| ش | ی | د | س | چ | پ | ج |
| 1 | 2 | |||||
| 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 |
| 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 |
| 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 |
| 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
(122) دعای تعجب و امور خوشحال کننده
240ـ «سُبْحَانَ الله»([1]).
«الله، پاک و منزّه است».
رهنمود حدیث
جواز ابراز شگفتی با گفتن سبحان الله و این‌را وقتی رسول اکرم ص بر زبان آورد که در مسیری با ابوهریره روبرو شد و دست او را گرفت و چند قدمی جلو رفت و نشست ابوهریره مخفیانه از آنجا رفت و دیری نگذشت که پس از غسل کردن بازگشت. رسول اکرم ص پرسید: کجا رفتی؟ ابوهریره گفت جنب بودم رفتم غسل کردم. رسول اکرم ص فرمود: سبحان الله! مؤمن که نجس نمی‌شود (یعنی گرچه جنب باشد ولی اعضای بدن او پلید نیست که با چیزی مماس نشود یا به کسی دست ندهد).
فوائد حدیث
1- مستحب بودن ارشاد و راهنمایی کوچکتر توسط بزرگتر حتی بدون درخواست کوچکتر.
2- جواز تأخیر غسل جنابت (تا قبل از اولین وقت نماز) و رفتن به بازار وغیره.
3- مؤمن چه زنده چه مرده به هیچ وجه پلید نمی‌شود.
241ـ «اللهُ أَکْبَرُ»([2]). «الله بزرگ‌ترین است».
رهنمود حدیث
این حدیث بیانگر مشروعیت تکبیر گفتن هنگام خبر خوشایند است چنانکه از رسول اکرم ص بیش از چندین بار ثابت شد که در چنین مواقعی تکبیر سر داده در این حدیث بیان شده که مردی به ظاهر مسلمان در میدان نبرد سخت می‌جنگید و یاران پیامبر در محضر ایشان او را تحسین نمودند رسول اکرم ص فرمود: او دوزخی است. مردی از مسلمانان با شنیدن این سخن رسول اکرم ص، با کنجکاوی رفتار آن مرد را کنترل نمود تا اینکه در گیر و دار جنگ زخمی شد و تحمل نکرد و خود را با شمشیر خود کشت. آن صحابی نزد رسول اکرم ص بازگشت و جریان را بازگو نمود. رسول اکرم ص فرمود: «اللَّهُ أَکْبَرُ أَشْهَدُ أَنِّی عَبْدُ اللَّهِ وَرَسُولُهُ» «الله اکبر گواهی می‌دهم که من بنده و فرستاده الله هستم».
فوائد حدیث
1- جایز نیست کسی در مورد فرد خاصی به‌صورت قطعی حکم صادر کند که دوزخی یا بهشتی است مگر اینکه حکم صریحی در قرآن و سنت در مورد او وجود داشته باشد.
2- عمل‌ها به خاتمه بستگی دارد و توفیق کار خیر از جانب الله متعال است و بس.
(121) تکبیر، هنگام رمی جمرات با هر سنگریزه
239ـ رسول اکرم ص هنگام رمى جمرات سه‌گانه، با زدن هر سنگریزه، تکبیر می‌گفت، سپس بعد از رمى جمره‌ى اول (کوچک) و دوم (وسط) رو به قبله می‌ایستاد و دست‌هایش را بلند می‌کرد و دعا می‌نمود، ولی بعد از زدن جمره‌ى عقبه بدون توقف و دعا راهش را ادامه می‌داد([1]).
کلمات حدیث
الجمـار الثلاث: محل سه گانه‌ی زدن سنگ در منی.
رهنمود حدیث
سنت است که حاجی بعد از اینکه از مزدلفه حرکت میکند و به منا می‌رسد زدن سنگها را از جمره‌ی عقبه شروع کند، تلبیه را ترک کرده با هفت سنگ ریزه یکی بعد از دیگری و هر بار تکبیر بگوید و برای دعا توقف نکند و بعد از اتمام مناسک، در بازگشت به منی و بعد از گذارندن شب، از جمره‌ی اول زدن سنگها را با هفت سنگریزه یکی بعد از دیگری با تکبیر گفتن در هر بار شروع کند سپس سنت است که مقداری فاصله بگیرد و به‌سوی قبله دست به دعا بردارد و زاری و التماس کند سپس جمره‌ی دوم را به همین ترتیب و بعد از آن جمره‌ی سوم را به همین ترتیب البته بدون توقف و دعا.
فوائد حدیث
1- زدن شیطان یک حرکت نمادین و عبادی است و هدف اعلای ذکر الله متعال و نیازی به زدن شیطان با کفش و چوب و غیره نیست آنگونه که بعضی می‌پندارند.
2- روش مسنون در سنگریزه‌ها این است که از محل جمرات جمع آوری شوند نه از مزدلفه و برای هر روز در همان روز برداشته شود. (صحیح ابن ماجه 2473).
3- برداشتن سنگ بزرگ و شستن سنگها بدعت و کار بیهوده‌ای است که رسول اکرم ص انجام نداده است.
[1]- بخارى مع الفتح (3/583 و3/584) و لفظش آنجا ذکر شده است. و بخارى مع الفتح (3/581) و مسلم نیز آنرا روایت کرده است.
238ـ جابر س می‌گوید: پیامبر اکرم ص سوار بر قصواء (شترش) شد تا اینکه به مشعر الحرام رسید، آنگاه رو به قبله نمود و دعا کرد و «الله اکبر» و «لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله» گفت و یگانگى خدا را بیان کرد، و آنقدر ایستاد تا هوا کاملاً روشن شد، سپس قبل از طلوع آفتاب (به‌سوى منا) رفت([1]).
کلمات حدیث
قصواء: نام شتری است که رسول اکرم ص سوار بر آن حج نمود.
اِسْفَرَّ جِدًّا: صبح کاملا روشن شد و مردم همدیگر را می‌دیدند.
رهمنود حدیث:
توقف در مشعر الحرام جزو مناسک حج می‌باشد و سنت است که در این مکان به دعا، تکبیر، تهلیل و توحید فراوان پرداخته شود.
چنانکه الله تعالی میفرماید:
﴿لَیۡسَ عَلَیۡکُمۡ جُنَاحٌ أَن تَبۡتَغُواْ فَضۡلٗا مِّن رَّبِّکُمۡۚ فَإِذَآ أَفَضۡتُم مِّنۡ عَرَفَٰتٖ فَٱذۡکُرُواْ ٱللَّهَ عِندَ ٱلۡمَشۡعَرِ ٱلۡحَرَامِۖ وَٱذۡکُرُوهُ کَمَا هَدَىٰکُمۡ وَإِن کُنتُم مِّن قَبۡلِهِۦ لَمِنَ ٱلضَّآلِّینَ١٩٨﴾ [البقرة: 198].
ترجمه: «گناهی بر شما نیست که (در ایام حج تجارت کنید و) از فضل پروردگارتان بجویید. هنگامی که از عرفات (به‌سوی مزدلفه) حرکت کردید، الله را در مشعر الحرام یاد کنید و او را به یاد داشته باشید؛ چنانچه شما را هدایت کرد؛ اگر چه پیش از آن، جزو گمراهان بودید».
و زمان گفتن دعا و اذکار قبل از نماز فجر تا قبل از طلوع خورشید است و این بدان خاطر است تا با عملکرد دوران جاهلی مخالفت شود.
فوائد حدیث:
1- مشعرالحرام، کوه کوچکی است در مزدلفه که داخل حدود حرم می‌باشد.
2- رسول اکرم ص دوست داشت با عملکرد دوران جاهلی مخالفت کند چرا که این امت، امتی است که زمام و رهبری به دست دارد و باید پیشرو باشد نه پیرو دیگران.
237ـ رسول الله ص فرمود: بهترین دعا، دعاى روز عرفه است، و بهترین ذکرى که من و پیامبران گذشته خوانده‌ایم این است: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیْکَ لَهُ، لَهُ الْـمُلْکُ وَلَهُ الْـحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ»([1]).
یعنى: «هیچ معبودى بجز الله [بحق] وجود ندارد، یکتاست، و شریکى ندارد، پادشاهى و حمد از آنِ اوست، و او بر هر چیز، تواناست».
رهنمود حدیث
در این حدیث فضیلت این دعای مبارک در روز عرفه بیان گردیده که رسول اکرم ص در مورد آن فرمود: در هیچ روزی به اندازه‌ی روز عرفه زندانیان دوزخی آزاد نمی‌شوند. الله متعال در آن روز جلوی فرشتگان مباهات میکند و در حالی که خودش بهتر می‌داند می‌گوید: اینها چه می‌خواهند؟ (صحیح مسلم).
همچنین در این حدیث دعوت به توحید، وظیفه‌ی همه‌ی پیامبران بیان گردیده که به‌خاطر آن کتاب‌های آسمانی و پیامبران الهی فرستاده شده‌اند.
فوائد حدیث
1- مستحب است که روز عرفه چه حجاج و چه دیگران زیاد دعا بکنند چرا که این روز بهترین روز سال است.
2- هر دعوتی که بر اساس توحید نباشد مانند جسدی فاقد روح بوده هیچ بقائی نخواهد داشت.
236ـ جابر س در وصف حج رسول اکرم ص می‌گوید: هنگامى که رسول الله ص به کوه صفا مى‌رسید، این آیه را مى‌خواند: ﴿إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِ﴾ یعنى: «همانا صفا و مروه از شعائر الهى هستند» سپس مى‌فرمود: سعى را از جایى آغاز مى‌کنم که خداوند نخست از آن یاد کرده است. آنگاه رسول الله ص سعى را از صفا آغاز مى‌کرد و بالا مى‌رفت تا کعبه را مى‌دید، سپس رو به قبله مى‌کرد و «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ» و تکبیر مى‌گفت و این دعا را مى‌خواند: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِیْکَ لَهُ، لَهُ الْـمُلْکُ، وَلَهُ الْـحَمْدُ وَهُوَ عَلَى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ، لاَ إِلَهَ إِلاَّ اللهُ وَحْدَهُ، أَنْجَزَ وَعْدَهُ وَنَصَرَ عَبْدَهُ وَهَزَمَ اْلأَحْزَابَ وَحْدَهُ»([1]).
«جز الله، معبود بحقی وجود ندارد، یگانه است و شریکى ندارد، پادشاهى از آن اوست، و ستایش مخصوص اوست، او بر هر چیز توانا است، جز او معبود دیگرى وجود ندارد، یگانه است، اوست که وعده‌اش را تحقق بخشید، و بنده‌اش را پیروز کرد، و به تنهایى گروه‌ها را شکست داد».
«و در این میان، دعاهاى «مختلفى» مى‌فرمودند و دعاى فوق را سه بار تکرار مى‌کردند، بالاى مروه نیز همین عمل را انجام مى‌داد».
رهنمود حدیث
این حدیث روش مسنون حج و عمره را بیان می‌دارد که ابتدا باید هفت بار خانه‌ی کعبه را طواف نمود؛ سه طواف نخست همراه با رمل (دویدن) و چهار طواف آخر به‌صورت عادی و هنگام عبور از کنار حجر و رکن و دست زدن به آن است بعد از اتمام هفت طواف روی آوردن به سوی مقام ابراهیم و خواندن دو رکعت در آنجا سپس دست زدن به حجر الاسود و به سوی صفا رهسپار شدن تا اینکه بر قله‌ی آن قرار گرفته روبروی خانه‌ی کعبه بایستد و تکبیر بگوید و ورد فوق را بخواند و بعد از آن بقیه اعمال حج را آنگونه که رسول اکرم ص انجام داده انجام دهد.
فوائد حدیث
1- گرامی داشت شعایر دینی نشانه‌ی تقوای الهی است که راه نجات در دنیا و آخرت می‌باشد.
2- اقرار و اعتراف همیشگی به توحید و تعظیم الله متعال.
3- رفع حرج از کسی‌که توانایی سعی بین صفا و مروه را ندارد.