| ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
| 1 | 2 | |||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
188ـ هرگاه یکى از شما عطسه زد، بگوید: «اَلْـحَمْدُ لِله»، و برادر یا دوستى که مى‌شنود، بگوید: «یَرْحَمُکَ اللهُ»، و او در جوابش بگوید: «یَهْدِیْکُمُ اللهُ وَیُصْلِحُ بَالَکُمْ». [بخارى 7/125].
معنی کلمات حدیث:
یُصْلِحُ بَالَکُمْ: حال و وضعیت شما را بهبود بخشد.
رهنمود حدیث:
از آنجا که عطسه زدن نوعی نعمت محسوب می‌شود، رسول اکرم ص برای ما مسنون قرار داده که بعد از آن بگوئیم «الحمد لله» و الله متعال را سپاس گوئیم.
حتی اگر عطسه زننده در نماز باشد آنگونه که رای بیشتر صحابه است با زبان «الحمد لله» بگوید و اگر در توالت و مکان نا مناسبی باشد در دل «الحمد لله» بگوید. و کسی‌که شاهد عطسه و گفتن الحمد لله است در پاسخ بگوید: «یَرْحَمُکَ اللهُ» «خدا بر تو رحم کند» و عطسه زننده در جواب برای او دعا و اصلاح نماید و بگوید: «یَهْدِیْکُمُ اللهُ وَیُصْلِحُ بَالَکُمْ». و احیانا اگر عطسه زننده بیش از یک عطسه سر داد دیگران به او بگویند تو سرما خورده‌ای یا زکام گرفته‌ای چنانکه این مطلب در روایت ترمذی آمده است.
فوائد حدیث:
1- فقط وقتی در جواب عطسه زننده «یَرْحَمُکَ اللهُ» گفته شود که او بعد از عطسه، «الحمد لله» بگوید. چنانکه این مطلب در حدیث مسلم تصریح شده است.
2- سنت است که هنگام عطسه زدن جلوی دهان و بینی را با دست یا پارچه‌ای بپوشاند.
3- عطسه کار خوبی است و الله آنرا می‌پسندد ولی خمیازه از طرف شیطان است و الله آنرا نمی‌پسندد. بنابراین باید جلوی خمیازه را گرفت و نگذاشت که شیطان بر انسان بخندد چنانکه این مطلب در حدیث صحیح، بیان شده است.
4- استحباب جواب سلام و دعا به بهتر از آن، چنانکه الله متعال فرموده است.
﴿وَإِذَا حُیِّیتُم بِتَحِیَّةٖ فَحَیُّواْ بِأَحۡسَنَ مِنۡهَآ أَوۡ رُدُّوهَآ﴾ [النساء: 86].
ترجمه: «هرگاه به شما تحیه گفته شد شما به بهتر از آن و یا خود آن پاسخ دهید».
187ـ «اَللهم بَارِکْ لَنَا فِیْ ثَمَرِنَا، وَبَارِکْ لَنَا فِیْ مَدِیْنَتِنَا، وَبَارِکْ لَنَا فِیْ صَاعِنَا، وَبَارِکْ لَنَا فِیْ مُدِّنَا» [مسلم 2/1000].
«بار الها! در میوه‌هاى ما، شهر ما، و پیمانه‌هاى ما برکت عنایت فرما».
معنی کلمات حدیث:
صاع ومد: صاع پیمانه‌ای در حدود چهار مد و مد همان «مَن» است.
رهنمود حدیث:
درآغاز این حدیث که دعای فوق بخشی از آن است نقل شده که صحابه در فصل میوه، اولین میوه را تقدیم رسول اکرم ص می‌کردند. ایشان نیز با خواندن دعای فوق که شامل دعای خیر و برکت برای مدینه و ساکنان آن است در حق آنان دعا می‌نمود دیری نگذشت که الله متعال دعای او را پذیرفت، شهر مدینه شاهد خیر و برکت فراونی گردید. مسجد رسول اکرم ص رونق گرفت. مسلمانان زیاد شدند تعدادد اسب‌های جنگی افزایش یافت تا جایی که در زمان خلیفه دوم؛ عمر بن خطاب؛ تعدادشان به چها هزار رسید. و این مصداق دعای رسول اکرم ص است که فرمود: «برکة فی برکة» چنانکه در روایت ابن ماجه آمده است: یعنی برکت بر برکت».
معمولا اولین میوه‌ای که به رسول اکرم ص تقدیم می‌نمودند ایشان آنرا به خردسال‌ترین فرزند خود می‌داد چنانکه این مطلب در پایان همین حدیث تصریح شده است.
فوائد حدیث:
1- میزان محبت صحابه با رسول اکرم ص و شوق و رغبتشان به دعای پیامبر.
2- پذیرفته شدن دعای برکتی که رسول اکرم ص در حق شهر مدینه کرد که شامل برکت دینی و مادی بود و دیری نگذشت که از هردو نظر خیر فراوانی نصیب این شهر گردید.
3- بیان میزان مهر و محبت پیامبر ص نسبت به خردسالان.
4- استحباب اختصاص دادن هدیه به انسان بزرگ و دانشمند و طلب دعا ازوی.
(75) اگر شخصی به روزه‌دار دشنام داد یا اهانت کرد، بگوید:
186ـ «إِنِّیْ صَائِمٌ إِنِّیْ صَائِمٌ»([1]).
«من روزه‌ام، من روزه‌ام».
رهنمود حدیث:
در این حدیث شیوه‌ی بر خورد و اخلاق خوبی که باید فرد روزه دار از آن بر خوردار باشد بیان شده است او باید بدی را به‌خاطر رضای الله متعال ونه برای تظاهر و ریا پاسخ به نیکی دهد. بنابراین اگر کسی با او گلاویز شد یا به او ناسزا گفت باید در جواب بگوید: ببخشید من روزه‌ام. باشد که این بر خورد، آتش خشم طرف مقابل را فرو بنشاند.
فوائد حدیث:
1- یکی از مهم‌ترین اهداف روزه باز آمدن از گناه؛ مانند غیبت، دروغ و ناسزاگویی است.
2- جواز اظهار عبادت، هر گاه مصلحت اقتضا کند به‌شرطی که خوف تظاهر و ریا نباشد.
3- انسان مسلمان با نفس خویش مبارزه می‌کند تا خشم و غضبش فقط به‌خاطر الله متعال باشد نه برای منافع شخصی.
(74) دعای روزه دار که بر سفره حاضر شود و نخورد
185ـ «إِذَا دُعِیَ أَحَدُکُمْ فَلْیُجِبْ، فَإِنْ کَانَ صَائِمًا فَلْیُصَلِّ وَإِنْ کَانَ مُفْطِرًا فَلْیُطْعِمْ»([1]). وَمَعْنَى فَلْیُصَلِّ، أَیْ فَلْیَدْعُ.
«هرگاه یکى از شما دعوت شد، اجابت کند. اگر روزه دار بود، دعا کند، و اگر نه، غذا بخورد».
معنی کلمات حدیث:
فَلْیُجِبْ: پس بپذیرد.
فَلْیُصَلِّ: دعا کند.
رهنمود حدیث:
این حدیث بیانگر وجوب پذیرش مهمانی و دعوتی است بخصوص اگر، ولیمه‌ی عروسی باشد. باید شرکت نماید و احیانا اگر روزه‌ی نفلی گرفته بود بخورد در غیر این صورت به میزبان بگوید که به‌خاطر روزه نمی‌تواند غذا بخورد. همچنین سنت است که دعوت شده گان پس از صرف غذا برای میزبان، دعای خیر و برکت نمایند.
فوائد حدیث:
1- پذیرفتن دعوت باعث گسترش الفت و محبت بین مسلمانان می‌شود که جزو اهداف شرع مبین اسلام است.
2- هدف حضور در مجلس ضیافت فقط خوردن نیست بلکه اهداف دیگری مانند دوستی، خیر خواهی وغیره نیز مد نظر است.
3- نباید در مجلسی که درآن کارهای غیر شرعی انجام می‌گیرد شرکت کرد.
4- روزه داری که روزه‌ی نفلی گرفته اختیار دارد روزه‌اش را بخورد یا ادامه دهد.
ضمناً در روایت صحیح دیگری آمده است «من کان صائما فلیدع» (صحیح الجامع 538).
([1]) مسلم 2/1054.
(73) دعای روزه دار برای خانواده‌ای که نزد آنان افطار کند
184ـ «أَفْطَرَ عِنْدَکُمُ الصَّائِمُوْنَ، وَأَکَلَ طَعَامَکُمُ الْأَبْرَارُ، وَصَلَّتْ عَلَیْکُمْ الـمَلاَئِکَةُ»([1]).
«روزه داران نزد شما افطار کنند، و نیکان غذایتان را بخورند، و فرشتگان بر شما درود بفرستند».
معنی کلمات حدیث:
الْأَبْرَارُ: نیکان و پرهیزکاران.
صَلَّتْ: یعنی دعای مغفرت و رحمت.
رهنمود حدیث:
رسول اکرم ص به خانه‌ی سعد بن عباده رفت. او قطعه نانی با مقدار روغن برای رسول اکرم ص آورد. ایشان بعد از خوردن غذا این دعا را درحق صاحب خانه نمود که بیانگر فروتنی رسول الله و سپاس‌گزاری ایشان در هر حال می‌باشد.
فوائد حدیث:
1- میزان فقر و سختی‌ای که صحابه متحمل بودند.
2- جواب نیکی را با نیکی و بدست آوردن دل برادران خویش با سخن و کردار نیک باید داد.
[1]- سنن أبى داود (3/367) وابن ماجه (1/556) ونسائی در کتاب: عمل الیوم واللیلة شماره‌ى (296ـ 298). وحدیث دلالت صریح دارد بر این که رسول الله ص هرگاه نزد خانواده‌اى افطار مى‌کرد، این دعا را مى‌خواند. و ألبانی در صحیح أبى داود (2/730) آنرا صحیح دانسته است.