چرا باید از تشویق استفاده کنیم نه از تهدید؟

چرا باید از تشویق استفاده کنیم نه از تهدید؟

·        خداوند متعال فرموده است: ﴿ٱدۡعُ إِلَىٰ سَبِیلِ رَبِّکَ بِٱلۡحِکۡمَةِ وَٱلۡمَوۡعِظَةِ ٱلۡحَسَنَةِۖ وَجَٰدِلۡهُم بِٱلَّتِی هِیَ أَحۡسَنُۚ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعۡلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِۦ وَهُوَ أَعۡلَمُ بِٱلۡمُهۡتَدِینَ١٢٥﴾ [النحل: 125].

«ای پیامبر! با حکمت و اندرز نیکو به راه پروردگارت دعوت کن و با آنان به شیوه‌ای که نیکوتر است مجادله کن. در حقیقت، پروردگار تو به حال کسی که از راه او منحرف شده داناتر و او به حال راه‌یافتگان نیز داناتر است».

·        رسول خدا ج فرموده‌اند: «إِنَّ الرِّفْقَ لَا یَکُونُ فِی شَیْءٍ إِلَّا زَانَهُ، وَلَا خَلا مِنْهُ شَیْءٍ إِلَّا شَانَهُ»، «وجود نرمی و مهربانی در هر چیزی، موجب زینت آن و تهی‌بودن هر چیزی از آن، موجب زشتی آن می‌شود».

هدف اساسی ما این است که فرزندان‌مان نماز را دوست بدارند؛ تهدیدکردن آنان نتیجه‌ای جز بغض و کینه دربرندارد. بنابراین، زمانی که فرزندان‌مان دوستدار نماز شدند، این دوستی در دل و جان آنان ریشه دوانده است و با خون‌شان آمیخته می‌شود؛ به گونه‌ای که در طول زندگی‌شان نمی‌توانند خود را از آن بی‌نیاز بدانند و عکس آن نیز نتیجه‌ی معکوس دارد.

·        تشویق دیگران، دلسوزی و مهربانی دربردارد. رسول گرامی ج در این باره فرموده است: «الرَّاحِمُونَ یَرْحَمُهُمُ الرَّحْمَنُ»، «کسانی که دل‌شان به حال مردم بسوزد و بر آنان رحم کنند، خدا نیز بر آنان رحم خواهد کرد».

و نیز فرموده است: «ارْحَمُوا مَنْ فِی الأَرْضِ یَرْحَمْکُمْ مَنْ فِی السَّمَاءِ»، «به کسانی که در زمینند رحم بکنید، تا کسی که در آسمان است به شما رحم کند».

و براین اساس باید در مسیر انجام وظیفه، مهربانی و دلسوزی را سر لوحه‌ی کار خود قرار دهیم.

·        تهدید کردن، در دل‌های کوچک کودکان ترس ایجاد می‌کند و اگر از ما بترسند، جز در حضور ما نماز نمی‌گزارند و این با تقوا و خوف از خدا که باید در نهان و آشکار باشد، منافات دارد و نتیجه‌ی ترس کودک از ما پیدایش عقده‌های روانی در اوست و روشن است که این‌ها خود مانع بزرگ پیشرفت کودکان هستند.

·        تهدید، کودک را در انجام دادن خواسته‌های ما از آنان توانا نمی‌سازد، بلکه آنان را وا می‌دارد تا به دنبال راهی برای بازگردان اعتبار خود باشند. به یاد داشته باشید که هر فردی از کسی پیروی می‌کند که دوستش داشته باشد.

·        هدف اساسی ما تداوم کودکان بر اقامه‌ی نماز در طول زندگی‌شان است و باید متوجه باشیم که رابطه‌ای که براساس کینه، ترس و نفرت استوار باشد، هیچگاه نمی‌تواند پایدار بماند.

چرا باید تلاش کنیم که فرزندانمان نماز را دوست داشته باشند؟

چرا باید تلاش کنیم که فرزندانمان نماز را
دوست داشته باشند؟

1.     چون تلاش کردن دستور خداست و معنای راستین اسلام ما نیز فرمانبرداری از دستور پروردگار و تسلیم کامل در مقابل دستورهای او و دوری از منهیات اوست.

خداوند متعال فرموده است: ﴿یَٰٓأَیُّهَا ٱلَّذِینَ ءَامَنُواْ قُوٓاْ أَنفُسَکُمۡ وَأَهۡلِیکُمۡ نَارٗا وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلۡحِجَارَةُ عَلَیۡهَا مَلَٰٓئِکَةٌ غِلَاظٞ شِدَادٞ لَّا یَعۡصُونَ ٱللَّهَ مَآ أَمَرَهُمۡ وَیَفۡعَلُونَ مَا یُؤۡمَرُونَ٦﴾ [التحریم: 6].

«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! خودتان و خانواده‌تان را از آتشی که هیزم آن مردم و سنگ‌هاست نگه دارید (آتشی که) برآن فرشتگان خشن و سخت‌گیر (گمارده شده) که هرگز الله را در آنچه به آنان فرمان داده نافرمانی نمی‌کنند، و هرچه فرمان می‌یابند انجام می‌دهند».

و نیز فرموده است: ﴿وَأۡمُرۡ أَهۡلَکَ بِٱلصَّلَوٰةِ وَٱصۡطَبِرۡ عَلَیۡهَاۖ لَا نَسۡ‍َٔلُکَ رِزۡقٗاۖ نَّحۡنُ نَرۡزُقُکَۗ وَٱلۡعَٰقِبَةُ لِلتَّقۡوَىٰ١٣٢﴾ [طه: 132].

«و خانواده‌ی خود را به خواندن نماز دستور بده و خود بر آن شکیبا باش! ما از تو روزی نمی‌خواهیم، بلکه ما به تو روزی می‌دهیم».

2.     رسول خدا ج به صراحت به ما دستور داده است:

«مُرُوا أَوْلادِکُمْ بِالصَّلَاةِ لِسَبْعِ سِنِینَ، وَاضْرِبُوهُمْ عَلَیْهَا لِعَشْرِ»، «نماز را در هفت سالگی به کودکانتان بیاموزید و آنان را در ده سالگی [در صورت ترک نماز] کتک بزنید».

3.     باید تلاش کنیم تا وجدان پدران و مادران در مقابل تعهدی که به خدا داده‌اند، راحت باشد و از دایره‌ی گناه خارج شوند. امام ابن تیمیه/ فرموده است: «هرکس فرزندی یا کودکی یتیم یا برده‌ای خردسال نزدش باشد و او را به نماز دستور ندهد، مورد بازخواست و مجازات شدید قرار می‌گیرد؛ زیرا خدا و رسولش را نافرمانی کرده است».

4.     چون نماز پل ارتباطی بین بنده و خداست. وقتی ما می‌ترسیم که مبادا پس از مرگمان، فرزندانمان به انواع بیماری‌ها و درد و رنج‌ها گرفتار شوند و برای تأمین زندگی آنان از راه‌های مختلف تلاش می‌کنیم، چگونه ممکن است از آنان آسوده‌خاطر باشیم، در حالی که با خدا ارتباط نداشته باشند! اگر آنان با خدا در ارتباط باشند و به او توکل و افتخار کنند، آیا خوشحال و آسوده‌خاطر نخواهیم شد؟

5.     مادام که نسبت به دنیای فرزندانمان نگران هستیم، چرا نباید نسبت به قیامت آنان نگران باشیم! آیا می‌توانیم آنان را به حال خود رها کنیم تا- پناه بر خدا- اهل سقَر (دوزخ) شوند، دوزخی که نمی‌میراند و نابود و رها نمی‌سازد!

6.     تلاش می‌کنیم، زیرا نماز نور است و گوش جان می‌سپاریم به فرموده‌ی رسول خدا ج که فرموده است: «وَجُعِلَ قُرَّةُ عَیْنِی فِی الصَّلَاةِ»، «روشنی چشم من در نماز است». و نیز فرموده است: «رَأْسُ الْأَمْرِ الْإِسْلَامُ وَعَمُودُهُ الصَّلَاةُ»، «اساس و ستون اسلام، نماز است». نماز اولین عملی است که بنده در روز قیامت در مورد آن بازخواست می‌شود.

چنانچه در عزم و اراده‌ی ما سستی پدید آید، چون هدف ما رضایت خداست، زود به خود باز آمده و به دلداری خویش پردازیم، چرا که در بهترین راه قدم گذاشته‌ایم.

7.     صبر و شکیبایی، فرمانبرداری از خداست: ﴿وَأۡمُرۡ أَهۡلَکَ بِٱلصَّلَوٰةِ وَٱصۡطَبِرۡ عَلَیۡهَاۖ لَا نَسۡ‍َٔلُکَ رِزۡقٗاۖ نَّحۡنُ نَرۡزُقُکَۗ وَٱلۡعَٰقِبَةُ لِلتَّقۡوَىٰ١٣٢﴾ [طه: 132].

«خانواده‌ی خود را به گزاردن نماز دستور بده [چرا که نماز مایه‌ی یاد خدا و پاکی و صفای دل و تقویت روح است] و خود نیز بر اقامه‌ی آن ثابت و ماندگار باش! ما از تو روزی نمی‌خواهیم، بلکه ما به تو روزی می‌دهیم، سرانجام [نیک] از آن پارسایان است».

کار ما تنها به دست‌آوردن رزق و روزی نیست، بلکه دعوت به نماز و بندگی خدای والامرتبه در اولویت است؛ چون تنها خداست که تدبیر کننده‌ی روزی است: ﴿إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلرَّزَّاقُ ذُو ٱلۡقُوَّةِ ٱلۡمَتِینُ٥٨﴾ [الذاریات: 58]، «خداوند است که روزی‌دهنده است [همان] توانمندِ استوار». انسان تا روزی و عمر خود را کاملاً دریافت نکند، از دنیا نمی‌رود؛ و باید مطمئن شویم- برخلاف آنچه تصور می‌کنیم- که رزق و روزی به سان مرگ است و هرچه انسان بخواهد از آن فرار کند، به دنبالش خواهد آمد!

8.     زاری به درگاه خدا به وسیله‌ی دعا و استعانت از او.

﴿رَبِّ ٱجۡعَلۡنِی مُقِیمَ ٱلصَّلَوٰةِ وَمِن ذُرِّیَّتِیۚ رَبَّنَا وَتَقَبَّلۡ دُعَآءِ٤٠﴾[إبراهیم:40].

«پروردگارا! مرا و کسانی از فرزندانم را از برپادارندگان نماز قرار بده! پروردگارا! دعا و نیایش مرا بپذیر»!

زیرا بدون یاری خداوند و تنها با تکیه بر سعی و تلاش خود، راه به جایی نخواهیم برد و لازم است که در هنگام دعا و نیایش، پافشاری کنیم و هرگز ناامید نشویم.

رسول خدا ج این گونه به ما دستور داده است: «أَلِظُّوا بِیَا ذَا الْجَلَالِ وَالْإِکْرَامِ»، «با گفتن (یا ذالجلال والاکرام) الحاح(اصرار) و پافشاری کنید». یعنی ای کسی که صاحب عظمت و کرم هستی!

مقصود رسول خدا ج این است که: ما با این اسم، مرتب از خدا درخواست کنیم. اگر دعا کردن به وسیله‌ی «اسماء الحسنی» زود اجابت می‌شود، پس سریع‌ترین اسماء الحسنی در پذیرش دعا [اگر خدا بخواهد] اسم (ذو الجلال والاکرام) است.

9.     نا امید نشدن از رحمت خدا. باید یادآور شویم که گشایش و رحمت خدا از جاهایی می‌رسند که ما فکرش را نمی‌کردیم. همچون موسی که در حالی که به سوی آسمان خالی از ابر می‌نگریست، برای قوم خویش طلب باران کرد و خدای متعال به او فرمود: ﴿وَإِذِ ٱسۡتَسۡقَىٰ مُوسَىٰ لِقَوۡمِهِۦ فَقُلۡنَا ٱضۡرِب بِّعَصَاکَ ٱلۡحَجَرَۖ فَٱنفَجَرَتۡ مِنۡهُ ٱثۡنَتَا عَشۡرَةَ عَیۡنٗاۖ قَدۡ عَلِمَ کُلُّ أُنَاسٖ مَّشۡرَبَهُمۡۖ کُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ مِن رِّزۡقِ ٱللَّهِ وَلَا تَعۡثَوۡاْ فِی ٱلۡأَرۡضِ مُفۡسِدِینَ٦٠﴾ [البقرة: 60].

«و آنگاه که موسی برای قوم خود طلب باران نمود به او گفتیم: عصای خود را به سنگ بزن. آنگاه دوازده چشمه از سنگ جوشیدن گرفت. [به گونه‌ای که] هر تیره‌ای از مردم آبشخور خود را دانست؛ از رزق الله بخورید و بیاشامید و در زمین سر به فساد برمدارید».

همچنین زکریا ÷، در حالی صاحب فرزند شد که خودش پیر و زنش نازا بود. و نیز خداوند در حالی حضرت مریم ‘ را یاری کرد که توان و قدرتی نداشت و مظلوم واقع شده بود و مردم از صحبت کردن با وی، امتناع می‌ورزیدند؛ در چنین حالی خداوند عیسی، فرزند مریم إ، را در گهواره‌اش به سخن درآورد و گشایشی در کار حضرت مریم پدید آورد.

باید یقین داشته باشیم که خداوند به خاطر تلاشی که می‌کنیم، پاداش ما را خواهد داد و کسی را وسیله و سبب هدایت فرزند ما قرار خواهد داد و یا او را در موقعیت و شرایطی قرار می‌دهد که سبب نزدیکی او به خدا گردد.

پس وظیفه‌ی ما تنها این است که تلاش و کوشش کنیم و به خدا یقین و اعتماد داشته باشیم.

مقدمه

مقدمه

ستایش برای پروردگار جهانیان، ستایشی که در خور جلال و کمال او باشد، ستایشی که سزاوار ذات شکوهمند او و بزرگی قدرت او باشد، ستایشی که رحمت، بخشایش، بخشندگی و نعمت فراوان او را دربرگیرد، ستایشی به اندازه‌ی مهر او به بندگان مؤمنش و درود و سلام بر کامل‌ترین آفریده‌ی او و بر همه‌ی خاندان، یاران و پیروان او تا روز رستاخیز باد.

این کتابچه، خطابی است به همه‌ی پدران و مادران و هر آن کس که سرپرستی کودک مسلمانی را بر عهده دارد. نویسنده در تهیه‌ی این کتاب کوچک از خداوند علیم و حکیم درخواست کمک و یاری کرده است؛ خداوندی که همه‌ی دانشمندان به وجودش محتاج‌اند؛ لذا اگر توفیقی در آن به چشم می‌خورد، از الطاف یزدان است و اگر تقصیری در آن هست، از نفس و شیطان است.

فرزندان ما جگرگوشه‌های ما هستند که بر روی زمین زندگی می‌کنند، گرچه براساس فطرت دیده به جهان گشوده‌اند، اما طبق فرموده‌ی پیغمبرج: «فأبَوَاهُ یُهوِّدانِهِ وُینَصِّرانِهِ ویُمَجِّسَانِهِ». «این پدر و مادر اویند که او را یهودی و نصرانی و مجوسی می‌کنند».

چنانچه پدر و مادر هم مؤمن باشند، باز محیط و جامعه توان آن را دارند که اختیار را از پدر و مادر و مربیان سلب نمایند و تسلط خود را بر تربیت آنان اعمال کنند و بر این اساس می‌توان گفت: اگر پدر و مادر سستی و کوتاهی کنند و اقدامات و احتیاط‌های لازم را به کار نگیرند، محیط و جامعه توان آن را دارند که فرزندان‌شان را یهودی، مسیحی و زرتشتی و... کنند.

اگر بخواهیم از آغاز شروع کنیم، حقیقت مطلب این است که شالوده و نقطه‌ی قوت دین، نماز است و برپایی نماز، استواری دین و ترک آن، پناه بر خدا نابودی دین را در پی دارد.

در این کتاب به منظور جلوگیری از طولانی‌شدن موضوع، سؤالاتی با راهکارهای عملی طرح شده‌اند تا والدین و فرزندان باهم از آموزش عملی نماز لذت ببرند و چنین احساس نکنند که نماز، مسؤولیتی دشوار و وظیفه‌ای ناخوشایند و موجب آزردگی روان است.

واقعیت این است که نگارنده‌ی این سطور در خصوص آموزش نماز به فرزندش بسیار رنج دیده است و تا کامل شدن دهه‌ی اول عمر فرزندش به اهمیت این موضوع پی نبرد؛ یعنی سنی که نماز بر فرزند واجب است و در صورت ترک آن طبق حدیث صحیح باید تنبیه بدنی شود. بعد از آن کوشید تا با کاویدن جنبه‌های مختلف موضوع و پرسش در این زمینه، به راهکار مناسب دست یابد و به این نتیجه رسید که ممکن است تنبیه بدنی کودک و مجازات وی، نتیجه‌ای عکس در پی داشته باشد و صلاح را در آن دید که به تشویق و ترغیب روی آورد، به امید آن که پروردگار او را موفق گرداند.

بعد از این که به دنبال کتاب‌ها و نوارهای ضبط شده در زمینه‌ی تشویق کودکان به نماز گشتم، چیزی جز یک کتابچه نیافتم که آن هم عطشم را فرو ننشانده و موضوع را همه جانبه بررسی نکرده بود؛ پس از آن به سراغ مادران رفتم تا از تجربه‌ی آنان بهره گیرم و نیز به جستجوی پایگاه‌های اینترنتی اسلامی پرداختم و در سایت (Islam On line) مشاوره‌های مختلف تربیتی در موضوع «باهم فرزندانمان را تربیت کنیم» و نیز مقاله‌ای با عنوان «راه‌های دوست داشتن نماز» را مشاهده کردم و متوجه شدم که سؤال‌کننده، مادری سرگردان همچون خود من است و پی بردم که آموزش کودکان در دنیای امروزی مستلزم به کارگیری روش‌هایی است که با روش‌های زمان گذشته فرق دارد و نیز دریافتم که مادر پرسشگر بسیار مشتاق است که نماز را به فرزندانش آموزش دهد. تنها تفاوت این مادر با من در این بود که من به عنوان یک نویسنده هدفی به مراتب بالاتر از او دنبال می‌کردم؛ همان هدفی که انگیزه‌ی نگارش این کتابچه شد: چگونه محبت نماز را چنان در دل فرزندانمان جای دهیم که با گذشت زمان، خود را از آن بی‌نیاز ندانند و در سن نوجوانی آن را ترک نکنند- چنان که معمولاً اینگونه است- تا سخن الله والامرتبه که می‌فرماید: ﴿وَأَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَۖ إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ تَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ وَٱلۡمُنکَرِ﴾ [العنکبوت: 45] «و نماز را بر پا دار، یقیناً نماز (انسان را) از زشتی‌ها و منکر باز می‌دارد» محقق گردد.

هنگام عملی‌کردن پند و اندرزهای مذکور در این نوشتار، باید احتیاط کرد؛ زیرا میان کسانی که در یک محیط با هم زندگی می‌کنند و رشد می‌یابند، تفاوت‌های شخصیتی وجود دارد و شخصیت و طبیعت هر کودک با کودک دیگر متفاوت است و چیزی که مناسب آن یکی است، مناسب دیگری نیست. تشخیص بهترین راه و روش این پند و اندرزها برای کودک، به پدر و مادر و نزدیک‌ترین فرد به کودک واگذار می‌شود. بنابراین، پند و اندرزهای این کتابچه را نباید بدون مطالعه و فکر کردن اجرا کرد و باید تشخیص داد که اجرای آن‌ها چگونه در ثمردهی و ارتباط با شخصیت کودک، هم‌خوانی دارد.

از خداوند متعال می‌خواهیم که این نوشته را مایه‌ی خیر و صلاح و مورد قبول درگاهش قرار دهد!