| ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
| 1 | 2 | |||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
214ـ جابر س می‌گوید: «کُنَّا إِذَا صَعِدْنَا کَبَّرْنَا، وَإِذَا نَزَلْنَا سَبَّحْنَا» «ما هنگامی که به سوی مکان بلندی در حرکت بودیم تکبیر و هنگامی که به سمت پائین در حرکت بودیم تسبیح می‌گفتیم»([1]).
کلمات حدیث
کَبَّرْنَا: الله اکبر می‌گفتیم.
سَبَّحْنَا: سبحان الله می‌گفتیم.
رهنمود حدیث
این حدیث بیانگر مشروعیت تکبیر گفتن هنگام صعود به مکان بلند می‌باشد و حکمت آن احساس کبریائی و عظمت الله هنگام مشاهده مخلوقات غول پیکر و صعب العبور است چرا که الله خالق آنها است و از هر چیزی بزرگتر و قوی‌تر است.
و شاید حکمت گفتن تسبیح هنگام فرود آمدن، اشاره به تسبیح گفتن یونس پیامبر در شکم ماهی و همچنین به‌خاطر در نظر آوردن پاکی الله هنگامی که نفس‌های راحتی بعد از صعود می‌کشد باشد.
فوائد حدیث
1- انسان آیات و نشانه‌های قدرت پروردگار را در هر چیزی می‌بیند چرا که همه‌ی موجودات هستی، بیانگر عظمت و قدرت پروردگار عالم می‌باشند.
2- سنت است که تکبیر و تسبیح آهسته گفته شود، چرا که الله متعال می‌شنود و نیازی به گفتن با صدای بلند نیست و این امر در ایجاد اخلاص و تدبر در معنی ذکر کمک بیشتری می‌کند.
212ـ «أَسْتَوْدِعُ اللهَ دِیْنَکَ، وَأَمَانَتَکَ، وَخَوَاتِیْمَ عَمَلِکَ»([1]).
«من دین و امانت و خاتمه‌ى کارهایت را به الله مى‌سپارم».
رهنمود حدیث
این حدیث بیانگر میزان دلسوزی و محبت رسول اکرم ص نسبت به اصحاب خویش است چنانکه ابن عمر م در آغاز همین حدیث می‌گوید: هرگاه رسول اکرم ص یکی از یارانش را بدرقه می‌نمود دست او را در دست می‌گرفت و تا او خودش رها نمی‌کرد رسول اکرم ص دستش را رها نمی‌کرد. سپس این دعای زیبا و جامع را در حق او می‌خواند. در این دعا نخست دین او را به امانت الله می‌گذارد چرا که دین مهم‌ترین قضیه در زندگی انسان مسلمان است. سپس برای حفظ امانت او که شامل خانواده و فرزندان می‌شود دعا می‌کرد و در پایان برای حسن خاتمه‌ی وی دعا کرد چرا که فرجام نیک، معیار و ملاک اصلی در دنیا و آخرت می‌باشد.
فوائد حدیث
1- جواز دست دادن با یک دست چنانکه در این حدیث آمده است به خلاف گفته‌ی کسانی که می‌گویند: مصافحه باید با دو دست انجام گیرد.
2- سفرها معمولاً با ترس و خستگی همراه است بنابراین، دعای فوق برای مسافر تجویز گردید.
3- بیان اینکه عمل‌ها به فرجام بستگی دارد و فرجام نیک توفیقی است از جانب الله متعال.
4- دین برای انسان مسلمان همه چیز او است، حتی از زن و فرزند و مال هم دارای اهمیت بیشتری است.
213ـ «زَوَّدَکَ اللهُ التَّقْوَى، وَغَفَرَ ذَنْبَکَ، وَیَسَّرَ لَکَ الـْخَیْرَ حَیْثُ مَا کُنْتَ»([2]).
«خداوند، شما را از توشه‌ی تقوا بهره مند سازد، گناهانت را ببخشاید، و هر جا که هستید خیر را براى شما میسّر گرداند».
کلمات حدیث
زَوَّدَکَ اللهُ التَّقْوَى: الله به تو توشه‌ی تقوا یعنی توفیق عمل به اوامر الهی و پرهیز از محرمات را عطاکند.
رهنمود حدیث
قطعاً بهترین توشه‌ای که انسان مسلمان در زندگی دنیا برای آخرت خویش می‌اندوزد تقوا و خداترسی است و وصیتی است که الله متعال به همه‌ی انسان‌ها چه در گذشته و چه در آینده نموده و فرموده است:
﴿وَلَقَدۡ وَصَّیۡنَا ٱلَّذِینَ أُوتُواْ ٱلۡکِتَٰبَ مِن قَبۡلِکُمۡ وَإِیَّاکُمۡ أَنِ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ﴾ [النساء:131].
«ما به کسانی که قبل از شما به آنها کتاب داده شد و به شما توصیه نموده‌ایم که تقوای الهی را پیشه سازید».
نکته‌ی دیگری که در این حدیث بیان شده اینکه یاران رسول الله چقدر خود را محتاج دعای ایشان می‌دانستند و همواره از او طلب دعا می‌نمودند چه برای سفر و چه برای دیگر امور زندگی چنانکه در ابتدای حدیث آمده که مردی نزد رسول اکرم ص آمد وگفت: می‌خواهم به سفری بروم به من توشه‌ای عنایت کن؟ رسول اکرم ص فرمود: «زَوَّدَکَ اللهُ التَّقْوَی» «الله به تو، توشه‌ی تقوا بدهد» و در حق وی دعای فوق را خواند.
فوائد حدیث
1- مستحب است که مسافر، به برادران مؤمن و نیک خود اطلاع دهد که قصد سفر دارد و از آنها طلب دعای خیر نماید.
2- به‌دست آوردن تقوا، راه بخشیده شدن گناهان و رمز خوشبختی در دنیا و آخرت است.
211ـ «أَسْتَوْدِعُکُمُ اللهَ الَّذِیْ لاَ تَضِیْعُ وَدَائِعُهُ»([1]).
«من شما را به خدایى مى‌سپارم که امانت‌هایش ضایع نمى‌شود».
رهنمود حدیث
مستحب است که مسافر هنگام بیرون شدن به قصد سفر برای خانواده و افرادی که برای خداحافظی با او آمده‌اند دعای فوق را بخواند البته این دعا هنگام سفرهای عبادی و مباح خوانده می‌شود نه سفرهای گناه و ناجایز. در این دعا اشاره به این مطلب شده که الله متعال بهترین نگهدارنده خانواده، مال و فرزندان مسافر است چنانکه رسول اکرم ص فرمود: «هرگاه چیزی نزد الله به امانت گذاشته شود، قطعاً او از آن محافظت بعمل خواهد آورد».
فوائد حدیث
1- مستحب است که مسافر با خواندن همین دعای مبارک، با مقیم‌ها خداحافظی کند.
2- انسان مسلمان هنگام سفر از الله متعال یاری می‌خواهد و خانواده و مالش را به او می‌سپارد.
3- مستحب است که مسافر، قبل از آغاز سفر، وصیت خویش را بنویسد و از پدر و مادر و کسانی که به گردن او حقی دارند حلالی بطلبد.
210ـ «بِسْمِ اللهِ»([1]) «به نام الله».
رهنمود حدیث
رسول اکرم ص به امت خویش آموزش داده تا هنگام لغزیدن مرکب، بسم الله بگویند چنانکه در آغاز این حدیث به نقل از راوی آمده است که پشت سر رسول اکرم ص سوار بر حیوانی بود. حیوان در مسیر راه لیز خورد آن صحابی گفت: شیطان نابود گردد. رسول اکرم ص فرمود: چنین مگو که او احساس بزرگی می‌کند و در پوست خود نمی‌گنجد و می‌گوید به قدرت من چنین شد ولی بگو: بسم الله. چرا که شیطان با شنیدن بسم الله مانند مگسی کوچک می‌شود.
فوائد حدیث
1- عدم جواز ناسزا گویی به شیطان (جز نفرین).
2- شیطان فقط با نفرین و شنیدن ذکر الله متعال احساس کوچکی و حقارت می‌کند. چنانکه الله میفرماید: ﴿وَإِنَّ عَلَیۡکَ لَعۡنَتِیٓ إِلَىٰ یَوۡمِ ٱلدِّینِ٧٨﴾ [ص: 78]. «و بی‌گمان نفرین من تا روز جزا بر تو خواهد بود».
3- تواضع و فروتنی رسول اکرم ص بحدی بود که فردی از اصحاب خویش را پشت سر خود بر مرکب سوار می‌نمود.
209ـ «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیْکَ لَهُ، لَهُ الْـمُلْکُ وَلَهُ الْـحَمْدُ، یُحْیِیْ وَیُمِیْتُ وَهُوَ حَیٌّ لاَ یَمُوْتُ، بِیَدِهِ الـْخَیْرُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ»([1]).
«معبود بحقی جز الله متعال وجود ندارد، او را شریکى نیست، پادشاهى و ستایش از آن او است. او زنده مى‌کند و مى‌میراند، و او زنده اى است که هرگز نمى‌میرد، نیک و بد در دست اوست، و او بر هر چیزى تواناست».
کلمات حدیث
قَدِیْرٌ: دارای قدرت کامل.
رهنمود حدیث:
این حدیث بیانگر فضل بیکران الهی است چنانکه رسول اکرم ص میزان پاداشی را که الله متعال به گوینده‌ی این ورد می‌بخشد در پایان حدیث چنین بیان فرموده است:
«برای او یک میلیون نیکی منظور و یک میلیون گناه بخشیده و یک میلیون درجه به مقامش افزوده می‌شود».
و در روایتی فرمود: «برای وی در بهشت خانه‌ای ساخته می‌شود».
علت اختصاص این پاداش برای کسی‌که آنرا در بازار بخواند این است که معمولا بازار محل کار و کسب و غفلت و محل نگاه شیطان و سربازانش است و کمتر انسانی به یاد الله متعال می‌افتد. بنابراین انسان مسلمانی که حتی در بازار و در میان آنهمه هیاهو به ذکر الله مشغول می‌شود، شایستگی چنین پاداش بزرگی از جانب الله متعال را دارد.
فوائد حدیث
1- یکی از نشانه‌های موفقیت و رستگاری، غافل نشدن از ذکر الهی است چنانکه فرموده است: ﴿رِجَالٞ لَّا تُلۡهِیهِمۡ تِجَٰرَةٞ وَلَا بَیۡعٌ عَن ذِکۡرِ ٱللَّهِ﴾ [النور: 37]. «مردانی که آنها را تجارت و داد و ستد از ذکر الله غافل نمی‌سازد».
2- معمولا در بازارها گناه و معصیت زیادی اتفاق می‌افتد مانند سوگند دروغین، کم فروشی و اختلاط و بی‌حجابی بنابراین است که رسول اکرم ص فرمود: «بهترین اماکن نزد الله متعال، مساجد و بدترین اماکن بازارها هستند» (صحیح مسلم).
3- بیان این مطلب که در قبال عمل مخلصانه و مطابق سنت هر چند کم باشد، پاداش بزرگی از جانب الله متعال در نظر گرفته شده است و او بهترین پاداش دهنده است.
[1]- ترمذى (5/291) و حاکم (1/538) و ألبانى در صحیح ابن ماجه (2/21) و در صحیح ترمذى (3/152) آنرا حسن دانسته است.