5435-3752- (1) (صحیح) عَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ س؛ أَنَّ رَسُولَ اللهِ ج قَالَ: «إِنَّ فِی الْجَنَّةِ لَسُوقًا یَأْتُونَهَا کُلَّ جُمُعَةٍ، فَتَهُبُّ رِیحُ الشَّمَالِ؛ فَتَحْثُو فِی وُجُوهِهِمْ وَثِیَابِهِمْ، فَیَزْدَادُونَ حُسْنًا وَجَمَالًا، فَیَرْجِعُونَ إِلَى أَهْلِیهِمْ وَقَدِ ازْدَادُوا حُسْنًا وَجَمَالًا، فَیَقُولُ لَهُمْ أَهْلُوهُمْ: وَاللهِ لَقَدِ ازْدَدْتُمْ بَعْدَنَا حُسْنًا وَجَمَالًا، فَیَقُولُونَ: وَأَنْتُمْ وَاللهِ لَقَدِ ازْدَدْتُمْ بَعْدَنَا حُسْنًا وَجَمَالًا».
رواه مسلم.
از انس بن مالک س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «در بهشت بازاری است که بهشتیان هر جمعه به آنجا می‌روند و بادی از جهت شمال بر لباس‌ها و چهره آنان می‌وزد و بر خوبی و زیبایی آنان می‌افزاید و درحالی نزد خانواده‌های‌شان باز می‌گردند که بر خوبی و زیبایی آنها افزوده گردیده است و خانواده‌های‌شان به آنان میگویند: چقدر بر خوبی و زیبایی شما افزوده گردیده است و آنان نیز میگویند: به خدا قسم بعد از رفتن ما بر خوبی و زیبایی شما نیز افزوده گردیده است».
5436-2234- (1) (ضعیف) وَعَنْ سَعِیدِ بْنِ المُسَیِّبِ؛ أَنَّهُ لَقِیَ أَبَا هُرَیْرَةَ، فَقَالَ أَبُو هُرَیْرَةَ: أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَجْمَعَ بَیْنِی وَبَیْنَکَ فِی سُوقِ الجَنَّةِ. فَقَالَ سَعِیدٌ: أَوَفِیهَا سُوقٌ؟ قَالَ: نَعَمْ. أَخْبَرَنِی رَسُولُ اللَّهِ ج: «أَنَّ أَهْلَ الجَنَّةِ إِذَا دَخَلُوهَا نَزَلُوا فِیهَا بِفَضْلِ أَعْمَالِهِمْ، ثُمَّ یُؤْذَنُ فِی مِقْدَارِ یَوْمِ الجُمُعَةِ مِنْ أَیَّامِ الدُّنْیَا، فَیَزُورُونَ الله، وَیُبْرِزُ لَهُمْ عَرْشَهُ وَیَتَبَدَّى لَهُمْ فِی رَوْضَةٍ مِنْ رِیَاضِ الجَنَّةِ، فَتُوضَعُ لَهُمْ مَنَابِرُ مِنْ نُورٍ، وَمَنَابِرُ مِنْ لُؤْلُؤٍ، وَمَنَابِرُ مِنْ یَاقُوتٍ، وَمَنَابِرُ مِنْ زَبَرْجَدٍ، وَمَنَابِرُ مِنْ ذَهَبٍ، وَمَنَابِرُ مِنْ فِضَّةٍ، وَیَجْلِسُ أَدْنَاهُمْ - وَمَا فِیهِمْ دَنِیءٌ - عَلَى کُثْبَانِ المِسْکِ وَالکَافُورِ، مَا یَرَوْنَ أَصْحَابَ الکَرَاسِیِّ بِأَفْضَلَ مِنْهُمْ مَجْلِسًا». قَالَ أَبُو هُرَیْرَةَ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللَّهِ! هَلْ نَرَى رَبَّنَا؟ قَالَ: «نَعَمْ، هَلْ تَتَمَارَوْنَ فِی رُؤْیَةِ الشَّمْسِ وَالقَمَرِ لَیْلَةَ البَدْرِ؟». قُلْنَا: لَا. قَالَ: «کَذَلِکَ لَا تَتَمَارَوْنَ فِی رُؤْیَةِ رَبِّکُمْ عَزَّ وَجَلَّ، وَلَا یَبْقَى فِی ذَلِکَ المَجْلِسِ أَحَدٌ؛ إِلَّا حَاضَرَهُ اللَّهُ مُحَاضَرَةً، حَتَّى إِنَّهُ لَیَقُولَ لِلرَّجُلِ مِنْکُمْ: أَلا تَذْکُرُ یَا فُلَانُ یَوْمَ عَمِلتَ کَذَا وَکَذَا! - یُذَکِّرَهُ بَعْضَ غَدْرَاتِهِ فِی الدُّنْیَا -، فَیَقُولُ: یَا رَبِّ! أَفَلَمْ تَغْفِرْ لِی؟ فَیَقُولُ: بَلَى؛ فَبِسَعَةِ مَغْفِرَتِی بَلَغْتَ مَنْزِلَتَکَ هَذِهِ، فَبَیْنَمَا هُمْ کذَلِکَ غَشِیَتْهُمْ سَحَابَةٌ مِنْ فَوْقِهِمْ، فَأَمْطَرَتْ عَلَیْهِمْ طِیبًا لَمْ یَجِدُوا مِثْلَ رِیحِهِ شَیْئًا قَطُّ، ثُمَّ یَقُولُ رَبُّنَا تَبَارَکَ وَتَعَالَى: قُومُوا إِلَى مَا أَعْدَدْتُ لَکُمْ مِنَ الکَرَامَةِ فَخُذُوا مَا اشْتَهَیْتُمْ. قَالَ: فَنَأْتِی سُوقًا قَدْ حَفَّتْ بِهِ المَلَائِکَةُ، فِیهِ مَا لَمْ تَنْظُرِ العُیُونُ إِلَى مِثْلِهِ، وَلَمْ تَسْمَعِ الآذَانُ، وَلَمْ یَخْطُرْ عَلَى القُلُوبِ، قَالَ: فَیُحْمَلُ لَنَا مَا اشْتَهَیْنَا، لَیْسَ یُبَاعُ فِیه شَیءٌ، وَلَا یُشْتَرَى، وَفِی ذَلِکَ السُّوقِ، یَلْقَى أَهْلُ الجَنَّةِ بَعْضُهُمْ بَعْضًا، قَالَ: فَیُقْبِلُ الرَّجُلُ ذُو المَنْزِلَةِ المُرْتَفِعَةِ، فَیَلْقَى مَنْ [هُوَ] دُونَهُ - وَمَا فِیهِمْ دَنِیءٌ - فَیَرُوعُهُ مَا یَرَى عَلَیْهِ مِنَ اللِّبَاسِ، فَمَا یَنْقَضِی آخِرُ حَدِیثِهِ حَتَّى یَتَمَثَّلَ [لَهُ] عَلَیْهِ أَحْسَنُ مِنْهُ، وَذَلِکَ أَنَّهُ لَا یَنْبَغِی لِأَحَدٍ أَنْ یَحْزَنَ فِیهَا، قَالَ: ثُمَّ نَنْصَرِفُ إِلَى مَنَازِلِنَا، فَتَتَلَقَّانَا أَزْوَاجُنَا، فَیَقُلْنَ: مَرْحَبًا وَأَهْلًا، لَقَدْ جِئْتَ وَإِنَّ بِکَ مِنَ الجَمَالِ والطیبِ أَفْضَلَ مِمَّا فَارَقْتَنَا عَلَیْهِ، فَیَقُولُ: إِنَّا جَالَسْنَا الیَوْمَ رَبَّنَا الجَبَّارَ عَزَّ وَجَلَّ، وَبِحِقِّنَا أَنْ نَنْقَلِبَ بِمِثْلِ مَا انْقَلَبْنَا».
رواه الترمذی وابن ماجه؛ کلاهما من روایة عبدالحمید بن حبیب ابن أبی العشرین عن الأوزاعی عن حسان بن عطیة عن سعید، وقال الترمذی: «حدیث غریب، لا نعرفه إلا من هذا الوجه». (قال الحافظ): «وعبدالحمید - هو کاتب الأوزاعی - مختلف فیه کما سیأتی[1]، وبقیة رواة الإسناد ثقات. وقد رواه ابن أبی الدنیا عن هقل بن زیاد کاتب الأوزاعی أیضاً -، واسمه محمد، وقیل: عبدالله؛ وهو ثقة ثبت احتج به مسلم وغیره -، عن الأوزاعی قال: نُبِّئت أن سعید بن المسیب لقی أبا هریرة ... فذکر الحدیث».
5437-2235- (2) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ عَلِیِّ بنِ أَبِی طَالِبٍ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ فِی الجَنَّةِ لَسُوقًا مَا فِیهَا شِرَاءٌ وَلَا بَیْعٌ؛ إِلَّا الصُّوَرَ مِنَ الرِّجَالِ وَالنِّسَاءِ، فَإِذَا اشْتَهَى الرَّجُلُ صُورَةً؛ دَخَلَ فِیهَا».
رواه ابن أبی الدنیا، والترمذی وقال: «حدیث غریب».
(ضعیف جداً) وتقدم فی «عقوق الوالدین» [22- البر/2] حدیث جابر عن رسول الله ج وفیه: «وَإِنَّ فِی الْجَنَّةِ لَسُوقًا مَا یُبَاعُ فِیهَا وَلَا یُشْتَرَى، لَیْسَ فِیهَا إِلَّا الصُّوَرُ، فَمَنْ أَحَبَّ صُورَةً مِنْ رَجُلٍ أَوِ امْرَأَةٍ؛ دَخَلَ فِیهَا».
رواه الطبرانی فی «الأوسط».
5438-3753- (2) (صحیح) وَعَن أَنَسِ بنِ مَالِکٍ س قَالَ: «یَقُولُ أَهلُ الجنَّة: انطلِقوا إلى السوقِ. فینطلقون إلى کُثبانِ المسکِ، فإذا رجَعُوا إلى أزواجهم قالوا: إنَّا لنجدُ لکُنَّ ریحاً ما کانَت لَکُنَّ. قال: فیَقُلنَ: وأنتُم لقد رجَعتُم بریحٍ ما کانَت لکم إذ خرجتم مِن عِندِنا».
رواه ابن أبی الدنیا موقوفاً بإسناد جید.
از انس بن مالک س روایت است: بهشتیان میگویند به بازار بروید، می‌روند تا به تپه‌های مسک می‌رسند؛ زمانی که نزد همسران‌شان باز می‌گردند به آنها میگویند: بوی خوشی از شما می‌آید که قبل از این نبوده؛ زنان نیز میگویند: و شما با بوی خوشی برگشته‌اید که هنگام رفتن‌تان چنین بوی خوشی نداشتید.
5439-3754- (3) (صحیح) وَعَنهُ قَالَ: إِنَّ فِی الْجَنَّةِ لسُوقاً کُثْبَانَ مِسْکٍ یَخْرُجُونَ إِلَیْهَا، وَیَجْتَمِعُونَ إِلَیْهَا، فَیَبْعَثُ اللَّهُ رِیحًا فَیُدْخِلُهَا بُیُوتَهُمْ؛ فَیَقُولُ لَهُمْ أَهْلُوهُمْ إِذَا رَجَعُوا إِلَیْهِمْ: قَدِ ازْدَدْتُمْ حُسْنًا بَعْدَنَا. فَیَقُولُونَ لِأَهْلِیهِمْ: وَأنتم قَدِ ازْدَدْتُمْ أَیْضًا حُسْنًا بَعدَنَا».
رواه ابن أبی الدنیا موقوفاً أیضاً، والبیهقی.
و از انس روایت است که: در بهشت بازاری از تپه‌های مسک وجود دارد که بهشتیان به آنجا رفته، در کنار آن جمع می‌شوند. خداوند بادی را فرستاده که بوی آن را به خانه‌های‌شان ببرند؛ زمانی که نزد خانواده بازمی‌گردند، خانواده‌های‌شان به آنها میگویند: به خدا قسم بعد از رفتن از پیش ما بر خوبی و زیبایی شما افزوده گردیده است. پس به خانواده‌های‌شان میگویند: بعد از رفتن ما بر خوبی و زیبایی شما نیز افزوده گردیده است».
14 – (فصل فی تزاورهم ومراکبهم)
([1]) قلت: یعنی فی آخر کتابه "الترغیب"، والراجح عندنا أنه ضعیف، وهذا الحدیث یدل علیه؛ فقد خالف (هقل بن زیاد) الثقة فی إسناده؛ کما ذکر المؤلف رحمه الله. وهو مخرج فی "الضعیفة" (1722).
5429-2231- (1) (منکر) عَنْ عَلِیٍّ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ فِی الجَنَّةِ لَمُجْتَمَعًا لِلْحُورِ العِینِ، یَرفَعْنَ بِأَصْوَاتٍ لَمْ تَسْمَعِ الخَلَائِقُ بِمِثْلَهَا، یَقُلْنَ: نَحْنُ الخَالِدَاتُ فَلَا نَبِیدُ، وَنَحْنُ النَّاعِمَاتُ فَلَا نَبْأَسُ، وَنَحْنُ الرَّاضِیَاتُ فَلَا نَسْخَطُ، طُوبَى لِمَنْ کَانَ لَنَا وَکُنَّا لَهُ».
رواه الترمذی وقال: «حدیث غریب»، والبیهقی[1].
5430-2232- (2) (ضعیف جداً) وَرُوِیَ عَن أَبِی أُمَامَةَ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «مَا مِن عبدٍ یدخُلُ الجنَّةَ؛ إلا عند رأسِه ورِجلَیهِ ثِنتانِ مِنَ الحور العینِ تُغَنِّیانِ بأحسَنِ صَوتٍ سَمِعَهُ الإنسُ والجِنُّ، ولیسَ بمزامِیرِ الشیطانِ، ولکن بتَحمیدِ الله وتقدِیسِهِ».
رواه الطبرانی[2]، والبیهقی.
5431-3749- (1) (صحیح) وَعَنِ ابْنِ عُمَرَ ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ أَزْوَاجَ أَهْلِ الْجَنَّةِ لَیُغَنِّینَ أَزْوَاجَهُنَّ بِأَحْسَنِ أَصْوَاتٍ مَا سَمِعَهَا أَحَدٌ قَطُّ، إِنَّ مِمَّا یُغَنِّینَ بِهِ: نَحْنُ الْخَیْرَاتُ الْحِسَانُ، أَزْوَاجُ قَوْمٍ کِرَامْ، یَنْظُرونَ بِقُرَّةِ أَعْیَانْ. وَإِنَّ مِمَّا یُغَنِّینَ بِهِ: نَحْنُ الْخَالِدَاتُ فَلَا نَمُتْنَهْ. نَحْنُ الْآمِنَاتُ فَلَا تَخَفْنَهْ. نَحْنُ الْمُقِیمَاتُ فَلَا نَظْعَنَّهْ».
رواه الطبرانی فی «الصغیر» و«الأوسط»، ورواتهما رواة «الصحیح»[3].
از ابن عمر ب روایت است که رسول الله ج فرمودند: «زنان بهشتی برای همسران‌شان زیباترین آوازهایی که هیچکس آنها را نشنیده، می‌خوانند و از نغمه و آوازهای زیبای‌شان چنین است: ما زنان خوش‌رفتار و زیبایی هستیم، همسر مردان کریم که به چشم روشنی می‌نگرند. و از نغمه و آوازهای زیبای‌شان چنین است: ما همیشه زنده‌ایم و نمی‌میریم، ما در امنیت هستیم و نمی‌ترسیم. و ما مقیمان و پایدارانیم که کوچ نمی‌کنیم»[4] .
5432-3750- (2) (صحیح لغیره) وَعَنْ أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ س؛ أنَّ النَّبِیَّ ج قَالَ: «إِنَّ الْحُورَ فِی الْجَنَّةِ یُغَنِّیْنَ یَقُلْنَ: نَحْنُ الْحُورُ الْحِسَانُ، هُدِینَا لِأَزْوَاجٍ کِرَامٍ».
رواه ابن أبی الدنیا، والطبرانی[5] - واللفظ له -، وإسناده مقارب[6]. ورواه البیهقی عن ابنٍ لأنس بن مالک - لم یسمِّه - عن أنس.
از انس بن مالک س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «حوریان در بهشت آواز می‌خوانند و میگویند: ما زنانی جوان و زیبارو هستیم که به همسرانی کریم هدیه داده شده‌ایم».
5433-2233- (3) (منکر) وَرُوِیَ عَنْ ابْنِ أَبِی أَوْفَى ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ الله ج: «یُزَوَّجُ إلى کلِّ رجُلٍ مِن أهلِ الجنَّةِ؛ أربَعَةُ آلافِ بِکرٍ، وثمانِیَةُ آلافِ أیِّمٍ، و مئَةُ حَوراءَ، فیَجتَمِعنَ فی کلِّ سبعَةِ أیَّامٍ فیَقُلنَ بأصواتٍ حِسانٍ لم یَسمَع الخلائقُ بِمِثلِهِنَّ: نحنُ الخالِداتُ فلا نَبیدُ، ونحنُ الناعِماتُ فلا نَبأسُ، ونحنُ الراضیاتُ فلا نَسخَطُ، ونحنُ المقیماتُ فلا نَظعَنُ، طوبى لِمَن کانَ لنا وکنَّا له».
رواه أبو نعیم فی «صفة الجنة»[7].
5434-3751- (3) (صحیح موقوف) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: إِنَّ فِی الْجَنَّةِ نَهْرًا طُولَ الْجَنَّةِ، حَافَّتَاهُ الْعَذَارَى، قِیَامٌ مُتَقَابِلَاتٌ، یَغنِّینَ بِأَحْسَنِ أَصْوَاتٍ یَسْمَعُهَا الْخَلَائِقُ، حَتَّى مَا یَرَوْنَ أَنَّ فِیَ الْجَنَّةِ لَذَّةً مِثْلَهَا. قُلْنَا: یَا أَبَا هُرَیْرَةَ! وَمَا ذَلِکَ الْغِنَاءُ؟ قَالَ: إِنْ شَاءَ اللَّهُ التَّسْبِیحُ وَالتَّحْمِیدُ وَالتَّقْدِیسُ وَثَنَاءٌ عَلَى الرَّبِّ عَزَّ وَجَلَّ.
رواه البیهقی موقوفاً[8].
از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «در بهشت نهری به اندازه‌ی طول بهشت وجود دارد که در دو جانب آن زنانی باکره روبروی هم ایستاده با زیباترین آوازها نغمه سرایی می‌کنند که تمام خلایق آن را می‌شنوند تا جایی که فکر نمی‌کنند در بهشت چیزی لذت‌بخش‌تر از این باشد. گفتیم: ای ابوهریره، آن نغمه چیست؟ گفت: اگر خدا بخواهد تسبیح و حمد و تقدیس و ستایش الله ﻷ است.
13 – (فصل فی سوق الجنة)
([1]) فی "البعث" (210/ 418). وهناک من هو أولى بالعزو إلیه منه، مثل ابن أبی شیبة (13/ 100-101)، وعبدالله بن أحمد فی "زوائد المسند" (1/ 156)، وحسین المروزی فی "زوائد الزهد" (523/ 1487)، وعزاه المعلق على "البعث" إلى أحمد وابن المبارک! وهو خطأ. وفیه عبدالرحمن بن إسحاق أبو شیبة الکوفی؛ ضعیف اتفاقاً، عن النعمان بن سعد، قال الحافظ: "لم یرو عنه غیر أبی شیبة، فلا یحتج بخبره".
([2]) قلت: أخرجه فی "المعجم الکبیر" (7478)، ومن الأوهام والتناقضات، قول الحافظ العراقی فی "تخریج الإحیاء": "... بإسناد حسن"! وخالفه تلمیذه الهیثمی فقال: "... وفیه من لم أعرفهم"! ونقله عنهما الجهلة الثلاثة وقالوا: "حسن"! خبط عشواء، وکل ذلک خطأ؛ فإن فیه (خالد بن یزید بن أبی مالک) وهو ضعیف اتهمه ابن معین. ومن طریقه أخرجه البیهقی، وکذا أبو نعیم فی "صفة الجنة" (434)، وقد تکلم المعلق الفاضل على رجاله، ولکن شرد بصره عن (خالد) هذا فلم یتکلم علیه وهو العلة، ولذلک حسنه وتعجب من تصدیر المؤلف إیاه بصیغة التمریض! وإذا عرف السبب بطل العجب! ولهذه الأوهام رأیت من الواجب التنبیه علیها بأخصر ما یمکن من العبارة، والتفصیل فی "الضعیفة" (5028).
([3]) فی هذا الإطلاق نظر – کنظائره - بینته فی غیر ما موضع، فإن شیخ الطبرانی فیه (عمارة بن وثیمة) لیس من رواة "الصحیح"، وقد روى عنه جمع، له ترجمة مختصرة فی "تاریخ الإسلام" (21/ 230-231)، وسکت عنه، ومثله یسلّکون حدیثه، لا سیما والطبرانی قد أشار إلى أنه لم یتفرد به. والله أعلم.
([4]) حور مُفردش حوراء و حوراء: زن جوان، نیکوی زیبا صورتِ سفید که سیاهی چشمانش سیاه و سفیدی آن کاملا سفید باشد.
و عین جمع عیناء: زن دارای چشمان بزرگ است.
حور العین: دوشیزگانی هستند که خداوند آنها را باکره آفریده و پس از آمیزش بکارت خود را بازمی‌یابند و شیفته‌ی همسر خود بوده و هم سن او می‌باشند و به جز همسران خود به کسی دیگر عشق نمی‌ورزند و دارای اخلاقی نیک و سرشت دلربا هستند که از پلیدی‌ها و عیوب به دور می‌باشند.
و شاید آنها را حور العین نامیده‌اند تا مردانی که در دنیا از چشم‌چرانی و نگاه به نامحرم‌ها خودداری کرده‌اند در آنجا با نگاه به چشمان آن زنانِ زیبارو لذت بی‌پایانی ببرند. (والله أعلم) (م).
([5]) هذا الإطلاق یوهم أنه فی "معجمه الکبیر"، والواقع أنه فی "الأوسط" (7/ 257/ 6493).
([6]) کذا الأصل، وفی نقل الناجی عنه أنه قال: "وإسناده ثقات". ولعل ما أثبتناه أقرب إلى الصواب لأن فیه عون بن الخطاب؛ ولم یوثقه أحد إلا أن یکون ابن حبان، کَما قد یشیر إلى ذلک قول الهیثمی: "ورجاله وثقوا". ثم رأیته فی "ثقات ابن حبان" (7/ 279). وله شواهد مخرجة فی "الروض النضیر" (496).
([7]) قلت: فیه (عبد الله بن أبی نور)، وهو ضعیف، وکذبه بعضهم. یرویه عن عبدالرحمن بن سابط عن ابن أبی أوفى. وأخرجه البیهقی من طریق أخرى مجهولة عنه، وقال (207/ 413): "الصحیح من قول ابن سابط". وفی سنده عنه (لیث) وهو ابن أبی سلیم؛ ضعیف مختلط. وقد خرجت الحدیث فی "الضعیفة" (6103).
([8]) فی "البعث" (213/ 425) بإسناد صحیح مخرج فی "الضعیفة" تحت حدیث آخر عن أبی أمامة نحوه برقم (5028). وإن من جهالات المعلقین الثلاثة وجرأتهم على قفو ما لا علم لهم به قولهم (4/ 449/ 5542): "ضعیف موقوف، رواه البیهقی فی «البعث والنشور» (425)"!!
(قال الحافظ): تقدم [2- فصل] (ضعیف) حدیثُ ابنِ عُمرَ فی أسفَلِ أهلِ الجنَّةِ، وفیه: «فَیَنظُرُ فإذا حَوراءُ مِنَ الحُورِ العینِ جالِسَةٌ على سریرِ مُلکِها، علیها سبعون حُلَّةً، لَیسَ مِنهَا حُلَّةٌ مِن لونِ صاحِبَتها، فیُرى مخُّ ساقِها من وراءِ اللَّحم والدمِ والعَظم، والکِسوَةُ فَوقَ ذلک، فیَنظُر إلیها فیقولُ: مَن أنتِ؟ فتقولُ: أنا من الحورِ العینِ، مِنَ اللاتی خُبِّئنَ لک، فینظُرُ إلیها أربعینَ سنةً لا یصرِفُ بَصَرَه عنها، ثُمَّ یرفَعُ بصَره إلى الغُرفَةِ، فإذا أُخرى أجمَلُ منها، فتقولُ: ما آنَ لکَ أن یکونَ لنا منکَ نَصیبٌ؟ فیَرتَقی إلیها أربعینَ سنَةً لا یَصرِفُ بصرَه عَنها» الحدیث.
5414-2218- (1) (منکر) وَعَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ أَدْنَى أَهْلِ الْجَنَّةِ مَنْزِلَةً؛ أَنَّ لَهُ لَسَبْعَ دَرَجَاتٍ، وَهُوَ عَلَى السَّادِسَةِ، وَفَوْقَهُ السَّابِعَةُ، وَأَنَّ لَهُ لَثَلَاثَ مِئَةِ خَادِمٍ، وَیُغْدَى عَلَیْهِ کُلَّ یَوْمٍ وَیُرَاحُ بِثَلَاثِ مِئَةِ صَحْفَةٍ - وَلَا أَعْلَمُهُ إِلَّا قَالَ: مِنْ ذَهَبٍ -، فِی کُلِّ صَحْفَةٍ لَوْنٌ لَیْسَ فِی الْأُخْرَى، وَإِنَّهُ لَیَلَذُّ أَوَّلَهُ کَمَا یَلَذُّ آخِرُهُ، وَمِنَ الْأَشْرِبَةِ ثَلَاثِ مِئَةِ إِنَاءٍ، فِی کُلِّ إِنَاءٍ لَوْنٌ لَیْسَ فِی الْآخَرِ، وَإِنَّهُ لَیَلَذُّ أَوَّلَهُ کَمَا یَلَذُّ آخِرَهُ، وَإِنَّهُ لَیَقُولُ: یَا رَبِّ! لَوْ أَذِنْتَ لِی لَأَطْعَمْتُ أَهْلَ الْجَنَّةِ وَسَقَیْتُهُمْ لَمْ یَنْقُصْ مِمَّا عِنْدِی شَیْءٌ، وَإِنَّ لَهُ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ لَاثْنَیْنِ وَسَبْعِینَ زَوْجَةً، سِوَى أَزْوَاجِهِ مِنَ الدُّنْیَا، وَأَنَّ الْوَاحِدَةَ مِنْهُنَّ لَتَأْخُذُ مَقْعَدَتهَا قَدْرَ مِیلٍ».
رواه أحمد عن شهر عنه. [مضی 8- فصل].
5415-2219- (2) (منکر) وَعَنْ عَبْدِاللَّهِ بْنِ أَبِی أَوْفَى ب قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «إِنَّ الرَّجُلَ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ لَیُزَوَّجُ خَمْسَ مِئَةِ حَوْرَاءَ، وَأَرْبَعَةَ آلَافِ بِکْرٍ، وَثَمَانِیَةَ آلَافِ ثَیِّبٍ، یُعَانِقُ کُلَّ وَاحِدَةٍ مِنْهُنَّ مِقْدَارَ عُمُرِهِ فِی الدُّنْیَا».
رواه البیهقی، وفی إسناده راوٍ لم یسمّ[1].
5416-3747- (1) (صحیح) وَعَن أَنَسِ بنِ مَالِکٍ س؛ أَنَّ رَسُولَ الله ج قَالَ: «لغَدْوَةٌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ أَوْ رَوْحَةٌ؛ خَیْرٌ مِنَ الدُّنْیَا وَمَا فِیهَا، وَلَقَابُ قَوْسِ أَحَدِکُمْ أَوْ مَوْضِعُ قِیدِه - یعنی سَوطَه - مِنَ الجَنَّةِ خَیْرٌ مِنَ الدُّنْیَا وَمَا فِیهَا، وَلَوْ اطَّلَعَتِ امْرَأَةٌ مِنْ نِسَاءِ أَهْلِ الجَنَّةِ إِلَى الأَرْضِ لَمَلَأَتْ مَا بَیْنَهُمَا رِیحًا، وَلَأَضَاءَتْ مَا بَیْنَهُمَا، وَلَنَصِیفُهَا عَلَى رَأْسِهَا خَیْرٌ مِنَ الدُّنْیَا وَمَا فِیهَا».
رواه البخاری ومسلم[2]. [مضی 12- الجهاد/6].
(النصیف): روسری. و (القاب): مقدار و اندازه. و ابومعمر می‌گوید: «قاب القوس» از محل قبض کمان تا سر آن می‌باشد.
از انس بن مالک س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «یک صبح یا شبی در راه خدا از دنیا و آنچه در آن است ارزشمند‌تر است و به اندازه‌ی جای کمان هریک از شما یا جای شلاقش در بهشت، از دنیا و آنچه در آن است بهتر است؛ و اگر زنی از زنان بهشتی به زمین نظری بیفکند، بین زمین و آسمان را خوشبو و نورانی خواهد نمود؛ و روسری که بر سر دارد از دنیا و آنچه در آن است بهتر است».
5417-3748- (2) (صحیح) وَعَن أَبِی هُرَیرَةَ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «إِنَّ أَوَّلَ زُمْرَةٍ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ عَلَى صُورَةِ الْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ، وَالَّتِی تَلِیهَا عَلَى أَضْوءِ کَوْکَبٍ دُرِّیٍّ فِی السَّمَاءِ، وَلِکُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ زَوْجَتَانِ اثْنَتَانِ؛ یُرَى مُخُّ سُوقِهِمَا مِنْ وَرَاءِ اللَّحْمِ، وَمَا فِی الْجَنَّةِ أَعْزَبُ».
رواه البخاری ومسلم[3].
از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «اولین گروهی که وارد بهشت می‌شوند، صورت‌های‌شان مانند ماه شب چهارده و گروه دوم (صورت‌های‌شان) به مانند پُر نورترین ستاره‌ی در آسمان می‌درخشد. و برای هر کدام از آنها دو همسر می‌باشد که مغز استخوان پای آنها از پشت گوشت دیده می‌شود و در بهشت انسان مجرد وجود ندارد».
5418-2220- (3) (ضعیف) وَعَنِ ابْنِ مَسْعُودٍ س؛ أَنَّ النَّبِیَّ ج قَالَ: «إِنَّ المَرْأَةَ مِنْ نِسَاءِ أَهْلِ الجَنَّةِ لَیُرَى بَیَاضُ سَاقِهَا مِنْ وَرَاءِ سَبْعِینَ حُلَّةً، حَتَّى یُرَى مُخُّهَا، وَذَلِکَ بِأَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ یَقُولُ: ﴿کَأَنَّهُنَّ ٱلۡیَاقُوتُ وَٱلۡمَرۡجَانُ﴾، فَأَمَّا الیَاقُوتُ؛ فَإِنَّهُ حَجَرٌ لَوْ أَدْخَلْتَ فِیهِ سِلْکًا ثُمَّ اسْتَصْفَیْتَهُ لَأُرِیتَهُ مِنْ وَرَائِهِ».
رواه ابن أبی الدنیا، وابن حبان فی «صحیحه»، والترمذی - واللفظ له – وقال: «وقد رُوی عن ابن مسعود ولم یرفعه، وهو أصح»[4].
5419-2221- (4) (ضعیف) وَعَنْ سَعِیدِ بْنِ عَامِرِ بْنِ حِذْیَمٍ[5] س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللهِ ج یَقُولُ: «لَوْ أَنَّ امْرَأَةً مِنْ نِساءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ أَشْرَفَتْ؛ وَلَأَذْهَبَتْ ضَوْءَ الشَّمْسِ وَالْقَمَرِ» الحدیث.
رواه الطبرانی والبزار، وإسناده حسن فی المتابعات.
5420-2222- (5) (منکر) وَرُوِیَ عَن أَنَسِ بْنِ مَالِکٍ س قَالَ: حَدَّثَنِی رَسُولُ اللَّهِ ج قَالَ: «حَدَّثَنِی جِبْرِیلُ عَلَیْهِ السَّلَامُ قَالَ: یَدْخُلُ الرَّجُلُ عَلَى الْحَوْرَاءِ، فَتَسْتَقْبِلُهُ بِالْمُعَانَقَةِ وَالْمُصَافَحَةِ، قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج: «فَبِأَیِّ بَنَانٍ تُعَاطِیهِ! لَوْ أَنَّ بَعْضَ بَنَانِهَا بَدَا لَغَلَبَ ضَوْؤُهُ ضَوءَ الشَّمْسِ وَالْقَمَرِ، وَلَوْ أَنَّ طَاقَةً مِنْ شَعَرِهَا بَدَتْ لَمَلَأَتْ مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ مِنْ طِیبِ رِیحِهَا، فَبَیْنَا هُوَ مُتَّکِئٌ مَعَهَا عَلَى أَرِیکَتِهِ إِذْ أَشْرَقَ عَلَیْهِ نُورٌ مِنْ فَوْقِهِ، فَیَظُنُّ أَنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ قَدْ أَشْرَفَ عَلَى خَلْقِهِ، فَإِذَا حَوْرَاءُ تُنَادِیهِ: یَا وَلِیَّ اللَّهِ! أَمَا لَنَا فِیکَ مِنْ دَوْلَةٍ؟ فَیَقُولُ: مَنْ أَنْتِ یَا هَذِهِ؟ فَتَقُولُ: أَنَا مِنَ اللَّوَاتِی قَالَ اللَّهُ تَبَارَکَ وَتَعَالَى: ﴿وَلَدَیۡنَا مَزِیدٞ﴾، فَیَتَحَوَّلُ عندهَا، فَإِذَا عِنْدَهَا مِنَ الْجَمَالِ وَالْکَمَالِ مَا لَیْسَ مَعَ الْأُولَى، فَبَیْنَا هُوَ مُتَّکِئٌ مَعَهَا عَلَى أَرِیکَتِهِ وَإِذا حَوْرَاءُ أُخْرَى تُنَادِیهِ: یَا وَلِیَّ اللَّهِ! أَمَا لَنَا فِیکَ مِنْ دَوْلَةٍ؟ فَیَقُولُ: مَنْ أَنْتِ یَا هَذِهِ؟ فَتَقُولُ: أَنَا مِنَ اللَّوَاتِی قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَجَلَّ: ﴿فَلَا تَعۡلَمُ نَفۡسٞ مَّآ أُخۡفِیَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعۡیُنٖ جَزَآءَۢ بِمَا کَانُواْ یَعۡمَلُونَ﴾، فَلَا یَزَالُ یَتَحَوَّلُ مِنْ زَوْجَةٍ إِلَى زَوْجَةٍ».
رواه الطبرانی فی «الأوسط»[6].
5421-2223- (6) (ضعیف) وَعَنْ أَبِی سَعِیدٍ الْخُدْرِیِّ س عَنِ النَّبِیِّ ج؛ فِی قَوْلِ ﴿کَأَنَّهُنَّ ٱلۡیَاقُوتُ وَٱلۡمَرۡجَانُ﴾؛ قَالَ: «یَنْظُرُ إِلَى وَجْهِهِ فِی خَدّهَا أَصْفَى مِنَ الْمِرْآةِ، وَإِنَّ أَدْنَى لُؤْلُؤَةٍ عَلَیْهَا لَتُضِیءُ مَا بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ، وَإِنَّهُ لَیَکُونُ عَلَیْهَا سَبْعُونَ حُلَّةً یُنْفِذُهَا بَصَرُهُ؛ حَتَّى یَرَى مُخَّ سَاقِهَا مِنْ وَرَاءِ ذَلِکَ».
رواه أحمد، وابن حبان فی «صحیحه» فی حدیث تقدم [9- فصل] بنحوه، والبیهقی بإسناد ابن حبان واللفظ له.
5422-2224- (7) (منکر) وَعَنْ مُحَمَّدِ بْنِ کَعْبٍ الْقُرَظِیِّ عَنْ رَجُلٍ مِنَ الأنصار عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ قَالَ: حَدَّثَنَا رَسُولُ اللَّهِ ج وَهُوَ فِی طائِفةٍ مِنْ أَصْحَابِهِ؛ فذکر حدیثَ الصورِ بطولِه إلى أن قال: «فَأَقُولُ: یَا رَبِّ! وَعَدْتَنِی الشَّفَاعَةَ فَشَفِّعْنِی فِی أَهْلِ الْجَنَّةِ [أَنْ] یَدْخُلُوا الْجَنَّةَ، فَیَقُولُ اللَّهُ: قَدْ شَفَّعْتُکَ وَأَذِنْتُ لَهُمْ فِی دُخُولِ الْجَنَّةِ». فَکَانَ رَسُولُ اللَّهِ ج یَقُولُ: «وَالَّذِی بَعَثَنِی بِالْحَقِّ! مَا أَنْتُمْ فِی الدُّنْیَا بِأَعْرَفَ بِأَزْوَاجِکُمْ وَمَسَاکِنِکُمْ مِنْ أَهْلِ الْجَنَّةِ بِأَزْوَاجِهِمْ وَمَسَاکِنِهِمْ، فَیَدْخُلُ رَجُلٌ مِنْهُمْ عَلَى اثْنَتَیْنِ وَسَبْعِینَ زَوْجَةً مِمَّا یُنْشِیءُ اللَّهُ، وَثِنْتَیْنِ مِنْ وَلَدِ آدَمَ، لَهُما فَضْلٌ عَلَى مَن أَنشَأَ الله لِعِبَادَتِهِمَا اللَّهَ فِی الدُّنْیَا، یَدْخُلُ عَلَی الْأَولی مِنْهُما فِی غُرْفَةٍ مِنْ یَاقُوتَةٍ عَلَى سَرِیرٍ مِنْ ذَهَبٍ، مُکَلَّلٍ بِاللُّؤْلُؤِ، وَعَلَیْهَا سَبْعُونَ حُلَّةً مِنْ سُنْدُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ، ثُمَّ یَضَعُ یَدَهُ بَیْنَ کَتِفَیْهَا، ثُمَّ یَنْظُرُ إِلَى یَدِهِ مِنْ صَدْرِهَا مِنْ وَرَاءِ ثِیَابِهَا وَجِلْدِهَا وَلَحْمِهَا، وَإِنَّهُ لَیَنْظُرُ إِلَى مُخِّ سَاقِهَا، کَمَا یَنْظُرُ أَحَدُکُمْ إِلَى السِّلْکِ فِی قَصَبَةِ الْیَاقُوتِ، کَبِدُهُ لَها مِرْآةٌ، وَکَبِدُها لَهُ مِرْآةٌ، فَبَیْنَا هُوَ عِنْدَهَا لَا یَمَلُّهَا وَلَا تَمَلُّهُ، وَلَا یَأْتِیهَا مَرَّةً إِلَّا وَجَدَهَا عَذْرَاءَ، مَا یَفْتُرُ ذَکَرُهُ، وَلَا تَشْتَکِی قُبُلُهَا، فَبَیْنَا هُوَ کَذَلِکَ إِذْ نُودِیَ: إِنَّا قَدْ عَرَفْنَا أَنَّکَ لَا تَمَلُّ وَلَا تُمَلُّ، ألَا إِنَّهُ لَا مَنِیَّ وَلَا مَنِیَّةَ، إِلَّا إِنَّ لَکَ أَزْوَاجًا غَیْرَهَا، فَیَخْرُجُ فَیَأْتِیهُنَّ وَاحِدَةً بَعدَ وَاحِدَةٍ، کُلَّمَا جَاءَ وَاحِدَةً قَالَتْ: وَاللَّهِ! مَا فِی الْجَنَّةِ شَیءٌ أَحْسَنَ مِنْکَ، وَمَا فِی الْجَنَّةِ شَیْءٌ أَحَبَّ إِلَیَّ مِنْکَ» الحدیث[7].
رواه أبو یعلى والبیهقی فی آخر کتابه من روایة إسماعیل بن رافع بن أبی رافع، انفرد به عن محمد بن یزید بن أبی زیاد عن محمد بن کعب.
5423-2225- (8) (ضعیف موقوف) وَرُوِیَ عَنِ ابنِ عَبَّاسٍ ب قَالَ: لو أنَّ حوراءَ أخرَجَت کَفَّها بینَ السماءِ والأرضِ؛ لافتَتَن الخلائقُ بحُسنِها، ولو أخرَجَت نصیفَها؛ لکانَتِ الشمسُ عندَ حُسنِهِ مثلَ الفتیلَةِ فی الشمسِ لا ضَوءَ لها، ولو أخرَجَت وجهَهَا؛ لأضاءَ حُسنُها ما بینَ السماءِ والأرضِ.
رواه ابن أبی الدنیا موقوفاً[8].
5424-2226- (9) (ضعیف) وَعَن أَنَسِ بنِ مَالِکٍ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «لَوْ أَنَّ حَوْرَاءَ بَزَقَتْ فِی بَحْرٍ؛ لَعَذُبَ ذَلِکَ الْبَحْرُ مِنْ عُذُوبَةِ رِیقِهَا».
رواه ابن أبی الدنیا عن شیخ من أهل البصرة لم یسمِّه عنه[9].
5425-2227- (10) (ضعیف موقوف) وَرَوی أیضاً عَنِ ابنِ عَبَّاسٍ موقوفاً قَالَ: لَوْ أَنَّ امْرَأَةً مِنْ نِساءِ أَهْلِ الْجَنَّةِ بَصَقَتْ فِی سَبْعَةِ أَبْحُرٍ؛ لَکَانَتْ تِلْکَ الْأَبْحُرُ أَحْلَى مِنَ الْعَسَلِ[10].
5426-2228- (11) (ضعیف موقوف) وَعن أبی عیّاش[11] قال: کُنَّا جُلوساً مَعَ کَعْبٍ یَوْمًا فَقَالَ: لَوْ أَنَّ یَدًا مِنَ الْحُورِ دُلِّیَتْ مِنَ السَّمَاءِ بِبَیَاضِهَا وَخَوَاتِیمِهَاإ لَأَضَاءَتْ لَهَا الْأَرْضُ کَمَا تُضِیءُ الشَّمْسُ لِأَهْلِ الدُّنْیَا. ثُمَّ قَالَ: إِنَّما قُلْتُ: یَدُهَا، فَکَیْفَ بِالْوَجْهِ؛ بَیَاضُهُ وَحُسْنُه وَجَمَالُه، وَتَاجُه وَیَاقُوتُه وَلُؤْلُؤهُ وَزَبَرْجَدُهُ!
رواه ابن أبی الدنیا. وفی إسناده عبید الله بن زَحر.
5427-2229- (12) (ضعیف مرسل) وَرُوِیَ عَن عکرمة عَنِ النَّبِیَّ ج قَالَ: «إنَّ الحورَ العینَ لأکْثَرُ عَدداً مِنْکُنَّ، یدعونَ لأَزْواجِهِنَّ یَقُلْنَ: اللَّهُمَّ! أعِنْهُ على دینکَ بِعِزَّتِکَ، وأقْبِلْ بِقَلْبِه على طاعَتِکَ، وبلِّغْهُ إلیْنا بِقُربِکَ، یا أرْحَمَ الراحِمینَ».
رواه ابن أبی الدنیا مرسلاً[12].
5428-2230- (13) (منکر) وَرُوِیَ عَنْ أُمِّ سَلَمَةَ زَوجِ النَّبِیَّ ج قَالَتْ: قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ! أَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ اللهِ عَزَّ وَجَلَّ: ﴿وَحُورٌ عِینٞ﴾؟ قَالَ: «﴿حُورٌ﴾: بِیضٌ، ﴿عِینٞ﴾: ضِخَامٌ، شُفْرُ[13] (الحوراءِ) بِمَنْزِلَةِ جَنَاحِ النسر». قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ! فَأَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ الله عَزَّ وَجَلَّ: ﴿کَأَنَّهُنَّ ٱلۡیَاقُوتُ وَٱلۡمَرۡجَانُ﴾؟ قَالَ: «صَفَاؤُهُنَّ کَصَفَاءِ الدُّرِّ الذی فِی الْأَصْدَافِ الَّذی لَمْ تَمَسُّهُ الْأَیْدِی». قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ! فَأَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ الله عَزَّ وَجَلَّ: ﴿فِیهِنَّ خَیۡرَٰتٌ حِسَانٞ﴾؟ قَالَ: «خَیْرَاتُ الْأَخْلَاقِ، حِسَانُ الْوُجُوهِ». قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ! فَأَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ الله عَزَّ وَجَلَّ: ﴿کَأَنَّهُنَّ بَیۡضٞ مَّکۡنُونٞ﴾؟ قَالَ: «رِقَّتُهُنَّ کَرِقَّةِ الْجِلْدِ الَّذِی فِی دَاخِلِ الْبَیْضِ مِمَّا یَلِی الْقِشْرَ، [وَهُوَ الْعُرْفِیء][14]». قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ! فَأَخْبِرْنِی عَنْ قَوْلِ الله عَزَّ وَجَلَّ: ﴿عُرُبًا أَتۡرَابٗا﴾؟ قَالَ: «هُنَّ اللَّوَاتِی قُبِضْنَ فِی دَارِ الدُّنْیَا عَجَائِزَ رُمْصاً شُمْطَاً، خَلَقَهُنَّ اللهُ بَعْدَ الْکِبَرِ فَجَعَلَهُنَّ عَذَارَى، ﴿عُرُبًا﴾ مُتَعَشَّقَاتٍ مُتَحَبَّبَاتٍ، ﴿أَتۡرَابٗا﴾ عَلَى مِیلَادٍ وَاحِدٍ». قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ! أَنِسَاءُ الدُّنْیَا أَفْضَلُ أَمِ الْحُورُ الْعِینُ؟ قَالَ: «نِسَاءُ الدُّنْیَا أَفْضَلُ مِنَ الْحُورِ الْعِینِ، کَفَضْلِ الظِّهَارَةِ عَلَى الْبِطَانَةِ». قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ! وَبِمَ ذَاکَ؟ قَالَ: «بِصَلَاتِهِنَّ وَصِیَامِهِنَّ وَعِبَادَتِهِنَّ اللهَ عَزَّ وَجَلَّ؛ أَلْبَسَ اللهُ عَزَّ وَجَلَّ وُجُوهَهُنَّ النُّورَ، وَأَجْسَادَهُنَّ الْحَرِیرَ، بِیضَ الْأَلْوَانِ، خُضْرَ الثِّیَابِ، صُفْرُ الْحُلِیِّ، مَجَامِرُهُنَّ الدُّرُّ، وَأَمْشَاطُهُنَّ الذَّهَبُ، یَقُلْنَ: أَلَا نَحْنُ الْخَالِدَاتُ فَلَا نَمُوتُ أَبَدًا، أَلَا وَنَحْنُ النَّاعِمَاتُ فَلَا نَبْأسُ أَبَدًا، أَلَا وَنَحْنُ الْمُقِیمَاتُ فَلَا نَظْعَنُ أَبَدًا، أَلَا وَنَحْنُ الرَّاضِیَاتُ فَلَا نَسْخَطُ أَبَدًا، طُوبَى لِمَنْ کُنَّا لَهُ وَکَانَ لَنَا». قُلْتُ: یَا رَسُولَ اللهِ! الْمَرْأَةُ مِنَّا تَتَزَوَّجُ الزَّوْجَیْنِ وَالثَّلَاثَةَ وَالْأَرْبَعَةَ فِی الدنیا؛ ثُمَّ تَمُوتُ فَتَدْخُلُ الْجَنَّةَ وَیَدْخُلُونَ مَعَهَا؛ مَنْ یَکُونُ زَوْجُهَا مِنهُم؟، قَالَ: «یَا أُمَّ سَلَمَةَ! إِنَّهَا تُخَیَّرُ، فَتَخْتَارُ أَحْسَنَهُمْ خُلُقًا، فَتَقُولُ: أَیْ رَبِّ! إِنَّ هَذَا کَانَ أَحْسَنَهُمْ مَعِی خُلُقًا فِی دَارِ الدُّنْیَا؛ فَزَوِّجْنِیهِ. یَا أُمَّ سَلَمَةَ؛ ذَهَبَ حُسْنُ الْخُلُقِ بِخَیْرِ الدُّنْیَا وَالْآخِرَةِ».
رواه الطبرانی فی «الکبیر» و «الأوسط» وهذا لفظه[15].
12 – (فصل فی غناء الحور العین)
([1]) قلت: وفیه رجل آخر لا یعرف، وهو حدیث منکر، وقد خرجته فی "الضعیفة" (6103).
([2]) زاد المصنف هنا: "والطبرانی مختصراً بإسناد جید؛ إلا أنه قال: ولتاجها على رأسها خیر من الدنیا وما فیها"، فحذفته لأنه لیس من شرط هذا "الصحیح". أخرجه الطبرانی فی ترجمة شیخه (بکر بن سهل الدمیاطی) من "المعجم الأوسط" (4/ 113/ 3172)، وهو ضعیف کما قال النسائی، فیکون لفظه منکراً لمخالفته للفظ "الصحیحین"، فأتعجَّب من المؤلف کیف جود إسناده، ومن الحافظ فی "الفتح" (11/ 442) کیف سکت عن إسناده ومخالفته! وأما الجهلة فعرجوا عنها إلى الإحالة بقولهم: "سبق تخریجه برقم (1906)! ولیس هناک لهذه الزیادة ذکر!
([3]) قلت: والسیاق لمسلم (8/ 146)، ولیس عند البخاری (3245 و3246 و3254 و3327) جملة الأعزب.
([4]) قلت: فیه مرفوعاً وموقوفاً (عطاء بن السائب)، وکان اختلط.
([5]) فی الطبعة السابقة (2/ 489- «الضعیف») والمنیریة (4/ 263/ 6): «خریم»! وهو خطأ، صوابه المثبت، کما فی «الإصابة» (3/ 110)، وأورد الحدیث السابق فی ترجمته، وعزاه لأبی أحمد الحاکم وابن سعد. [ش].
([6]) قلت: فی إسناده (9/ 405/ 8872) (سعید بن زَرْبی)، قال أبو حاتم: "عنده عجائب من المناکیر". وفیه (مقدام) - وهو ابن داود المصری -، شیخ الطبرانی، قال النسائی: "لیس بثقة".
([7]) قلت: وهو حدیث طویل جداً، فی نحو ثمان صفحات، لا أعلم له شبیهاً، تفرد به (إسماعیل) هذا - وهو ضعیف - عن محمد بن یزید - وهو مجهول -، وفوقه الرجل الأنصاری الذی لم یسم، فهو إسناد ظلمات بعضها فوق بعض، مما لا یشک الباحث أنه حدیث مرکب، وقد ذکر بعض الحفاظ أن إسماعیل جمعه من أحادیث متفرقة، وفیه جمل مستنکرة. وقال البخاری فی ترجمة (محمد بن یزید) من "التاریخ الکبیر" (1/ 1/ 260/ 829): "روى عنه (إسماعیل بن رافع) حدیث الصور، مرسل، ولم یصح". وهو عند البیهقی فی آخر "البعث" (325-334)، وأخرجه جمع من الحفاظ، منهم الطبرانی فی "الأحادیث الطوال" (25/ 266-277).
([8]) لیس هو فی مطبوعة "صفة الجنة" لابن أبی الدنیا، وقد عزاه إلیه ابن القیم فی "حادی الأرواح" (1/ 376)، وفیه (سعید بن زربی)، وعنده عجائب من المناکیر کما قال أبو حاتم، وعنه بشر بن الولید، وفیه ضعف.
([9]) قلت: جاء مکنیاً عند أبی نعیم بـ (أبی النضر)، وهو مجهول لا یعرف، وتصحف على محققه إلى "أبو النصر" بالصاد المهملة، ولیس هو أیضاً فی مطبوعة "الصفة" لابن أبی الدنیا، وقد وقفت على إسناده عند غیره، فخرجته فی "الضعیفة" (6903).
([10]) قلت: فی إسناده عند ابن أبی الدنیا (حفص بن عمر العدنی)، وهو ضعیف، وقد خرجته تحت الحدیث المشار إلیه آنفاً.
([11]) الأصل: (ابن عباس رضی الله عنهما)! والتصویب من "صفة الجنة" لابن أبی الدنیا (92/ 301)، رواه عن "ابن المبارک"، وعنه نعیم بن حماد (72-73/ 256). وهو تصحیف عجیب، لا أدری هو من المؤلف أو الناسخ، تصحف (عیاش) إلى (عباس) ثم أضاف من عنده الترضیة! ولم یتنبه لهذا التصحیف الجهلة الثلاثة – کعادتهم - رغم أنهم عزوه لـ "زهد ابن المبارک"!!
وأبو عیاش هذا هو المعافری المصری، لم أجد من صرح بتوثیقه، وهو على شرط ابن حبان، فقد روى عنه ثلاثة من الثقات، وصحح له الحاکم حدیث الأضحیة، ووافقه الذهبی، وصححه ابن خزیمة أیضاً، وهو من شیوخ ابن حبان. ولذلک نقلت هذا الحدیث من "ضعیف أبی داود" إلى "صحیحه" کتاب الأضحیة، محسِّناً له. فالعلة فی إسناد هذا الأثر ممن دونه، وهو (عبیدالله بن زحر) فقد ضعفوه. والزیادة من "الزهد".
([12]) لیس فی "الصفة" المطبوعة. وقد عزاه إلیه ابن القیم (1/ 274).
([13]) بضم الشین: واحد أشفار العین، وهی حروف الأجفان التی ینبت علیها الشعر، وهی الهدب، ولا یقال فی (الحوراء) التی هی واحدة (الحور): حوریة؛ فإنه عامی قبیح معلوم، لا یحتاج إلى الاستشهاد علیه من اللغة ولا غیرها. فلیحذر. أفاده الناجی رحمه الله.
([14]) زیادة من "المعجم الکبیر" و"الأوسط"، وتحرف إلى شیء آخر، ففی "الأوسط": (الوقیّ)، وفسره الدکتور الطحان فقال (4/ 110): "أی الواقی" خبط عشواء!! والتصحیح من "تفسیر ابن جریر" (23/ 37) و"الحادی" (1/ 362).
([15]) قلت: ومن طریقه أخرجه الضیاء المقدسی فی "صفة الجنة" (3/ 80/ 1-2) وقال: "لا أعلمه إلا من طریق (سلیمان بن أبی کریمة)، وفیه کلام". قلت: لا خلاف فی ضعفه. وقال ابن عدی: "عامة أحادیثه مناکیر، وهذا منها"، ویشهد لما قال: قوله ج: "المرأة لآخر أزواجها"؛ فإنه مخالف للفقرة الأخیرة من الحدیث، فنکارتها ظاهرة.
5411-2216- (1) (ضعیف موقوف) عَنْ أَبِی سَعِیدٍ الخُدْرِیِّ س عَنِ النَّبِیِّ ج؛ فِی قَوْلِهِ تَعَالَى: ﴿وَفُرُشٖ مَّرۡفُوعَةٍ﴾؛ قَالَ: ارْتِفَاعُهَا کَمَا بَیْنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ، وَمَسِیرَةُ مَا بَیْنِهِمَا خَمْسُ مِئَةِ عَامٍ.
رواه ابن أبی الدنیا، والترمذی وقال: «حدیث حسن غریب، لا نعرفه إلا من حدیث رِشدین» یعنی: عن عمرو بن الحارث عن دراج. (قال الحافظ): قد رواه ابن حبان فی «صحیحه»، والبیهقی، وغیرهما من حدیث ابن وهب أیضاً عن عمرو بن الحارث عن درَّاجٍ».
5412-2217- (2) (ضعیف جداً) وَرُوِیَ عَنْ أَبِی أُمَامَةَ س قَالَ: سُئِلَ رَسُولُ اللهِ ج عَنِ الْفُرُشِ الْمَرْفُوعَةِ؟ فَقَالَ: «لَوْ طُرِحَ فِرَاشٌ مِنْ أَعْلَاهَا؛ لَهَوَى إِلَى قَرَارِهَا مِئَةَ خَرِیفٍ».
رواه الطبرانی. ورواه غیره موقوفاً على أبی أمامة، وهو أشبه بالصواب.
5413-3746- (1) (حسن موقوف) وَعَنْ ابْنِ مَسْعُودٍ س: فِی قَوْلِهِ عَزَّ وَجَلَّ: ﴿بَطَآئِنُهَا مِنۡ إِسۡتَبۡرَقٖ﴾؛ قَالَ: أُخْبِرْتُمْ بِالْبَطَائِنِ، فَکَیْفَ بِالظَّهَائِرِ؟
رواه البیهقی موقوفاً بإسناد حسن.
ابن مسعود س درباره‌ی آیه‌ی ﴿بَطَآئِنُهَا مِنۡ إِسۡتَبۡرَقٖ﴾ [الرحمن: 54] «آستر‌شان از دیبای ضخیم است» می‌گفت: در مورد آستر این فرش‌ها به شما خبر داده شده، پس ظاهر این فرش‌ها چگونه خواهد بود؟
11 – (فصل فی وصف نساء أهل الجنة)
فصلی در مورد لباس و جامه‌‌های بهشتیان
5405-3744- (1) (صحیح) عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «مَنْ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ یَنْعَمُ وَلَا یَبْأَسُ، لَا تَبْلَى ثِیَابُهُ، وَلَا یَفْنَى شَبَابُهُ، فِی الجَنَّةِ مَا لَا عَیْنٌ رَأَتْ، وَلَا أُذُنٌ سَمِعَتْ، وَلَا خَطَرَ عَلَى قَلْبِ بَشَرٍ».
رواه مسلم[1].
از ابوهریره س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «هرکس وارد بهشت شود برای همیشه در آنجا در ناز و نعمت خواهد بود و متحمل مشقت و سختی نخواهد شد؛ لباس‌هایش کهنه نمی‌شود و جوانی‌اش به پیری نمی‌گراید؛ در بهشت (نعمت‌هایی است) که نه چشمی آن را دیده و نه گوشی آن را شنیده و نه بر قلب انسانی خطور کرده است».
5406-3745- (2) (صحیح لغیره) وَعَنْ عَبْدِاللهِ - یعنی ابن مسعود - س عَنِ النَّبِیِّ ج قَالَ: «أَوَّلُ زُمْرَةٍ یَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ کَأَنَّ وُجُوهَهُمْ ضَوْءُ الْقَمَرِ لَیْلَةَ الْبَدْرِ، وَالزُّمْرَةُ الثَّانِیَةُ عَلَى لَوْنِ أَحْسَنِ کَوْکَبٍ دُرِّیٍّ فِی السَّمَاءِ، لِکُلِّ رَجُلٍ وَاحِدٍ مِنْهُمْ زَوْجَتَانِ مِنَ الْحُورِ الْعَیْنِ، عَلَى کُلِّ زَوْجَةٍ سَبْعُونَ حُلَّةً، یُرَى مُخُّ سُوقِهِمَا[2] مِنْ وَرَاءِ لُحُومِهِمَا وَحُلَلِهِمَا؛ کَمَا یُرَى الشَّرَابُ الْأَحْمَرُ فِی الزُّجَاجَةِ الْبَیْضَاءِ».
رواه الطبرانی بإسناد صحیح، والبیهقی بإسناد حسن[3]. وتقدم حدیث أبی هریرة المتفق علیه بنحوه [هنا1- فصل، ویأتی 11- فصل].
از عبدالله بن مسعود س روایت است که رسول الله ج فرمودند: «اولین گروهی که وارد بهشت می‌شوند صورت‌های‌شان همچون ماه شب چهارده می‌باشد؛ و گروه دوم (صورت‌های‌شان) به مانند پُر نورترین ستاره‌ی در آسمان می‌باشد. برای هر کدام از آنها دو همسر از حور العین می‌باشد. بر هر همسر هفتاد لباس است که مغز استخوان پای آنها از پشت گوشت و لباس‌های‌شان دیده می‌شود همانطور که شراب سرخ رنگ در شیشه‌ی سفید‌رنگ دیده می‌شود».
5407-2212- (1) (ضعیف) وَرُوِیَ عَنْ أَبِی أُمَامَةَ س عَن رَسُولِ الله ج قَالَ: «مَا مِنْکُمْ مِنْ أَحَدٍ یَدْخُلُ الْجَنَّةَ إِلَّا انْطُلِقَ بِهِ إِلَى طُوبَى، فَتَفْتَحُ لَهُ أَکْمَامَهَا، فَیَأْخُذُ مِنْ أَیِّ ذَلِکَ شَاءَ، إِنْ شَاءَ أَبْیَضَ، وَإِنْ شَاءَ أَحْمَرَ، وَإِنْ شَاءَ أَخْضَرَ، وَإِنْ شَاءَ أَصفَرَ، وَإِنْ شَاءَ أَسْوَدَ، مِثْلُ شَقَائِقِ النُّعْمَانِ، وَأَرَقَّ وَأَحْسَنُ».
رواه ابن أبی الدنیا[4].
5408-2213- (2) (ضعیف) وَعَن أَبِی سَعیدٍ الخُدریِّ س عَن رَسُولِ الله ج قَالَ: «إنَّ الرجُلَ لَیَتَّکِىءُ فی الجَنَّةِ سبعینَ سنَةً قبلَ أنْ یتَحَوَّلَ، ثُمَّ تَأْتِیهِ امْرأَةٌ فتَضْرِبُ مَنْکِبَهُ، فینظُرُ وجْهَهُ فی خَدِّها أصْفى مِنَ المِرْآةِ، وإنَّ أدْنى لُؤْلُؤَةٍ علیها تُضِیءُ ما بینَ المشْرِق والمغْربِ، فتُسلِّمُ علیه، فیَرُدُّ السلامَ، ویَسْأَلُها: مَنْ أنْتِ؟ فتقولُ: أنا مِنَ المَزیدِ، وإنَّه لیکونُ علیها سَبْعون ثَوْباً؛ أدْناها مثلُ[5] النُّعمانِ مِنْ طوبى، فیُنْفِذُها بَصَره، حتّى یَرى مُخَّ ساقِها مِنْ وراءِ ذلک، وإنَّ علیها مِنَ التیجانِ أنَّ أدْنى لُؤلُؤَةٍ منها لتُضِیءُ ما بینَ المشْرِقِ والمغرِبِ».
رواه أحمد من طریق ابن لهیعة عن دراج عن أبی الهیثم، وابن حبان فی «صحیحه» من طریق عمرو بن الحارث عن درَّاج عن أبی الهیثم. وروى الترمذی منه ذکر التیجان فقط، من روایة رِشدین عن عَمرِو بن الحارث وقال: «لا نعرفه إلا من حدیث رِشدین»!
5409-2214- (3) (ضعیف جداً موقوف) وَرُوِیَ عَنْ أَبِی هُرَیْرَةَ س قَالَ: دَارُ الْمُؤْمِنِ فِی الْجَنَّةِ لُؤْلُؤَةٌ فِیهَا أَرْبَعُونَ أَلْفَ دَارٍ، فِیهَا شَجَرَةٌ تُنْبِتُ الْحُلَلَ، فَیَأْخُذُ الرَّجُلُ بِإِصْبَعَیْهِ - وَأَشَارَ بِالسَّبَّابَةِ وَالْإِبْهَامِ - سَبْعِینَ حُلَّةً، مُتَمَنطِقَةً بِاللُّؤْلُؤِ وَالْمَرْجَانِ.
رواه ابن أبی الدنیا موقوفاً[6].
5410-2215- (4) (ضعیف مقطوع) وَعَنْ شُرَیْحِ بْنِ عُبَیْدٍ قَالَ: قَالَ کَعْبٌ: لَوْ أَنَّ ثَوْبًا مِنْ ثِیَابِ أَهْلِ الْجَنَّةِ لُبِسَ الْیَوْمَ فِی الدُّنْیَا؛ لَصَعِقَ مَنْ یَنْظُرُ إِلَیْهِ، وَمَا حَمَلَتْهُ أَبْصَارُهُمْ.
رواه ابن أبی الدنیا[7].
(صحیح) ویأتی حدیث أنس المرفوع [11- فصل]: «وَلَوْ اطَّلَعَتِ امْرَأَةٌ مِنْ نِساءِ الجَنَّةِ إِلَى الأَرْضِ لَمَلَأَتْ مَا بَیْنَهُمَا رِیحًا، وَلَأَضَاءَتْ مَا بَیْنَهُمَا، وَلَنَصِیفُهَا - یَعْنِی خِمَارَها - عَلَى رَأْسِهَا خَیْرٌ مِنَ الدُّنْیَا وَمَا فِیهَا».
رواه البخاری ومسلم.
و در حدیث مرفوع انس آمده است: «اگر زنی از زنان بهشت در زمین نمایان می‌شد، تمام دنیا را روشن و خوشبو می‌کرد و روسری و چادر او بر سرش از تمام دنیا و آنچه در آن وجود دارد بهتر است».
10 – (فصل فی فراش الجنة)
([1]) قلت: لو عزاه لأحمد أیضاً لأصاب، لأن السیاق له (2/ 369-370)، ومسلم إنما رواه مفرقاً (8/ 143) بإسنادین مختلفین عن أبی هریرة، انظر "الصحیحة" (1986). أما الجهلة الثلاثة فاکتفوا فی عزوه لمسلم برقم (2836)، وهو الشطر الأول منه فقط!
([2]) فی الطبعة السابقة (ساقِها) والمثبت من «کبیر الطبرانی» (10/ 160-161/ 10321). [ش].
([3]) کذا قال! ولم أره فی "البعث" للبیهقی إلا من حدیث أبی هریرة (195/ 370)، نحوه دون جملة الزجاجة. وسنده فی نقدی صحیح. وأما تصحیحه لإسناد الطبرانی؛ فلا وجه له وإن تبعه البیهقی، وقلدهما هنا الجهلة! لأن فیه (أبو إسحاق السبیعی) مدلس مختلط. انظر "الصحیحة" (1736).
([4]) فی إسناده (56/ 146) سعید بن یوسف - وهو الرحبی -، وأبو عتبة - واسمه أحمد بن الفرج الحمصی -، وهما ضعیفان. فقول ابن کثیر (2/ 278): "غریب حسن"؛ غیر حسن.
([5]) قلت: لعل المقصود: رقتها؛ أی: مثل "رقة شقائق النعمان" کما فی الحدیث الذی قبله، والله أعلم.
([6]) فی إسناده (56/ 148) أبو المهزِّم؛ وهو متروک.
([7]) قلت: أخرجه (56/ 149) من طریق ابن المبارک، وهذا فی "الزهد" (126/ 417- روایة نعیم). وهو مقطوع، منقطع، شریح بن عبید لم یدرک کعباً، وهو المعروف بـ (کعب الأحبار).