شکار

شکار

﴿ ...وَإِذَا حَلَلۡتُمۡ فَٱصۡطَادُواْ...﴾ [المائدة: 2]

﴿ ...وَمَا عَلَّمۡتُم مِّنَ ٱلۡجَوَارِحِ مُکَلِّبِینَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَکُمُ ٱللَّهُۖ فَکُلُواْ مِمَّآ أَمۡسَکۡنَ عَلَیۡکُمۡ وَٱذۡکُرُواْ ٱسۡمَ ٱللَّهِ عَلَیۡهِۖ ...﴾ [المائدة: 4]

﴿أُحِلَّ لَکُمۡ صَیۡدُ ٱلۡبَحۡرِ وَطَعَامُهُۥ مَتَٰعٗا لَّکُمۡ وَلِلسَّیَّارَةِۖ وَحُرِّمَ عَلَیۡکُمۡ صَیۡدُ ٱلۡبَرِّ مَا دُمۡتُمۡ حُرُمٗاۗ...﴾ [المائدة: 96]

***

توضیح موضوع: به حیوانات حلال گوشت شکار شده‌ی خشکی و دریایی، «صید» [شکار و نخجیر] می‌گویند. و شکار به دو گونه است: شکار دریایی (مانند شکار ماهی) و شکار خشکی (مانند شکار حیوانات حلال گوشت همچون آهو و...)

مرگ و جان دادن حیوان دریایی به معنی ذبح آن است. اما اگر شکارچی در حالی به شکار خشکی برسد که هنوز جان نداده است، باید آن را ذبح کند و بدون ذبح مصرف گوشت آن جایز نیست. اما اگر در حالی به شکار رسید که جان داده بود، چنان‌چه شرایط زیر تحقق یافته باشد، استفاده از گوشت آن جایز است، و این شرایط عبارتند از:

1.      شکار کننده بایستی مسلمان و یا اهل کتاب و عاقل باشد.

2.      هنگام تیراندازی و فرستادن حیوان شکاری «بسم الله رحمن الرحیم» گفته باشد.

3.      آلت شکار مانند تیر و گلوله، شکار را مجروح کند. چنان‌چه شکار به وسیله‌ی حیوانی شکاری مانند: سگ و باز و شاهین انجام گرفته، بایستی آموزش دیده باشند. و علامت آموزش دیدگی آن است که با بانگ زدن برگردند و با دیدن شکار به سوی آن بروند.

4.      سگ‌های غیرشکاری در گرفتن شکار، با سگ شکاری شرکت نداشته باشند. زیرا ممکن است معلوم نباشد که کدام یک از آن‌ها شکار را گرفته است.

5.      سگ شکاری چیزی را از شکار نخورده باشد.

به هر حال، در شکار شرایطی است که باید مراعات شود؛ و این شرایط عبارتند از:

الف) شرایط مربوط به شکارچی

کسی که حیوانات خشکی را شکار می‌کند، لازم است که مسلمان یا اهل کتاب باشد. و از راهنمایی‌ها و تعلیمات اسلام به شکارچی آن است که نباید شکار کردن او بیهوده و از روی هوا و هوس باشد و قصد و هدف خوردن یا استفاده از شکار را نداشته باشد. چون کسی حق ندارد بدون نیّت خوردن و یا استفاده از آن، حیوانی را از حق زندگی محروم نماید.

پیامبر ج می‌فرماید:

«کسی که بدون هدف و بیهودگی، گنجشکی را بکشد، این گنجشک روز قیامت ناله‌کنان نزد خدا شکایت می‌کند و می‌گوید: فلان کس مرا بیهوده کشت و مرا بدون استفاده بی‌جان نمود».

و در روایتی دیگر می‌فرماید:

«هر انسانی که گنجشکی یا بالاتر از آن را بدون رعایت حقش بکشد، روز قیامت مورد سؤال خداوند واقع می‌گردد.»

گفتند: ‌ای رسول خدا! حقش چیست که باید رعایت شود؟ فرمود:

«آن است که آن را ذبح کنند و بخورند، نه اینکه سرش را قطع کنند و دورش بیندازند». [نسایی و حاکم]

و دیگر اینکه شخص حاجی در حال احرام حق شکار کردن حیوانات را ندارد.

ب) شرایط مربوط به حیواناتی که شکار می‌شوند

از شرایط مربوط به حیواناتی که شکار می‌شوند این است که این حیوانات در دسترس انسان نباشند و ذبح آن از ناحیه‌ی گردن و سینه امکان پذیر نباشد، ولی مادام که برای انسان ممکن باشد که آن را از ناحیه‌ی گردن و سینه ذبح نماید، باید از این عمل کوتاهی نکند، و حتماً ذبح را از ناحیه‌ی گردن و سینه انجام دهد، چون ذبح اصلی آن است که از این طریق انجام شود.

ج) شرایط مربوط به آلت و وسیله‌ی شکار

آلت و وسیله‌ی شکار دو نوع است:

1.      شکار به وسیله‌ی آلت برنده‌ای مانند: تیر، شمشیر و نیزه. در چنین وسیله‌ای باید دو شرط رعایت شود: یکی اینکه لازم است که آلت برنده در بدن حیوان شکار شده تا اندازه‌ای فرو رفته باشد که مرگ حیوان در اثر زخم حاصل از فرو رفتن آلت مزبور باشد، نه در اثر ضربه‌ی وارده و سنگینی آلت شکار. و دوّم اینکه لازم است به هنگام پرتاب وسیله‌ی شکار و یا به هنگام فرو آمدن آلت برنده بر روی حیوان شکاری، نام خدا ذکر شود.

2.      شکار به وسیله‌ی حیوانات درنده‌ای که تعلیم داده شده‌اند، مانند: سگ و پلنگ در بین چهارپایان و باز و شاهین از پرندگان.

هر گاه شکار به وسیله‌ی سگ یا باز و امثال آن‌ها انجام گیرد: اولاً: لازم است که آن سگ یا باز تعلیم دیده باشند.

ثانیاً: باید به هنگام تسلط بر حیوان (شکار)، آن را برای صاحبش نگهدارد، نه برای خوردن خودش.

ثالثاً: واجب است به هنگام رها ساختن سگ یا امثال آن به دنبال شکار، نام خدا ذکر شود.

خوردن مواد سمّی و مسموم کننده و کشنده و زیان آور، حرام است

خوردن مواد سمّی و مسموم کننده و کشنده و زیان آور، حرام است

﴿ ...وَلَا تُلۡقُواْ بِأَیۡدِیکُمۡ إِلَى ٱلتَّهۡلُکَةِ وَأَحۡسِنُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ یُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِینَ﴾ [البقرة: 195]

﴿ ...وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَکُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ کَانَ بِکُمۡ رَحِیمٗا﴾ [النساء: 29]

خوردنی‌های حرام در مواقع ضروری و اضطراری، مباح می‌گردند

خوردنی‌های حرام در مواقع ضروری و اضطراری، مباح می‌گردند

﴿إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَیۡکُمُ ٱلۡمَیۡتَةَ وَٱلدَّمَ وَلَحۡمَ ٱلۡخِنزِیرِ وَمَآ أُهِلَّ بِهِۦ لِغَیۡرِ ٱللَّهِۖ فَمَنِ ٱضۡطُرَّ غَیۡرَ بَاغٖ وَلَا عَادٖ فَلَآ إِثۡمَ عَلَیۡهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِیمٌ١٧٣﴾ [البقرة: 173]

***

توضیح موضوع: برای کسانی که در شرایط سخت و قحطی قرار می‌گیرند و هیچ‌گونه مواد غذایی مباح و مناسبی را نتوانند بدست بیاورند و در عین حال نگران مرگ از گرسنگی باشند، به جز مواد سمی و مسموم کننده و کشنده، خوردن چیزهای حرام به طور موقت و به اندازه‌ی ضروری مباح می‌شود.

خوراکی‌های حرام

خوراکی‌های حرام

﴿حُرِّمَتۡ عَلَیۡکُمُ ٱلۡمَیۡتَةُ وَٱلدَّمُ وَلَحۡمُ ٱلۡخِنزِیرِ وَمَآ أُهِلَّ لِغَیۡرِ ٱللَّهِ بِهِۦ وَٱلۡمُنۡخَنِقَةُ وَٱلۡمَوۡقُوذَةُ وَٱلۡمُتَرَدِّیَةُ وَٱلنَّطِیحَةُ وَمَآ أَکَلَ ٱلسَّبُعُ إِلَّا مَا ذَکَّیۡتُمۡ وَمَا ذُبِحَ عَلَى ٱلنُّصُبِ...﴾ [المائدة: 3]

﴿وَلَا تَأۡکُلُواْ مِمَّا لَمۡ یُذۡکَرِ ٱسۡمُ ٱللَّهِ عَلَیۡهِ وَإِنَّهُۥ لَفِسۡقٞۗ...﴾ [الأنعام: 121]

﴿قُل لَّآ أَجِدُ فِی مَآ أُوحِیَ إِلَیَّ مُحَرَّمًا عَلَىٰ طَاعِمٖ یَطۡعَمُهُۥٓ إِلَّآ أَن یَکُونَ مَیۡتَةً أَوۡ دَمٗا مَّسۡفُوحًا أَوۡ لَحۡمَ خِنزِیرٖ فَإِنَّهُۥ رِجۡسٌ أَوۡ فِسۡقًا أُهِلَّ لِغَیۡرِ ٱللَّهِ بِهِۦۚ فَمَنِ ٱضۡطُرَّ غَیۡرَ بَاغٖ وَلَا عَادٖ فَإِنَّ رَبَّکَ غَفُورٞ رَّحِیمٞ١٤٥﴾ [الأنعام: 145]

﴿ ...وَیُحَرِّمُ عَلَیۡهِمُ ٱلۡخَبَٰٓئِثَ وَیَضَعُ عَنۡهُمۡ إِصۡرَهُمۡ وَٱلۡأَغۡلَٰلَ ٱلَّتِی کَانَتۡ عَلَیۡهِمۡۚ...﴾ [الأعراف: 157]

***

توضیح موضوع: اسلام پاره‌ای از مواد غذایی را به خاطر زیانی که برای جسم یا عقل انسان دارند، حرام گردانیده است و انواع و اقسام غذاهایی که حرام گردیده است، عبارتند از:

الف) آنچه بنا بر دلایل قرآنی حرام‌اند:

1.      مواد غذایی که متعلق به دیگران است و راهی برای مباح بودن استفاده از آن وجود ندارد. زیرا خداوند متعال فرموده است: ﴿وَلَا تَأۡکُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَکُم بَیۡنَکُم بِٱلۡبَٰطِلِ﴾ [البقرة: 188] «اموال و دارایی یکدیگر را به ناحق نخورید».

2.      مصرف گوشت حیواناتی که به خاطر بیماری، خفه شدن، کتک خوردن، پرت شدن از بلندی، کشته شدن به وسیله‌ی حیوانات دیگر قبل از ذبح جان داده‌اند، حرام‌اند. همچنین استفاده از گوشت بازمانده‌ی شکار حیوانات درنده جایز نیست.

3.      خوردن خون جاری شده‌ی حیواناتی که ذبح می‌شوند، و همچنین خون حیوانات دیگر، جاری یا غیر جاری، کم یا زیاد حرام است.

4.      مصرف گوشت و خون و چربی خوک حرام و نامشروع است.

5.      استفاده از گوشت حیواناتی که به هنگام ذبح به جای «بسم الله رحمن الرحیم» نام کسی و چیز دیگری برده شده باشد، حرام است.

6.      مصرف گوشت حیواناتی که با قصد نذر گنبد و بارگاه و کنیسه و کلیسا و بت خانه ذبح شده‌اند، حرام و خلاف شریعت است. [مائده/3]

ب) آنچه رسول خدا ج ممنوع فرموده است:

1.      الاغ اهلی، زیرا حضرت جابرس نقل می‌نماید که: «رسول خدا ج در روز جنگ خیبر گوشت الاغ اهلی را حرام و گوشت اسب را اجازه فرمود» [بخاری و مسلم]

2.      قاطر اهلی نیز به قیاس به الاغ اهلی، مصرف گوشتش ممنوع است زیرا وضعیتی همچون الاغ اهلی دارد.

3.      مصرف گوشت همه‌ی حیوانات درنده‌ای مانند: شیر، پلنگ، خرس، ببر، فیل، گرگ، سگ، کفتار، سگ آبی، روباه و... که دارای ناب‌اند، حرام می‌باشد.

4.      همچنین خوردن گوشت پرندگان که دارای چنگال شکاری هستند، مانند: باز، شاهین، عقاب، قرقی (واشه)، جغد و... خوردن گوشتشان مباح نیست. زیرا پیامبر ج از خوردن گوشت همه‌ی حیوانات دارای ناب و پرندگان دارای چنگال شکاری نهی فرموده است. [مسلم]

5.      حیوانات و پرندگانی که بیشتر از لجن و نجاسات تغذیه می‌کنند، قبل از ذبح باید چند روز در جایی حبس شده و علوفه و دانه‌ی مناسب به آن‌ها داده شود.

ج) مواد غذایی که به خاطر زیان آن‌ها، مصرفشان ممنوع است.

1.      مواد سمّی و مسموم.

2.      خوردن خاک و سنگ و گِل و گچ ممنوع و زیان‌آور هستند.

3.      جانورانی که طبیعت سالم، آن‌ها را گوارا و پسند نمی‌شمارد. مانند: سوسک و مورچه و مار و... خوردنشان ممنوع و زیان‌آور است.

د) مواد غذایی آلوده و اشیای نجس:

1.      هر گونه مواد غذایی که به نجاسات آلوده شده باشد.

خوردن چیزهایی که ذاتاً نجس هستند، مانند: سرگین و ادرار حیوانات و... حرام است. زیرا خداوند متعال فرموده است: ﴿وَیُحَرِّمُ عَلَیۡهِمُ ٱلۡخَبَٰٓئِثَ﴾ [الأعراف: 157] «و ناپاکی‌ها و پلیدی‌ها را بر آنان حرام می‌سازد و فرومی‌اندازد».

طعام دادن به مشرکان، جایز است

طعام دادن به مشرکان، جایز است

﴿وَیُطۡعِمُونَ ٱلطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِۦ مِسۡکِینٗا وَیَتِیمٗا وَأَسِیرًا٨﴾ [الإنسان: 8]