(112) دعا برای کسی که به او دشنام داده ای

(112) دعا برای کسی که به او دشنام داده ای

230ـ رسول اکرم ص فرمود: بار الها! هر مؤمنى را که من به او ناسزا گفته ام، آن را براى او در قیامت، باعث قربت خود بگردان^([1]).

کلمات حدیث

قربة: وسیله‌ی تقرب و نزدیک شدن به الله.

رهنمود حدیث

این حدیث بیانگر اخلاق والای رسول اکرم ص و همچنین میزان شفقت ایشان بر امت خویش می‌باشد چنانکه در برخی از الفاظ حدیث آمده که فرموده است: «من بشری بیش نیستم و مانند سایر بشر خشمگین می‌شوم» ولی در عین حال ایشان با خدای خویش عهد بسته که خشم او را برای مسلمانان باعث رحمت و پاداش و بخشش گناهان قرار دهد. البته ناگفته پیدا است که رسول اکرم ص به‌خاطر الله خشم می‌گرفت نه به‌خاطر امور شخصی چنانکه عایشهت می‌گوید: رسول اکرم‌ص هیچگاه به ‌خاطر خود از کسی انتقام نگرفت مگر اینکه دستور الله نادیده گرفته می‌شد.

فوائد حدیث

1-  حرص رسول اکرم ص به اینکه درجه‌ی افراد امتش در بهشت هر چه بالاتر برود.

2-  انسان مسلمان باید در گفتار و کردار از سنت رسول اکرم ص پیروی کند که تنها راه نجات در دنیا و آخرت است.

ضمناً برخی از علما بر این باورند که این حدیث به شخص رسول اکرم ص اختصاص دارد و برای کسی دیگر روا نیست که با ناسزاگویی به کسی چنین تصوری داشته باشد بلکه باید از الله طلب آمرزش نمود و از آن فرد حلالی طلبید.

---

[1]- بخارى مع الفتح (11/171) و مسلم (4/2007) و لفظ مسلم: «فَاجْعَلْهَا لَهُ زَکَاةً وَرَحْمَةً». «برایش پاکیزگى و رحمت قرار ده».

(111) دعا هنگام شنیدن پارس سگ‌ها در شب

(111) دعا هنگام شنیدن پارس سگ‌ها در شب

229ـ رسول الله ص مى‌فرماید: «إِذَا سَمِعْتُمْ نُبَاحَ الْکِلاَبِ وَنَهِیْقَ الْـحَمِیرِ بِاللَّیْلِ فَتَعَوَّذُوا بِاللهِ فَإِنَّهُنَّ یَرَیْنَ مَا لاَ تَرَوْنَ»^([1]).

«هرگاه صداى پارس کردن سگ‌ها و عرعر الاغ را در شب شنیدید از آن‌ها به الله پناه ببرید، زیرا آن‌ها چیزهایى را مى‌بینند که شما نمى‌بینید».

کلمات حدیث

نُبَاحَ الْکِلاَبِ: پارس کردن سگ.

رهنمود حدیث

در این حدیث به گفتن اعوذ بالله هنگام شنیدن صدای این حیوانات دستور داده شده چرا که حیوانات چیزهایی از عذاب و حوادث را می‌بینند و حس می‌کنند که انسانها نمی‌بینند و حس نمی‌کنند به‌ویژه شب هنگام چنانکه رسول اکرم ص فرمود: شب‌ها بعد از اینکه همه چیز آرام می‌گیرد زیاد بیرون نشوید چرا که الله متعال جنبندگانی دارد که آنها را در زمین منتشر می‌کند (صحیح ابوداود 4275).

فوائد حدیث

1-  پناه بردن به الله متعال راه نجات از هر امر ناگوار است.

2-  میزان دلسوزی رسول اکرم ص نسبت به امتش بقدری بود که هرکار خیر بزرگ و کوچک را به آنها آموزش می‌داد.

---

[1]- ابوداود (4/327) و أحمد (3/306) و ألبانى در صحیح ابوداود (3/961) آنرا صحیح دانسته است.

(110) دعا هنگام شنیدن آواز خروس و صدای الاغ

(110) دعا هنگام شنیدن آواز خروس و صدای الاغ

228ـ «إِذَا سَمِعْتُمْ صِیَاحَ الدِّیکَةِ، فَاسْأَلُوا اللهَ مِنْ فَضْلِهِ فَإِنَّهَا رَأَتْ مَلَکًا وَإِذَا سَمِعْتُمْ نَهِیْقَ الْحِمَارِ، فَتَعَوَّذُوا بِاللهِ مِنَ الشِّیْطَانِ فِإنَّهُ رَأَى شَیْطَانًا»^([1]).

«هرگاه بانگ خروس را شنیدید، از الله فضلش را طلب کنید، زیرا او فرشته اى را دیده است، و هرگاه صداى الاغ را شنیدید، از شیطان به الله پناه ببرید؛ زیرا الاغ، شیطان را دیده است».

رهنمود حدیث

در این حدیث دعای هنگام شنیدن آواز خروس بیان شده که متاسفانه اینها جزو سنت‌های متروک است که خیلی از مردم با آن آشنایی ندارند رسول اکرم ص می‌فرماید: هنگام شنیدن آواز خروس از الله فضل و بزرگواری بخواهید چرا که خروس با دیدن فرشته بانگ سر می‌دهد همچنین بیان شده که با شنیدن صدای الاغ، اعوذ بالله بگویید و از شر شیطان به الله پناه ببرید چرا که با دیدن شیطان آواز می‌دهد. و این بیانگر آنست که حیوانات چیزهایی می‌بینند و می‌شنوند که ما انسانها نمی‌بینیم و نمی‌شنویم چنانکه در حدیث آمده که آنها صدای عذاب قبر را می‌شنوند.

فوائد حدیث

1-  بیان فضل خروس چنانکه رسول اکرم ص از ناسزاگویی به خروس منع کرده و فرموده است او شما ر ابرای نماز بیدار می‌کند. (صحیح ابوداود 4254).

2-  هر کس که به طریقی باعث کار خیری می‌شود نباید به او ناسزا گفت خروس نیز معمولا هنگام نمازها به‌ویژه نماز فجر بانگ سر می‌دهد و باعث بیداری برای نماز می‌شود.

ابن حجر می‌گوید: بعضی از شافعی‌‌ها به اعتماد بر بانگ خروس جهت تشخیص اوقات نماز فتوا داده‌اند.

و نیز داودی سخنی که ذکر آن خالی از لطف نیست می‌گوید: خروس دارای پنج خصلت است که عبارت‌اند از:

1-  صدای خوش

2-  بیداری در سحرگاهان

3-  غیرت

4-  سخاوت

5-  کثرت جماع

---

[1]- بخارى مع الفتح (6/350) و مسلم (4/2092).

(109) جواب دادن به سلام شخص کافر

(109) جواب دادن به سلام شخص کافر

227ـ «إِذَا سَلَّمَ عَلَیْکُمْ أَهْلُ الْکِتَابِ فَقُولُوا: وَعَلَیْکُمْ»^([1]).

«اگر اهل کتاب (یهود یا نصارى) به شما سلام کردند، بگویید: (وَعَلَیْکُمْ)».

کلمات حدیث

أَهْلُ الْکِتَابِ: یعنی یهود و نصارا.

رهنمود حدیث

این حدیث بیانگر عدل و انصاف اسلام در برخورد با غیر مسلمانان است. و سنت است که هرگاه آنها سلام کردند در جواب «وعلیکم» گفته شود. چنانکه الله متعال می‌فرماید: ﴿وَإِذَا حُیِّیتُم بِتَحِیَّةٖ فَحَیُّواْ بِأَحۡسَنَ مِنۡهَآ أَوۡ رُدُّوهَآ﴾ [النساء: 86] «هرگاه به شما سلام داده شد شما در جواب به بهتر از آن یا با همان پاسخ دهید». و اما علت اینکه در پاسخ آنها کلمه‌ی «السلام» گفته نشود به‌خاطر این است که یهودیان وقتی با رسول اکرم ص روبرو می‌شدند به‌جای سلام می‌گفتند: «سام علیکم» که دعای نابودی و بمعنی «مرگ بر تو بود» رسول اکرم ص به مسلمانان فرمود: شما در جواب «وعلیکم» بگویید یعنی آنچه می‌گویید بر شما باد فرق نمی‌کند که سلام بگوید یا چیز دیگری.

[ابن عباس ب می‌گوید: جواب سلام یهود و نصارا را بدهید به‌دلیل اینکه قرآن می‌فرماید: «هرگاه سلام دادند جواب آن‌را به همان نحو یا بهتر از آن بدهید».

آنچه از این سخن ابن عباس فهمیده می‌شود این است که اگر آنها به‌صورت شفاف و واضح «السلام علیکم» گفتند شما جواب آنها را به نحو احسن بدهید اما اگر آنها به‌صورت غیر واضح سلام دادند آنگاه باید طبق حدیث فوق در جواب فقط «وعلیکم» گفته شود]^([2]).

فوائد حدیث

1-  میزان دشمنی و کینه‌ی یهود نسبت به رسول اکرم ص و پیروانش تا جایی که در احوالپرسی و سلام نیز از ابراز آن دریغ نمی‌کردند.

2-  عدم جواز گفتن چیزی اضافه بر «وعلیکم» در برخورد با اهل کتاب بدلیل سخن انس که می‌گوید: به ما دستور داده شده که جز «وعلیکم» چیز دیگری در احوالپرسی با اهل کتاب نیفزائیم. چنانکه حافظ ابن حجر سند این روایت را جید دانسته است.

البته برخی از علما به جواز گفتن «وعلیکم السلام» در جواب سلام اهل کتاب اعتقاد دارند مشروط به اینکه گفتن سلام از طرف آنان صریح و آشکار باشد نگا: الفتح (11/45) و الصحیة (2242).

---

[1]- بخارى مع الفتح (11/42) و مسلم (4/1705).

[2]- شرح حصن المسلم مجدی بن عبدالوهاب احمد.

(108) رواج دادن سلام

(108) رواج دادن سلام

224ـ رسول الله ص فرمودند: «لاَ تَدْخُلُوا الْـجَنَّةَ حَتَّى تُؤْمِنُوا، وَلاَ تُؤْمِنُوا حَتَّى تَحَابُّوا، أَوَ لاَ أَدُلُّکُمْ عَلَى شَیْءٍ إِذَا فَعَلْتُمُوهُ تَحَاَبَبْتُمْ؟ أَفْشُوا السَّلاَمَ بَیْنَکُمْ»^([1]).

«به بهشت وارد نمى‌شوید تا اینکه ایمان بیاورید، و ایمان شما کامل نمى‌شود مگر اینکه یکدیگر را دوست داشته باشید، آیا شما را به کارى راهنمایى نکنم که انجام آن، باعث دوستى شما با یکدیگر شود؟ سلام را بین خود رواج دهید».

کلمات حدیث

أَفْشُوا السَّلاَمَ: سلام را گسترش دهید به تعبیر امروزی نهادینه کنید.

این حدیث بیانگر اهمیت نشر و گسترش سلام کردن بین مسلمانان است و سلام باید با جمله‌ی معروف «السلام علیکم» باشد نه چیز دیگری البته بعد از گفتن «السلام علیکم» استفاده از دیگر کلماتی که در عرف رایج هستند اشکالی ندارد.

اینکه فرمود وارد بهشت نمی‌شوید، هدف این نیست که اصلا وارد بهشت نمی‌شوید بلکه هدف ورود اولیه است که نیاز به ایمان کامل دارد و ایمان کامل بدون محبت به‌خاطر الله متحقق نمی‌شود.

[نشر و گسترش سلام در ایجاد محبت نقش بسزائی دارد چرا که سلام از قلب‌های سالم و با صفا سرچشمه می‌گیرد بنابراین، بیماردلان و مبتکرین مبادرت به سلام گفتن نمی‌کنند و همین امر باعث می‌شود که محبت آنها در دل مردم نشیند پس باید در سلام گفتن مبادرت ورزید تا کبر و غرور از بین برود و صفا و صمیمیت ایجاد شود]^([2]).

فوائد حدیث

1-  ورود به بهشت بعد از فضل و کرم الله، بدون داشتن ایمان ممکن نیست بنابراین غیر از مؤمنین کسی دیگر وارد بهشت نخواهد شد.

2-  افشا و نشر سلام، کلید ایجاد محبت و دفع نفرت و بیگانگی در میان مسلمانان خواهد بود.

3-  اهمیت سلام کردن به یکدیگر و رد نظریه کسانی که به این مسأله اهمیت نمی‌دهند در حالی که رسول اکرم ص آن‌را راه رسیدن به ایمان معرفی کرده ایمانی که سبب ورود به بهشت می‌شود.

4-  نشر و گسترش سلام به انسان درس تواضع و فروتنی می‌دهد.

5-  این امور سه‌گانه در برگیرنده‌ی خصلت‌های خوب زیادی هستند بنابراین می‌طلبد که در پی تحقق آنها بود.

6-  انفاق در تنگدستی باعث اعتماد بر الله و بی‌رغبتی از دنیا و امید نبستن به آرزوهای دنیوی می‌شود که همه اینها برای آخرت انسان از اهمیت زیادی برخوردار هستند.

225ـ عمار بن یاسر ب می‌گفت: کسى که سه خصلت داشته باشد، ایمانش را کامل کرده است: عدالت با خود، سلام دادن به همه‌ى مردم، و انفاق در تنگدستى^([3]).

رهمنود حدیث:

این سه خصلت جزو نشانه‌های قوت ایمان است چرا که انسان وقتی منصف باشد، حقوق الله و حقوق بندگان به‌ویژه همسر، فرزندان و همسایگانش را به خوبی ادا خواهد کرد و سلام کردن به همه علامت اخلاق نیک و فروتنی بوده، باعث تالیف قلب‌ها و ایجاد دوستی و محبت می‌شود. و انفاق در تنگدستی نشانه‌ی ایثار و ترجیح دادن خشنودی الله بر خشنودی نفس است که البته انفاق در چنین وضعیتی باید پس از هزینه‌های فرزندان و کسانی باشد که نفقه‌ی آنها به عهده‌ی فرد است. همچنین انفاق در تنگدستی بیانگر ایمان و اعتماد فرد به الله متعال می‌باشد.

فوائد حدیث:

1-  بیان اندیشه و فهم درست صحابه از دین که بدور از افراط و تفریط بوده است.

2-  نشر و گسترش سلام به انسان درس تواضع و فروتنی می‌دهد.

3-  این امور سه گانه در برگیرنده‌ی خصلت‌های زیاد خوبی هستند.

بنابراین می‌طلبد که در پی تحقق آنها بود.

4-  انفاق در تنگدستی باعث اعتماد بر الله و بی‌رغبتی در دنیا و امید نبستن به آرزوهای دنیوی می‌شود که همه اینها برای آخرت انسان از اهمیت زیادی برخوردار هستند.

226ـ عبدالله بن عمر ب روایت مى‌کند که مردى از پیامبر اکرم ص پرسید: بهترین عمل در اسلام کدام است؟ آنحضرت ص فرمود: «خوراک دادن و سلام کردن به آشنا و بیگانه»^([4]).

کلمات حدیث:

أی الإسلام خیر: یعنی کدام خصلت اسلامی بهتر است.

رهنمود حدیث

در این حدیث به خوراک دادن تشویق شده چنانکه الله متعال نیز در وصف چنین افرادی فرموده است: ﴿وَیُطۡعِمُونَ ٱلطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِۦ مِسۡکِینٗا وَیَتِیمٗا وَأَسِیرًا٨﴾ [الإنسان: 8]. «و با وجود نیازی که به غذا دارند، به بینوا و یتیم و اسیر می‌دهند».

همچنین به نشر سلام بین کسانی که می‌شناسی یا نمی‌شناسی تشویق کرده است. هدف فقط مسلمانان هستند. گرچه سلام کردن به مجلسی که در آن مسلمان و غیر مسلمان وجود دارد اشکالی ندارد به‌شرطی که هدف فقط مسلمانان باشند اما در برخورد با غیر مسلمانان نباید پیش سلام بود.

فوائد حدیث

1-  خوراک دادن و مهمانی گرفتن باعث نزول برکت و تالیف دلها می‌شود.

2-  میزان شیفتگی صحابه در سؤال کردن از رسول اکرم ص پیرامون آنچه در دنیا و آخرت به خیر و صلاحشان بود.

---

[1]- مسلم (1/74) وغیره.

[2]- شرح حصن المسلم مجدی بن عبدالوهاب احمد.

[3]- بخارى مع الفتح (1/82) که سلسله‌ى سند به عمار س منسوب شده است.

[4]- بخار مع الفتح (1/55) و مسلم (1/65).