صحیفه‌ها و کتاب‌هایی که بر پیامبران و فرستادگان الهی فرو فرستاده شد

صحیفه‌ها و کتاب‌هایی که بر پیامبران و فرستادگان الهی فرو فرستاده شد

﴿نَزَّلَ عَلَیۡکَ ٱلۡکِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیۡهِ وَأَنزَلَ ٱلتَّوۡرَىٰةَ وَٱلۡإِنجِیلَ﴾ [آل عمران: 3]

﴿مِن قَبۡلُ هُدٗى لِّلنَّاسِ وَأَنزَلَ ٱلۡفُرۡقَانَۗ ... ﴾ [آل عمران: 4]

﴿وَیُعَلِّمُهُ ٱلۡکِتَٰبَ وَٱلۡحِکۡمَةَ وَٱلتَّوۡرَىٰةَ وَٱلۡإِنجِیلَ٤٨﴾ [آل عمران: 48]

﴿وَمُصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیَّ مِنَ ٱلتَّوۡرَىٰةِ ... ﴾ [آل عمران: 50]

﴿...وَءَاتَیۡنَا دَاوُۥدَ زَبُورٗا﴾ [النساء: 163]

﴿إِنَّآ أَنزَلۡنَا ٱلتَّوۡرَىٰةَ فِیهَا هُدٗى وَنُورٞۚ یَحۡکُمُ بِهَا ٱلنَّبِیُّونَ ٱلَّذِینَ أَسۡلَمُواْ لِلَّذِینَ هَادُواْ وَٱلرَّبَّٰنِیُّونَ وَٱلۡأَحۡبَارُ بِمَا ٱسۡتُحۡفِظُواْ مِن کِتَٰبِ ٱللَّهِ وَکَانُواْ عَلَیۡهِ شُهَدَآءَۚ... ﴾ [المائدة: 44]

﴿وَقَفَّیۡنَا عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِم بِعِیسَى ٱبۡنِ مَرۡیَمَ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیۡهِ مِنَ ٱلتَّوۡرَىٰةِۖ وَءَاتَیۡنَٰهُ ٱلۡإِنجِیلَ فِیهِ هُدٗى وَنُورٞ وَمُصَدِّقٗا لِّمَا بَیۡنَ یَدَیۡهِ مِنَ ٱلتَّوۡرَىٰةِ وَهُدٗى وَمَوۡعِظَةٗ لِّلۡمُتَّقِینَ٤٦ وَلۡیَحۡکُمۡ أَهۡلُ ٱلۡإِنجِیلِ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فِیهِۚ وَمَن لَّمۡ یَحۡکُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَٰٓئِکَ هُمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ٤٧﴾ [المائدة: 46-47]

﴿... وَإِذۡ عَلَّمۡتُکَ ٱلۡکِتَٰبَ وَٱلۡحِکۡمَةَ ... ﴾ [المائدة: 110]

﴿ثُمَّ ءَاتَیۡنَا مُوسَى ٱلۡکِتَٰبَ تَمَامًا عَلَى ٱلَّذِیٓ أَحۡسَنَ وَتَفۡصِیلٗا لِّکُلِّ شَیۡءٖ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٗ لَّعَلَّهُم بِلِقَآءِ رَبِّهِمۡ یُؤۡمِنُونَ١٥٤﴾ [الأنعام: 154]

﴿وَلَقَدۡ ءَاتَیۡنَا مُوسَى ٱلۡکِتَٰبَ فَٱخۡتُلِفَ فِیهِۚ وَلَوۡلَا کَلِمَةٞ سَبَقَتۡ مِن رَّبِّکَ لَقُضِیَ بَیۡنَهُمۡۚ وَإِنَّهُمۡ لَفِی شَکّٖ مِّنۡهُ مُرِیبٖ١١٠﴾ [هود: 110]

﴿وَءَاتَیۡنَا مُوسَى ٱلۡکِتَٰبَ وَجَعَلۡنَٰهُ هُدٗى لِّبَنِیٓ إِسۡرَٰٓءِیلَ أَلَّا تَتَّخِذُواْ مِن دُونِی وَکِیلٗا٢﴾ [الإسراء: 2]

﴿وَقَالُواْ لَوۡلَا یَأۡتِینَا بِ‍َٔایَةٖ مِّن رَّبِّهِۦٓۚ أَوَ لَمۡ تَأۡتِهِم بَیِّنَةُ مَا فِی ٱلصُّحُفِ ٱلۡأُولَىٰ١٣٣﴾ [طه: 133]

﴿وَلَقَدۡ ءَاتَیۡنَا مُوسَىٰ وَهَٰرُونَ ٱلۡفُرۡقَانَ وَضِیَآءٗ وَذِکۡرٗا لِّلۡمُتَّقِینَ٤٨﴾ [الأنبیاء: 48]

﴿وَإِنَّهُۥ لَفِی زُبُرِ ٱلۡأَوَّلِینَ١٩٦﴾ [الشعراء: 196]

﴿وَلَقَدۡ ءَاتَیۡنَا مُوسَى ٱلۡکِتَٰبَ فَلَا تَکُن فِی مِرۡیَةٖ مِّن لِّقَآئِهِۦۖ وَجَعَلۡنَٰهُ هُدٗى لِّبَنِیٓ إِسۡرَٰٓءِیلَ٢٣﴾ [السجدة: 23]

﴿وَلَقَدۡ ءَاتَیۡنَا مُوسَى ٱلۡهُدَىٰ وَأَوۡرَثۡنَا بَنِیٓ إِسۡرَٰٓءِیلَ ٱلۡکِتَٰبَ٥٣﴾ [غافر: 53]

﴿وَلَقَدۡ ءَاتَیۡنَا مُوسَى ٱلۡکِتَٰبَ فَٱخۡتُلِفَ فِیهِۚ وَلَوۡلَا کَلِمَةٞ سَبَقَتۡ مِن رَّبِّکَ لَقُضِیَ بَیۡنَهُمۡۚ... ﴾ [فصلت: 45]

﴿وَلَقَدۡ ءَاتَیۡنَا بَنِیٓ إِسۡرَٰٓءِیلَ ٱلۡکِتَٰبَ وَٱلۡحُکۡمَ وَٱلنُّبُوَّةَ ... ﴾ [الجاثیة: 16]

﴿وَءَاتَیۡنَٰهُم بَیِّنَٰتٖ مِّنَ ٱلۡأَمۡرِۖ فَمَا ٱخۡتَلَفُوٓاْ إِلَّا مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَهُمُ ٱلۡعِلۡمُ بَغۡیَۢا بَیۡنَهُمۡۚ ... ﴾ [الجاثیة: 17]

﴿أَمۡ لَمۡ یُنَبَّأۡ بِمَا فِی صُحُفِ مُوسَىٰ٣٦ وَإِبۡرَٰهِیمَ ٱلَّذِی وَفَّىٰٓ٣٧﴾ [النجم: 36-37]

﴿وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا نُوحٗا وَإِبۡرَٰهِیمَ وَجَعَلۡنَا فِی ذُرِّیَّتِهِمَا ٱلنُّبُوَّةَ وَٱلۡکِتَٰبَۖ ... ﴾ [الحدید: 26]

﴿ثُمَّ قَفَّیۡنَا عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِم بِرُسُلِنَا وَقَفَّیۡنَا بِعِیسَى ٱبۡنِ مَرۡیَمَ وَءَاتَیۡنَٰهُ ٱلۡإِنجِیلَۖ ... ﴾ [الحدید: 27]

﴿إِنَّ هَٰذَا لَفِی ٱلصُّحُفِ ٱلۡأُولَىٰ١٨ صُحُفِ إِبۡرَٰهِیمَ وَمُوسَىٰ١٩﴾ [الأعلى: 18-19]

***

توضیح موضوع: «ابو ادریس خولانی» از «ابوذر غفاری» روایت کرده که به پیامبرج عرض کردم که خدا چند کتاب را بر پیامبرانش نازل فرموده است؟ پیامبر ج فرمود: یکصد صحیفه و چهار کتاب. و ده صحیفه از آن صحیفه‌ها بر حضرت آدم÷، و پنجاه صحیفه بر حضرت شیث÷، و سی صحیفه بر ادریس÷ و ده صحیفه بر ابراهیم÷، و تورات و انجیل و زبور و فرقان را هم نازل فرموده است.

از این حدیث دانسته می‌شود که خدا چهار کتاب را بر پیامبران خویش نازل کرده که عبارتند از:

1-   تورات [لفظی عبری به معنی تعلیم یا شریعت] که بر حضرت موسی÷ نازل شده است.

2-   زبور [در لغت به معنای مکتوب و نوشته شده است که جمعش «زُبُر» مانند رسول که جمعش رُسُل است] بر حضرت داود نازل شد.

3-   انجیل [لفظی یونانی است به معنای بشارت و مژده] و بر حضرت عیسی÷ نازل شده است.

4-   قرآن کریم [قرآن مصدر است و معنی خواندن و قرائت] و برترین و آخرین کتاب آسمانی است که بر حضرت محمد ج که برترین پیامبران است، نازل شده است.

و صد صحیفه که جمع آن «صُحُف» است عبارتند از: پنجاه صحیفه بر حضرت شیث، ده صحیفه بر حضرت آدم، سی صحیفه بر حضرت ادریس و ده صحیفه بر حضرت ابراهیم÷ نازل شده است.

ترسیم برخی از شیوه‌های مختلف وحی

ترسیم برخی از شیوه‌های مختلف وحی

﴿وَمَا کَانَ لِبَشَرٍ أَن یُکَلِّمَهُ ٱللَّهُ إِلَّا وَحۡیًا أَوۡ مِن وَرَآیِٕ حِجَابٍ أَوۡ یُرۡسِلَ رَسُولٗا فَیُوحِیَ بِإِذۡنِهِۦ مَا یَشَآءُۚ إِنَّهُۥ عَلِیٌّ حَکِیمٞ٥١﴾ [الشورى: 51]

***

توضیح موضوع: راه ارتباط پیامبران با خدا منحصر به سه طریق است:

1-   القای به قلب

2-   از پشت حجاب (که شامل رؤیای صادقه نیز می‌شود.)

3-   از طریق ارسال رسول (فرشته‌ی وحی).

و نزول وحی از طریق فرستادن فرشته‌ی وحی، خود به چهار طریق صورت می‌گیرد:

1-  آنجا که فرشته بی‌آنکه بر پیامبر ظاهر شود، در روح و قلب او القاء می‌کرده است. «نفث فی الروع».

2-   گاه فرشته به صورت انسانی در می‌آید و پیامبر را مخاطب می‌سازد (مثل اینکه جبرئیل به صورت دحیه‌ی کلبی درآمد)

3-   گاه به صورتی بود که همچون زنگ در گوشش صدا می‌کرد (صلصلة الجرس)

4-   گاه جبرئیل به صورت اصلی خود که خدا او را بر آن صورت آفریده بود، بر پیامبر ظاهر می‌گشت.

وحی حضرت زکریا÷ به قومش (به طریق اشاره)

وحی حضرت زکریا÷ به قومش (به طریق اشاره)

﴿فَخَرَجَ عَلَىٰ قَوۡمِهِۦ مِنَ ٱلۡمِحۡرَابِ فَأَوۡحَىٰٓ إِلَیۡهِمۡ أَن سَبِّحُواْ بُکۡرَةٗ وَعَشِیّٗا١١﴾ [مریم: 11]

***

توضیح موضوع: چنان‌چه قبلاً نیز گفتیم، وحی گاهی به معنای اشاره‌ی سریع، یا حرکات رمزی با چشم و ابرو، و تغییر دادن خطوط چهره آمده است، چنان‌چه خداوند در داستان حضرت زکریا، آیه‌ی 11 سوره‌ی مریم می‌فرماید: ﴿فَأَوۡحَىٰٓ إِلَیۡهِمۡ﴾. آنچه در تفسیر این آیه مشهور است، این است که حضرت زکریا در این مورد، فقط یک اشاره‌ی رمزی کرده است و سخنی را بر زبان جاری نگردانیده است. شاعر نیز در این شعر، وحی را به معنای «اشاره‌ی رمزی با دست و دیگر اعضای بدن» به کار برده است:

نظرتُ الیهـا نظـرةً فتحیـرتْ		دقائق فکری فی بدیع صفاتها
فاوحی الیها الطرف انّی احّبها		فـاثر ذاک الوحی فی وجَناتها

ترجمه: «نگاهی به سراپای اندامش افکندم، تار و پود اندیشه‌ام در گیر و دار نگریستن به زیبایی و ظرافت او در هم ریخت. آنگاه مژگان چشمانم به او وحی فرستاد که دوستش دارم، و شگفت اینکه آثار این وحی را بی‌درنگ در آیینه‌ی چهره‌اش نگریستم.» پس نتیجه می‌گیریم که وحی به هفت قسم تقسیم می‌شود:

1-   وحی رسالت و نبوت.

2-   وحی به معنای الهام [نحل / 68]

3-   وحی به معنای اشاره [مریم / 11]

4-   وحی به معنای تقدیر [فصلت / 12]

5-   وحی به معنای امر و فرمان [مائده / 111]

6-   وحی به معنای دروغپردازی و وسوسه [انعام / 112]

7-   وحی به معنای خبر و رساندن پیام [انبیاء / 73]

به هر حال وحی از سوی پروردگار را می‌توان دوگونه تصور کرد:

1- «وحی تشریعی»

که بر پیامبران فرستاده می‌شود و رابطه‌ی خاصّی میان آن‌ها و خدا است که فرمان‌های الهی و حقایق را از این طریق دریافت می‌داشتند.

2- «وحی تکوینی»

که در حقیقت همان غرائز و استعدادها و شرایط و قوانین تکوینی خاصّی است که خداوند در درون موجودات مختلف جهان قرار داده است.

وحی شیاطین (وسوسه‌ی شیطان و آرایش اندیشه‌های بد در ذهن انسان)

وحی شیاطین (وسوسه‌ی شیطان و آرایش اندیشه‌های بد در ذهن انسان)

﴿وَکَذَٰلِکَ جَعَلۡنَا لِکُلِّ نَبِیٍّ عَدُوّٗا شَیَٰطِینَ ٱلۡإِنسِ وَٱلۡجِنِّ یُوحِی بَعۡضُهُمۡ إِلَىٰ بَعۡضٖ زُخۡرُفَ ٱلۡقَوۡلِ غُرُورٗاۚ وَلَوۡ شَآءَ رَبُّکَ مَا فَعَلُوهُۖ فَذَرۡهُمۡ وَمَا یَفۡتَرُونَ١١٢﴾ [الأنعام: 112]

﴿... وَإِنَّ ٱلشَّیَٰطِینَ لَیُوحُونَ إِلَىٰٓ أَوۡلِیَآئِهِمۡ لِیُجَٰدِلُوکُمۡۖ ... ﴾ [الأنعام: 121]

***

توضیح موضوع: کلمه‌ی وحی در اصل به معنای اشاره‌ی سریع است، سپس به معنای القاء کردنِ مخفیانه‌ی سخنی آمده است. ولی در قرآن مجید، «وحی» در معانی مختلفی به کار رفته است که همه بازگشت به همان معنای اصلی می‌کند؛ از آن جمله «وحی نبوت» است، مانند آیه‌ی 51 سوره‌ی شوری. و نیز وحی به معنای «الهام» (الهام خودآگاه در مورد انسان‌ها) است، مانند آیه‌ی 7 سوره‌ی قصص در مورد مادر حضرت موسی.

و نیز به معنای «الهام ناآگاه و الهام غریزی» است، مانند آیه 68 سوره‌ی نحل. و نیز وحی به معنای اشاره با دست و اعضای بدن است، چنان‌که در داستان حضرت زکریا آمده است [مریم / 11] و نیز به معنای رساندن مخفیانه‌ی پیام و خبر و وسوسه‌های شیطانی آمده است، مانند آیه 121 سوره‌ی انعام.

وحی به زمین

وحی به زمین

﴿یَوۡمَئِذٖ تُحَدِّثُ أَخۡبَارَهَا٤ بِأَنَّ رَبَّکَ أَوۡحَىٰ لَهَا٥﴾ [الزلزلة: 4-5]