215- پیام خالد بن ولید
حضرت خالد بن ولید تنها این چند کلمه را نوشته برای مرتدان میفرستاد تا وحشت و بیم در دل‌هایشان بیندازد: «لقد جئتکم بقوم یحبون الموت کما تحبون الحیاة». "برای سرکوبی شما سرفروشانی را آوردهام که به همان اندازهای که شما زندگی را دوست دارید آنها عاشق مرگند".[1]
214- معرکه بزاخه و سرانجام بنو أسد
حضرت خالد بن ولید س از روستاهای بنوطی حرکت کرده در دامن دو کوه "أجا" و "سلمی" اردوگاه زد.
سپاهیانش را در آنجا سر و سامان داد و در میدان بزاخه در مقابل طلیحه اسدی صف آرایی نمود. بسیاری از قبیلههای عرب بیطرفیشان را اعلام کرده به هیچ یک از دو سپاه نپیوسته بودند، و چشم انتظار بودند تا ببینند شاهین پیروزی بر شانه چه گروهی خواهد نشست. طلیحه اسدی همراه قوم و هم پیمانانش به میدان آمده بود. عیینه بن حصن نیز همراه هفتصد جنگجو از قومش بنوفزاره، به او پیوست. دو سپاه اسلام و کفر در مقابل هم صف آرائی نمودند. طلیحه چادرش را بدور خودش پیچیده در گوشهای نشست تا نمایش پیامبر بودن خودش را به اجرا درآورد، او با حرکت‌های عجیبی چنین وانمود میکرد که گویا به او وحی میشود. رفیقش عیینه در این میان سخت مشغول پیکار بود. عیینه نتوانست در مقابل هول و هراس معرکه و زوزه تلخ نیزههای تشنه به خون و چکاچک شمشیرهای بران مسلمانان طاقت بیاورد. چون ترس و وحشت از مرگ حتمی بر او چیره شد پا به فرار گذاشته نزد طلیحه آمد. او را دید که هنوز چادرش را دور خودش پیچیده در حال و هوای نمایش خودش بسر میبرد. عیینه پرسید: چی شد آیا جبریل – العیاذ بالله – نزد تو آمده است؟! او در جواب گفت: نه هنوز نیامده. او دیگر بار خود را به میدان کارزار رسانید، پس از چندی فرار کرده خود را به طلیحه رسانید و همان سؤال را تکرار کرد. باز هم جواب طلیحه منفی بود. بار سوم چون از میدان نبرد فرار کرد بر پیامبر دروغین داد زد: هان! جبریل برایت وحی آورد یا نه؟! طلیحه که از آنچه روی میداد به وحشت آمده بود در جواب گفت: بله، وحی آمد! عیینه که لحظاتی پیش در میدان نبرد با چشمان خود نظارهگر مرگ و پرپر شدن سپاهیانش بود، با کنجاوی و امید پرسید: وحی چه میگوید؟
طلیحه دستپاچه شده گفت: جبریل به من وحی کرد که حتما برای تو آسیابی است چون آسیاب او، و خبر یادگاری است که هرگز فراموش نمیشود".
عیینه که از حرف‌های بیربط او چیزی دست گیرش نشده بود برویش داد کشید: من فکر میکنم خداوند متعال به تو خبر داده که سرانجام تو آنچنان دردناک و تار میگردد که هرگز قابل فراموشی نخواهد بود. او با عصبانیت از آنجا دور شده داد برآورد و قومش را صدا زد که: ای بنوفرازه! دست از جنگ برکشید و برگردید.
پس از عقبنشینی آنها طلیحه شکست خورد. بقیه مردم نیز از او جدا شدند. چون سپاه اسلام به نزدیکی پناهگاهش رسید او بر اسبی که از پیش برای چنین لحظاتی آماده کرده بود سوار شد، و زنش "النوار" را بر شتری نشانده به طرف شام پا به فرار گذاشت.
خداوند بسیاری از دوستانش را توسط مجاهدان توحید به قتل رسانید.
چون به حضرت ابوبکر صدیق س مژده رسید که سپاهیان اسلام به فرماندهی خالد بن ولید لشکر طلیحه و همپیمانانش را تار و مار کرده، بر آنها پیروز شدهاند، در نامهای بدان‌ها چنین نوشت: " خداوند بر خیر و برکت آن هدیهها و ارمغان‌هایی که به شما ارازنی داشته بیفزاید. در همه کارهایتان خداوند را مد نظر داشته باشید و از او بهراسید. بدون شک پروردگار یکتا همراه مؤمنان با تقوا و پرهیزکار است. برنامه خودتان را هر چه زودتر کامل کنید. به هیچ فتنه افروزی رحم نکنید، هر شخصی از مشرکان که مسلمانی را به قتل رسانده بدستتان افتاد سر از تنش جدا کنید. و هر کسی که در باتلاق دشمنی با خدا افتاده است را نیز بکشید".
حضرت خالد بن ولید س یک ماه در بزاخه اتراق نموده، همه امور منطقه را خود شخصا زیر نظر گرفت. او به تعقیب افرادی بر آمد که حضرت خلیفه س در مورد آنها سفارش کرده بود. در طول یک ماه تمام آن افرادی را که پس از مرتد شدن مسلمان‌های منطقههای خودشان را شکنجه داده به قتل رسانیده بودند و چون موش در سوراخ‌های خود خزیده بودند را پیدا کرده به سزای تلخ جنایت‌هایشان رسانید. او برخی از مرتدان جنایتکار را در آتش انداخت. برخی از آشوبگران آدمکش را زیر باران سنگ دفن کرد، و برخی بدبخت‌های وحشی سرشت را از بلندای کوه‌ها به پایین پرت نمود. خلاصه اینکه هر فرد را درست به همان صورتی که مسلمانان را شکنجه داده به قتل رسانده بود، به سزای عمل خودش رسانید و از آنها قصاص گرفته عبرت و اندرزی قرار داد برای سایر مرتدان.
رسیدن نمایندگان بنوأسد و غطفان به خدمت حضرت ابوبکر س
چون نمایندگان بنو أسد و غطفان از بزاخه فرار کرده خدمت حضرت ابوبکر صدیق س برای صلح حاضر شدند، آن حضرت به آنها اختیار داد تا یکی از دو گزینه ی: مبارزه در میدان جنگ یا امضاء پیمان نامه رسوا کن را برای خود انتخاب کنند. آنها گفتند: ای خلیفه رسول الله! مزه تلخ جنگ در میدان کارزار را ما چشیدهام، اما این پیمان رسوا کن دیگر چیست؟
ایشان فرمودند: از شما شمشیرها، طلا و جواهرات و اسب‌هایتان گرفته میشود، شما به چوپانی شترها گماشته میشوید، تا خداوند به جانشین پیامبرش و به مؤمنان چنان وضع و حالتی از شما را نشان دهد که دل‌ها بحال شما بسوزد. تمام آن خسارت‌هایی را که برای ما ببار آوردهاید پرداخت خواهید کرد. و هر آنچه ما از شما گرفتهایم را به شما باز نمیگردانیم. شما گواهی میدهید که مردگان شما جهنمی و شهیدان ما اهل بهشتند. شما دیه و خون بهای شهیدان ما را پرداخت میکنید و ما خونبهای مرداران شما را نمیپردازیم".
در این موضوع حضرت عمر س خدمت خلیفه عرض نمود:" این دستور شما که آنها باید خونبهای شهیدان ما را پرداخت کنند عجیب است، بدون شک کشتههای ما نزد پروردگارشان از شهیدانند و ما نباید خونبهای آنها را بگیریم".
حضرت عمر از این دخالت خود پشیمان شد و معذرت خواهی کرد و عرض نمود: ببخشید حق با شماست، هر طور شما مناسب میبینید.
حضرت ابوبکر س رأی حضرت عمر فاروق س را پذیرفته، مطابق آنچه ایشان اشاره کرده حکم داد، و بنو أسد و غطفان مجبور شدند تمامی شرط‌های حضرت ابوبکر س را پذیرفته با او صلح کنند.[1]
[1]- البدایة و النهایة: 6/322، أسد الغابة: 3/95، و حرکة الردة، اثر/ دکتر علی العتوم، ص:78، و حروب الردة، اثر/ محمد أحمد باشیل، ص:79.
213- لشکر کشی خالد بن ولید س بر علیه مرتدان
حضرت ابوبکر صدیق فورا پس از بدست گرفتن مسئولیات خلافت برای سرکوب مرتدان لشکرهایی ترتیب داده، آنها را برای نبردهای تاریخساز بسیج نمود و فرماندهی هر سپاهی را به پهلوانی نامدار و با تجربه سپرد. ایشان برای سرکوبی طلیحه اسدی لشکری به فرماندهی خالد بن ولید گسیل داشت.
امام احمد در این باره روایتی آورده که چون حضرت خلیفه س برای نبرد با مرتدان و خاموش کردن فتنه آنها لشکری به فرماندهی خالد بن ولید اعزام داشت، فرمود: «إنی سمعت رسول الله ج یقول: نعم عبدالله وأخو العشیرة خالد بن الولید وسیف من سیوف الله سله الله عز وجل على الکفار والمنافقین».
"از زبان شیوا و شیرین رسول الله ج شنیدم که فرمودند: چه خوش بندهای است و چه برادر نیکوئی؛ خالد بن ولید، شمشیری است بران از شمشیرهای رحمان، آن‌را برای گردن زدن کافران و منافقان از نیام برکشیده".
چون سپاه خالد بن ولید آماده حرکت از اردوگاهش در ذی القصة شد، حضرت ابوبکر س در میان انبوه مردم به ایشان وعده داد، سپاه او نیز بزودی از طرف خیبر به لشکر او میپیوندد. ایشان با این اعلان عمومی خواستند بیم و وحشت در دل‌های صحرانشینان بیفکنند تا بفکر خیانت و شورش نیفتند.
حضرت ابوبکر س به ایشان دستور داد اول بسوی طلیحه اسدی بروند و پس از سرکوبی او به طرف بنوتمیم حرکت کنند. طلیحه اسدی نزد قومش بنو أسد و غطفان بود. بنوعبس و ذبیانیها نیز بدو پیوسته بوند. طلیحه برای بنو جدیله و غوث از شاخههای قبیله "طی" نیز پیام فرستاده بود که به سپاه او بپیوندند، آنها فورا قراولانی پیشتاز برای کمک به او فرستادند تا بقیه جنگجویان آماده شده طی چند روز آینده به او بپیوندند. این در حالی صورت میگرفت که حضرت ابوبکر س پیش از حرکت سپاه خالد بن ولید، فرزند حاتم طائی؛ عدی بن حاتم س را بسوی قبیلهاش فرستاده بود تا آنها را از پیوستن به سپاه کفر بر حذر دارد. ایشان بدو گفته بود:
«أدرک قومک لا یلحقوا بطلیحة فیکون دمارهم».
"قومت را دریاب، نکند به طلیحه ملحق شوند و خود را نابود و برباد سازند".
حضرت عدی س خود را به قبیلهاش "بنو طی" رسانید و به آنها مشوره داد تا با خلیفه رسول الله ج بیعت کنند. او سعی و تلاش بسیاری بخرج داد تا آنها را قانع کند بار دیگر به آغوش پر مهر اسلام بازگردند، ولی کبر و غرور مانع این کار شد و با قلدری گفتند ما هرگز از "ابوالفصیل" اطاعت نخواهیم کرد. آنها از روی مسخره و استهزاء حضرت ابوبکر س را "أبوالفصیل" نامیدند. عرب‌ها بچه شتر را "بکر" و "فصیل" مینامیدند. "فصیل" به بچه شتر کوچک و "بکر" به شتر نوجوان گفته میشود. آنها بجای اینکه نام خلیفه یعنی أبوبکر را بر زبان رانند از باب تمسخر به ایشان "أبوالفصیل" میگفتند. حضرت عدی س به آنها گفت: " بخدا سوگند! بزودی سپاه ابوبکر به اینجا میرسد، آنها چنان سرهایتان را از گرد جدا خواهند کرد که باور کنید؛ واقعا حضرت ابوبکر خلیفهای توانا و با همت و نیرومند است". حضرت عدی با طرفندهای بسیاری سعی کرد تا هر طور شده دل‌های آنها را نرم کند و عقل‌هایشان را بیدار.
سپاه حضرت خالد بن ولید سر رسید، فرماندهی گروهان پیشتاز انصاریان را حضرت ثابت بن قیس بن شماس س بر عهده داشت. ایشان حضرت ثابت بن اقرم و عکاشه بن محصن را پیش آهنگ گروهانش فرستاد تا وضع منطقه را بررسی کند. این دو نفر در کمین طلیحه و برادرش سلمه و لشکریانشان، قرار گرفته محاصره شدند. آنها با دیدن حضرت ثابت او را به مبارزه تن به تن خواستند. طلیحه با یک حمله غافلگیرانه حضرت عکاشه را شهید کرد و برادرش سلمه جام شهادت را به حضرت ثابت بن أقرم نوشانید. چون سپاه حضرت خالد بن ولید بدانجا رسید جسدهای پرپر شده و بخون غلطیده آن دو شهید ایمان را جلوی راهش یافت. مسلمانان از شهادت آن دو پهلوان بسی رنجیده خاطر شده، تصمیم گرفتند به هر قیمتی شده انتقام برادرانشان را از سپاهیان آشوبگر بگیرند.
حضرت خالد س بطرف بنوطی حرکت کرد، حضرت عدی بن حاتم در راه به او رسیده عرض کرد:" به من تنها سه روز فرصت دهید، چرا که قومم از من مهلت خواستهاند تا قراول‌های پیشتازی که بسوی طلیحه گسیل داشتهاند را بازگردانند، آنها میترسند اگر به سپاه اسلام بپیوندند طلیحه دوستان آنها را به قتل میرساند و من مطمئنم شما هرگز راضی نمیشوید آنها طعمه آتش سوزان جهنم شوند".
پس از گذشت سه روز حضرت عدی بن حاتم پانصد جنگجویی که دوباره به اسلام بازگشته بودند را با خود همراه کرده خدمت خالد س حاضر شد. همه این مجاهدان به سپاه اسلام پیوستند. حضرت خالد برای سرکوبی بنوجدیله راهش را ادامه داد. اینجا بار دیگر حضرت عدی خدمت فرمانده سپاه رسیده درخواست نمود:" خالد! به من چند روز مهلت بده تا من به آنها بفهمانم اشتباه بزرگی مرتکب میشوند. شاید خداوند متعال همانطور که غوثی‌ها را نجات داد آنها را نیز نجات دهد".
حضرت عدی نزد آنها آمده، تمام تلاش خود را بخرج داد تا آنها را بفهماند. بالأخره پس از گفتگوها و بحث‌های طولانی آنها به حرف‌های حضرت عدی گوش فرا دادند. ایشان با مژده اسلام این قبیله نزد فرمانده سپاه بازگشت. از میان آنها گروهانی شامل هزار شاهسوار به سپاه اسلام پیوست. حضرت عدی بن حاتم س که بهترین چشم و چراغ قومش بود سبب خیر و برکت بس بزرگی برای آنها شده ارمغان ایمان را بدان‌ها هدیه نمود و جان و مالشان را از هلاکت و بربادی دنیا، و آخرتشان را از آتش سوزان جهنم نجات داد.
|
خالد بن ولید شمشیری است بران از شمشیرهای رحمان، خداوند او را از نیام برکشیده تا سر کافران و منافقان را از گردن‌هایشان جدا کند |
در دوران خلافت حضرت ابوبکر صدیق س فتنه و آشوبی که طلیحه أسدی برپا نموده بود نیز چون سایر فتنهها سرکوب شد. بیائید حکایت این ماجرا را با هم مرور کنیم:
طلیحه اسدی سومیم شخصی بود که به دروغ ادعای پیامبری کرده بود، او اواخر زندگی مبارک حضرت خاتم الأنبیاء ج چون قارچ سر از زمین در آورد. این فرد در سال نهم هجری که به عام الوفود مشهور است همراه با فرستادگان قبیلهاش بنو أسد خدمت رسول الله ج حاضر شده بود. هیئت فرستاده شده از سوی این قبیله چون خدمت پیامبر عرض سلام کرد، گویا با اسلام آوردنشان بر رسول اکرم ج منت نهاده گفتند: " ما برای این که گواهی دهیم هیچ خدا و معبودی نیست مگر خدای یکتا، و بدون هیچ تردیدی اقرا کنیم که شما بنده و فرستاده خدا هستید، خدمت شما حاضر شدهایم. البته ما اسلام آوردهایم بدون اینکه شما هیچ سپاه و لشکری را بسوی ما گسیل دارید! و ما خبر اسلام قوم و قبیلهمان را نیز بهمراه داریم".
قرآن کریم برای به خاک مالاندن پوزه غرور این افراد چنین فرمود:
﴿یَمُنُّونَ عَلَیۡکَ أَنۡ أَسۡلَمُواْۖ قُل لَّا تَمُنُّواْ عَلَیَّ إِسۡلَٰمَکُمۖ بَلِ ٱللَّهُ یَمُنُّ عَلَیۡکُمۡ أَنۡ هَدَىٰکُمۡ لِلۡإِیمَٰنِ إِن کُنتُمۡ صَٰدِقِینَ١٧﴾ [الحجرات: 17]
«آنان بر تو منّت می‌گذارند که اسلام آورده‌اند! بگو: با اسلام خود بر من منّت مگذارید، بلکه خدا بر شما منّت می‌گذارد که شما را به سوی ایمان آوردن رهنمود کرده است، اگر (در ادّعای ایمان) راست و درست هستید».
چون این گروه به سرزمین خود بازگشتند طلیحه مرتد شده ادعای پیامبری کرد. او در منطقه "سمیراء" اردوگاهی زده مشغول جمعآوری نیرو شد. بسیاری از مردم نادان و قبیله پرستان و قومگرایان بدو پیوستند و تبلیغات او به هر سو پیچید. اولین شعبده بازی او که باعث گمراهی بسیاری از مردم شد این بود که؛ باری او همراه برخی از اقوامش در سفر بود، وقتی آب آنها به ته کشید و تمام شد و مردم از عواقب تشنگی به وحشت افتادند، او به آنها گفت: " بر اسب من سوار شده چند میل چارنل بتازید، شما آب خواهید یافت". آنها چنین کردند و به آب رسیدند.
این نمایشی که او بازی کرد باعث گمراهی بسیاری از روستانشینان شده و باعث رونق گرفتن دعوت او و شعلهورتر شدن فتنهاش گردید. از کارهای پوچ و بیهوده او این بود که سجدهها را از نماز حذف کرد. او ادعا میکرد از آسمان برای او وحی نازل میشود. وی حرف‌های بی‌مفهومی را در قالب جملات مسجع بخورد مردم میداد. مثل: «الحمام والیمام والصرد الصوام، قد صمن قبلکم بأعوام، لیبلغن ملکنا العراق والشام».
"کبک و کبوتر، قناری روزه دار، سال‌ها پیش از شما گرفتند روزه، پادشاهی ما رسد به عراق و شام"!
شیطان در پوست طلیحه اسدی خزیده او را بکلی مست خواب و خیال خود کرده بود. فتنه و آشوب او با سرعت زیادی نیرو میگرفت. چون خبر این آشوبگر به رسول‌الله ج رسید ایشان پهلوان نامدار اسلام؛ ضرار بن ازور أسدی را برای جنگ با او فرستاد. ولی ضرار س نتوانست در مقابل او مقاومت کند چرا که با گذشت زمان توان و قدرت و نیروی او بسیار بالا رفته بود. بخصوص پس از پیوستن قبیلههای أسد و غطفان به سپاه او بسیار بر قدرت و توان نظامی او افزوده گشته بود.
211- علم و دانش جانشین رسول الله و درایت و حکمت او
مذعور بن عدی یکی از پهلوانان قوم حضرت مثنی بن حارثه شیبانی است که از او جدا شده، برای حضرت ابوبکر س در نامهای نوشت:
"من شاهسوار خاندان بنوعجل هستم و در شبیه خون زدن در سحرگاهان مهارت دارم. افراد خاندانم با من همراهند. هر یک از آنها صد نفر را حریف است. من این منطقه را چون کف دستم میشناسم، من مرد میدان کارزارم و از ریز و درشت نقشههای جنگی منطقه با خبرم. شما فرماندهی مناطق زرخیز و سرسبز عراق را به من واگذار کنید. من بیاری خداوند آن‌را فتح خواهم کرد".
حضرت مثنی س نیز نامهای به حضرت ابوبکر صدیق نوشته او را از حکایت مذعور بن عدی مطلع ساخت. در آن نامه آمده بود: "به اطلاع خلیفه رسول الله میرسانم که مذعور بن عدی شخصی از قوم من است. او فردی از شاخه بنوعجل است. چند تن از دوستانش نیز با او همراهند. او با من درافتاده میخواهد امارت منطقه را از من تصاحب کند. مناسب دیدم شما را از جریان مطلع سازم تا خود در این باره دستوری صادر فرمائید".
حضرت ابوبکر صدیق س در جواب مذعور بن عدی چنین نگاشت:
«أما بعد! فقد أتانی کتابک، فهمت ما ذکرت وأنت کما وصفت نفسک عشیرتک نعم العشیرة! وقد رأیت لک أن تنضم إلى خالد بن الولید فتکون معه وتقیم معه ما أقام بالعراق وتشخص معه إذا شخص».
"پس از حمد و ثنای الهی! نامه شما را دریافت کردم. آنچه بدان اشاره کردی را فهمیدم. البته شما همانطورید که خود وصف نمودهاید و خاندان شما نیز از بهترین مردمانند. برای شما تصمیم بر آن گرفتم که به خالد بن الولید بپیوندید و تا زمانی که ایشان در عراقند همراه او باشید، و چون از عراق برآمد همراه او نیز حرکت کنید".
و برای حضرت مثنی بن حارثه نوشت: «فإن صاحبک العجلی کتب إلی یسألنی أمورا، فکتبت إلیه آمره بلزوم خالد حتى أرى رأیی وهذا کتابی إلیک آمرک أن لا تبرح العراق حتى یخرج منه خالد بن الولید، فإذا خرج منه خالد بن الولید، فالزم مکانک الذی کنت به وأنت أهل لکل زیادة وجدیر بکل فضل».
"رفیق عجلی شما برایم نامهای نوشته اختیاراتی خواسته، برای او نوشتم که به خالد بن الولید بپیوندد تا تصمیم بگیرم. و این نامه من به شماست، دستور میدهم تا خارج شدن خالد بن الولید از عراق در همانجا بمانی، و چون خالد بن الولید از عراق خارج شد، مسئولیتی که بر عهده داشتی را همچنان داشته باش. البته شما شایسته هرگونه تقدیر و احترام بوده، لیاقت هر فضیلت و شرفی را دارید".
حضرت خالد در ماه رجب یا محرم سال 12 هجری به عراق اعزام شد.[1]