُ منکَ ولَسْتَ منِّی؛ فهو مالُه، وقالَ الآخَرُ: أنا مَعَک، فإذا بَلغْتَ تِلْکَ الشجرةَ فلَسْتُ منکَ ولسْتَ مِنِّی، وقال الآخَرُ: أنا معَکَ حیَّا ومَیِّتاً».

رواه البزار، ورواته رواة «الصحیح»^[19].

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «مثال فرزند آدم و مال و اهل و عملش مثال مردی است که سه برادر یا سه دوست دارد؛ یکی از آنها می‌گوید: من با تو هستم تا زمانی که زنده هستی، پس چون وفات کردی ارتباطی میان ما نیست؛ و این مال وی می‌باشد. دیگری می‌گوید: من با تو هستم؛ اما زمانی که به اندازه‌ی آن درخت شدی، دیگر ارتباطی میان ما نیست؛ و دیگری می‌گوید: من با تو هستم در زندگی و [پس از] مرگت».

4642-3233– (21) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ أَیضاً س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «یَقُولُ الْعَبْدُ: مَالِی، مَالِی! إِنَّمَا لَهُ مِنْ مَالِهِ ثَلَاثٌ: مَا أَکَلَ فَأَفْنَى، أَوْ لَبِسَ فَأَبْلَى، أَوْ أَعْطَى فَأقْنَى، وَمَا سِوَى ذَلِکَ فَهُوَ ذَاهِبٌ وَتَارِکُهُ لِلنَّاسِ».

رواه مسلم.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «بنده می‌گوید: مالم، مالم؛ حال آنکه برای او از مالش سه مورد است: آنچه می‌خورد که آن را نابود می‌سازد و آنچه می‌پوشد که آن را کهنه می‌سازد و آنچه می‌بخشد که [در واقع] آن را ذخیره می‌کند و جز این سه هرچه از مالش باقی بماند، درحقیقت از بین رفته و  برای مردم ترک می‌کند».

4643-3234 – (22) (صحیح) وَعَنْ عبْدِاللَّه بنِ الشِّخِّیرِ س قَالَ: أَتَیْتُ النَّبِیَّ ج وَهُوَ یَقْرَأُ: «أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ» قَالَ: «یَقُولُ ابْنُ آدَمَ: مَالِی مَالِی! وَهَلْ لَکَ یَا ابْنَ آدَمَ مِنْ مَالِکَ إِلَّا مَا أَکَلْتَ فَأَفْنَیْتَ، أَوْ لَبِسْتَ فَأَبْلَیْتَ، أَوْ تَصَدَّقْتَ فَأَمْضَیْتَ؟!».

رواه مسلم والترمذی والنسائی. وتقدمت أحادیث من هذا النوع فی «الصدقة» وفی «الإنفاق».

از عبدالله بن شِخِّیر س روایت است که نزد رسول الله ج رفتم و ایشان سوره‌ی «أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ» را تلاوت می‌کرد؛ فرمود: «فرزند آدم می‌گوید: مالم! مالم!. ولی ای فرزند آدم! مگر از ثروتت جز آنچه خوردی و تمام کردی یا پوشیدی و کهنه ساختی یا آنچه از آن گذشتی و صدقه دادی- و برای آخرت خود ذخیره ساختی- چیز دیگری مال توست؟!».

4644-3235– (23) (صحیح) وَعَنْ جَابِرٍ س: أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج مَرَّ بِالسُّوقِ [دَاخِلًا مِنْ بَعْضِ الْعَالِیَةِ] وَالنَّاسُ کَنَفَتَیهِ، فَمَرَّ بِجَدْیٍ أَسَکَّ مَیِّتٍ، فَتَنَاوَلَهُ بِأُذُنِهِ ثُمَّ قَالَ: «أَیُّکُمْ یُحِبُّ أَنَّ هَذَا لَهُ بِدِرْهَمٍ؟». فَقَالُوا: مَا نُحِبُّ أَنَّهُ لَنَا بِشَیْءٍ، وَمَا نَصْنَعُ بِهِ؟ قَالَ: «أَتُحِبُّونَ أَنَّهُ لَکُمْ؟!». قَالُوا: وَاللهِ لَوْ کَانَ حَیًّا لَکَانَ عَیْبًا فِیهِ؛ لِأَنَّهُ أَسَکُّ، فَکَیْفَ وَهُوَ مَیِّتٌ؟ فَقَالَ: «فَوَاللهِ لَلدُّنْیَا أَهْوَنُ عَلَى اللهِ مِنْ هَذَا عَلَیْکُمْ».

رواه مسلم.

قوله: (کَنَفَتَیه) یعنی: در دو طرف او. و (الأَسَکُّ) به فتح همزة و سین و تشدید کاف: بزغاله‌ای که گوش‌های کوچک داشته باشد.

از جابر س روایت است: درحالی‌که رسول الله ج از بلندی پایین می‌آمد و مردم در دو طرف او بودند، از بازار عبور کرد و بزغاله‌ی یک ساله‌ی مرده‌ای را که گوش‌هایی کوچک و کوتاه داشت، دید. از گوش‌هایش آن را برداشت و سپس فرمود: «کدامیک از شما دوست دارد که این را به یک درهم بخرد؟». گفتند: دوست نداریم در مقابل کمترین چیزی مال ما باشد وانگهی با آن چه کنیم؟ رسول الله ج فرمود: «دوست دارید مال شما باشد؟». گفتند: به خدا سوگند اگر هم زنده بود باز معیوب بود چون گوش‌هایش کوچک است، چه رسد به اینکه مرده است. آنگاه رسول الله ج فرمود: «به خدا سوگند، دنیا نزد خداوند از این [مردار] در نزد شما بی‌ارزش‌تر و خوارتر است».

4645-3236– (24) (صحیح لغیره) وَعَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: مَرَّ النَّبِیُّ ج بِشَاةٍ مَیْتَةٍ قَدْ أَلْقَاهَا أَهْلُهَا، فَقَالَ: «وَالَّذِی نَفْسِی بِیَدِهِ لَلدُّنْیَا أَهْوَنُ عَلَى اللَّهِ مِنْ هَذِهِ عَلَى أَهْلِهَا».

رواه أحمد بإسناد لا بأس به.

از ابن عباس ب روایت است که رسول الله ج بر گوسفند مرده‌ای عبور کرد که صاحبش آن را رها کرده بود. رسول الله ج فرمود: «قسم به کسی که جانم در دست اوست، دنیا نزد خداوند از این گوسفند نزد صاحبش پست‌تر و بی‌ارزش‌تر است».

4646-3237– (25) (صحیح) وَعَن أَبِی الدَّرْدَاءِ س قَالَ: مَرَّ النَّبِیّ ج بِدِمْنَةِ قَوْمٍ فِیهَا سَخْلَةٌ مَیِّتَةٌ، فَقَالَ: «مَا لأهلها فیها حاجة؟». قالوا: یا رسول اللَّهِ! لَوْ کَانَ لأَهْلِهَا فِیهَا حَاجَةٌ مَا نَبَذُوهَا، فَقَالَ: «وَاللَّهِ لَلدُّنْیَا أَهْوَنُ عَلَى اللَّهِ مِنْ هَذِهِ السَّخْلَةِ عَلَى أَهْلِهَا، فَلا أَلْفِیَنَّهَا أَهْلَکَتْ أَحَدًا مِنْکُمْ».

رواه البزار^[20].

از ابودرداء س روایت است که رسول الله ج از محل جمع سرگین حیوانات قومی که بزغاله‌ی مرده‌ای را در آنجا انداخته بودند، عبور کرد. رسول الله ج فرمودند: «آیا اهلش به آن نیاز ندارند؟». گفتند: ای رسول الله ج! اگر اهلش به آن نیاز داشتند آن را رها نمی‌کردند. پس فرمود: «قسم به خدا که دنیا نزد خداوند از این بزغاله نزد اهلش بی‌ارزش‌تر است، پس کسی از شما به خاطر آن کشته نشود».

0-3238– (26) (صحیح لغیره) والطبرانی فی «الکبیر» من حدیث ابن عمر بنحوه. ورواتـهمـا ثقات^[21].

0-3239– (27) (صحیح لغیره) ورواه أحمد من حدیث أبی هریرة، ولفظه: أَنَّ رَسُولَ الله ج مَرَّ بِسَخْلَةٍ جَرْبَاءَ قَدْ أَخْرَجَهَا أَهْلُهَا، فَقَالَ: «أَتَرَوْنَ هَذِهِ هَیِّنَةً عَلَى أَهْلِهَا؟». قَالُوا: نَعَمْ. قَالَ: «لَلدُّنْیَا أَهْوَنُ عَلَى اللَّهِ مِنْ هَذِهِ عَلَى أَهْلِهَا»^[22].

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج بر بزغاله‌ی گری که صاحبش آن را بیرون انداخته بود عبور کرده و فرمود: «آیا می‌بینید این چقدر نزد اهلش بی‌ارزش است؟». گفتند: بله. فرمود: «دنیا نزد خداوند از این بزغاله نزد صاحبانش بی‌ارزش‌تر است».

(الدمنة) به کسر دال: عبارت است از محل انباشته شدن سرگین بر روی یکدیگر^[23]. و (السخلة): بزغاله ماده. و اینکه فرمود: (فلا ألفینها) با فاء و تشدید نون، یعنی: «فلاأجدتـها»: نیابم.

4647-3240– (28) (صحیح لغیره) وَعَنْ سَهْلِ بْنِ سَعْدٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «لَوْ کَانَتِ الدُّنْیَا تَعْدِلُ عِنْدَ اللَّهِ جَنَاحَ بَعُوضَةٍ، مَا سَقَى کَافِرًا مِنْهَا شَرْبَةَ مَاءٍ».

رواه ابن ماجه والترمذی، وقال: «حدیث حسن صحیح».

از سهل بن سعد س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «اگر دنیا نزد خداوند به اندازه‌ی بال پشه‌ای ارزش می‌داشت، هیچ کافری یک جرعه آب هم از نمی‌نوشید».

4648-3241– (29) (صحیح) وَعَنْ سَلْمَانَ س قَالَ: جَاءَ قَوْمٌ إِلَى رَسُولِ اللهِ ج فَقَالَ لَهُمْ: «أَلَکُمْ طَعَامٌ؟». قَالُوا: نَعَمْ. قَالَ: «فَلَکُمْ شَرَابٌ؟». قَالُوا: نَعَمْ. قَالَ: [«فَتُصَفُّونَهُ؟، قَالُوا: نَعَمْ. قَالَ]: «وَتُبَرِّزُونَهُ؟^[24]». قَالُوا: نَعَمْ. قَالَ: «فَإِنَّ مَعَادَهُمَا کَمَعَادِ الدُّنْیَا؛ یَقُومُ أَحَدُکُمْ إِلَى خَلْفِ بَیْتِهِ، فَیُمْسِکُ عَلَى أَنْفِهِ مِنْ نَتْنِهِ».

رواه الطبرانی، ورواته محتج بهم فی «الصحیح».

از سلمان س روایت است که گروهی نزد رسول الله ج آمدند، به آنها فرمود: «آیا غذا دارید؟». گفتند: بله. فرمود: «آیا نوشیدنی دارید؟». گفتند: بله. فرمود: «آن را تصفیه می‌کنید؟». گفتند: بله. فرمود: «آن را برای دستشویی استفاده می‌کنید؟». گفتند: بله. فرمود: «معاد شما همانند معاد دنیاست، یکی از شما به پشت خانه رفته و بینی‌اش را از بوی بد مدفوعش می‌گیرد».

4649-3242– (30) (صحیح لغیره) وَعَنِ الضَّحَّاکِ بْنِ سُفْیَانَ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ لَهُ: «یَا ضَحَّاکُ! مَا طَعَامُکَ؟». قَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! اللَّحْمُ وَاللَّبَنُ. قَالَ: «ثُمَّ یَصِیرُ إِلَى مَاذَا؟». قَالَ: إِلَى مَا قَدْ عَلِمْتَ. قَالَ: «فَإِنَّ اللَّهَ تَعَالَى ضَرَبَ مَا یَخْرُجُ مِنِ ابْنِ آدَمَ مَثَلًا لِلدُّنْیَا».

رواه أحمد، ورواته رواة «الصحیح»؛ إلا علی بن زید بن جدعان [مضی 19- الطعام/7].

از ضحاک بن سفیان س روایت است که رسول الله ج به او فرمود: «ای ضحاک، غذایت چیست؟». گفت: ای رسول الله ج گوشت و شیر. رسول الله ج فرمود: «سپس به چه چیزی مبدل می‌شود؟». گفت: به آنچه خود می‌دانی. رسول الله ج فرمود: «خداوند آنچه از فرزند آدم خارج می‌شود ضرب المثلی برای دنیا قرار داده است».

4650-3243– (31) (صحیح لغیره) وَعَنْ أُبَیِّ بْنِ کَعْبٍ س؛ قَالَ: أَنَّ النَّبِیَّ ج قَالَ: «إِنَّ مَطْعَمَ ابْنِ آدَمَ جُعِلَ مَثَلًا لِلدُّنْیَا، وَإِنْ قَزَّحَهُ وَمَلَحَهُ، فَانْظُر إِلَى مَا یَصِیرُ».

رواه عبدالله بن أحمد ، وابن حبان فی «صحیحه».

از ابی بن کعب س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «غذای فرزند آدم مثالی برای دنیا قرار داده شده است، اگر چه به آن ادویه و نمک بزنی، اما بنگر به چه  تبدیل می‌شود».

(قزحه) به تشدید زای: ماخوذ از (القزح): ادویه‌ى خوشبو کننده و اشتها آور مانند فلفل؛ گفته می‌شود: «قزحت القدر» و این زمانی است که در دیگ ادویه ریخته شود. (وملحه) به تخفیف لام عبارت است از  نمک. [مضی هناک].

4651-3244– (32) (حسن) وَعَن أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «إِنَّ الدُّنْیَا مَلْعُونَةٌ، مَلْعُونٌ مَا فِیهَا؛ إِلَّا ذِکْرَ اللَّهِ وَمَا وَالَاهُ، وَعَالِمٌ أَوْ مُتَعَلِّمٌ».

رواه ابن ماجه، والبیهقی، والترمذی وقال: «حدیث حسن». [مضی 3- العلم/1].

از ابوهریره س روایت است از رسول الله ج شنیدم که ‌فرمود: «دنیا و آنچه در آن است مورد لعنت خداوند قرار گرفته مگر ذکر خدا و آنچه ذکر خداوند را دربردارد و مصداق ذکر خداوند می‌باشد و عالم و طالب علم».

4652-3245– (33) (صحیح) وَعَنِ المُسْتَوْرِد أَخِی بَنِی فِهْرٍ س یَقُولُ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «مَا الدُّنْیَا فِی الْآخِرَةِ إِلَّا کَمَا یَجْعَلُ أَحَدُکُمْ إِصْبَعَهُ فِی الْیَمِّ، - وَأَشَارَ یَحْیَى بن یحیی بِالسَّبَّابَةِ -، فَلْیَنْظُرْ بِمَ یَرْجِعُ».

رواه مسلم.

مستورد از برادران بنی فهر روایت می‌کند که رسول الله ج فرمودند: «دنیا در برابر آخرت مانند آن است که یکی از شما این انگشت را در آب دریا فرو برد (و یحیی بن یحیی به انگشت سبابه اشاره کرد) پس باید ببیند چه مقدار از آب دریا بر انگشتش می‌ماند».

4653-3246– (34) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «تَعِسَ عَبْدُ الدِّینَارِ، وَعَبْدُ الدِّرْهَمِ، وَعَبْدُ الخَمِیصَةِ، إِنْ أُعْطِیَ رَضِیَ، وَإِنْ لَمْ یُعْطَ سَخِطَ، تَعِسَ وَانْتَکَسَ، وَإِذَا شِیکَ فَلاَ انْتَقَشَ، طُوبَى لِعَبْدٍ آخِذٍ بِعِنَانِ فَرَسِهِ فِی سَبِیلِ اللَّهِ، أَشْعَثَ رَأْسُهُ، مُغْبَرَّةٍ قَدَمَاهُ، إِنْ کَانَ فِی الحِرَاسَةِ، کَانَ فِی الحِرَاسَةِ، وَإِنْ کَانَ فِی السَّاقَةِ کَانَ فِی السَّاقَةِ؛ إِنِ اسْتَأْذَنَ لَمْ یُؤْذَنْ لَهُ، وَإِنْ شَفَعَ لَمْ یُشَفَّعْ».

رواه البخاری. وتقدم مع شرح غریبه فی «الرباط»[12- الجهاد/1].

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «بنده دینار و درهم و پارچه نفیس نابود باد. زیرا اگر به او عطا شود، خرسند می‌گردد و اگر عطا نشود، خشمگین و ناراحت می‌شود. (چنین شخصی) هلاک و سرنگون باد ( تا جایی که) اگر خاری به پایش خلد، کسی پیدا نشود که آن‌را در آورد. خوشا به حال بنده‌ای که با سری ژولیده و پاهایی غبار آلود، عنان اسبش را در راه خدا بدست گیرد. اگر در خط مقدم جبهه، مأمور حراست شود، حراست دهد و اگر مأموریتش، پشت جبهه باشد، آنجا نیز به وظیفه‌اش عمل نماید. (این شخص، نزد مردم هیچگونه جایگاهی ندارد طوری که) اگر اجازه بخواهد، به او اجازه نمی‌دهند و اگر شفاعت و میانجی‌گری کند، کسی شفاعتش را نمی‌پذیرد».

4654-3247– (35) (صحیح لغیره) وَعَنْ أَبِی مُوسَى الْأَشْعَرِیِّ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج قَالَ: «مَنْ أَحَبَّ دُنْیَاهُ؛ أَضَرَّ بِآخِرَتِهِ، وَمَنْ أَحَبَّ آخِرَتَهُ؛ أَضَرَّ بِدُنْیَاهُ، فَآثِرُوا مَا یَبْقَى عَلَى مَا یَفْنَى».

از ابوموسی اشعری س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس دنیایش را دوست بدارد، به آخرتش زیان رسانیده و کسی که آخرتش را دوست بدارد به دنیایش زیان رسانده است. پس آنچه باقی می‌ماند بر آنچه فناپذیر است ترجیح دهید».

رواه أحمد، ورواته ثقات، والبزار، وابن حبان فی «صحیحه»، والحاکم، والبیهقی فی «الزهد» وغیره، کلهم من روایة المطلب بن عبدالله بن حنطب عن أبی موسى، وقال الحاکم: «صحیح على شرطهما». (قال الحافظ): «المطلب لم یسمع من أبی موسى^[25] ،والله أعلم».

4655-3248– (36) (صحیح) وَعَن أَبِی مَالِکٍ الأَشعَرِی س: أَنَّهُ لَمَّا حضَرَتْهُ الوَفاةُ قَالَ: یَا مَعْشَرَ الأشْعَرِّیین! لیُبَلِّغِ الشاهِدُ الغائِبَ؛ إنِّی سمِعْتُ رسولَ الله ج یَقُولُ: «حلاوَةُ الدُّنیَا مُرَّةُ الآخِرَةِ، مُرَّةُ الدنْیا حلاوَةُ الآخِرَةِ».

رواه الحاکم وقال: «صحیح الإسناد».

از ابومالک اشعری س روایت است که هنگام وفاتش گفت: ای اشعری‌ها، شاهد به غائب برساند، من از رسول الله ج شنیدم که فرمودند: «شیرینی دنیا تلخی آخرت است و تلخی دنیا شیرینی آخرت است».

4656-1882– (16) (ضعیف) وَعَنْ عَبْدِاللهِ بْنِ مَسْعُودٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «مَنْ أَشْرَبَ قَلْبَهُ حُبَّ الدُّنْیَا؛ الْتَاطَ^[26] مِنْهَا بِثَلَاثٍ: شَقَاءٍ لَا یَنْفَدُ عَنَاهُ، وَحِرْصٍ لَا یَبْلُغُ غِنَاهُ، وَأَمَلٍ لَا یَبْلُغُ مُنْتَهَاهُ، فَالدُّنْیَا طَالِبَةٌ وَمَطْلُوبَةٌ، فَمَنْ طَلَبَ الدُّنْیَا؛ طَلَبَتْهُ الْآخِرَةُ، حَتَّى یُدرِکَهُ الْمَوْتُ فَیَأْخُذَهُ، وَمَنْ طَلَبَ الْآخِرَةَ؛ طَلَبَتْهُ الدُّنْیَا حَتَّى یَسْتَوْفِیَ مِنْهَا رِزْقَهُ».

رواه الطبرانی بإسناد حسن^[27].

4657-3249– (37) (صحیح) وَعَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ س عَنِ النَّبِیِّ ج؛ ﴿إِذۡ قُضِیَ ٱلۡأَمۡرُ وَهُمۡ فِی غَفۡلَةٖ﴾ قَالَ: «فِی الدُّنْیَا».

رواه ابن حبان فی «صحیحه»، وهو فی مسلم^[28] بمعناه فی آخر حدیث یأتی إن شاء الله تعالى [مضی 16- البیوع/3].

ابوسعید خدری س روایت می‌کند که رسول الله ج فرمودند: «این آیه در مورد دنیا می‌باشد: ﴿إِذۡ قُضِیَ ٱلۡأَمۡرُ وَهُمۡ فِی غَفۡلَةٖ﴾ [مریم: 39] «آنگاه که کار پایان پذیرد و آنها (همچنان) در غفلت‌اند».

4658-3250– (38) (صحیح) وَعَنِ کَعْبِ بْنِ مَالِکٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا ذِئْبَانِ جَائِعَانِ أُرْسِلَا فِی غَنَمٍ، بِأَفْسَدَ لَهَا مِنْ حِرْصِ المَرْءِ عَلَى المَالِ وَالشَّرَفِ لِدِینِهِ».

رواه الترمذی وقال: «حدیث حسن صحیح»، وابن حبان فی «صحیحه».

از کعب بن مالک س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دو گرگ گرسنه اگر در گله‌ای رها شوند، چنان فساد و زیانی به بار نمی‌آورند که حرص انسان برای مال ‌اندوزی و طلب جاه و مقام، در دینش به بار می‌آورد».

4659-3251– (39) (حسن صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا ذِئْبَانِ ضَارِیَانِ جَائِعَانِ بَاتَا فِی زَرِیبَةِ غَنَمٍ، أَغْفَلَهَا أَهْلُهَا، یَفْتَرِسَانِ ویَأْکُلَانِ؛ بِأَسْرَعَ فِیهَا فَسَادًا مِنْ حُبِّ الْمَالِ وَالشَّرَفِ فِی دِینِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ».

رواه الطبرانی - واللفظ له-، وأبو یعلى بنحوه، وإسنادهما جید.

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دو گرگ گرسنه‌ی درنده اگر به آغل گوسفندان بزنند و صاحب گوسفندان متوجه آنها نشود، شکار کرده و بخورند، [باز هم] چنان فساد و زیانی به بار نمی‌آورند که حرص انسان برای مال‌اندوزی و طلب جاه و مقام، در دینش به بار می‌آورد».

4660-3252– (40) (حسن صحیح) وَعَنِ ابْنِ عُمَر ب قَالَ: قَالَ رَسُول اللهِ ج: «مَا ذِئْبَانِ ضَارِیَانِ فِی حَظِیرَةٍ یَأْکُلانِ وَیُفْسِدَانِ؛ بِأَضَرَّ فِیهَا مِنْ حُبِّ الشَّرَفِ وَحُبِّ الْمَالِ فِی دِینِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ».

رواه البزار بإسناد حسن.

از ابن عمر ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «دو گرگ گرسنه اگر در آغل گوسفندان رها شوند که بخورند و زیان به بار آورند، چنان فساد و زیانی به بار نمی‌آورند که حرص انسان برای مال‌اندوزی و طلب جاه و مقام، در دینش به بار می‌آورد».

4661-1883– (17) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ أَنَسٍ س یَرفَعُهُ قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «هَلْ مِنْ أَحَدٍ یَمْشِی عَلَى الْمَاءِ؛ إِلَّا ابْتَلَّتْ قَدَمَاهُ؟». قَالُوا: لَا یَا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ: «کَذَلِکَ صَاحِبُ الدُّنْیَا؛ لَا یَسْلَمُ مِنَ الذُّنُوبِ».

رواه البیهقی فی «کتاب الزهد».

4662-3253– (41) (صحیح) وَعَنْ کَعْبِ بْنِ عِیَاضٍ س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «إِنَّ لِکُلِّ أُمَّةٍ فِتْنَةً، وَفِتْنَةُ أُمَّتِی المَالُ».

رواه الترمذی وقال: «حدیث حسن صحیح»، وابن حبان فی «صحیحه»، والحاکم وقال: «صحیح الإسناد».

از کعب بن عیاض س روایت است از رسول الله ج شنیدم که فرمودند: «برای هر امتی وسیله‌ی امتحان و آزمایشی وجود دارد و وسیله‌ی امتحان امت من ثروت و مال دنیاست».

4663-1884– (18) (ضعیف) وَعَنْ عَائِشَةَ ل قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «الدُّنْیَا دَارُ مَنْ لَا دَارَ لَهُ، وَلَهَا یَجْمَعُ مَنْ لَا عَقْلَ لَهُ».

رواه أحمد، والبیهقی وزاد: «وَمَالُ مَن لَا مَالَ لَهُ». وإسناده جید^[29].

4664-1885– (19) (ضعیف) وَعَن عِمرانِ بنِ حُصَینٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «مَنِ انْقَطَع إلى الله عزَّ وجلَّ؛ کفاه الله کلَّ مَؤُنَةٍ، ورَزَقَه مِنْ حیثُ لا یَحْتَسِبُ، ومَنِ انْقَطَع إلى الدُّنیا؛ وَکَلَهُ الله إلیها».

رواه أبو الشیخ فی «کتاب الثواب» من روایة الحسن عن عمران. وفی إسناده إبراهیم بنِ الأشعَث؛ ثقة، وفیه کلام قریب. [مضی 16- البیوع/4].

4665-1886– (20) (ضعیف جداً) وَرُوِیَ عَنْ أَبِی ذَرٍّ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «مَنْ أَصْبَحَ وَهَمُّهُ الدُّنْیَا؛ فَلَیْسَ مِنَ اللَّهِ فِی شَیْءٍ، وَمَنْ أَعْطَى الذِّلَّةَ مِنْ نَفْسِهِ طَائِعًا غَیْرَ مُکْرَهٍ؛ فَلَیْسَ مِنَّا».

رواه الطبرانی. [مضی 16- البیوع/4].

(ضعیف) وتقدم فی «العدل» [20- القضاء/2] حدیث أبی الدحداح عَنِ النَّبِیِّ ج وَفِیهِ: «وَمَنْ کَانَتْ هِمَّتُهُ الدُّنْیَا؛ حَرَّمَ اللهُ عَلَیْهِ جَوَارِیَ، فَإِنِّی بُعِثْتُ بِخَرابِ الدُّنْیَا، وَلَمْ أُبْعَثْ بِعَمَارَتِهَا».

رواه الطبرانی.

4666-1887– (21) (ضعیف جداً) وَرُوِیَ عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «مَنْ أَصْبَحَ حَزِینًا عَلَى الدُّنْیَا؛ أَصْبَحَ سَاخِطًا عَلَى رَبِّهِ تَعَالَی، وَمَنْ أَصْبَحَ یَشْکُو مُصِیبَةً نَزَلَتْ بِهِ، فَإِنَّمَا یَشْکُو اللَّهُ تَعَالَی، وَمَنْ تَضَعْضَعَ لِغَنِیٍّ لِیَنَالَ مِمَّا فِی یَدَیْهِ؛ أَسْخَطَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ، وَمَنْ أُعْطِیَ الْقُرْآنَ فَنَسِیَهُ فَدَخَلَ النَّارَ، فَأَبْعَدَهُ اللَّهُ».

رواه الطبرانی فی«الصغیر»^[30] .

0-1888– (22) (ضعیف جداً) ورواه أبو الشیخ فی «الثواب» من حدیث أَبِی الدَّردَاء؛ إلا أَنَّهُ قَالَ فِی آخره: «وَمَنْ قَعَد أوْ جَلَس إلى غَنِیٍّ فَتَضعْضَعَ له لِدُنیا تُصیبهُ؛ ذَهَب ثُلُثا دِینِه ودَخَل النارَ».

4667-3254– (42) (صحیح) وَعَنْ زَیْدِ بْنِ ثَابِتٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «رَحِمَ اللَّهُ مَنْ سَمِعَ مَقَالَتِی حَتَّى یُبَلِّغَهَا غَیْرَهُ، ثَلَاثاً لَا یَغِلُّ عَلَیْهِنَّ قَلْبُ امْرِئٍ مُسْلِمٍ: إِخْلَاصُ الْعَمَلِ لِلَّهِ، وَالنُّصْحُ لِأَئِمَّةِ الْمُسْلِمِینَ، وَاللُّزُومُ لِجَمَاعَتِهِمْ، فَإِنَّ دُعَاءَهُمْ یُحِیطُ مِنْ وَرَائِهِمْ. إِنَّهُ مَنْ تَکُنِ الدُّنْیَا نِیَّتَهُ یَجْعَلِ اللَّهُ فَقْرَهُ بَیْنَ عَیْنَیْهِ، ویُشَتِّتِ عَلَیْهِ ضَیْعَتَهُ، وَلَا یَأْتِیهِ مِنْهَا إِلَّا مَا کُتِبَ لَهُ. وَمَنْ تَکُنِ الْآخِرَةُ نِیَّتَهُ یَجْعَلِ اللَّهُ غِنَاهُ فِی قَلْبِهِ، ویکفیهِ ضَیْعَتَهُ، وتَأْتِیهِ الدُّنْیَا وَهِیَ رَاغِمَةٌ».

رواه ابن ماجه، وتقدم لفظه وشرح غریبه فی «الفراغ للعبادة» [هنا/2]، والطبرانی - واللفظ له-، وابن حبان فی «صحیحه»، وتقدم لفظه فی سمـاع الحدیث [3- العلم/3].

از زید بن ثابت س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «خداوند رحمت کند شخصی را که سخنانم را شنیده و آن را به دیگران برساند. و سه چیز اگر در قلب مؤمنی باشد حقد و کینه‌توزی و خیانت وارد قلبش نخواهد گردید: اخلاص در عمل برای خداوند متعال؛ نصیحت حاکمان مسلمانان و همراهی با جماعت مسلمانان زیرا دعای‌شان همه را در بر می‌گیرد.

هرکس تمام دغدغه و نگرانی‌اش متوجه دنیا باشد، خداوند فقرش را در جلو چشمش قرار می‌دهد. و شغل و بازرگانی‌اش را پراکنده می‌سازد و از دنیا بیش از آنچه برای او نوشته شده به دست نمی‌آورد. و کسی که نیتش آخرت باشد خداوند بی‌نیازی را در قلبش قرار می‌دهد و او را در شغل و بازرگانی‌اش بی‌نیاز می‌کند و دنیا خوار و زبون به سوی او می‌آید».

4668-3255 – (43) (صحیح) وَعَن عَمْرِو بْنِ عَوْفٍ الأَنْصَارِیَّ س: أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ج بَعَثَ أَبَا عُبَیْدَةَ بْنَ الجَرَّاحِ س إِلَى البَحْرَیْنِ یَأْتِی بِجِزْیَتِهَا، فَقَدِمَ بِمَالٍ مِنَ الْبَحْرَیْنِ، فَسَمِعَتِ الْأَنْصَارُ بِقُدُومِ أَبِی عُبَیْدَةَ، فَوَافَوْا صَلَاةَ الْفَجْرِ مَعَ رَسُولِ اللهِ ج، فَلَمَّا صَلَّى رَسُولُ اللهِ ج انْصَرَفَ، فَتَعَرَّضُوا لَهُ، فَتَبَسَّمَ. رَسُولُ اللهِ ج حِینَ رَآهُمْ، ثُمَّ قَالَ: «أَظُنُّکُمْ سَمِعْتُمْ أَنَّ أَبَا عُبَیْدَةَ قَدِمَ بِشَیْءٍ مِنَ الْبَحْرَیْنِ؟». قَالُوا: أَجَلْ یَا رَسُولَ اللهِ! فَقَالَ: «أَبْشِرُوا وَأَمِّلُوا مَا یَسُرُّکُمْ، فَوَاللهِ مَا الْفَقْرَ أَخْشَى عَلَیْکُمْ؛ وَلَکِن أَخْشَى أَنْ تُبْسَطَ الدُّنْیَا عَلَیْکُمْ کَمَا بُسِطَتْ عَلَى مَنْ کَانَ قَبْلَکُمْ، فَتَنَافَسُوهَا کَمَا تَنَافَسُوهَا، فَتُهْلِکَکُمْ کَمَا أَهْلَکَتْهُمْ».

رواه البخاری ومسلم.

 از عمرو بن عوف انصاری س روایت است که رسول الله ج ابوعبیده جراح س را به بحرین فرستاد تا جزیه‌ی آنجا را بیاورد؛ وی با مالی از بحرین به مدینه برگشت. انصار از آمدن ابوعبیده س باخبر شدند. و نماز صبح را با رسول الله ج به جا آوردند؛ زمانی که رسول الله ج نماز خواند رو به جماعت کرد و آنها رو به رسول الله ج آوردند و با اشاره چیزی خواستند؛ رسول الله ج وقتی آنها را دید تبسم کرده و فرمود: «گمان می‌کنم شنیده‌اید ابوعبیده س با ثروتی از بحرین برگشته است؟!». گفتند: بله، ای رسول الله ج! آنگاه فرمود: «مژده دهید و منتظر چیزی باشید که شما را خوشحال می‌کند! به خدا سوگند من بر شما از فقر نمی‌ترسم، بلکه از آن می‌ترسم که دنیا بر شما وسعت یابد چنانکه برای مردمان پیش از شما وسعت یافت؛ و در آن با هم رقابت کنید آنچنان که رقابت کردند و شما را نابود کند چنانکه آنها را نابود کرد».

4669-3256– (44) (صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَا أَخْشَى عَلَیْکُمُ الْفَقْرَ؛ وَلَکِن أَخْشَى عَلَیْکُمُ التَّکَاثُرَ، وَمَا أَخْشَى عَلَیْکُمُ الْخَطَأَ؛ وَلَکِن أَخْشَى عَلَیْکُمُ التَّعَمُّدَ».

رواه أحمد، ورواته محتج بهم فی «الصحیح»، وابن حبان فی «صحیحه»، والحاکم وقال: «صحیح على شرط مسلم».

از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «من از فقر بر شما نمی‌ترسم بلکه از آن می‌ترسم که دنیا بر شما وسعت یابد. و بر شما نمی‌ترسم که مرتکب خطا و اشتباه شوید اما بر شما می‌ترسم که عمداً گناه کنید».

4670-1889– (23) (ضعیف) وَعَنْ أَنَسٍ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «یُجَاءُ بِابْنِ آدَمَ کَأَنَّهُ بَذَجٌ فَیُوقَفُ بَیْنَ یَدَیِ اللَّهِ، فَیَقُولُ اللَّهُ لَهُ: أَعْطَیْتُکَ وَخَوَّلْتُکَ، وَأَنْعَمْتُ عَلَیْکَ، فَمَاذَا صَنَعْتَ؟ فَیَقُولُ: یَا رَبِّ! جَمَعْتُهُ وَثَمَّرْتُهُ فَتَرَکْتُهُ أَکْثَرَ مَا کَانَ، فَارْجِعْنِی آتِکَ بِهِ. فَیَقُولُ لَهُ: أَینَ مَا قَدَّمْتَ؟ فَیَقُولُ: یَا رَبِّ! جَمَعْتُهُ وَثَمَّرْتُهُ فَتَرَکْتُهُ أَکْثَرَ مَا کَانَ، فَارْجِعْنِی آتِکَ بِهِ! فَإِذَا عَبْدٌ لَمْ یُقَدِّمْ خَیْرًا، فَیُمْضَى بِهِ إِلَى النَّارِ».

رواه الترمذی عن إسمـاعیل بن مسلم - وهو المکی- رواه عن الحسن وقتادة عنه. وقال: «رواه غیر واحد عن الحسن، ولـم یسندوه»^[31].

قوله: (البَذَج) بباء موحدة مفتوحة ثم ذال معجمة ساکنة^[32] وجیم: هو ولد الضأن، وشبه به من کان هذا عمله؛ لما یکون فیه من الصَّغار والذل والحقارة والضعف یوم القیامة. [مضی 16- البیوع /4].

4671-3257– (45) (صحیح لغیره) وَعَنْ عَوْفِ بْنِ مَالِکٍ س قَالَ: قَامَ رَسُولُ اللهِ ج فِی أَصْحَابِهِ فَقَالَ: «أَلْفَقْرَ تَخَافُونَ أَوِ الْعَوَزَ، أَوْ تَهُمُّکُمُ الدُّنْیَا؟ فَإِنَّ اللهَ فَاتِحٌ عَلَیْکُمْ فَارِسَ وَالرُّومَ، وَتُصَبُّ عَلَیْکُمُ الدُّنْیَا صَبًّا حَتَّى لَا یُزِیغُکُمْ بَعْدی إِنْ أَزاغکُمْ^[33] إِلَّا هِیَ».

رواه الطبرانی، وفی إسناده بقیة^[34].

(العَوَز) به فتح عین و واو: عبارت است از نیاز.

از عوف بن مالک س روایت است که رسول الله ج در بین اصحابش بلند شد و فرمود: «از فقر و نیازمندی می‌ترسید یا دنیا شما را غمگین ساخته؟ همانا خداوند فارس و روم را برای شما فتح خواهد کرد و دنیا را چنان به سوی شما سرازیر خواهد نمود چنانکه اگر بعد از من چیزی سبب گمراهی شما باشد آن چیز جز دنیا نخواهد بود».

4672-1890– (24) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ أَبِی مَالِکٍ الْأَشْعَرِیِّ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ: «لَیْسَ عَدُوَّکَ الَّذِی إِنْ قَتَلْتَهُ کَانَ لَکَ نُورًا، وَإِنْ قَتَلَکَ دَخَلْتَ الْجَنَّةَ، وَلَکِنَّ أَعْدَى عَدُوِّکَ وَلَدُکَ؛ الَّذِی خَرَجَ مِنْ صُلْبِکَ، ثُمَّ أَعْدَى عَدُوٍّ لَکَ مَالُکَ؛ الَّذِی مَلَکَتْ یَمِینُکَ».

رواه الطبرانی.

4673-1891– (25) (ضعیف) وَعَنْ عَبْدِالرَّحْمَنِ بْنِ عَوٍف س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللهِ ج: «قَالَ الشَّیْطَانُ لَعَنَهُ اللهُ: لَنْ یَسْلَمَ مِنِّی صَاحِبُ الْمَالِ مِنْ إِحْدَى ثَلَاثٍ، أَغْدُو عَلَیْهِ بِهِنَّ وَأَرُوحُ: أَخْذِهِ مِنْ غَیْرِ حِلِّهِ، وَإِنْفَاقِهِ فِی غَیْرِ حَقِّهِ، وَأُحَبِّبُهُ إِلَیْهِ فَیَمْنَعُهُ مِنْ حَقِّهِ».

رواه الطبرانی بإسناد حسن^[35].

4674-3258– (46) (صحیح لغیره) وَعَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ س؛ أَنَّهُ کَانَ یُعْطِی النَّاسَ عَطَاءَهُمْ، فَجَاءَهُ رَجُلٌ فَأَعْطَاهُ أَلْفَ دِرْهَمٍ، ثُمَّ قَالَ: خُذْهَا؛ فَإِنِّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج یَقُولُ: «إِنَّمَا أَهلَکَ مَنْ کَانَ قَبْلَکُمُ الدِّینَارُ وَالدِّرْهَمُ، وَهُمَا مُهْلِکَاکُمْ».

رواه البزار بإسناد جید.

از ابن مسعود س روایت است که وی سهمیه‌ی مردم را به آنها پرداخت می‌کرد، مردی آمد و به او هزار درهم داد، سپس به او گفت: این را بگیر؛ همانا من از رسول الله ج شنیدم که فرمود: «دینار و درهم امت‌های قبل از شما را هلاک کرد و این دو سبب هلاکت شما می‌باشند».

4675-1892– (26) (منکر) وَعَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ عَمْرٍو ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «اطَّلَعْتُ فِی الْجَنَّةِ؛ فَرَأَیْتُ أَکْثَرَ أَهْلِهَا الْفُقَرَاءَ، وَاطَّلَعْتُ فِی النَّارِ؛ فَرَأَیْتُ أَکْثَرَ أَهْلِهَا الْأَغْنِیَاءَ وَالنِّسَاءَ».

رواه أحمد بإسناد جید^[36]. [مضی أول الباب السابق].

4676-3259– (47) (صحیح) وَعَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ س قَالَ: جَلَسَ رَسُولُ اللهِ ج عَلَى الْمِنْبَرِ وَجَلَسْنَا حَوْلَهُ فَقَالَ: «إِنَّ مِمَّا أَخَافُ عَلَیْکُمْ مَا یَفْتَحُ عَلَیْکُمْ مِنْ زَهْرَةِ الدُّنْیَا وَزِینَتِهَا».

رواه البخاری ومسلم فی حدیث.

از ابوسعید خدری س روایت است که می‌گوید: رسول الله ج بر منبر نشستند و ما هم گرد او نشستیم، آنگاه فرمود: «آنچه در مورد آن بر شما می‌ترسم، نعمت و زیبایی و جاذبه‌ی دنیاست که درهای آن بر شما گشوده ‌می‌شود».

4677-1893– (27) (ضعیف) وَعَنْ أبی سِنانٍ الدُّؤَلیِّ: أنَّه دخَلَ عَلَى عُمَر بنِ الخطابِ س وعندهُ نَفَرٌ مِنَ المُهاجِرینَ الأوَّلینَ، فأرْسَلَ عُمَرُ إلى سَفَطٍ أُتِیَ بِه مِنْ قَلْعَةِ العراقِ، فکان فیه خَاتَمٌ، فأخَذهُ بعضُ بَنیهِ فأدْخَلَهُ فی فِیهِ، فانْتَزَعَهُ عُمَرُ منه، ثمَّ بَکَى عُمرُ س، فَقَالَ لَهُ مَنْ عندَهُ: لِمَ تَبْکی وقدْ فَتَح الله عَلیْکَ، وأظْهرکَ على عدُوِّکَ، وأقَرَّ عینَک؟ فَقَالَ عُمَرُ: سمعتُ رسولَ الله ج یَقُولُ: «لا تُفْتَحُ الدنیا على أحَدٍ؛ إلا ألْقى الله عزَّ وجلَّ بینَهُم العَدَواةَ والبغضاءَ إلى یومِ القِیامَةِ»، وأنا أشْفَقُ مِنْ ذلک.

رواه أحمد بإسناد حسن^[37] ، والبزار وأبو یعلى.

(السَّفَط) بسین مهملة وفاء مفتوحتین: هو شیء کالقفة أو کالجوالق.

4678-1894– (28) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی ذَرٍّ س قَالَ: بَیْنَمَا النَّبِیُّ ج جَالِسٌ إِذْ قَامَ أَعْرَابِیٌّ فِیهِ جَفَاءٌ فَقَالَ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! أَکَلتْنَا الضَّبُعُ، فَقَالَ النَّبِیُّ ج: «غَیْرُ ذَلِکَ أَخْوَفُ عَلَیْکُمْ؛ حِینَ تُصَبُّ عَلَیْکُمُ الدُّنْیَا صَبًّا، فَیَا لَیْتَ أُمَّتِی لَا تَلْبَسُ الذَّهَبَ».

رواه أحمد والبزار، ورواة أحمد رواة «الصحیح»^[38].

(الضبع) بضاد معجمة مفتوحة وباء موحدة مضمومة: هی السنة الجدبة.

4679-1895– (29) (ضعیف) وَعَنْ سَعْدِ بْنِ أَبِی وَقَّاصٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «لَأَنَا لفِتْنَةِ^[39] السَّرَّاءِ أَخْوَفُ عَلَیْکُمْ مِنْ فِتْنَةِ الضَّرَّاءِ، إِنَّکُمْ قَدِ ابْتُلِیتُمْ بِفِتْنَةِ الضَّرَّاءِ فَصَبَرْتُمْ، وَإِنَّ الدُّنْیَا حُلْوَةٌ خَضِرَةٌ».

رواه أبو یعلى والبزار، وفیه راوٍ لـم یسمَّ، وبقیة رواته رواة «الصحیح».

4680-3260– (48) (صحیح) وَعَنْ أَبِی ذَرٍّ س قَالَ: کُنْتُ أَمْشِی مَعَ النَّبِیِّ ج فِی حَرَّةِ بِالمَدِینَةِ، فَاسْتَقْبَلَنَا أُحُدٌ، فَقَالَ: «یَا أَبَا ذَرٍّ!». قُلْتُ: لَبَّیْکَ یَا رَسُولَ اللَّهِ! قَالَ: «مَا یَسُرُّنِی أَنَّ عِنْدِی مِثْلَ أُحُدٍ هَذَا ذَهَبًا، یَمْضِی عَلَیه ثَالِثَةٌ وَعِنْدِی مِنْهُ دِینَارٌ؛ إِلَّا شَیْئًا أَرْصُدُهُ لِدَیْنٍ؛ إِلَّا أَنْ أَقُولَ بِهِ فِی عِبَادِ اللَّهِ هَکَذَا، وَهَکَذَا، وَهَکَذَا - عَنْ یَمِینِهِ، وَعَنْ شِمَالِهِ، وَعَنْ خَلْفِهِ-».، ثُمَّ سَارَ فَقَالَ: «إِنَّ الأَکْثَرِینَ هُمُ الأَقَلُّونَ یَوْمَ القِیَامَةِ إِلَّا مَنْ قَالَ هَکَذَا، وَهَکَذَا، وَهَکَذَا - عَنْ یَمِینِهِ، وَعَنْ شِمَالِهِ، وَمِنْ خَلْفِهِ-، وَقَلِیلٌ مَا هُمْ». ثُمَّ قَالَ لِی: «مَکَانَکَ لاَ تَبْرَحْ حَتَّى آتِیَکَ» الحدیث.

رواه البخاری واللفظ له، ومسلم.

از ابوذر س روایت است که می‌گوید: من با رسول الله ج در زمین حره‌ی مدینه راه می‌رفتم که کوه احد روبروی ما قرار گرفت، رسول الله ج فرمود: «ای ابوذر!». گفتم: بله، ای رسول الله ج‌! گوش به فرمانم! فرمود: «این مساله مرا خوشحال نمی‌کند که به اندازه‌ی کوه احد طلا داشته باشم و سه روز بر من بگذرد و دیناری از آن جز چیزی که برای پرداخت بدهی نگه می‌دارم، نزدم باقی بماند، مگر اینکه در مورد آن حکم نمایم که چنین و چنان به بندگان خدا داده شود». و دست‌شان را به طرف راست و چپ و پشت سرشان [به نشانه‌ی اینکه به کسی بخشش می‌کنند دراز کردند]. آنگاه به راه رفتن ادامه داد و فرمود: «ثروتمندان این جهان در روز قیامت تنگدست‌اند، جز کسانی که در مورد مال‌شان چنین و چنان حکم کنند - و دوباره دست‌شان را به راست و چپ و پشت سر خود دراز کردند و ادامه دادند:- آنان بسیار کم هستند». سپس به من فرمود: «در جای خود بمان و جایی نرو تا نزد تو برگردم». حدیث ادامه دارد.

 وفی لفظ لـمسلم: قَالَ: انْتَهَیْتُ إِلَى النَّبِیِّ ج وَهُوَ جَالِسٌ فِی ظِلِّ الْکَعْبَةِ، فَلَمَّا رَآنِی قَالَ: «هُمُ الْأَخْسَرُونَ وَرَبِّ الْکَعْبَةِ». قَالَ: فَجِئْتُ حَتَّى جَلَسْتُ، فَلَمْ أَتَقَارَّ أَنْ قُمْتُ، فَقُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ! فِدَاکَ أَبِی وَأُمِّی، مَنْ هُمْ؟ قَالَ: «هُمُ الْأَکْثَرُونَ أَمْوَالًا، إِلَّا مَنْ قَالَ هَکَذَا، وَهَکَذَا، وَهَکَذَا - مِنْ بَیْنَ یَدَیْهِ، وَمِنْ خَلْفِهِ، وَعَنْ یَمِینِهِ، وَعَنْ شِمَالِهِ - وَقَلِیلٌ مَا هُمْ» الحدیث.

و در روایت مسلم آمده است: نزد رسول الله ج رفتم درحالی‌که در زیر سایه‌ی کعبه نشسته بود، زمانی که مرا دید فرمود: «قسم به پروردگار کعبه! آنها در زیانند». رفتم و کنارش نشستم و هنوز ننشسته بودم که بلند شده و گفتم: ای رسول الله ج پدر و مادرم به فدایت، آنها چه کسانی هستند؟ فرمود: «آنها ثروتمندان هستند [کسانی که ثروت و دارایی زیادی دارند] مگر کسانی از آنها که در مورد اموال‌شان چنین و چنان در امور خیر خرج و صرف می‌کنند. - و دست‌شان را به راست و چپ و پشت سر خود دراز کردند و فرمودند:- اینان اندک هستند».

(حسن) ورواه ابن ماجه مختصراً: «الْأَکْثَرُونَ هُمُ الْأَسْفَلُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ، إِلَّا مَنْ قَالَ هَکَذَا، وَهَکَذَا»^[40].

و در روایت ابن ماجه آمده است: «ثروتمندان و کسانی که اموال زیادی در اختیار دارند، در روز قیامت در طبقات پایین‌تر قرار می‌گیرند مگر کسی که چنین و چنان کند [اموالش را در امور خیر خرج و صرف کند]».

4681-3261– (49) (حسن صحیح) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: کُنْتُ أَمْشِی مَعَ النَّبِیَّ ج فِی نَخْلٍ لِبَعْضِ أَهْلِ الْمَدِینَةِ، فَقَالَ: «یَا أَبَا هُرَیْرَةَ! هَلَکَ الْمُکْثِرُونَ إِلَّا مَنْ قَالَ هَکَذَا، وَهَکَذَا، وَهَکَذَا - ثَلَاثَ مَرَّاتٍ، حَثَا بِکَفَّیْهِ عَنْ یَمِینِهِ، وَعَنْ یَسَارِهِ، وَمِن بَیْنَ یَدَیْهِ - وَقَلِیلٌ مَا هُمْ» الحدیث.

رواه أحمد، ورواته ثقات، وابن ماجه بنحوه.

از ابوهریره س روایت است که همراه رسول الله ج در نخلستانی از اهل مدینه می‌رفتم که فرمود: «ای ابوهریره، ثروتمندان و زیاده‌خواهان هلاک شدند مگر کسی که چنین و چنان و چنین عمل کند - و سه بار با کف دستانش از راست و چپ و مقابل تشویق به بخشش نمودند و در ادامه فرمودند: - و اینها اندک هستند».

4682-3262– (50) (صحیح لغیره) وَعَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «نَحْنُ الْآخِرُونَ^[41]، الْأَوَّلُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ، وَإِنَّ الْأَکْثَرِینَ هُمُ الْأَسْفَلُونَ، إِلَّا مَنْ قَالَ هَکَذَا، وَهَکَذَا - عَنْ یَمِینِهِ، وَعَنْ یَسَارِهِ، وَمِنْ خَلْفِهِ، وَبَیْنَ یَدَیْهِ، وَیَحْثِی بِثَوْبِهِ-».

رواه ابن حبان فی «صحیحه».

از ابن مسعود س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «ما آخرین امت [در دنیا] و در روز قیامت برای ورود به بهشت اولین امت‌ها هستیم؛ و ثروتمندان در پایین‌ترین طبقات هستند مگر کسی که چنین و چنان باشد». از راست و چپ و از پشت و جلو با لباس‌شان به نشانه بخشش اشاره نمودند.

(صحیح لغیره) ورواه ابن ماجه باختصار، وقال فی أوله: «وَیْلٌ لِلْمُکْثِرِینَ».

و در ابتدای روایت ابن ماجه آمده است: «وای بر زیاده‌خواهان [کسانی که زراندوزی می‌کنند]».

(قال الحافظ): «وفی هذا المعنى أحادیث کثیرة تدور على هذا المعنى اختصرناها».

4683-1896– (30) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ عَائِشَةَ ل قَالَتْ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «مَنْ سَأَلَ عَنِّی أَوْ سَرَّهُ أَنْ یَنْظُرَ إِلَیَّ؛ فَلْیَنْظُرْ إِلَى أَشْعَثَ شَاحِبٍ مُشَمَّرٍ، لَمْ یَضَعْ لَبِنَةً عَلَى لَبِنَةٍ، وَلَا قَصَبَةً عَلَى قَصَبَةٍ، رُفِعَ^[42] لَهُ عَلَمٌ، فَشَمَّرَ إِلَیْهِ، الْیَوْمَ الْمِضْمَارُ، وَغَدًا السِّبَاقُ، وَالْغَایَةُ الْجَنَّةُ أَوِ النَّارُ».

رواه الطبرانی فی«الأوسط».

4684-1897– (31) (ضعیف جداً) وَعَن عَبْداللَّهِ بْنِ الشِّخِّیرِ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «أَقِلُّوا الدُّخُولَ عَلَى الْأَغْنِیَاءِ؛ فَإِنَّهُ أَحرى أَنْ لَا تَزْدَرُوا نِعَمَ اللَّهِ عَزَّ وَجَلَّ».

رواه الحاکم وقال: «صحیح الإسناد»^[43].

فصل فی عیش السلف^[44]

---

^([1]) کذا قال! وفیه (أشعث بن بَراز) وهو متروک، وتحرف على الهیثمی (برَاز) إلى (نزار) فلم یعرفه، وقلده الثلاثة! انظر "الضعیفة" (1291).

^([2]) قلت: مع إرساله من الضحاک -وهو ابن مزاحم- فالراوی عنه (سلیمان بن فروخ) مجهول العدالة کما بینتُ فی "الضعیفة" (1292).

^([3]) قلت: فی "الکبیر" و"الأوسط"، وعزاه الهیثمی لـ "الأوسط" فقط؛ فقصر، واقتصر على قوله فی راویه (جویبر): "ضعیف" فحسب؛ فتساهل؛ لأنه ضعیف جداً کما قال الحافظ، وقال الذهبی: "ترکوه". وأما الثلاثة فهم فی غفلتهم ساهون! ویغلب على الظن أن الحدیث من الإسرائیلیات رفعه هذا المتروک. وقد خرجته فی "الضعیفة" (5258).

^([4]) زیادة من "مسلم" (2742) سقطت من قلم المؤلف، وکذلک رواه أحمد (3/ 22) من الوجه الذی رواه مسلم، وأخرجه هو (3/ 19)، والترمذی (2192) وصححه، وابن ماجه (4000) من طریق أخرى عن أبی سعید دون الزیادة. ولم أجد الحدیث فی "صغرى النسائی"، فلعله فی "الکبرى" له.

^([5]) هذه الزیادة لیست تمام الحدیث الذی قبله کما حققه الحافظ الناجی رحمه الله، بل هو حدیث مستقل عن صحابی آخر، وهو أسامة بن زید عند الشیخین وغیرهما، وهو مخرج فی الصحیحة" (2701).

^([6]) قلت: ورواه عبدالله فی "زوائد المسند" وغیره، وله شاهد من حدیث خولة عند الترمذی وصححه، والبخاری مختصراً، وهو فی "الصحیحة" (1592).

^([7]) قلت: کیف وهو من روایة حریث بن السائب عن الحسن عن حمران عن عثمان. وقال أحمد: "حدیث منکر"، وهو مخرج فی "الضعیفة" (1063).

^([8]) الأصل: (الجیلی)، وفی طبعة عمارة (الجُبُلی)، وفی کنى "التقریب" (الحَبَلی)، وکل ذلک خطأ، والصواب ما أثبتنا، وهو بضم المهملة والموحدة.

^([9]) الأصل ومطبوعة عمارة والمعلقین الثلاثة: (طریقها)، والظاهر ما أثبته، والمراد طریق الحاکم، أی أن البیهقی رواه من طریق الحاکم ومن طریق غیره. وقد أخرجه فی "الشعب" (5/ 157/ 681) عن غیره وتعقب الذهبی الحاکم بغیر (صالح بن حسان) فأخطأ لأنه قد توبع؛ کما هو مبین فی "الضعیفة" (1294).

^([10]) به ضم باء: آنچه در زندگی کسب می‌کند.

^([11]) به کسر همزة و تشدید جیم وفتح آن: چیزی که لباس در آن شسته می‌شود.

و (الجفنة) ظرفی مانند کاسه. و (المطهرة): ظرف آب. جوهری آن را به فتح میم و کسر آن ذکر می‌کند سپس می‌گوید: به فتح آن صحیح‌تر است. چنانکه در "العجالة" (211/ 1) آمده است.

^([12]) هذا طرف الحدیث الآتی فی الفصل التالی فی هذا الباب.

^([13]) قلت: هذا لم یصح إسناده کما سیأتی هناک فی "الضعیف".

^([14]) قلت: وصححه ابن حبان أیضاً (2541- موارد).

^([15]) وهو مخرج فی "الصحیحة" (رقم 129)، وأخرجه الحاکم أیضاً (4/ 122).

^([16]) قلت: وعن أبی الشیخ رواه أبو نعیم فی "الحلیة" (6/ 126)، ورواه ابن عساکر فی "التاریخ" (21/ 207)، ولعل الأولى تفسیر (الکفاف) بقوله ج: "من أصبح منکم آمناً فی سربه.. عنده قوت یومه، فکأنما حیزت له الدنیا"، حسنه الترمذی، وتقدم (8- الصدقات/4).

^([17]) کذا قال! وقلده الثلاثة، وفی إسناده (4134) (البراء السَّلیطی)، ولا یعرف کما قال الذهبی. وهو مخرج فی "الضعیفة" (4868).

^([18]) قلت: مضى له شاهد من حدیث أنس (8- الصدقات/ 15).

^([19]) وکذا فی "مجمع الزوائد" (10/ 252)، وفیه محمد بن عجلان، ولم یحتجا به، وهو مخرج فی "الصحیحة" (2481).

^([20]) وقال البزار: "قد روی هذا الحدیث من وجوه، وأعلى من رواه أبو الدرداء، وإسناده صحیح شامیون، وفیه زیادة: (فلا ألفینها..)..". وهو مخرج فی "الصحیحة" (3392).

^([21]) قلت: یعنی هذا وحدیث أبی الدرداء الذی قبله، ولیس فیه الزیادة التی فی حدیث أبی الدرداء، ولذلک فکان الأَولى ذکره عقب حدیث ابن عباس المتقدم، أو حدیث أبی هریرة الآتی.

^([22]) فی الأصل هنا قوله: "وفی روایة للطبرانی من حدیث ابن عمر أیضاً نحوه، وزاد فیه: "ولو کانت تعدل عند الله مثقال حبة من خردل لم یعطها إلا لأولیائه وأحبابه من خلقه". قلت: وهو ضعیف جداً، فیه (البابلتی) ومن هو أشد ضعفاً منه، وهو مخرج فی "الضعیفة" (6693).

^([23]) یعنی زباله‌دان.

^([24]) الأصل: "وتبردونه"، والتصویب من الطبرانی (6/ 304-305)، والزیادة منه، وغفل عن هذا کله المدعون!

^([25]) قلت: نعم، ولکنی وجدت له شاهداً عزیزاً من حدیث أبی هریرة، خرجته فی "الصحیحة" (3287)، وأشرت تحته إلى حدیث أبی موسى هذا الذی کنت أخرجته فی "الضعیفة" (5650) لانقطاعه، ورددتُ فیه على أحد الدکاترة الذی حسنه اعتباطاً -کما یفعل الثلاثة- وهو یرى إعلال المؤلف إیاه بالانقطاع، ولکنه کتمها، ونقل عنه قوله: "ورجاله ثقات" فقط!!

^([26]) أی: التصق به. یقال: لاط به یلوط ویلیط لوطاً ولیطاً ولیاطاً؛ إذا لصق به.

^([27]) کذا قال، وفیه من لا یعرف، وآخر فیه مقال، ومع ذلک صححه الهیثمی، مع تصریحه بأنه لم یعرف المشار إلیه، وتوسط المعلقون الثلاثة، فلم یقفوا عند الجهالة الموجبة لضعفه، ولا هم صححوه کما قال، بل توسطوا فقالوا: "حسن"! وهو مخرج فی "الضعیفة" (6650).

^([28]) کذا قال هنا، وقال فیما مضى: "وهو فی (الصحیحین) "، وهو الصواب کما سیأتی هناک فی الحدیث الثالث من الأحادیث الستة آخر الکتاب. نسأل الله حسن الخاتمة ودخول الجنة برحمته وفضله.

^([29]) کذا قال! ولا وجه له، وقد نحا نحوه الهیثمی فقال: "رواه أحمد، ورجاله رجال "الصحیح" غیر (دوید)، وهو ثقة". قلت: یعنی (دوید بن نافع الدمشقی) ولیس به، فإنه لم یُنسب هنا، وفرق بینهما ابن ماکولا، ولم یوثق، وفیه غیره ممن لا یعرف، فأنى له الجودة! وهو مخرج فی "الضعیفة" (6694)، وفیه تحقیق أن کنیة (دُوید) هذا (أبو سلیمان النصیبی).

^([30]) قلت: فیه وهب الله بن راشد البصری، وهو ضعیف جداً، ومن طریقه رواه جمع ذکرتهم فی "الروض النضیر" (108). ومن طریقه رواه أبو الشیخ من حدیث أبی الدرداء الآتی، کما فی "اللآلی" (2/ 319).

^([31]) قلت: وهذا یؤکد ضعف (إسماعیل المکی) الذی أسنده. ومن جهل المعلقین الثلاثة أنهم ضعفوا الحدیث فیما تقدم، وقالوا هنا: "حسن بشواهده"، وکذبوا!

^([32]) کذا قال! وهو وهم، فقد ذکر الناجی (211/ 2): أنه بفتح الذال المعجمة بلا خلاف کما مضى هناک.

^([33]) الأصل: (بعد أن زغتم)، وکذا هو عند الطبرانی (18/ 52/ 93)، والمثبت من "المسند" (6/ 24)، وإسناده جید، فکان ینبغی علی المصنف عزوه إلیه لسلامته من تدلیس بقیة الذی أعله به، وقد تبعه -مع الأسف- الهیثمی، واغتر بهما المعلقون الثلاثة فضعفوا الحدیث بسببه!

^([34]) وکذا فی "المجمع"، وفاتهما عزوه لأحمد، وقد صرح بالتحدیث (6/ 24)، انظر "الصحیحة" (688).

^([35]) کذا قال! وتبعه الهیثمی، وقلدهما الثلاثة، وفی إسناده (1/ 97/ 287) انقطاع بین أبی سلمة بن عبدالرحمن بن عوف وأبیه. ومن هذا الوجه أخرجه البزار، وهو فی "الضعیفة" (4870).

^([36]) قلت: کلا؛ بل هو ضعیف منکر بذکر (الأغنیاء) کما مضى بیانه هناک.

^([37]) قلت: لا والله، فإن فیه ابن لهیعة، وآخر متفق على تضعیفه إلا ابن حبان، وهو مخرج فی "الضعیفة" (4871).

^([38]) کذا قال، وفیه یزید بن أبی زیاد الهاشمی مولاهم، لم یخرج له مسلم إلا مقروناً؛ کما صرح بذلک المؤلف فی آخر الکتاب، ثم هو إلى ذلک ضعیف کما فی "التقریب".

^([39]) الأصل: (ألا فالفتنة)، والتصویب من "البزار"، وهو مخرج فی "الضعیفة" (4296)، لکن جملة الدنیا صحیحة لها شواهد کثیرة خرجت بعضها فی "الصحیحة" (991و1592)، وبعضها فی "الصحیح" من هذا الباب فلیراجعها من شاء. وإن من تخالیط الجهلة الثلاثة وعدم عنایتهم بالتحقیق وتصحیح التجارب المطبعیة أنهم قالوا فی تخریج هذا الحدیث (4/ 83): "حسن، رواه ابن ماجه... والبیهقی فی "السنن". ."!! ثم أعادوه تحت حدیث آخر عن أبی هریرة (4/ 87)، وهو الصواب دون التحسین، فإنه ضعیف کما سأبینه قریباً وهو الحدیث الآتی برقم (34).

^([40]) فی آخر الحدیث زیادة: "وکسبه من طیب"، فحذفتها لشذوذها، ومخالفتها لطرق الحدیث الأخرى، وهی مخرجة فی "الصحیحة" (1766)، وفاتنی هناک التنبیه على شذوذها، فلیستدرک.

^([41]) أی: ظهوراً فی الدنیا، (الأولون یوم القیامة) أی: دخولاً الجنة، وقد جاء هذا نصاً عن أبی هریرة فی مسلم (3/ 7).

^([42]) الأصل: (ولا وضع له)، والتصویب من "الأوسط" (4/ 152/ 3265) و"المجمع" (10/ 258). وهو مخرج فی "الضعیفة" تحت رقم (4872).

^([43]) کذا قال! وفیه (عمار بن زَرْبی)، رماه عبدالله الأهوازی بالکذب، وهو مخرج فی "الضعیفة" (2868). وحسنه الجهلة!

^([44]) در بیان کیفیت امرار و معاش و گذران زندگی سلف صالح در طول حیات‌شان و بیان کیفیت زندگی رسول الله ج در طول حیات مبارک‌شان تا زمان قبض روح شریف و مبارک؛ که پدر و مادرم به فدایش باد.