(117) دعای بین رکن یمانی وحجر الأسود

(117) دعای بین رکن یمانی وحجر الأسود

235ـ ﴿رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِی ٱلدُّنۡیَا حَسَنَةٗ وَفِی ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ﴾ [البقرة:201].

«پروردگارا! در دنیا و آخرت به ما نیکى عطا فرما، و ما را از عذاب دوزخ نجات ده».

رهنمود حدیث

این حدیث بیانگر مستحب بودن دعا بین رکن یمانی و حجر الاسود است و این دعا از دعاهای فراگیری است که خیر دنیا و آخرت را در بردارد چرا که خیر دنیا شامل زن نیک، فرزند صالح، علم مفید، عمل صالح و روزی حلال می‌شود و خیر آخرت شامل نجات از عذاب قبر، عذاب دوزخ و رستگاری ابدی با ورود به بهشت می‌شود.

فوائد حدیث

1-  استحباب دعا در همه‌ی اوقات و خصوصا در اوقات ویژه و مکان‌های مبارک.

2-  استحباب گفتن این دعا بین رکن یمانی و حجر الاسود و زیاد گفتن آن همیشه و در هر جا بدلیل اینکه رسول اکرم ص آنگونه که در صحیح بخاری آمده این را بیش از هر دعایی بر زبان می‌آورد.

3-  دعای کامل، دعایی است که در برگیرنده خیر دنیا و آخرت باشد.

(116) تکبیر گفتن هنگام رسیدن به حجر الأسود

(116) تکبیر گفتن هنگام رسیدن به حجر الأسود

234ـ رسول الله ص سوار بر شتر، کعبه را طواف کرد، و هر بار به رکن [حجر الأسود] مى‌رسید با چیزى که در دست داشت به‌سوى آن اشاره مى‌کرد و تکبیر مى‌گفت^([1]).

 رهنمود حدیث

مشروعیت تکبیر گفتن اثنای طواف خانه کعبه و هنگام روبر شدن با حجر الاسود دست زدن و بوسیدن حجر الاسود سنت است اما اگر به‌خاطر ازدحام یا عذر دیگری نتوانست چنین کند کافی است که با چیزی به‌سوی آن اشاره کند و اگر نتوانست فقط اشاره با دست راست کافی است البته نیازی به بوسیدن دست خویش نیست. و در عین حال باید معتقد بود که حجر الاسود سنگی است و به کسی نفع و ضرری نمی‌رساند جز اینکه دست زدن و بوسیدن آن فقط یک امر عبادی است.

فوائد حدیث

1-  در این حدیث به فرمایش رسول اکرم ص که در حج وداع فرمود: «مناسک حجتان را از من بیاموزید» جامه‌ی عمل پوشانیده شده است.

2-  جواز طواف کردن در حال سواری بر مرکب.

3-  بیان این مطلب که سنت در طواف این است که هنگام عبور از کنار حجر الاسود باید به آن روی کرده و سینه را به طرف آن کرد.

---

[1]- بخارى مع الفتح (3/476).

(115) لبیک گفتن مُحْرِم در حج یا عمره

(115) لبیک گفتن مُحْرِم در حج یا عمره

233ـ «لَبَّیْکَ اَللهم لَبَّیْکَ، لَبَّیْکَ لاَ شَرِیْکَ لَکَ لَبَّیْکَ، إِنَّ الْـحَمْدَ، وَالنِّعْمَةَ، لَکَ وَالْـمُلْکَ، لاَ شَرِیْکَ لَکَ»^([1]).

«گوش بفرمانم، اى الله، گوش بفرمانم، تو شریکى ندارى، گوش بفرمانم، همانا ستایش و نعمت و سلطنت از آنِ تو است، و تو شریکى ندارى».

 کلمات حدیث

لَبَّیْکَ: در حضورت ایستاده، سرا پا گوش به فرمانم.

رهنمود حدیث

در این حدیث شیوه‌ی صحیح تلبیه و لبیک گفتن هنگام احرام حج و عمره بیان شده که در برگیرنده‌ی مفاهیم توحیدی و عبادی بزرگی است و مالکیت را فقط از آن الله می‌داند. این تلبیه در رد تلبیه‌ای است که در زمان جاهلیت بر زبان می‌آوردند و در آن معبودان خود را با الله شریک قرار می‌دادند. الله از آنچه آنان می‌گفتند بری و پاک و برتر است.

فوائد حدیث

1-  فضیلت توحید و تلبیه که موجب جلب محبت و خشنودی الله متعال می‌شود.

2-  برکت دعای ابراهیم خلیل وقتی که الله به او چنین دستور داد:

﴿وَأَذِّن فِی ٱلنَّاسِ بِٱلۡحَجِّ یَأۡتُوکَ رِجَالٗا وَعَلَىٰ کُلِّ ضَامِرٖ یَأۡتِینَ مِن کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٖ٢٧﴾ [الحج: 27]. «و در میان مردم براى [اداى‌] حج بانگ برآور تا [زایران‌] پیاده و [سوار] بر هر شتر لاغرى -که از هر راه دورى مى‌آیند- به سوى تو روى آورند،».

3-  انسان قدرت هیچ کاری جز به یاری الله ندارد بنابراین چاره‌ای جز الله ندارد.

---

[1]- بخارى مع الفتح (3/408) و مسلم (2/841).

(114) آنچه که مسلمان هنگام مدح شدنش بگوید

(114) آنچه که مسلمان هنگام مدح شدنش بگوید

232ـ «اَللهم لاَ تُؤَاخِذْنِیْ بِمَا یَقُوْلُوْنَ، وَاغْفِرْ لِیْ مَا لاَ یَعْلَمُوْنَ [وَاجْعَلْنِیْ خَیْرًا مِمَّا یَظُنُّوْنَ]»^([1]).

«بار الها! مرا به‌خاطر آنچه که مى‌گویند، مورد بازخواست قرار مده، و آنچه را که از من نمى‌دانند، بیامرز، و مرا بهتر از آنچه که درباره‌ى من گمان مى‌کنند، بگردان».

رهنمود حدیث

این حدیث بیانگر میزان ترس صحابه از غرور و دچار فتنه شدن از مدح و تعریف افراد می‌باشد، همچنین قدرت ایمان و درستی یقین آنها را می‌رساند و چنین‌اند اهل ایمان همواره در ترس و دلهره به سر می‌برند و هیچگاه خود را از نفس و شیطان در امان نمی‌بینند چنانکه الله متعال می‌فرماید: ﴿وَٱلَّذِینَ یُؤۡتُونَ مَآ ءَاتَواْ وَّقُلُوبُهُمۡ وَجِلَةٌ أَنَّهُمۡ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ رَٰجِعُونَ٦٠﴾ [المؤمنون: 60]. ترجمه: «و آنان که آنچه باید بدهند، می‌دهند و با این حال دل‌هایشان از اینکه به‌سوی پروردگارشان بازمی‌گردند، هراسان است».

فوائد حدیث

1-  مشروعیت گفتن این دعا هنگام شنیدن تعریف و تمجید خویش از دهان کسی.

2-  تواضع و فروتنی جزو اسباب رستگاری و سعادت است.

3-  طلب آمرزش از الله متعال به‌خاطر اینکه ستایش کننده از حال ستایش شونده خبر ندارد.

---

[1] بخارى در کتاب: الأدب المفرد شماره‌ى (761). و ألبانى در صحیح الأدب المفرد به شماره‌ى (585) آنرا صحیح دانسته است. و بین دو کروشه از بیهقى در کتاب: شعب الإیمان (4/228) به روایت دیگرى است.

(113) آنچه را که مسلمان هنگام مدح مسلمان دیگری بگوید

(113) آنچه را که مسلمان هنگام مدح مسلمان دیگری بگوید

231ـ رسول الله ص فرمود: هرگاه لازم است که دوستتان را مدح کنید، چنین بگویید: به نظرم، فلانى چنین و چنان است، ولى خدا محاسبه کننده‌ى اوست و من کسى را نزد خدا تزکیه نمى‌کنم^([1]).

رهنمود حدیث

در این حدیث از ستودن کسی در حضور وی نهی شده به‌ویژه وقتی که امکان خودبالندگی و غرور باشد که معمولاً هم چنین است بنابراین در آغاز حدیث بیان گردید که مردی نزد رسول اکرم ص از مرد دیگری که در آنجا حضور داشت تعریف و تمجید کرد. رسول اکرم ص فرمود: «وای بر تو، گردنش را شکستی» سپس به او یاد داد که هر گاه می‌خواهد از کسی تعریف کند با قاطعیت تعریف نکند بلکه بگوید: خدا بهتر می‌داند ولی به نظر من آدم خوبی است و...

فوائد حدیث

1-  نکوهش مداحان چنانکه رسول اکرم ص فرمود: هرگاه با مداحان روبرو شدید به صورتشان خاک بپاشید «صحیح مسلم».

2-  نباید در مورد کسی با قاطعیت قضاوت کرد چراکه انسان زنده هر لحظه ممکن است تغییر رفتار بدهد.

3-  باید رعایت حال فردی را که مورد ستایش قرار می‌گیرد نمود و او را دچار فتنه نساخت.

4-  جواز تعریف در جلوی کسی‌که احتمال دچار شدن به غرور و فتنه در او نباشد.

---

[1]- مسلم (4/2296).