دعا در وقت داخل شدن
به مدینۀ منوره
برای شخص زائر، مستحب است که قبل از وارد شدن به مدینۀ منوره، غسل کند (و یا حداقل وضو بگیرد) و بهترین و زیباترین و پاک‌ترین و تمییزترین لباس خویش را بپوشد، و از عطر و خوشبویی استفاده کند، و قبل از داخل شدن به شهر مدینه، از مرکب و سواری پیاده شود، و عظمت و بزرگی این شهر پاک و مقدس را در نظر بگیرد و با نهایت خشوع و خضوع و تواضع و فروتنی به شهر مدینه داخل شود، و چون به مدینه داخل شد این دعا را بخواند:
«رَبِّ أٔدْخِلْنِیْ مُدْخَلَ صِدْقٍ وأٔخْرِجْنِیْ مُخْرَجَ صِدْقٍ واجْعَلْ لِیْ مِنْ لَدُنْکَ سُلْطٰاناً نَصِیْراً. اَللّٰهُمَّ افْتَحْ لِیْ أٔبْوٰابَ رَحْمَتِکَ، وارْزُقْنِیْ مِنْ زِیٰارَةِ رَسُوْلِکَ مٰا رَزَقْتَ أٔوْلِیٰائَکَ وأٔهْلَ طٰاعَتِکَ، واغْفِرْ لِیْ وارْحَمْنِیْ یٰا خَیْرَ مَسْئُوْلٍ، واغْنِنِیْ بِحَلٰالِکَ عَنْ حَرٰامِکَ وبِطٰاعَتِکَ عَنْ مَعْصِیَتِکَ وبِفَضْلِکَ عَمَّنْ سِوٰاکَ ونَوِّرْ قَلْبِیْ وقَبْرِیْ.
اَللّٰهُمَّ إِنِّیْ أٔسْأٔلُکَ الْخَیْرَ کُلَّهُ عٰاجِلَهُ واٰجِلَهُ مٰا عَلِمْتُ مِنْهُ ومٰا لَمْ أٔعْلَمْ، وأٔعُوْذُ بِکَ مِنَ الشَّرِّ کُلِّهِ مٰا عَلِمْتُ مِنْهُ ومٰا لَمْ أٔعْلَمْ. اَللّٰهُمَّ اجْعَلْ أٔوْسَعَ رِزْقِکَ عَلَیَّ عِنْدَ کِبَرِ سِنِّیْ وإِنْقِطٰاعِ عُمْرِیْ، واجْعَلْ خَیْرَ عُمْرِیْ اٰخِرَهُ وخَیْرَ عَمَلِیْ خَوٰاتِیْمَهُ وخَیْرَ أٔیّٰامِیْ یَوْمَ أٔلْقٰاکَ فِیْهِ. اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ کَمٰا صَلَّیْتَ عَلیٰ إِبْراهِیْمَ وعَلیٰ اٰلِ إِبْرٰاهِیْمَ إِنَّکَ حَمِیْدٌ مَّجِیْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِکْ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ کَمٰا بٰارَکْتَ عَلیٰ إِبْرٰاهِیْمَ وعَلیٰ اٰلِ إِبْرٰاهِیْمَ إِنَّکَ حَمِیْدٌ مَّجِیْدٌ».
ترجمه: «پروردگارا ! مرا صادقانه به هر کاری وارد کن، و صادقانه از آن بیرون آور، و چنان کن که خطِّ اصلی من در آغاز و انجام همه چیز، راستی و درستی باشد، و از جانب خود قدرتی به من عطا فرما که در امر حکومت بر دوستان و اظهار حجّت در برابر دشمنان، برایم یار و مددکار باشد. پروردگارا ! درهای رحمت خویش را بر من بگشای و در زیارت قبر رسول خدا ج آنچه را که بهرۀ دوستانت و اهل طاعتت نمودی، بهره‌ام گردان و مرا بیامرز و مورد رحمت بی‌کرانت قرار بده، ای بهترین کسی که از او خواسته می‌شود.
خدایا ! مرا به وسیلۀ حلال خویش از حرام خود بی‌نیاز گردان و به وسیلۀ طاعت خود مرا از معصیت خود، و به وسیلۀ فضل خود از غیر خود، مستغنی و بی‌نیاز گردان؛ و قلب مرا و قبر مرا از نور ایمان و اعمال نیک و شایسته، آکنده گردان.
پروردگارا ! تمام خوبیها و خیرهایی که می‌دانم یا نمی‌دانم، از تو می‌خواهم (خواه این خوبیها و خیرها زود باشد یا دیر)، و به تو پناه می‌آورم از تمام بدیها، آنچه را که من می‌دانم و آنچه را که نمی‌دانم. خدایا ! بیشترین رزق و روزی خویش را به وقت سالخوردگی و هنگام نزدیک شدن مرگ من، بر من نازل بفرما، و بهترین زندگی مرا آخر عمر من، و بهترین عمل مرا، آخر آن، و بهترین روز مرا، روز ملاقات با خود بگردان.
پروردگارا ! بر محمد و آل محمدج صلوات بفرست، همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، بی‌شک تو ستوده شده و باعظمتی. خداوندا ! بر محمد و آل محمد برکت عنایت کن همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت عنایت فرمودی، بی‌گمان تو ستوده شده و باعظمتی».
* * *
دعا هنگام مشاهده نمودن
عمارات مدینۀ منوره
هر گاه عمارات مدینۀ منوره در نظر زائر محترم جلوه‌گر شوند، پس درود شریف را بخواند و اینطور دعا کند:
«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ کَمٰا صَلَّیْتَ عَلیٰ إِبْراهِیْمَ وعَلیٰ اٰلِ إِبْرٰاهِیْمَ إِنَّکَ حَمِیْدٌ مَّجِیْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِکْ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ کَمٰا بٰارَکْتَ عَلیٰ إِبْرٰاهِیْمَ وعَلیٰ اٰلِ إِبْرٰاهِیْمَ إِنَّکَ حَمِیْدٌ مَّجِیْدٌ. اَللّٰهُمَّ هٰذٰا حَرُمُ نَبِیِّکَ فَاجْعَلْهُ وِقٰایَةً لِیْ مِنَ النّٰارِ وأٔمٰاناً مِنَ الْعَذٰابِ وسُوْءِ الْحِسٰابِ».
ترجمه: «خداوندا ! بر محمد و آل محمد صلوات بفرست همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، بی‌گمان تو ستوده شده و با عظمتی. خدایا ! بر محمد و آل محمد برکت عنایت کن همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت عنایت فرمودی، بی‌شک تو ستوده شده و باعظمتی.
پروردگارا ! این حرم پیامبر توست، آن را باعث رستگاری و نجات من از آتش دوزخ و وسیله‌ای برای در امان ماندن از عذاب و حساب بد، بگردان».
* * *
زیارت مدینۀ منوره
(علی صاحبها ألف صلاة و تحیة)
دعا در هنگام رفتن به سوی مدینه
هر گاه شخص حاجی به طرف مدینۀ منوره روان شد، در مسیر راه به کثرت بر رسول خدا ج درود بفرستد:
«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ کَمٰا صَلَّیْتَ عَلیٰ إِبْراهِیْمَ وعَلیٰ اٰلِ إِبْرٰاهِیْمَ إِنَّکَ حَمِیْدٌ مَّجِیْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِکْ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ کَمٰا بٰارَکْتَ عَلیٰ إِبْرٰاهِیْمَ وعَلیٰ اٰلِ إِبْرٰاهِیْمَ إِنَّکَ حَمِیْدٌ مَّجِیْدٌ».
ترجمه: «خداوندا ! بر محمد و آل محمد صلوات بفرست، همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، به تحقیق تو در هر حالی ستوده شده و بسیار بزرگ و با عظمت هستی. خداوندا ! شرف و بزرگواری را که به محمد و آل محمد داده‌ای، بیشتر بگردان همچنانکه شرف و بزرگواری را برای ابراهیم و آل ابراهیم بیشتر کرده‌ای. به تحقیق تو در هر حالی بسیار ستوده شده و بسیار بزرگ و باعظمت هستی».
و چون نگاه حاجی به درختان مدینه و حرم مدینه و آنچه مدینه به آن شناخته می‌شود افتاد، درود و سلامش را بر رسول خدا بیشتر از همیشه کند و از خدا بخواهد که زیارتش را سودمند و مایۀ سعادت وی در دنیا و آخرت گرداند و این دعا را بخواند:
«اَللّٰهُمَّ صَلِّ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ کَمٰا صَلَّیْتَ عَلیٰ إِبْراهِیْمَ وعَلیٰ اٰلِ إِبْرٰاهِیْمَ إِنَّکَ حَمِیْدٌ مَّجِیْدٌ. اَللّٰهُمَّ بٰارِکْ عَلیٰ مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِ مُحَمَّدٍ کَمٰا بٰارَکْتَ عَلیٰ إِبْرٰاهِیْمَ وعَلیٰ اٰلِ إِبْرٰاهِیْمَ إِنَّکَ حَمِیْدٌ مَّجِیْدٌ. اَللّٰهُمَّ افْتَحْ عَلَیَّ أٔبْوٰابَ رَحْمَتِکَ، وارْزُقْنِیْ فِیْ زِیٰارَةِ قَبْرِ نَبِیِّکَ مٰا رَزَقْتَهُ أٔوْلِیٰائَکَ وأٔهْلَ طٰاعَتِکَ واغْفِرْ لِیْ وارْحَمْنِیْ یٰا خَیْرَ مَسْئُوْلٍ».
ترجمه: «خداوندا ! بر محمد و آل محمد صلوات بفرست همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم صلوات فرستادی، بی‌شک تو ستوده شده و باعظمتی. خداوندا ! بر محمد و آل محمد برکت عنایت کن همچنانکه بر ابراهیم و آل ابراهیم برکت عنایت فرمودی. به تحقیق تو ستوده شده و باعظمتی.
پروردگارا ! درهای رحمتت را بر من بگشای و در زیارت قبر رسول خدا ج آنچه را که بهرۀ دوستانت و اهل طاعتت نمودی، بهره‌ام گردان و مرا بیامرز و مورد رحمت بی‌کرانت قرار ده، ای بهترین کسی که از او خواسته می‌شود».
تذکر: زائران مدینۀ منوره توجه داشته باشند که در مسیر راه، بر رسول خدا ج بسیار درود بفرستند.
دعای وداع
(خداحافظی از مکۀ مکرمه)
آخرین عملی که بر شخص حاجی از مناسک حج باقی می‌ماند، «طواف وداع» (طواف خداحافظی) است. از این رو شخص حاجی بعد از انجام «طواف وداع» (و قبل از این که به وطن خود بازگردد) به «مُلتَزَم» بیاید (و در صورت امکان و میسر بودن) خود را به کعبۀ معظّمه بچسباند و این دعا را زمزمه نماید:
«اَللّٰهُمَّ إِنَّ الْبَیْتَ بَیْتُکَ، والْحَرَمَ حَرَمُکَ، والْعَبْدَ عَبْدُکَ، وإِبْنُ عَبْدِکَ وإِبْنُ أٔمَتِکَ، حَمَلْتَنِیْ عَلیٰ مٰا سَخَّرْتَ لِیْ مِنْ خَلْقِکَ، حَتّٰی سَیَّرْتَنِیْ فِیْ بِلٰادِکَ وبَلَّغْتَنِیْ بِنِعْمَتِکَ حَتّٰی أٔعَنْتَنِیْ عَلیٰ قَضٰاءِ مَنٰاسِکِ حَجِّ بَیْتِکَ الْحَرٰامِ، فَإِنْ کُنْتَ رَضِیْتَ عَنِّیْ، فَزِدْنِیْ مِنْکَ رِضیً، وإِلّٰا فَمِنَ الْاٰنِ قَبْلَ أٔنْ یَنْأ ٰی عَنْ بَیْتِکَ دٰارِیْ.
اَللّٰهُمَّ هٰذٰا أٔوٰانُ إِنْصِرٰا فِیْ إِنْ أٔذِنْتَ لِیْ غَیْرُ مُسْتَبْدِلٍ بِکَ ولٰابِبَیْتِکَ، ولٰارٰاغِبٌ عَنْکَ ولٰاعَنْ بَیْتِکَ. اَللّٰهُمَّ فَأصْحِبْنِیَ الْعٰافِیَةَ فِیْ بَدَنِیْ والْعِصْمَةَ فِیْ دِیْنِیْ، وأٔحْسِنْ مُنْقَلَبِیْ، وارْزُقْنِیْ طٰاعَتَکَ مٰا أٔبْقَیْتَنِیْ، واجْمَعْ لِیْ خَیْرَیِ الدُّنْیٰا والْاٰخِرَةِ، إِنَّکَ عَلیٰ کُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٍ.
اَللّٰهُمَّ لٰاتَجْعَلْهُ اٰخِرَ الْعَهْدِ مِنْ بَیْتِکَ الْحَرٰامِ، وارْزُقْنِیَ الْعَوْدَ بَعْدَ الْعَوْدِ والْمَرَّةَ بَعْدَ الْمَرَّةِ إِلیٰ بَیْتِکَ الْحَرٰامِ، واجْعَلْنِیْ مِنَ الْمَقْبُوْلِیْنَ عِنْدَکَ یٰا ذَا الْجَلٰالِ والْإِکْرٰامِ، ویٰا ذَالْمَنِّ والْإِحْسٰانِ، ویٰا أٔرْحَمَ الرّٰاحِمِیْنَ.
اَللّٰهُمَّ اغْفِرْ لِیْ ولِوٰالِدَیَّ ولِجَمِیْعِ الْمُؤْمِنِیْنَ والْمُؤْمِنٰاتِ والْمُسْلِمیْنَ والْمُسْلِمٰاتِ، اَلْأٔحْیٰاءِ مِنْهُمْ والْأٔمْوٰاتِ. رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِی الدُّنْیٰا حَسَنَةً وفِیْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ.
رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِی الدُّنْیٰا حَسَنَةً وفِیْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ. رَبَّنٰا اٰتِنٰا فِی الدُّنْیٰا حَسَنَةً وفِیْ الْاٰخِرَةِ حَسَنَةً وقِنٰا عَذٰابَ النّٰارِ
وَ صَلِّ اللّٰهُمَّ وسَلِّمْ عَلیٰ سَیِّدِنٰا ونَبِیِّنٰا مُحَمَّدٍ وعَلیٰ اٰلِهِ وأٔصْحٰابِهِ أٔجْمَعِیْنَ بِرَحْمَتِکَ یٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِیْنَ».
ترجمه: «بار خدایا ! این خانه (کعبه)، خانۀ توست، و این حرم (حرم مکه)، حرم توست، و این بنده، بندۀ تو و پسر بندۀ تو و پسر کنیز توست. خدایا ! مرا بر مرکبی از آفریدگانت که به زیر فرمانم آوردی، سوار کردی (مثل شتر و اسب در زمان گذشته و مثل اتومبیل و هواپیما در زمان کنونی) تا اینکه مرا در شهر خودت (مکه) آوردی، و مرا به نعمتهایت رساندی، تا اینکه مرا در انجام مناسک حج و عمره‌ات کمک کردی، پس اگر از من راضی و خشنود شده‌ای پس بر خشنودی‌ات از من، بیفزای، و اگر از من راضی و خشنود نشده‌ای، پس هم اکنون بر من منّت گذار و از من راضی شو، پیش از آنکه خانه‌ام از خانه‌ات دور شود.
خدایا ! اگر اجازۀ رفتن عطا فرمایی، اکنون وقت رفتن من به سوی وطنم می‌باشد، از اینجا در حالی می‌روم که به پروردگاری‌ات خشنودم، و کسی جز تو را به خدایی نمی‌گیرم و غیر از خانۀ تو، قبلۀ دیگری را نمی‌پسندم، پروردگارا ! مرا سالم و تندرست بدار، و همیشه دینم را از آفتهای مادی و شیطانی حفظ بفرما، و مرا به خوبی به خانه و کاشانه‌ام برگردان، و تا وقتی که زنده‌ام، اطاعت و فرمانبرداری خویش را روزی‌ام بگردان و خیر آخرت و دنیا را برایم جمع گردان تا هم دنیای پر خیر و برکت داشته باشم و هم آخرت مورد رضایت تو. بی‌شک تو بر هر چیز توانایی.
پروردگارا ! این سفر را آخرین سفر من به سوی خانه‌ات مگردان، بلکه به من توفیق بده تا دوباره (باری بعد از بار دیگر) به سوی خانه‌ات بیایم، و از فیوضات و معنویات این سرزمین پاک و مقدس، استفاده بکنم، و مرا از پذیرفته شدگان درگاهت قرار بده، ای صاحب جلال و شکوه، و ای صاحب کرامت و بزرگواری، و ای صاحب منت و احسان، و ای مهربانترین مهربانان.
پروردگارا ! مرا و پدر و مادر مرا و تمام مردان با ایمان و زنان با ایمان و تمام مردان مسلمان و زنان مسلمان، و مردگان و زندگان آنها را بیامرز.
پروردگارا ! در دنیا و آخرت به ما نیکی عطا فرما و سرای دنیا و آخرت ما را خوش و خرم گردان و ما را از عذاب آتش دوزخ، محفوظ نگاهدار.
پروردگارا ! بر سرور و پیامبر ما حضرت محمد ج و بر جملگی آل و یارانش درود و سلام بفرست. خدایا ! دعایم را اجابت کن، ای مهربانترین مهربانان».
* * *
بعد از «رمی جمرات» و «طواف زیارت» و ماندن در «منی» اعمال و مناسک حج به پایان می‌رسد، و چیزی که باقی می‌ماند، «طواف وداع» (طواف خداحافظی) است که در مکۀ مکرمه انجام می‌گیرد، از این رو هنگام ترک سرزمین «منی» و برگشت به سوی مکۀ مکرمه، این دعا خوانده می‌شود:
«اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ حَمْداً کَثِیْراً طَیِّباً مُبٰارَکاً فِیْهِ، والشُّکْرُ لَهُ عَلیٰ أٔداٰءِ الْمَنٰاسِکِ والتَّوْفِیْقِ لِأٔدٰاءِ الْحَجِّ إِلیٰ بَیْتِ اللهِ الْحَرٰامِ والْمَشٰاعِرِ الْمُقَدَّسَةِ، وتَیْسِیْرِ ذٰلِکَ بِمَنِّهِ وکَرَمِهِ.
اَللّٰهُمَّ فَتَقَبَّلْ مِنّٰا حَجَّنٰا وأٔثِبْنٰا عَلَیْهِ ثَوٰاباً کٰامِلاً مُبٰارَکاً، واجْعَلْهُ لَنٰا خٰالِصاً لِوَجْهِکَ الْکَرِیْمِ، وانْفَعْنٰا بِهِ یَوْمَ لٰایَنْفَعُ مٰالٌ ولٰابَنُوْنَ إِلّٰا مَنْ أٔتَی اللهَ بِقَلْبٍ سَلِیْمٍ، اٰمِیْنَ بِرَحْمَتِکَ یٰا اَرْحَمَ الرّٰاحِمِیْنَ».
ترجمه: «حمد و ستایش فقط لایق خداست، ستایشی زیاد، خوب و مبارک (آنطوری که پروردگارمان دوست دارد و به آن راضی می‌شود.) و شکر و سپاس او را سزاست به خاطر ادای مناسک حج، و توفیق ادای حج بیت الله الحرام، و ملاقات اماکن مقدس و متبرّک سرزمین وحی، و شکر و سپاس او را سزاست، به جهت اینکه حج خانۀ خود را با منّت و کرم خویش بر ما آسان فرمود.
پروردگارا ! حج ما را بپذیر و در ازای آن به ما پاداش عنایت بفرما، پاداشی کامل و مبارک. و این حج را خالص برای رضای ذات کریمانۀ خویش بگردان، و آن را مفید و سودمند برای ما بگردان در روزی که اموال و نیروی مادی و اولاد و نیروی انسانی به کسی سود نمی‌رساند، بلکه تنها کسی نجات پیدا می‌کند و از اموالی که در راه خداوند صرف، و از اولادی که در مسیر پروردگار رهنمود کرده باشد، سود می‌برد که با دل سالم از بیماری کفر و نفاق و ریا، به پیشگاه خدا آمده باشد. خداوندا ! دعاهایمان را بپذیر ای مهربانترین مهربانان».
* * *