| ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
| 1 | 2 | |||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
(87) دعا برای کسی که به تو نیکی کرده است
198- وقتی برای کسی کار خیری انجام داده شد و او به انجام دهنده‌ی آن کار خیر بگوید:«جَزَاکَ اللهُ خَیْرًا» «الله به تو بهترین پاداش دهد» در واقع حق مطلب را ادا نموده است([1]).
«خداوند به شما جزاى خیر عطا فرماید».
رهنمود حدیث:
در این حدیث، انسان مسلمان تشویق شده تا پاداش نیکی را به نیکی دهد. چنانکه الله متعال فرموده است: ﴿هَلۡ جَزَآءُ ٱلۡإِحۡسَٰنِ إِلَّا ٱلۡإِحۡسَٰنُ٦٠﴾ [الرحمن: 60]. «آیا پاداش نیکی جز نیکی است».
همچنین اشاره به این مطلب است که وقتی انسان بتواند از بنده‌ای که در حق او احسان نموده، قدر دانی کند بهتر می‌تواند از پروردگار خویش که نعمت‌های بی‌حد و حصری در اختیار او قرار داده قدردانی و تشکر به‌عمل آورد. چنانکه رسول اکرم ص فرموده: «من لایشکر الناس لایشکر الله» «سپاس گزار الله نمی‌شود کسی‌که سپاسگزار انسان نباشد».
فوائد حدیث:
1- اسلام با چنین درس‌هایی در پی گسترش الفت و محبت و تحکیم ریسمان اخوت و ایمان است.
2- الله متعال انسان‌ها را وسیله‌ی رسانیدن نعمت‌های الهی توسط برخی به برخی دیگر قرار داده است.
3- قدر دانی و تشکر از کسی که کاری برای انسان انجام داده، جزو نشانه‌های اخلاق حسنه و علامت فروتنی است.
گذشتگان امت گفته اند: اگر دستت از پاداش به مثل در کارهای نیک کوتاه است زبانت نباید از سپاسگزاری و دعا کوتاه باشد.
(86) جواب کسی که بگوید: غَفَرَ اللهُ لَک
197ـ عبدالله بن سرجس می‌گوید: نزد رسول اکرم ص آمدم و با او غذا خوردم سپس به ایشان گفتم: ای رسول اکرم، الله متعال تو را بیامرزد. فرمود: تو را همچنین. «وَلَکَ»([1]) «خداوند تو را هم ببخشد».
رهنمود حدیث:
این حدیث سادگی، صمیمت و محبت رسول اکرم ص با صحابه را می‌رساند. چنانکه راوی حدیث راحت، رسول اکرم ص را ملاقات می‌کند و با ایشان هم غذا می‌شود و برای ایشان دعای مغفرت می‌کند که در واقع به‌معنای ارتقای مقام رسول اکرم ص نزد پروردگار می‌باشد با آنکه ایشان دارای عالی‌ترین مقام در بهشت است. شاید این صحابی به‌خاطر اینکه عادت رسول الله را می‌دانستند که در حق کسی‌که برای ایشان دعای خیر بکند دعا می‌کنند چنین کرد تا رسول اکرم ص برای وی دعا کنند که چنین هم شد و در پایان حدیث آمده است که راوی، مهر نبوت را در شانه رسول اکرم ص مشاهده نمود.
فوائد حدیث:
1- هم غذا شدن با انسان‌های بزرگ، دانشمند و رؤسا.
2- رعایت ادب و احترام رسول اکرم ص توسط صحابه و شیفتگی آنان برای بهره‌مندی از دعای رسول اکرم ص.
196ـ «سُبْحَانَکَ اَللهم وَبِحَمْدِکَ، أَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ، أَسْتَغْفِرُکَ وَأَتُوْبُ إِلَیْکَ»([1]).
«بارالها! تو پاک و منزّهى، تو را ستایش مى‌کنم، و گواهى مى‌دهم که جز تو، معبود بحقی وجود ندارد و از تو آمرزش مى‌خواهم و بسوى تو باز می‌گردم».
عایشه ل می‌گوید: رسول اکرم ص در هر مجلسی که می‌نشست یا نماز می‌خواند یا تلاوتی می‌نمود، در پایان همین دعای ختم مجلس را می‌خواند. و هنگامی که از ایشان علت این امر را جویا شدم فرمود: اگر کسی کار خیری انجام دهد با این ذکر مهری بر کار خیرش زده می‌شود و اگر کار بدی انجام دهد خواندن این ذکر باعث کفاره‌ی گناه آن کار بد وی می‌شود.
رهنمود حدیث:
ذکر باعث جبران خطاها و محو گناهانی می‌شود که در مجلس انجام گرفته‌اند چرا که در برگیرنده‌ی حمد و تسبیح و شهادت به وحدانیت الله متعال است و این امور بیانگر قدرت بی‌حد و مرز پروردگار عالم می‌باشد همچنین به این نکته اشاره شده که فقط او به فضل و کرم و رحمت خویش گناهان را می‌آمرزد از این رو می‌بینیم که دعای فوق، با طلب استغفار و اظهار توبه، به اتمام رسیده است.
فوائد حدیث:
1- بیان گستردگی رحمت الله و تشویق به توبه در هر حال.
2- انسان مسلمان، در مجالس خود به غیبت و سخن چینی و دروغ نمی‌پردازد بلکه از گناهان بزرگ پرهیز می‌نماید.
3- الگو قراردادن رسول الله در کردار و گفتار جزو خصلت‌های بارز یک انسان مسلمان محسوب می‌شود.
[1]- أصحاب سنن. و نگا: صحیح ترمذی (3/153). نسائی در کتاب: عمل الیوم واللیلة شمارهى (308) و أحمد (6/77) و دکتر فاروق حماده در تحقیق کتاب: عمل الیوم واللیلة أثر امام نسائی ص (273) این حدیث را صحیح دانسته است.
195ـ ابن عمر ب مى‌گوید: رسول الله ص قبل از اینکه از مجلس برخیزد، آنطور که مردم مى‌شمردند، صد بار این دعا را مى‌خواند:
«رَبِّ اغْفِرْ لِیْ وَتُبْ عَلَیَّ إِنَّکَ أَنْتَ التَّوَّابُ الْغَفُوْرُ»([1]).
«الهى! مرا بیامرز و توبه ام را بپذیر زیرا که تو بسیار توبه پذیر و بخشاینده‌اى».
معنی کلمات حدیث:
الْغَفُوْرُ: واژه مبالغه یعنی بسیار و همیشه بخشنده.
رهنمود حدیث:
این حدیث بیانگر میزان ترس و خشیت رسول اکرم ص از پرودگارش می‌باشد چنانکه خودش میفرماید: من روزانه صد بار و در روایتی فرمود بیش از هفتاد بار توبه و استغفار می‌کنم. و بدینصورت به امت خویش درس توبه و استغفار و بندگی را می‌دهد. وقبل از ایشان در مورد برخی از پیامبران نیز توبه و استغفار نقل شده چنانکه قرآن به نقل از ابراهیم خلیل می‌گوید: ﴿رَبَّنَا وَٱجۡعَلۡنَا مُسۡلِمَیۡنِ لَکَ وَمِن ذُرِّیَّتِنَآ أُمَّةٗ مُّسۡلِمَةٗ لَّکَ وَأَرِنَا مَنَاسِکَنَا وَتُبۡ عَلَیۡنَآۖ إِنَّکَ أَنتَ ٱلتَّوَّابُ ٱلرَّحِیمُ١٢٨﴾ [البقرة: 128]. ترجمه: «پروردگارا! ما را تسلیم خویش بگردان و از فرزندانمان امتی پدید آور که فرمانبردارت باشند و روش عبادت را به ما بیاموز و توبهی ما را بپذیر؛ همانا تو، توبهپذیر و مهربانی».
فوائد حدیث:
1- امت به کثرت توبه و استغفار توصیه شده است چرا که انسان همیشه جایز الخطا و در معرض گناه است.
2- استغفار، گاهی به‌خاطر ارتکاب گناه و گاهی به‌خاطر کوتاهی در عبادت انجام می‌گیرد.
3- استغفار و توبه باید خالصانه و به‌خاطر الله باشد. چنانکه میفرماید:
﴿وَتُوبُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ لَعَلَّکُمۡ تُفۡلِحُونَ﴾ [النور: 31].
«ای مؤمنان همگی به سوی الله بازگردید تا رستگار شوید».
4- هدف زیاد استغفار کردن است بنا براین مقید به تعداد مشخصی نیست.
(83) دعای دیدن شخص مبتلا به مصیبت
194ـ «اَلْـحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِیْ عَافَانِیْ مِمَّا ابْتَلاَکَ بِهِ وَفَضَّلَنِیْ عَلَى کَثِیْرٍ مِمَّنْ خَلَقَ تَفْضِیْلاً»([1]).
«ستایش خدایى را که مرا از آنچه تو را بدان مبتلا ساخته، عافیت بخشیده و بر بسیارى از مخلوقات، برترى داده است».
رهنمود حدیث:
در این حدیث رسول اکرم ص میفرماید: هر کس هنگام دیدن فرد مبتلا به مصیبتی دعای فوق را بخواند خودش هرگز دچار آن مصیبت نمی‌گردد. چنانکه در روایت صحیح ترمذی آمده است: «لـم یصبه ذلک البلاء» (2729) فرق نمی‌کند که مصیبت ظاهری و جسمی یا معنوی و روحی باشد البته ادب اقتضا می‌کند که گوینده بگونه‌ای دعا را بخواند که فرد مبتلا به مصیبت متوجه نشود.
فوائد حدیث:
1- دیدن فرد یا افراد مبتلا به مصیبت باعث می‌شود که انسان قدر نعمت و عافیت را دانسته همیشه سپاسگزار پرودگار خویش باشد.
2- هر مصیبتی از جانب الله متعال به‌خاطر حکمتی است که او مد نظر دارد و انسان مسلمان در هر حال صبر پیشه می‌کند و شکر الله را بجا می‌آورد.