***
توضیح موضوع: بدون تردید خانواده زیر بنا و مصالح تشکیل دهنده‌ی ساختمان جامعه و امت اسلامی است که از مجموعه‌ای از افراد مرتبط با هم شکل می‌گیرد. و از آنجا که خانواده زیر بنای جامعه‌ی اسلامی است، ازدواج پایه‌ی تشکیل خانواده است و از طریق آن خانواده شکل می‌گیرد و رشد و نمو می‌نماید. برخی از ادیان و فرهنگ‌های بشری، زن را به عنوان مخلوقی ناپاک و موجودی شیطانی نگاه می‌کردند که تنها راه نجات از گرفتار گردیدن به دام‌ها و زیان‌های آنان، گوشه‌گیری و رهبانیّت و تن در ندادن به ازدواج است.
برخی دیگر، زن را به عنوان وسیله‌ای برای بهره‌گیری شوهر و پرداختن به آشپزی و خدمتکاری خانه نگاه می‌کردند.
اما اسلام بر روی فرهنگ رهبانیت و گوشه گیری خط قرمز کشید و زوجیت و همسری را یکی از آیات و نشانه‌های قدرت و حکمت خداوند می‌شمارد: [روم/26]
و زمانی که عده‌ای از اصحاب پیامبر ج به خاطر عبادت و روزه و نماز شب و دوری از زندگی خانوادگی قصد گوشه گیری داشتند، رسول خدا ج کارشان را مردود شمرده و فرمود:
«من روزهایی را روزه، و روزهایی را هم روزه نمی‌نگیرم. گاهی نماز شب می‌خوانم و گاهی هم نماز شب را نمی‌خوانم و با همسر و خانواده‌ام معاشرت دارم، هر کس از راه و رسم من منحرف گردد، از ملت من نیست.» [بخاری]
و اسلام نیز پس از ایمان، بزرگترین نعمت دنیا را برای مرد، همسر پاک و باتقوا و پرهیزگار می‌داند، و او را وسیله‌ی خیر و خوشبختی به شمار می‌آورد. رسول خدا ج میفرماید:
«پس از پرهیزگاری هیچ چیزی برای مؤمن مفیدتر از همسر پاک و باتقوا نیست. همسری که هر گاه شوهرش کاری را به او بسپارد، انجام می‌دهد، و وقتی نگاهش می‌نماید، شادمان می‌گردد، و هر گاه بر انجام کاری اصرار نماید، او را اطاعت نماید، هر گاه در منزل نباشد، مال و ناموس او را پاسداری می‌کند». [ابن ماجه]
و نیز میفرماید:
«همه‌ی مظاهر دنیا مایه‌ی تمتّع و بهره‌مندی و بهترین متاع آن زن پاک و پرهیزگار است». [مسلم]
و نیز میفرماید:
«یکی از نشانه‌های خوشبختی انسان، داشتن همسری پاک و پرهیزگار، محل سکونت و مرکبی مناسب است». [احمد]
***
توضیح موضوع: در این مورد تردیدی وجود ندارد که با توجه به مسئولیت‌هایی که به زنان سپرده شده، زنان این حق را دارند - یا این مسئولیت را دارند - که برای قیام در حد توان به ادای آن مسئولیت‌ها، دانش و آگاهی لازم را کسب کنند، تا در جهت جلب خیر و مصلحت و دفع شر و مفسده آگاهانه‌تر و با چشم بازتر عمل نمایند.
بر همین اساس، اسلام - همچنان‌که بر مردان واجب گردانیده - بر زنان نیز آموزش و معرفت عقاید و عبادات و آگاهی از حلال و حرام در محدوده‌ی مسئولیت‌هایشان را بر آنان واجب گردانیده است.
و یکی از حقوق زنان بر مردان این است که ضروریات دین را به آنها یاد دهند، یا به آنها اجازه دهند تا در مجالس علم و دانش حضور یابند، چون نیاز زن به اصلاح دین و تزکیه‌ی روح کمتر از نیاز او به خوردن و آشامیدن نیست. چرا که ما می‌دانیم که زنان نصف جامعه‌ی انسانی را تشکیل می‌دهند اگر چه از حیث آمار نصف جامعه هستند، ولیکن از حیث تأثیر نصف مهم‌تر جامعه‌اند. چون به حقیقت تأثیر مثبت و منفی آنان روی شوهران، فرزندان، و سایر افراد خانواده غیرقابل انکار است و نقش بسیار اساسی را به عهده دارند.
|
الاُمّ
مدرسةٌ اذا اعددتها |
|
اعددتَ
شعباً طیّب الاعراق |
«مادر، مدرسه‌ای است که هر گاه آن را نیکوسازی، و مهیّا نمایی، یک ملت پاک نهاد را ساخته‌ای». لذا عالمان، اندیشمندان، رهبران، مصلحان و مسئولان تربیتی جامعه، مسائل مربوط به زنان را بسیار مورد اهمیت و توجه قرار داده‌اند و جامعه را به کرامت، عدالت و رفع ستم نسبت به زنان فراخوانده‌اند، تا زنان بتوانند در مسائل آموزشی، تربیتی و مشاغل متناسب با طبیعت و سرشت و شخصیت اجتماعی و توان جسمی و روحی و تحمل مسئولیت‌های ویژه‌ی خویش و انتخاب همسر و تشکیل خانواده و کانون زندگی مشترک، منصفانه به حقوق مسلّم و متناسب خویش دست یابند.
***
توضیح موضوع: در حقیقت هیچ دین آسمانی یا زمینی و هیچ مکتب فلسفی - اعم از ایده‌آلیست و رئالیست - مانند اسلام در تکریم، بزرگداشت، رعایت عدل، و حمایت از زن پیدا نمی‌شود.
در واقع اسلام زن را به عنوان انسان، زن، دختر، همسر، مادر و عضوی از اعضای جامعه، مورد کرامت، بزرگداشت، تجلیل، تکریم، تعظیم، عدالت و حمایت خود قرار داده است. همچنین اسلام به زن از لحاظ اینکه مکلف است، مسئولیت کاملی همچون مرد بر عهده‌ی او نهاده و او را همانند مرد شایسته‌ی کشیدن این بار امانت دانسته است و همانند مرد در رابطه با ثواب و عقاب اعمال، به او پاداش داده می‌شود تا آنجا که اولین تکلیف الهی که برای انسان صادر شد، زن و مرد را یکسان مکلف می‌ساخت، آنجا که خداوند متعال خطاب به اولین انسان یعنی حضرت آدم و همسرش حضرت حوّاء میفرماید:
﴿ٱسۡکُنۡ أَنتَ وَزَوۡجُکَ ٱلۡجَنَّةَ وَکُلَا مِنۡهَا رَغَدًا حَیۡثُ شِئۡتُمَا وَلَا تَقۡرَبَا هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةَ فَتَکُونَا مِنَ ٱلظَّٰلِمِینَ٣٥﴾ [البقرة: 35]
براستی که یکی از ویژگی‌ها و پیام‌های اسلام، احترام به کرامت زنان و تأکید بر انسانیّت و اهلیّتشان برای ادای مسئولیّت و اجر و پاداش و برخورداری از بهشت خداوند بود و آنان را به عنوان انسانی که دارای حرمت و کرامت بوده، و از همه‌ی حقوق و مزایای مردان برخوردارند، نگاه می‌نمود. زیرا هر دوی آنان شاخه‌هایی از یک درخت، و خواهر و برادر و فرزندان پدری به نام آدم و مادری به اسم «حوّاء» هستند که پا در عرصه‌ی گیتی نهاده‌اند و در اصل آفرینش و در ویژگی‌های کلی انسانی و در تکالیف و مسئولیت‌ها و پاداش و سرانجام با هم مساوی و برابرند. [نساء/1]
از دیدگاه قرآن، میان زن و مرد در ادای تکلیف و دینداری و عبادت، هیچ‌گونه فرقی نیست و در این ارتباط با هم برابر و یکسان‌اند.» [احزاب/35]
و در تکالیف دینی و اجتماعی نیز میان زن و مرد مساوات برقرار است. [اعراف/189]
و در ماجرای آدم و حوّاء، خداوند متعال مسئولیت و تکلیف را پیش روی هر دوی آنان قرار می‌دهد. [بقره/35]
و در رفتن به بهشت هیچ‌گونه تفاوتی میان زنان و مردان نیست. [آل عمران/195]
قرآن به صراحت می‌گوید که اعمال انسان‌ها چه زن و چه مرد در پیشگاه خداوند تباه نخواهد شد و همه از یک سرشت و اصل آفریده شده و طبیعتی یکسان دارند. [نحل/97، نساء/124]
در مورد حقوق مالی زنان، اسلام بر همه‌ی قوانین و عادات بسیاری از ملت‌های عرب و غیرعرب که زنان را از مالکیت و میراث محروم نموده، یا حق آنان را در تصرف اموال خود ضایع گردانیده، و ستم‌هایی که مردان در تصرف ناروا در اموال زنان خود روا می‌داشتند، مُهر باطل نهاده است و حق مالکیت و تصرف را در همه‌ی عرصه‌های مالی برای آنان مقرر نموده، و وصیت و ارث بردن را همچون مردان برایشان مقرر کرده و به آنان در مورد خرید و فروش، و اجاره و بخشش، و امانت دادن و وقف، و احسان و کفالت، و حواله و رهن و... حق و اختیار داده است.
و همچنان‌که حق دارند از نفس و کرامت و شخصیت خود دفاع نمایند، حق دفاع از اموال و دارایی خود را نیز براساس شریعت اسلام دارا می‌باشند.
و شریعت مقدس اسلام، زن و مرد را مُکِمّل یکدیگر قرار داده است به طوری که عیوب هم را می‌پوشانند و نواقص یکدیگر را برطرف می‌کنند. اگر مرد از نظر جسمی به طور نسبی برتر از زن است، زن نیز از نظر مهر و عطوفت که از بارزترین صفات الهی است، برتری نسبی به مرد دارد. پس شجاعت و تدبیر مرد با عطوفت و ایثار زن، و منطق و استدلال مرد با هنر و زیبادوستی زن، کامل می‌شود.
قرآن کریم در این مورد تعبیری بسیار لطیف و جامع دارد: ﴿هُنَّ لِبَاسٞ لَّکُمۡ وَأَنتُمۡ لِبَاسٞ لَّهُنَّۗ﴾ [البقرة: 187]. آری زن و مرد همچون لباس عیوب همدیگر را می‌پوشانند و یکدیگر را کامل و زیبا می‌کنند. و وجود زنانی بزرگوار چون مریم، آسیه، خدیجه، عایشه، فاطمه، سمیه و... و تجلیل قرآن و سنت از آنان، گواه بر مقام و جایگاه والای زن در اسلام است. و قرآن کریم میفرماید:
﴿إِنَّ أَکۡرَمَکُمۡ عِندَ ٱللَّهِ أَتۡقَىٰکُمۡۚ﴾ [الحجرات: 13]
«بی‌گمان گرامی‌ترین شما مردان و زنان، در نزد خدا متقی‌ترین و پرهیزگارترین شما است».