حفظ و حراست آیه‌های قرآن

حفظ و حراست آیه‌های قرآن

(و ضبط و ثبت آن‌ها در سینه‌ها و در نوشت‌افزارها تا قیامت. و خداوند جهت حفظ و حراست کتاب دین جاودانه‌ی خویش دو وسیله را به کار انداخت: اول ضبط قرآن در حافظه‌ها؛ و پیامبر ج علاوه بر اینکه در این راه پیشقدم و پیشوای همه‌ی حافظان به شمار می‌آمد، همیشه با اقوال و فرموده‌های تأثیر بخش خود، تمام مسلمانان و پیروان خویش را به تعلیم و تعلّم و ضبط آیه‌ها در حافظه‌ها ملزم می‌فرمود.

و دوم: ثبت آیه‌های قرآن در اوراق و برگ‌ها که در جای خود ثابت و بدون تغییر باقی می‌ماند و تغییری شبیه نسیان و فراموشی بدان روی نمی‌آورد و با بیماری‌ها و مرگ و میر افراد فناپذیر نخواهد شد.)

﴿إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا ٱلذِّکۡرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ٩﴾ [الحجر: 9]

﴿... وَلَا تَعۡجَلۡ بِٱلۡقُرۡءَانِ مِن قَبۡلِ أَن یُقۡضَىٰٓ إِلَیۡکَ وَحۡیُهُۥۖ وَقُل رَّبِّ زِدۡنِی عِلۡمٗا﴾ [طه: 114]

﴿لَا تُحَرِّکۡ بِهِۦ لِسَانَکَ لِتَعۡجَلَ بِهِۦٓ١٦ إِنَّ عَلَیۡنَا جَمۡعَهُۥ وَقُرۡءَانَهُۥ١٧ فَإِذَا قَرَأۡنَٰهُ فَٱتَّبِعۡ قُرۡءَانَهُۥ١٨ ثُمَّ إِنَّ عَلَیۡنَا بَیَانَهُۥ١٩﴾ [القیامة: 16-19]

﴿سَنُقۡرِئُکَ فَلَا تَنسَىٰٓ٦﴾ [الأعلى: 6]

نزول تدریجی و مرحله‌ای آیه‌های قرآن

نزول تدریجی و مرحله‌ای آیه‌های قرآن

﴿وَقُرۡءَانٗا فَرَقۡنَٰهُ لِتَقۡرَأَهُۥ عَلَى ٱلنَّاسِ عَلَىٰ مُکۡثٖ وَنَزَّلۡنَٰهُ تَنزِیلٗا١٠٦﴾ [الإسراء: 106]

﴿وَقَالَ ٱلَّذِینَ کَفَرُواْ لَوۡلَا نُزِّلَ عَلَیۡهِ ٱلۡقُرۡءَانُ جُمۡلَةٗ وَٰحِدَةٗۚ کَذَٰلِکَ لِنُثَبِّتَ بِهِۦ فُؤَادَکَۖ وَرَتَّلۡنَٰهُ تَرۡتِیلٗا٣٢﴾ [الفرقان: 32]

***

توضیح موضوع: قرآن نه به صورت مجموعه‌ی یکدست و یکجا، بلکه به صورت گه گاه و تدریجی و پراکنده و در مدت بیست و سه سال بر پیامبر اکرم ج نازل گردیده است. و مشیّت حکیمانه‌ی خداوندی بر آن رفته بود که فرشته‌ی وحی پیوسته با رسول خدا ج همراه و همراز باشد و روز به روز آنحضرت ج از طریق وحی، معارف نوینی را فرا گیرد و دیدگاه‌ها و رهنمودهای جدیدی دریافت دارد، تا لحظه به لحظه، آن حضرت ج را در راه رسالتش ثابت قدم گرداند و بر اعتماد به نفس و آرامش قلب مبارکش بیفزاید و وحی الهی همگام با زندگانی مسلمان پیش رود، و بتواند پاسخگوی نیاز آنان باشد و به تعلیم و تربیت و اصلاح عادات آنان و جایگزین گردانیدن عادات و اخلاق اسلامی به جای آداب و رسوم جاهلی در جامعه‌ی نوپای اسلامی بپردازد.

و لازمه‌ی این خصوصیّاتی که خداوند سبحان برای وحی محمدی مقرر داشته بود، آن بود که قرآن به صورت تدریجی، برحسب نیاز مسلمانان، پنج آیه پنج آیه، یا ده آیه ده آیه، یا بیشتر و کمتر نازل گردد.

و حکمت‌های نزول تدریجی قرآن را می‌توان در چند امر خلاصه کرد:

1-   دلداری و تقویت روحیه‌ی پیامبر اکرم ج با نزول پیاپی قرآن در پی هر حادثه و یا مطرح شدن هر نیازی در جامعه‌ی اسلامی.

2-   نزول تدریجی قرآن بر پیامبر اسلام، حفظ آیات قرآن را برای آنحضرت آسانتر می‌گردانیده است چرا که پیامبر گرامی اسلام، اُمّی و ناخوان بود و خواندن و نوشتن نمی‌دانست، از این رو خداوند قرآن را برای او بخش بخش نازل فرمود تا حفظ آیات قرآن برایش آسان گردد؛ به خلاف پیامبران دیگر، که خواندن و نوشتن می‌دانستندو می‌توانستند کتاب آسمانی خود را یکجا دریافت کنند و همه‌ی مطالب آن را حفظ کنند.

3-   همگامی و هماهنگی نزول قرآن با زندگی مسلمانان. در قرآن نمونه‌های گوناگون و تابلوهای رنگارنگی از همگامی و هماهنگی آیات قرآن با زندگی مسلمانان نخستین مشاهده می‌شود که وجه مشترک همه‌ی این نمونه‌ها، همان هدف اصلی از نزول تدریجی قرآن است که عبارت است از رعایت حال مخاطبان و پاسخگویی به نیازهای جامعه‌ی نوشکفته و نوبنیاد اسلامی، به این معنا که خداوند نخواسته است، تازه مسلمانان و جامعه‌ی نوپای اسلامی را ناگهان با یک سلسله قوانین و آداب و رسوم و اخلاق نوین که برای آنان بی‌سابقه بوده است، دست به گریبان سازد.

4-   قرآن به تدریج سه آیه و چهار آیه و پنج آیه نازل شد تا از یکطرف حفظ و ضبط آیه‌های قرآن برای مسلمانان - که اکثراً جز حافظه، وسیله‌ی دیگری برای ضبط آن‌ها نداشتند - امکان‌پذیر باشد.

5-   و از طرف دیگر با نزول تدریجی آیه‌های قرآن، تدریجاً تصورهای خرافی و رفتارهای زشت و کارهای بد و مخرّب ترک گردید و عقاید و اخلاق و اعمال اسلامی، جایگزین آن‌ها گردند.

6-   در نزول تدریجی قرآن، فرشته‌ی وحی همواره با پیامبر بزرگوار اسلام همراز و همراه بود، و وحی خداوندی تربیّت و تعلیم و هدایت آن حضرت ج را بر عهده داشت.

7-   نزول تدریجی قرآن، علاوه بر اینکه حفظ آیات قرآن را توسط مسلمانان میسّر می‌گردانید، به هنگام سختی و مصیبت و جنگ نیز به آنان قوت قلب می‌داد و اراده‌ی آنان را استواری می‌بخشید.

8-   اگر تمام قرآن یکدفعه نازل می‌شد، پایبندی به تمام احکام بلادرنگ شروع می‌شد و این با تدریج حکیمانه‌ای که در شریعت لحاظ شده‌است، مخالف می‌شد.

آغاز نزول قرآن

آغاز نزول قرآن

﴿شَهۡرُ رَمَضَانَ ٱلَّذِیٓ أُنزِلَ فِیهِ ٱلۡقُرۡءَانُ هُدٗى لِّلنَّاسِ وَبَیِّنَٰتٖ مِّنَ ٱلۡهُدَىٰ وَٱلۡفُرۡقَانِۚ... ﴾ [البقرة: 185]

﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ فِی لَیۡلَةٖ مُّبَٰرَکَةٍۚ إِنَّا کُنَّا مُنذِرِینَ٣ فِیهَا یُفۡرَقُ کُلُّ أَمۡرٍ حَکِیمٍ٤ أَمۡرٗا مِّنۡ عِندِنَآۚ إِنَّا کُنَّا مُرۡسِلِینَ٥﴾ [الدخان: 3-5]

﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ فِی لَیۡلَةِ ٱلۡقَدۡرِ١ وَمَآ أَدۡرَىٰکَ مَا لَیۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ٢ لَیۡلَةُ ٱلۡقَدۡرِ خَیۡرٞ مِّنۡ أَلۡفِ شَهۡرٖ٣﴾ [القدر: 1-3]

***

توضیح موضوع: آغاز نزول وحی در هفدهم ماه رمضان، سال 610 میلادی، که به حساب سال قمری، چهل سال و شش ماه و هشت روز، و به حساب سال شمسی، سی و نه سال و سه ماه و هشت روز از عمر حضرت محمد ج گذشته بود، در غار «حراء» (کوه نور واقع در شمال شرقی مکه‌ی مکرمه و به فاصله‌ی شش کیلومتر از شهر) آیات نخستین سوره‌ی «اقرأ» بر پیامبر ج نازل گردید و نقطه‌ی عطفی در زندگی او و دیگر جوامع بشری و انسانی به وجود آورد.

واسطه و کارگزار نزول قرآن (که حضرت جبرئیل امین÷ است)

واسطه و کارگزار نزول قرآن (که حضرت جبرئیل امین÷ است)

﴿قُلۡ نَزَّلَهُۥ رُوحُ ٱلۡقُدُسِ مِن رَّبِّکَ بِٱلۡحَقِّ لِیُثَبِّتَ ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ وَهُدٗى وَبُشۡرَىٰ لِلۡمُسۡلِمِینَ١٠٢﴾ [النحل: 102]

﴿نَزَلَ بِهِ ٱلرُّوحُ ٱلۡأَمِینُ١٩٣ عَلَىٰ قَلۡبِکَ لِتَکُونَ مِنَ ٱلۡمُنذِرِینَ١٩٤﴾ [الشعراء: 193-194]

﴿عَلَّمَهُۥ شَدِیدُ ٱلۡقُوَىٰ٥ ذُو مِرَّةٖ فَٱسۡتَوَىٰ٦ وَهُوَ بِٱلۡأُفُقِ ٱلۡأَعۡلَىٰ٧ ثُمَّ دَنَا فَتَدَلَّىٰ٨ فَکَانَ قَابَ قَوۡسَیۡنِ أَوۡ أَدۡنَىٰ٩﴾ [النجم: 5-9]

﴿بِأَیۡدِی سَفَرَةٖ١٥ کِرَامِۢ بَرَرَةٖ١٦﴾ [عبس: 15-16]

نزول قرآن بر پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد ج

نزول قرآن بر پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمد ج

﴿لَّٰکِنِ ٱللَّهُ یَشۡهَدُ بِمَآ أَنزَلَ إِلَیۡکَۖ أَنزَلَهُۥ بِعِلۡمِهِۦۖ وَٱلۡمَلَٰٓئِکَةُ یَشۡهَدُونَۚ وَکَفَىٰ بِٱللَّهِ شَهِیدًا١٦٦﴾ [النساء: 166]